ENERGIE KLIMAAT EFFICIËNT GEBRUIK VAN HULPBRONNEN

EUROPA INVESTEERT IN VLAAMS-BRABANT vlaam sbrabant.be/

E U R O PA

12/09/11 16:53

ENERGIE | KLIMAAT | EFFICIËNT GEBRUIK VAN HULPBRONNEN 2014-2020

DUURZAME EUSUBSIDIES

BEVORDEREN VAN DE OVERGANG NAAR EEN KOOLSTOFARME ECONOMIE

MILIEU EN DUURZAAM GEBRUIK GRONDSTOFFEN

PLATTELANDSONTWIKKELING

BESCHERMING VAN HET MILIEU EN EFFICIËNTE OMGANG MET HULPBRONNEN

PROMOTIE VAN INNOVATIEVE TECHNOLOGIEËN

VEILIGE, SCHONE EN EFFICIËNTE ENERGIE

BEVORDERING VAN HULPBRONEFFICIËNTIE

EUROPA INVESTEERT IN DUURZAAMHEID De Europa 2020-doelstellingen richten zich onder andere (*) op het aanpakken van de klimaatverandering en de energie-afhankelijkheid. Verschillende Europese subsidieprogramma’s voorzien steun voor: • de realisatie van de overgang naar een koolstofarme economie in alle bedrijfstakken • de bescherming van het milieu en efficiënt gebruik van grondstoffen • de promotie van innovatieve technologieën voor een efficiënter gebruik van hulpbronnen De provincie Vlaams-Brabant streeft naar klimaatneutraliteit en ondersteunt initiatieven die daar op creatieve en resultaatgerichte wijze toe bijdragen. Ze ondersteunt en begeleidt de steden en gemeenten die zich onder het EU-Burgemeestersconvenant hebben geëngageerd om de emissies van broeikasgassen op hun grondgebied te reduceren. Deze brochure legt beknopt uit welke EU-subsidieprogramma’s in specifieke steun voorzien bij voormelde thema’s. Ze is bestemd voor lokale besturen, bedrijven, kennisinstellingen, scholen, middenveldorganisaties. Meer informatie vindt u op de programmawebsites. De projectmanagers van de dienst Europa begeleiden promotoren bij het indienen van kansrijke voorstellen. Duurzame groeten vanwege

Monique Swinnen, gedeputeerde plattelandsontwikkeling

Tom Dehaene, gedeputeerde wonen, mobiliteit en internationalisering

Marc Florquin, gedeputeerde economie, innovatie en EFRO

Tie Roefs, gedeputeerde milieu en duurzaamheid

(*) Een volledig overzicht van de doelstellingen en meer informatie over de voor Vlaams-Brabant meest relevante programma’s vindt u in de brochure ‘Europa investeert in regio’s’ . De twee brochures kunnen best samen geconsulteerd worden.

EFRO VLAANDEREN NAAR EEN KOOLSTOFARME ECONOMIE

PRIORITEITEN Bevorderen van de overgang naar een koolstofarme economie DOELSTELLINGEN EN MOGELIJKE ACTIES (NIET LIMITATIEF) 1. S tijging van doorgedreven energetische renovaties van residentiële gebouwen tot BEN-niveau stimuleren van doorgedreven energetische renovatie van bestaande sociale huisvesting tot BEN1-niveau demonstratie van doorgedreven energetische renovaties of van nieuwe bouwconcepten of materialen. Aandacht voor groene mobiliteit, hernieuwbare energie en restwarmte demonstratieprojecten waarbij particuliere bouwers collectief betrokken worden;

1. B EN: bijna energieneutraal

innovatieve samenwerkings- en financieringsmodellen via bijvoorbeeld ESCO’s2

2. ESCO: energy service company

opleidings- en vormingsinfrastructuur m.b.t. BEN-gerelateerde technieken en technologieën

3. B REEAM: is het instrument om integraal de duurzaamheid van nieuwe gebouwen, bestaande gebouwen, gebieden en sloopprojecten te meten en te beoordelen

ontwikkeling van kennisplatformen BEN (ver)bouwen p rojecten die de kwaliteit van BEN-gebouwen garanderen of verhogen

2. V  erbeterde duurzame stedelijke mobiliteitssystemen in het kader van een gemeentelijk/stedelijk klimaatplan stimuleren van multimodale transportmogelijkheden gemeentelijk/stedelijke distributieprojecten projecten die de randvoorwaarden voor groene mobiliteit verbeteren, bv. het toegankelijker maken van openbaar vervoer wegwerken van barrières voor de overstap naar elektrische voertuigen. 3. V  erhoogde energie-efficiëntie bij kmo’s s timuleren en begeleiden van kmo’s demonstreren van innovatieve energiebesparende en broeikasgas reducerende maatregelen demonstreren van productieprocessen gericht op doorgedreven energiebesparing en broeikasgasreductie ondersteunen van bedrijven voor het behalen van duurzaamheidslabels, zoals BREEAM 4. W  egwerken van knelpunten in de ontwikkeling van groene warmte en warmtenetten pilootprojecten rond groene warmte (inclusief biogebaseerde energieproductie) faciliteren van warmtenetten waarbij de barrières worden wegwerkt

CONTACTPUNT VLAAMS-BRABANT: CLAUDINE CARTON | 016-26 74 14 [email protected] | WWW.EFRO.BE

KOOLSTOFARME ECONOMIE IN ALLE BEDRIJFSTAKKEN

BESCHERMING VAN HET MILIEU

INTERREG VLAANDEREN-NEDERLAND PRIORITEITEN Steun voor de overgang naar een koolstofarme economie in alle bedrijfstakken DOELSTELLINGEN EN MOGELIJKE ACTIES (NIET LIMITATIEF) 1. Energie-efficiëntie en het gebruik van hernieuwbare energie in bedrijven kleinschalige demonstraties en pilotprojecten rond energie-efficiënte en/of hernieuwbare energie-technologieën stimuleren van energieclustering om de uitwisseling van energie en reststromen te stimuleren inzicht bieden aan ondernemers in energiebesparende maatregelen en begeleiding bij implementatie kennismakingstrajecten met nieuwe technologieën voor kmo’s haalbaarheidsonderzoeken voor kmo’s ivm hernieuwbare energiebronnen 2. E nergie-efficiëntie en het gebruik van hernieuwbare energie in openbare infrastructuur en woningbouwsector kleinschalige demonstraties en pilotprojecten rond energie-efficiënte en/of hernieuwbare energie-technologieën in openbare infrastructuur inzicht bieden aan eigenaren in energie-

besparende maatregelen en begeleiding bij implementatie kennismakingstrajecten met nieuwe technologieën haalbaarheidsonderzoeken van het gebruik van hernieuwbare energiebronnen in openbare infrastructuur opleidingstrajecten voor kmo’s uit de woningbouwsector rond energie-efficiënt bouwen en verbouwen 3. I nnovatie van koolstofarme producten / diensten / toepassingen / processen marktgerichte samenwerking in innovatietrajecten / ontwikkeling van nieuwe producten, diensten, toepassingen of processen gericht op koolstofarme technologieën haalbaarheidsonderzoeken van innovatieve technologieën die de CO2-uitstoot verminderen inventarisatie van toepassing van energiebesparende technieken en uitwisselen van leereffecten haalbaarheidsonderzoeken van emissiearme binnenstedelijke distributie en mobiliteit verkenningen van haalbaarheid en nieuwe product-markt-combinaties voor koolstofarme technologieën bij samenwerkende kmo’s opzetten van vraaggerichte innovatieclusters voor koolstofarme technologieën

SUS BERGMANS | [email protected] | 0496-25 85 25 WWW.GRENSREGIO.EU

PRIORITEITEN Bescherming van het milieu en bevordering van efficiënte omgang met hulpbronnen DOELSTELLINGEN EN MOGELIJKE ACTIES (NIET LIMITATIEF) 1. Bescherming en herstel van de biodiversiteit, bodembescherming en het bevorderen van ecosysteemdiensten h erstel van groene infrastructuur herstel van aangetaste ecosystemen toename van biodiversiteit, dan wel preventie van biodiversiteitsverlies g rensoverschrijdend beheer van terreinen, water- en bodemkwaliteit p ilotprojecten inzake nieuwe modellen van publiek-private samenwerking in natuurbeheer 2. Innovatie van producten / diensten / toepassingen / processen voor het verbeteren van milieubescherming en het efficiënt omgaan met hulpbronnen marktgerichte samenwerking in innovatietrajecten / ontwikkeling van nieuwe producten, diensten, toepassingen of processen

haalbaarheidsonderzoeken en demonstratie van innovatieve technologieën; inventarisatie van effectieve toepassing van technieken en uitwisselen van leereffecten verkenningen naar haalbaarheid en nieuwe product-markt-combinaties voor relevante technologieën bij samenwerkende kmo’s inzichtelijk maken van mogelijkheden tot verbetering in hulpbronefficiëntie bij bedrijven o pzet van vraaggerichte innovatieclusters tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en (semi-) overheid 3. E fficiënte omgang met hulpbronnen in het (industriële) bedrijfsleven k leinschalige demonstraties en pilotprojecten van hulpbronefficiënte technologieën in bedrijven inzicht bieden aan ondernemers in de mogelijkheden en haalbaarheid voor de uitvoering van relevante maatregelen. Begeleiding bij implementatie van aanpassingen kennismakingstrajecten met nieuwe technologieën voor kmo’s

SUS BERGMANSVLAAMS-BRABANT: CONTACTPUNT | [email protected] CLAUDINE CARTON | 016-26 | 0496-25 74 14 85 25 [email protected] | WWW.EFRO.BE WWW.GRENSREGIO.EU

KOOLSTOFARME ECONOMIE IN ALLE BEDRIJFSTAKKEN

INNOVATIEVE TECHNOLOGIEËN VOOR HULPBRONNEN

INTERREG B NOORDWEST-EUROPA PRIORITEITEN Ondersteuning van de overgang naar een koolstofarme economie in alle bedrijfstakken DOELSTELLINGEN EN MOGELIJKE ACTIES (NIET LIMITATIEF) 1. V  erminderde uitstoot van broeikasgassen door implementatie van koolstofarme, energie- of klimaatbeschermingsstrategieën komen tot geïntegreerde territoriale strategieën met een combinatie van bijvoorbeeld lokale energieopwekking, energiedistributie of energie-efficiëntie testen en ontwikkelen van nieuwe financiële systemen op basis van private en openbare financiering initiëren van nieuwe bestuursregelingen om koolstofarme strategieën uit te voeren en de institutionele capaciteit te versterken bevordering van transnationale netwerken van energieneutrale gemeenschappen; komen tot lokale energiedistributie en micro-opwekking, bijvoorbeeld in openbare gebouwen of sociale huisvestingsprojecten creatie van koolstofarme intelligente energienetwerken

ontwikkelen van synergieën tussen bestaande grootschalige infrastructuurprojecten analyseren, testen, demonstreren en implementeren van mitigatie- en aanpassingsmaatregelen 2. V  erminderde uitstoot van broeikasgassen door opname van koolstofarme technologieën, producten, processen en diensten implementatie van koolstofarme technologieën in bedrijven en industriële productieprocessen realisatie en uitrol van opkomende energietechnologieën implementatie van transnationale proeftuinen

PETER DHONDT | [email protected] | 016-26 72 19 WWW.NWEUROPE.EU

implementatie van gemeenschappelijke demonstratiesystemen en demonstratiefaciliteiten ervoor zorgen dat nieuwe energieoplossingen haalbaar zijn 3. V  erminderde uitstoot van broeikasgassen door transnationale, koolstofarme oplossingen voor transportsystemen en verbeterd verkeersmanagement pilot- of demonstratieacties om bestaande technologieën of opkomende oplossingen dichter bij openbaar gebruik te brengen; testen en demonstreren van koolstofarme transportoplossingen in reële omstandigheden; betrekken van verschillende transportoperatoren en hun toeleveranciers om te komen tot grootschalige gedragsverandering; ontwikkeling, implementatie en evaluatie van efficiënte verkeersmanagementoplossingen ontwikkeling en verbetering van multimodaal transport; optimalisering van transnationale logistieke ketens en systemen in transportcorridors.

PRIORITEITEN Promotie van innovatieve technologieën voor een efficiënter gebruik van hulpbronnen. DOELSTELLINGEN EN MOGELIJKE ACTIES (NIET LIMITATIEF) 1. O  ptimalisering en (her)gebruik van grondstoffen en natuurlijke hulpbronnen implementatie van oplossingen om de impact van hulpbronintensieve sectoren te verminderen; ontwerp en implementatie van nieuwe productiemaatregelen in het kader van de circulaire economie; ontwerp en implementatie van nieuwe producten, processen, technologieën of oplossingen die het grondstoffenverbruik minimaliseren of niet-hernieuwbare materialen vervangen levenscyclusanalyses van producten en diensten ontwikkeling en implementatie van een aanpak om het nut van afval te vergroten; stimulering van samenwerking rond het gebruik van afval, energie en materialenontwikkeling (‘‘industriële ecologie”).

PETER DHONDT | [email protected] | 016-26 72 19 WWW.NWEUROPE.EU

KOOLSTOFARME ECONOMIE IN ALLE BEDRIJFSTAKKEN

MILIEU EN EFFICIËNT GEBRUIK GRONDSTOFFEN

INTERREG EUROPE PRIORITEITEN Ondersteuning van de overgang naar een koolstofarme economie in alle bedrijfstakken DOELSTELLINGEN EN MOGELIJKE ACTIES (NIET LIMITATIEF) 1. Verbeterde implementatie van regionaal ontwikkelingsbeleid m.b.t. de transitie naar een koolstofarme economie uitwisseling van ervaringen en goede praktijken die leidt tot actieplannen rond duurzame energie in landelijke gebieden; uitwisseling van ervaringen die leidt tot actieplannen in verband met koolstofarme transportmogelijkheden samenwerking die leidt tot regionale steunprogramma’s voor energie-efficiëntie in bedrijven

PRIORITEITEN Milieu en efficiënt gebruik van grondstoffen DOELSTELLINGEN EN MOGELIJKE ACTIES (NIET LIMITATIEF) 1. V  erbeterde implementatie van regionaal ontwikkelingsbeleid m.b.t. een verhoogde grondstoffenefficiëntie, groene groei, eco-innovatie en milieuprestatiebeheer uitwisseling van ervaringen over acties die KMO’s uit de maakindustrie ertoe aanzetten over te schakelen op efficiëntere processen. Voorbereiding van de invoering van dergelijke maatregelen uitwisseling van ervaringen over beleid en maatregelen om de hoeveelheden afval bij kleine bedrijven en gezinnen te verminderen en het recyclageaandeel te verhogen. Planning van de implementatie van die maatregelen uitwisseling van goede praktijken inzake de verbetering van de luchtkwaliteit in stedelijke en geïndustrialiseerde gebieden. Dit moet leiden tot relevante actieplannen

PETER DHONDT | [email protected] | 016-26 72 19 WWW.INTERREGEUROPE.EU

LIFE LIFE is het Europese programma voor milieu, natuur en klimaatactie. We behandelen hier enkel de delen van het LIFE-programma die betrekking hebben op de overgang naar een hulpbronnenefficiënte, koolstofarme en klimaatbestendige economie en het beleid en de informatie die daarvoor nodig zijn. Meer over de andere doelstellingen van LIFE op www.ec.europa.eu/environment/life.

PRIORITEITEN milieu en efficiënt hulpbronnengebruik; groene kringloopeconomie; luchtkwaliteit en emissies milieubeleid, -bestuur en informatie mitigatie van de klimaatverandering aanpassing aan de klimaatverandering klimaatgovernance en informatie.

NATIONAAL CONTACTPUNT: [email protected] 02-524 96 88 | EC.EUROPA.EU/ENVIRONMENT/LIFE

URBACT III URBACT III is gericht op uitwisseling en leren rond duurzame stedelijke ontwikkeling. We behandelen enkel de luiken in verband met koolstofarme economie en hulpbronefficiëntie. Voor informatie over alle doelstellingen van het programma: zie http://urbact.eu/en/ about-urbact/urbact-2014-2020/

PRIORITEITEN Steun voor de overgang naar een koolstofarme economie in alle sectoren Bescherming van het milieu en bevordering van hulpbronefficiëntie DOELSTELLINGEN Capaciteitsopbouw gericht op stedelijk duurzaamheidsbeleid Verbeterde uitwerking van stedelijke duurzaamheidsstrategieën en actieplannen. Verbeterde uitvoering van stedelijke duurzaamheidstrategieën en actieplannen Kennisopbouw en kennisdeling in verband met beleid rond duurzame stedelijke ontwikkeling

NATIONAAL CONTACTPUNT: [email protected] 02-553 37 04 | WWW.URBACT.EU

HORIZON 2020 Horizon 2020 is het Europese onderzoeks- en innovatieprogramma. We behandelen enkel de kansen binnen de relevante maatschappelijke uitdagingen. Voor de andere luiken van het programma: zie ec.europa.eu/programmes/horizon2020/)

PRIORITEITEN Veilige, schone en efficiënte energie

PRIORITEITEN Intelligent, groen en geïntegreerd transport

PRIORITEITEN Klimaatactie, milieu, efficiënt gebruik van grondstoffen

DOELSTELLINGEN v erminderen van het energieverbruik verminderen kosten voor groene energie alternatieve brandstoffen en mobiele energiebronnen een uniforme Europese smart grid nieuwe kennis en technologieën goede besluitvorming en betrokkenheid van het publiek marktintroductie van energie- en ICT-innovatie

DOELSTELLINGEN naar een milieuvriendelijk, veilig en grondstoffenefficiënt transportsysteem veiliger verkeer met minder files een internationale koppositie voor de Europese transportsector socio-economisch en gedragsonderzoek en toekomstgerichte activiteiten ter ondersteuning van beleidsontwikkeling

DOELSTELLINGEN naar een economie die efficiënt omgaat met energie en water en bestand is tegen klimaatverandering bescherming en duurzaam beheer van grondstoffen en ecosystemen duurzame toegang tot en gebruik van grondstoffen

NATIONALE CONTACTPUNTEN: ENERGIE: JOZEF GHIJSELEN, [email protected], 02-432 42 40 | TRANSPORT: LUC DE RIDDER, [email protected] 02-432 42 38 | GRONDSTOF: MAGALI [email protected], 02- 432 42 42 | EC.EUROPE.EU/PROGRAMMES/HORIZON2020

PLATTELANDSONTWIKKELING PLATTELANDSONTWIKKELING

Basisdiensten en dorpsvernieuwing in plattelandsgebieden

gemeentelijke basisdiensten, alsmede van beschermings- en beheersplannen betreffende Natura 2000-gebieden en andere gebieden met een hoge natuurwaarde investeringen in het opzetten, verbeteren en uitbreiden van alle soorten kleinschalige infrastructuur, inclusief investeringen in hernieuwbare energie en energiebesparing studies en investeringen met betrekking tot de instandhouding, het herstel en de opwaardering van het natuurlijke en culturele erfgoed van dorpen, rurale landschappen en locaties met grote natuurlijke waarde, met inachtneming van daarmee verbonden sociaaleconomische aspecten, alsmede acties gericht op milieubewustzijn investeringen voor het verplaatsen van activiteiten en het verbouwen van gebouwen of andere voorzieningen die in of dicht bij rurale woongebieden gelegen zijn, met als doel de levenskwaliteit te verbeteren of de milieuprestatie van deze woongebieden te verbeteren

IN HET KADER VAN DEZE MAATREGEL WORDT STEUN VERLEEND VOOR:

het opstellen en bijwerken van plannen voor de ontwikkeling van gemeenten en dorpen in plattelandsgebieden en hun EVA ROEYKENS | [email protected] | 016-26 74 11 WWW.VLAAMSBRABANT.BE/PLATTELAND

DUURZAME ENERGIE EN KLIMAATADAPTIE

LEADER PAJOTTENLAND Leaderthema 1: Duurzame energie en klimaatadaptatie ENERGIEKE DORPEN Maatregel 1: Energieafhankelijkheid verminderen door in te zetten op energiebesparing

Maatregel 2: Eigen duurzame energieproductie als antwoord op stroomtekorten

VOORSTELLEN TOT MOGELIJKE ACTIES:

VOORSTELLEN TOT MOGELIJKE ACTIES:

dorpen begeleiden rond duurzame energie, 50 % energiebesparing in elke woning realiseren + 100 % hernieuwbare energievoorziening in het dorp zelf door middel van lokale energiebronnen (vb. pellets, zonneboilers, PV, windenergie) met speciale aandacht voor moeilijk bereikbare doelgroepen energierenovaties van openbare gebouwen stimuleren door de buurt mee te laten investeren in de energiebesparing en de hernieuwbare energieproductie van scholen, gemeentelijke gebouwen, ontmoetingscentra

zelf voorzien in eigen duurzame energieproductie door gezamenlijk te investeren in hernieuwbare energie bij landbouwers, scholen, gemeenten en particulieren. Het innovatieve karakter hier is de participatieve wijze van realisatie van deze projecten waarbij zoveel mogelijk Pajotten betrokken worden bij het democratisch beheer van deze projecten, de prijs van de geproduceerde energie en de verdeling van de opbrengsten hiervan. Lokale tewerkstelling, investeren in de lokale economie en meerwaarde voor plattelandsprojecten zijn hiervan het resultaat.

CONTACTPUNT CLAUDINE CARTON | 016-26 74 14 JOS HUWAERT | VLAAMS-BRABANT: 054-50 02 45 | [email protected] [email protected] | WWW.EFRO.BE WWW.PAJOTTENLAND.BE

Financiële instrumenten J ESSICA (Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas) JESSICA helpt lidstaten en regio’s terugvorderbare investeringen te doen in het kader van een geïntegreerd plan voor duurzame stedelijke ontwikkeling. Deze investeringen kunnen de vorm aannemen van eigen vermogen, leningen en/of garanties. JESSICA wordt beheerd door de EIB. MEER INFORMATIE: WWW.EIB.ORG/PRODUCTS/BLENDING/JESSICA BELGISCHE EIB-CONTACTPUNTEN: WWW.EIB.ORG/ATTACHMENTS/LENDING/INTER_BE.PDF

ELENA (European Local Energy Assistance) ELENA subsidieert tot 90% van de technische hulp die steden of regio’s nodig hebben om grote projecten rond energie-efficiëntie of hernieuwbare energie voor te bereiden. De steun kan onder meer gebruikt worden voor haalbaarheids- of marktstudies, energie-audits en de voorbereiding van aanbestedingen. Dat voorbereidende werk helpt ook financiering aan te trekken van private banken en andere bronnen. ELENA wordt beheerd door de EIB. MEER INFORMATIE: WWW.EIB.ORG/PRODUCTS/ADVISING/ELENA/INDEX.HTM?LANG=EN BELGISCHE EIB-CONTACTPUNTEN: WWW.EIB.ORG/ATTACHMENTS/LENDING/INTER_BE.PDF

E EEF (European Energy Efficiency Fund) EEEF investeert in door steden, regio’s of ESCO’s opgezette projecten rond energie-efficiëntie, hernieuwbare energie en schoon stedelijk vervoer. Daarnaast biedt het fonds een breed scala aan financiële middelen, zoals leningen en garanties. MEER INFORMATIE: WWW.EEEF.EU/ CONTACT: WWW.EEEF.EU/CONTACT.HTML

KLIMAAT NEUTRAAL

LEEFMILIEU Het klimaatteam Vlaams-Brabant stippelt het provinciale klimaatbeleid uit en ondersteunt en begeleidt steden en gemeenten in de realisatie van hun engagementen onder de EU-Burgemeesterconvenant om CO² emissies op hun grondgebied terug te dringen.

[email protected]

DIENST EUROPA De dienst Europa maakt je wegwijs in het Europees subsidielandschap, helpt bij de totstandkoming van projectvoorstellen en informeert je via Europe Direct over alles wat met de Europese Unie te maken heeft.

PROVINCIE VLAAMS-BRABANT | DIENST EUROPA | 016-26 74 13 [email protected] DIENSTHOOFD: JEROEN AMPE | [email protected] 016-26 72 10 & WWW.VLAAMSBRABANT.BE/EUROPA

COLOFON: Deze brochure werd uitgegeven in april 2015 door de provincie Vlaams-Brabant in opdracht van de deputatie. Wettelijk depotnummer: D/2014/8495/25 / V.U. Provincie vlaams-brabant, provincieplein 1, 3010 leuven (Ondernemingsnummer: 0253.973.219) Foto’s: Provincie Vlaams-Brabant, Lander Loeckx, Baumschlager Eberle | layout: Provincie Vlaams-Brabant druk: drukkerij Steylaerts.

GEBRUIK FOSSIELE BRANDSTOFFEN EFFICIËNT

1001 ID KLIMA VLAAM

KOOP RECHTSTREEKS VAN DE BOER

VOEDING

EET SEIZOENSGEBONDEN EN STREEKEIGEN

KOOP VERS

ENERGIE VERBRUIK MINDER ENERGIE

HAAL ENERGIE UIT HERNIEUWBARE ENERGIEBRONNEN

WWW.VLAAMS #KLIMAATNEUT EET MINDER VLEES

DRINK KRAANWATER

Banner_klimaatneutraal-014.indd 1

Fiets vaker Gebruik de fietssnelwegen Neem de trein voor middellange afstanden (< 500 km) Neem de trams/snelbuslijnen

VLAAMS-BRABANT WIL KLIMAATNEUTRAAL WORDEN

Zuinige auto met hoge ecoscore Hybrideauto

Koop een milieuvriendelijkere auto

Elektrische auto

Carpool

Auto op aardgas (CNG)

Deel een auto (bv. Cambio of Autopia) Cohousing Volg een Bouwteamcursus

Rij energiezuinig

trAP

oPenbAAr vervoer

PersonenwAgens

t

o

P

Koop CO2-credits Neem de trein voor middellange afstanden (< 500 km)

vLieg Minder

stAP s

Bouw of renoveer compact Breng zonnewering aan Isoleer je huis goed Check je energieverbruik

vervoer

Wees zuinig met verlichting Zet je verwarming een graadje lager

PLAnt boMen

1001 ideeën voor een kLiMAAtneutrAAL vLAAMs-brAbAnt

wees een AMbAssAdeur en deeL je ervAringen Zet een weggeefwinkel-facebookpagina op

#KlImAAtNEutRAAl

Stap in een duurzame samenaankoop Gebruik een herbruikbare boodschappentas

bePerk MAteriAALversPiLLing

Ga naar de kringwinkel

energie

kies voor duurzAAM Hout Met een Fsc oF PeFc-LAbeL

Organiseer of ga naar een repaircafé Geef en neem op een geefplein

eet Minder vLees

eet seizoensgebonden en streekeigen

FSC peFC

BIO

eet bioLogiscH

Schakel apparaten en computers uit

Plaats zonnepanelen Neem een zonneboiler Plaats een warmtepomp

HAAL energie uit HernieuwbAre energiebronnen gebruik FossieLe brAndstoFFen eFFiciënt

drink krAAnwAter voeding

Hergebruik MAteriALen oP een zo HoogwAArdig MogeLijke MAnier

Sorteer en hergebruik papier

gebruik mInder

Deel spullen met je buren

Vraag premies aan Eandis/Infrax en/of je gemeente en/of de provincie

Droog de was buiten

verbruik Minder energie

Leer Meer

PrAAt/stiMuLeer vrienden/scHooL/ werk

jouw steM teLt: PrAAt Met Leden vAn de geMeenterAAd/ vLAAMs PArLeMent/ kAMer/ProvincierAAd

Ga naar een gemeentelijke infoavond duurzaam bouwen Vraag gespecialiseerd advies aan het Steunpunt Duurzaam Bouwen

Volg een cursus Ecodriving Check regelmatig (maandelijks) je bandenspanning

Gebruik een micro-warmtekrachtkoppeling Koop groene stroom bij je energieleverancier

Installeer een condensatieketel Gebruik energiezuinige apparaten en verlichting

kooP verse voeding iPv diePvries

Stel de afmetingen van je installaties af op de energievraag Plaats een efficiënte regeling op je installaties

kooP recHtstreeks vAn de boer

kLiMAAt neutrAAL

stAP in een voedseLteAM

www.vLAAMsbrAbAnt.be/kLiMAAtneutrAAL

En dat doet ze met de steun van haar gemeenten, scholen, organisaties, verenigingen, bedrijven en inwoners. De provincie geeft hen een duwtje in de rug:

DEEËN VOOR EEN AATNEUTRAAL MS-BRABANT

SBRABANT.BE/KLIMAATNEUTRAAL TRAAL

VERVOER

S

STAP

T

TRAP

O

OPENBAAR VERVOER

P

PERSONENWAGENS

VLIEG MINDER

26/05/2014 11:58:55

M  aar liefst 57 Vlaams-Brabantse burgemeesters ondertekenden in juni 2014 het Burgemeestersconvenant. Ze engageren zich hiermee om concrete maatregelen te nemen om de CO2-uitstoot op hun grondgebied tegen 2020 met minstens 20% terug te dringen. Een aardig opstapje richting klimaatneutraliteit! We ondersteunen hen met informatiesessies, opleidingen, voorbeelddocumenten, een draaiboek, hulp bij hun participatietraject, …

Organisaties en verenigingen die klimaatneutraal willen worden, vinden tips, een stappenplan en praktijkvoorbeelden in de brochure: “Maak van jouw organisatie een klimaatorganisatie”. Gemeenten, organisaties, bedrijven, … met een goed klimaatidee kunnen daarvoor een klimaatsubsidie krijgen. …

MEER WETEN? Bekijk het volledige aanbod op www.vlaamsbrabant.be/klimaatneutraal. Daar kan je ook de volledige mindmap downloaden.

EEN UITGAVE VAN DE PROVINCIE VLAAMS-BRABANT

EMR Europees Fonds voor Regionale Ont wikkeling

Europees landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland