en onderhoud Steeds
meer
hun tuin.
mensen
Water
kiezen
spreekt
Het kan een rustpunt maar ook een echte
zijn
altijd
voor een vijver
in
tot de verbeelding.
in een levendige
aandachttrekker.
tuin,
De Aanleg Een vijver brengt letterlijk leven met zich mee; niet alleen door de waterplanten (en als u wilt de vissen), maar ook door alle dieren en insecten die de vijver zullen bezoeken én bewonen. Libelles, waterjuffers en met een beetje geluk een kikkertje. Of een merel, die 's zomers verkoeling vindt in het water door in een ondiep gedeelte lekker te badderen. Wél of geen vissen houden in de vijver, is een keuze. Natuurlijk is een vijver zónder vissen ook aantrekkelijk, maar wie kijkt er niet geboeid naar een speels schooltje goudwindes? Let op Een waarschuwing vooraf is op zijn plaats. Een vijver kan gevaarlijk zijn voor kleine kinderen. Het is al vele malen gebeurd dat een kindje éventjes aan de aandacht ontsnapte en in de vijver terechtkwam. Dit risico wil niemand nemen natuurlijk. Als u kleine kinderen heeft, zult u een afscheiding rond de vijver moeten aanbrengen. U kunt natuurlijk ook een paar jaar wachten totdat de kinderen iets groter zijn. Kiezen Alles
begint
dus met kiezen:
op welke plaats
komt de
vijver,
welke
vorm krijgt
de
vijver,
wel of geen vissen. ..
De ligging van de vijver is één van de belangrijkste keuzes die u zult maken. Grenzend aan het terras bij het huis zodat je zicht hebt op de vijver? Of juist achterin de tuin. als een plekje om naar toe te lopen? De vijver mag in de volle zon of halfschaduw liggen maar liever niet in de schaduw. Het is ook niet aan te raden om de vijver onder bomen
of struiken aan te leggen. Ten eerste vanwege het teveel aan schaduw, ten tweede omdat in de herfst al het blad van de bomen in het water terecht zal komen en gaat rotten op de bodem. De eerste stap is gezet: u heeft bepaald wáár de vijver gaat komen. Nu volgt de keuze voor de vorm en afmeting. Houd er rekening mee dat de grootte van de vijver in verhouding blijft met de afmeting van de tuin zodat het water een natuurlijk ogend onderdeel van de gehele tuin wordt. Is uw ruimte beperkt dan kan een" mini-vijver" een oplossing zijn. Een eenvoudige bak of ton gevuld met water en een paar waterplanten geeft al de charme van een waterelement.
Ontwerp
en
materiaal
Wilt u een strak ontwerp bijvoorbeeld rechthoekig, vierkant of Girkelvormig? Of een natuurlijk ogende lijn zoals niervormig? Het belangrijkste is dat de vorm past bij de rest van de tuin. Als u een formele tuin heeft -met vooral strakke lijnen, paden en beplantingsvakken -dan zult u eerder kiezen voor een bijpassende strakke vorm. Heeft u daarentegen een tuin met een slingerend pad en ronde borders dan zal uw voorkeur uitgaan naar een natuurlijke vorm. U "tekent" de vijver op de grond om een beeld te krijgen van hoe het er straks uit zal zien. Dit kunt u heel eenvoudig doen met behulp van stokjes (bamboestokjes of takjes van snoeiafvaO, waar u eventueel een touwtje langs spant. Let u er wél op dat de vijver straks kleiner zal ogen dan uitgetekend op de grond. Dit komt omdat de vijver
en
VI.lVER onderhoud
later gevuld zal worden met planten. Eigenlijk kunt u de vijver beter wat te ruim dan te krap tekenen. De volgende stap die u neemt is het maken van de keuze van het te gebruiken vijvermateriaal. Er zijn vele mogelijkheden: van Cgewapend) beton. kant-en-klare vijvervorm tot vijverfolie. Het meest eenvoudige materiaalom te plaatsen is de kant-en-klare kunststof vijvervorm. die in verschillende afmetingen en dieptes verkrijgbaar is. Deze vormen hebben een lange levensduur. Maar u kunt óók kiezen voor vijverfolie. Folie is niet altijd goedkoper in aanschaf dan een kunststof vorm, maar biedt veel meer mogelijkheden om vrijwel elke gewenste vorm aan te leggen. Er zijn diverse soorten kunststof folie. waarvan het "landbouwplastic misschien het meest bekend is. Landbouwplastic is echter niet geschikt voor uw vijver: het is te dun en dus erg kwetsbaar. Bovendien zal deze folie niet erg lang meegaan. Daarnaast is er PVC-folie. Dit is weliswaar sterk maar stug. waardoor het zich niet erg gemakkelijk laat vormen. De randen zullen in de loop der tijd door alle weersinvloeden bros worden en barsten of scheuren.
n
f
0 r
m
a
De beste keuze is een zogenaamde "rekbare" vijverfolie. een rubberfolie met een dikte vanaf 0.75 mm. Dit is zeer duurzaamonderhoudsarm en goed bestand tegen alle weersinvloeden. Eventueel kunt u onder deze folie nog beschermingsdoek aanbrengen maar als u de ondergrond goed vrij heeft gemaakt van stenen of andere uitsteeksels. is dit niet echt nodig. De aanleg Ten aanzien van het beste tijdstip voor de aanleg zijn de meningen verdeeld. Het voorjaar is aanlokkelijk omdat we er dan .s zomers al van kunnen genieten. Maar ook het najaar is heel geschikt (misschien nog wel beter) omdat de temperatuur lager is en de hoeveelheid zon minder. Hierdoor zal algengroei vrijwel achterwege blijven. Het water en de beplanting hebben dus ruimschoots de tijd om tot een biologisch ev~nwicht te komen. Wanneer u ook begint met de aanleg. het echte werk begint met het uitgraven. En dat roept meteen de volgende vraag op. Hoe diep wordt de vijver? Dat is afhankelijk van de afmeting. Voor een kleine vijver (ongeveer 5 m2) houdt u als diepste punt 80 cm. aan. voor een grotere (ongeveer 10 m2) zeker 100 cm. Die diepte is belangrijk om een paar redenen. Ten eerste mag de temperatuur van het water door de zon niet té hoog worden. Ten tweede mag het in het voorjaar ook weer niet té lang duren voordat het water is opgewanmd. Hoe langer namelijk het opwarmen duurtdes te later zullen de waterplanten gaan groeien. Het diepste punt van de vijver biedt de vissen trouwens ook een goede plaats
t
i
e
b
o
e
k
om te overwinteren. In het algemeen kunt u de vijver beter te diep dan te ondiep uitgravenWaar laten we de uitgegraven aarde? Als de kwaliteit goed is. kunt u hiermee borders ophogen en op deze manier hoogteverschillen in de tuin aanbrengen. Een heel andere mogelijkheid kan zijn, om de aarde te gebruiken voorde aanleg van een waterval, die uitmondt in de vijver. U hoeft overigens niet álles tot de aangegeven diepte uit te graven. U kunt namelijk verschillende niveaus, een soort van .'treden" aanbrengen, waar later manden met planten op geplaatst kunnen worden. Deze hebben meestal een afmeting van 30 x 30 cm. Het plateau dient dus minstens deze breedte te hebben. De planten die u later uit zult kiezen, zullen niet allemaal even diep in het water hoeven te staan. Vandaar dat het aanbrengen van "treden" belangrijk kan zijn. Een duidelijke instructie over die juiste diepte staat overigens altijd aangegeven op het kaartje van de plant. ~-~--~-
e
Stenen. eventueel uitstekende wortels of takken dienen verwijderd te worden. deze kunnen de vijver beschadigen. Zeker wanneer u vijverfolie gaat gebruiken. is dit belangrijk. want stenen of takken kunnen de folie lek steken. met alle gevolgen van dien. De wanden van de vijver graaft u niet loodrecht naar beneden uit. maar met een helling van ongeveer 30 graden. Dit voorkomt dat een wand zou kunnen instorten. De vijver mag natuurlijk niet gaan overlopen. daarom is het erg belangrijk dat de randen waterpas liggen. U kunt dit eenvoudig nagaan door bijvoorbeeld een lat op verschillende plaatsen over het uitgegraven gat te leggen en de randen met behulp van een waterpas te controleren. Waar de rand te hoog ligt haalt u iets aarde weg. waar te laag hoogt u de rand met wat aarde op. Het plaatsen Als u heeft gekozen voor een voorgevormde vijver. dan kunt u deze nu in het uitgegraven gat laten zakken. Met behulp van de
De Aanleg tuinslang kunt u de grond rondom de randen zó nat maken dat de aarde zich gaat "zetten" rond de vorm van de vijver. Let er daarbij wél op. dat de vijver waterpas
blijft!
Gaat u vijverfolie gebruiken dan moet de juiste afmeting worden berekend. Dit begint met het goed opmeten van zowel de lengte als de breedte. Begin vanaf één rand en meet door de hele vijver heen, ook over de .'treden", naar de andere randDan geldt de volgende eenvoudige rekensom: de lengte van de vijver + 2 x de diepte = de totale folielengte. Met "de diepte" bedoelen we hier het diepste punt. Daar telt u vervolgens nog 2 x 50 cm. bij op. Dit is de extra folie die nodig is om de randen af te werken. De breedte berekent u op precies dezelfde wijze. U kunt beter teveel dan te weinig folie berekenen. Afsnijden is immers geen probleem, maar een stuk "erbij" plakken wél. Wordt uw vijver zó groot dat er
stukken folie aan elkaar moeten worden geplakt, laat u dit dan door de fabrikant doen. Folie plakken (of lassen} is namelijk vakwerk. Het risico dat de las zou kunnen lekken, wilt u natuurlijk niet nemen. Het leggen van de folie lijkt een behoorlijke klus maar dat valt in de praktijk reuze mee. Zeker wanneer je het met z'n tweeën (of meer helpende handen) doet. Verdeel de folie zo goed mogelijk in het uitgegraven gat en kijk goed. of u nergens een stuk te kort komt. U kunt de folie nu nog anders verdelen door -voorzichtigte trekken en te schuiven. Trek de plooien op de bodem glad en breng nu een laag vijveraarde of -substraat aan waarin de planten later kunnen gaan wortelen. Begin nu de vijver te vullen. Maakt u zich geen zorgen over korreltjes aarde die zich vermengen met het water. Deze zullen vanzelf weer naar de bodem zinken. Tijdens het vullen zullen eventuele kleine plooien door de druk van het
VI.JVER en onderhoud
water gladgestreken worden, grotere plooien trekt u zelf weer glad. U mag de folie niet té strak trekken, dan komt de folie teveel onder spanning te staan. Er mag dus best iets "speling" in blijven. De randafwerking u kunt de vi~e~nden op verschillende manieren afwerken. Eén van de meest eenvoudige manieren is om het restant folie over de rand in te graven in de aarde. Het teveel aan folie kunt u eerst afknippenGaat uw voorkeur uit naar een strakke randafwerking, dan kunt u platte stenen of tegels gebruiken. Deze kunt u eventueel een stukje boven het water laten uitsteken. Voor een natuurlijk ogende afwerking kunt u kiezen voor oeversubstraat, blokken turf of zelfs zogenaamde "begroeiingsmatten". In al deze materialen zullen kruipende planten goed kunnen groeien en de rand bedekken. Ook grote rivierkeien kunnen heel natuurlijk ogen, als de randbeplanting hier overheen gaat groeien.
Nu
de
vijver
zo goed klaar
als
is, wordt
het tijd om diverse
soorten
vijverplanten
uit te kiezen.
Vijverplanten hebben een belangrijke functie. Ze nemen afvalstoffen uit het water op en voorkomen zo een overmatige algengroei. Eén van de meest voorkomende vijverproblemen is het troebel worden van het water, door te veel algen. Er is dan geen goed biologisch evenwicht in de vijver. De juiste hoeveelheid en combinatie van planten is dus van belang. Vijverplanten bieden daarnaast een natuurlijke leefomgeving voor de vissen. U zult dus een combinatie van planten moeten uitkiezen. Zowel planten die algen tegengaan en zuurstof aan het water leveren, als oeverplanten en waterleliesZuurstofleverende planten zijn bijvoorbeeld waterpest, kikkerbeet, hoomblad of vederkruid. Waterlelies zijn echte sierplanten en bieden schaduwen beschutting
aan de vissen. Er is volop keuze aan vijverplanten, let u alleen wél goed op de aangegeven plantdiepte. Nadat de vijver gevuld is, laat u het water eerst een aantal dagen met rust, vóórdat u de planten plaatst. De beste tijd hiervoor zijn de maanden mei en juni, tenzij u natuurlijk de vijver in het najaar aanlegt. Zuurstofplanten zijn vaak voorzien van een loodje. Dit moet u eraf halen en in plaats daarvan bijvoorbeeld een klein steentje bevestigen. De plantjes zullen vanzelf naar de bodem zakken om daar te wortelen. Planten kunt u het beste in een kunststof (of kokos) mand planten, zo kunt u ze later eenvoudig uit de vijver halen om uit te dunnen of te scheuren, want ook vijverplanten groeien en breiden zich uit!
De meest
populaire
vijvervissen
zijn
de goudvissen goudwindes.
en Dat is
niet zo vreemd, want ze vallen
door
hun kleur erg op in het water,
waar-
door we ze goed kunnen bekijken.
Helaas worden ze hierdoor ook goed gezien door een reiger, die hierin een lekker maaltje ziet, tot woede en wanhoop van menig vijverbezitter. Er zijn vele hulpmiddelen verkrijgbaar om een reiger trachten te weren. Van een kunststof namaakreiger tot transparante spandraden. Maar het risico helemaal uitbannen is helaas niet mogelijk. Het aantal vissen dat u in de vijver kunt uitzetten, is niet onbeperkt. Ze hebben namelijk allemaal hun portie voedsel en zuurstof nodig. Maar bovendien produceren ze nogal wat afvalstoffen (uitwerpselen), wat de helderheid van het water kan beïnvloeden. U kunt een aantal van ongeveer 8 vissen per m3 aanhouden. Goudwindes houden van gezelschap, koop daar-
om altijd een" schooltje" van deze soort. Het is raadzaam om een aantal weken te wachten met de aanschaf van vissen. In deze tijd krijgen de planten de gelegenheid om te wortelen. Natuurlijk is het erg leuk om de vissen te voeren. Nodig is het echter -vooral 's zomers- niet. Als het goed is biedt de vijver dan voldoende voedsel voor ze. Kwaad kan het echter pas als de vissen worden "overvoerd". Dat wil zeggen dat ze té vaak of té veel vissenvoer krijgen. Dit resulteert in een te grote hoeveelheid mest in de vijver, waardoor algen- en wiergroei toenemen. In het winterseizoen (van november tot apriD mogen de vissen helemaal niet worden gevoerd.
Helder Wil
het
vijver-
water
helder
blijven,
dan
is een goede combinatie
van
planten
en
vissen
erg
belangrijk,
zo
ontstaat
het
zogenaamde "biologisch evenwicht". De
helderheid
zou
vanzelf moeten
zich
dus
in stand kunnen
houden. Maar een ander belangrijk element voor helder water is de zogenaamde .'pH-waarde" ofwel de "zuurgraad". Deze wordt bepaald door de hoeveelheid CO' -koolzuur. Véél koolzuur betekent een lage pH. weinig een hoge. Een pH-waarde tussen 6,5 en 8 is een prima zuurgraad voor planten en vissen. Er zijn testsetjes verkrijgbaar waarmee u zélf de zuurgraad kunt meten.
Om een te hoog of te laag pHgehalte te corrigeren is er een ruime keus aan middelen. Laat u zich hierin vooral adviseren door een deskundige. U kunt natuurlijk ook een filtersysteem aanschaffen. om het water van verontreiniging te zuiveren. Er zijn vele filtersystemen maar het principe is altijd hetzelfde. Een Conderwater)pomp zuigt water aan dat vervolgens door een filter gaat en
weer in de vijver terugstroomt. Welke pomp u nodig hebt hangt af van een paar zaken. Als eerste de waterinhoud van uw vijver, dit is bepalend voor de grootte (kracht) van de pomp. Wanneer u náást een filter ook nog een fontein in uw vijver wilt, dan heeft ook dat consequenties voor de keuze van de pomp.
~
De Aanleg Het filteren kan op verschillende manieren gebeuren. Er zijn losse filters (die bevestigd worden aan de pomp) met zogenaamde "watten" die u regelmatig schoon kunt maken. Biologische filters zijn kunststof containers die matten of andere filtermaterialen bevatten. Deze worden meestal niet in maar buiten de vijver geplaatst. Ook zijn er nog filters die een UV-Iamp bevatten waarmee bacteriën worden gedood maar vooral zweefalgen worden tegengegaan. De eencellige algen worden kapot gestraald waarna ze samenklonteren en een goede vijverfilter deze kan verwijderen.
Laat u zich adviseren zodat
door
vooral
goed
een deskundige.
u de juiste
keuze
kuntmaken.
Pompen werken op elektra. Het is natuurlijk niet fraai als het elektrasnoer van de pomp zichtbaar door de tuin loopt. Plaats daarom een weer- en waterbestendige contactdoos dichtbij de vijver, maar graaf de kabel wel diep genoeg in Ceventueel in een dikwandige elektrapijp), in verband met mogelijke vorstschade en het risico dat u het
snoer doorsteekt bij werkzaamheden in de tuin! Als u een dubbele contactdoos plaatst kunt u ook nog verlichting aanbrengen. zodat u ook in het donker nog kunt genieten van de vijver.
' \
}"
VI.JVER en onderhoud
Net als de tuin, vijver alleen
onderhoud
heeft
ook de
nodig.
Denk
maar aan het onderhoud
van de waterplanten. onderhoud binnen
zou uw vijver
een paar jaar
dichtgegroeid jammer
zijn
we geen
zicht
zijn.
volledig Dat zou
want dan zouden meer hebben
het wateroppervlak, niet
Zonder
meer
op
maar ook op de vissen.
De lente is het geschikte moment voor de "voorjaarsbeurt" van de vijver. In april begint het water alweer wat op te warmen zodat het water niet té koud is om in te werken. U kunt nu eventuele bladeren -die in de vijver terechtgekomen zijn en ook bruin geworden bladeren van vijverplanten -verwijderenDaamaast controleert u of de planten niet te groot geworden zijn. Als de planten in kunststof containers staan, kunt u deze eenvoudig uit de vijver halen, de plant scheuren (of delen) en in dezelfde container weer terugplaatsen. Met name waterlelies zijn flinke groeiers. Ze vormen een grote wortelkluit die. zonder ingrijpen, na een paar jaar haast niet meer uit de vijver te tillen is om te delen. De kluit kan het beste worden gedeeld met behulp van
De Aanleg een -scherpe -spade. In deze periode kan ook de pomp met filter weer worden aangesloten. In de zomer kunt u volstaan met het regelmatig schoonmaken van de pomp en filter. het weghalen van uitgebloeide bloemen en bruin geworden blad van de waterplanten. Als er bijvoorbeeld na een zomerse regenof onweersbui. bladeren of bloemen in de vijver zijn gewaaid, kunt u deze met een oppervlakteskimmer of een schepnet uit de vijver halen. Als de temperatuur begint te dalen in de herfst komt het moment om de vijverpomp en het filter af te sluiten. Na een goede schoonmaakbeurt kunt u deze opbergen. Het herfstseizoen brengt natuurlijk veel bladafval met zich mee. Om te voorkomen dat dit in het water terecht komt. kunt u een net over de vijver spannen. Bladeren die in het water komen. zakken naar de bodem om daar te verrotten. Dit is niet goed voor de kwaliteit van het water. Het net biedt trouwens ook bescherming tegen een eventuele reiger die het op uw vissen heeft voorzien. De vissen hebben nu namelijk weinig gelegenheid meer om te schuilen omdat ook de waterplanten aan het winterseizoen gaan beginnen. De grootste vraag in de winter is: moeten we de vijver ijsvrij houden of niet? Als het diepste punt van de vijver diep genoeg is kunnen de vissen daar rustig gaan overwinteren. De kans dat de vorst tot een diepte van
1.20 meter doordringt is in ons land niet erg groot. Anderzijds hebben de vissen (en ook de groenblijvende planten) wél zuurstof nodig.
VI.JVER en onderhoud
Ondanks kijken
dat er veel komt
bij het aanleggen
onderhouden Om die zuurstofaanvoer zeker te stellen, is het goed om een "gat" in het ijs te houden. U kunt eenvoudigweg -vóór de vorst invalt -een luchtpompje aansluiten. De bellenstroom houdt het water in beweging waardoor het niet geheel dicht zal vriezenZuurstof in de vijver brengen door middel van het plaatsen van een bundel riet is niet aan te raden. De holle delen van de rietstengel zullen water opnemen, hetgeen ook zal bevriezen. Dit geeft u een vals gevoel van veiligheid betreffende de gezondheid van uw vissen. Na de vorstperiode zal dan alsnog blijken dat veel vissen het niet overleefd hebben.
en
van een vijver
zorgt een vijver voor extra flora en fauna in uw tuin waar u uiteraard
veel plezier
aan
kunt beleven!
Vijverplanten geven uw vijver een mooi aangezicht en zorgen tevens voor een goed biologisch evenwicht. Tevens trekt een vijver diverse dieren aan, denk maar eens aan kikkers, vogels, insecten en waterjuffers, maar ook de vissen die u speciaal voor
Mocht de vijver tóch onverhoopt helemaal dichtgevroren zijn dan kunt u alsnog een wak maken. Doe dit echter nooit door op het ijs te gaan hakken! Ten eerste kan hierdoor het vijverfolie beschadigen, omdat de randen van het ijs langs de folie gaan "schuren", Ten tweede omdat de vissen het waarschijnlijk niet zullen overleven. Het hakken of slaan op het ijs veroorzaakt namelijk heftige trillingen, die voor vissen als enorme "dreunen" zijn op hun lijf en ingewanden. Het is dan ook beter om een ander methode te kiezen. De eenvoudigste is. om een pan met heet water op het ijs te zetten. dat langzaam het ijs laat smelten.
uw vijver gekocht heeft, zorgen voor veel vermaak.
Wij wensen
u veel plezier
toe met uw vijver en zien u graag
terug in één van
onze winkels.
2005
-versie
De aanwijzingen in dit boek zijn door de schrijver en de uitgever zorgvuldig overwogen en gecontroleerd, toch kan er geen garantie voor worden gegeven De schrijver en de uitgever kunnen niet aansprakelijk gesteld worden voor enigerlei schade, die ongelukkigerwijs door deze aanwijzingen zou kunnen ontstaan. 2005 Niets
Agri
Retail,
Postbus
150, 6710
in deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande
BD EDE.
gemaakt door middel van druk, fotokopie, schriftelijke toestemming van de uitgever.
microfilm,
1Q
