eindelijk rustig slapen

7

Controllersdag geeft richting aan

7

Kwaliteit opleidingen geborgd

9

Studenten oefenen gebarentaal

22 mei 2008 Tracer is het tweewekelijkse medewerkersblad van VU medisch centrum – uitgave: dienst communicatie

nummer 11

Foto: Digidan

AIOS kunnen eindelijk rustig slapen Tot voor kort moesten arts-assistenten in opleiding tot specialist (aios) die tijdens hun nachtdienst even wilden rusten naar de Meander, waar hiervoor kamers beschikbaar waren. Sterk verouderde kamers en te ver van de werkplek vonden ze zelf. Er werd dan ook maar matig gebruik van gemaakt. Tegenwoordig kunnen de aios terecht op 2a waar twaalf goed ingerichte slaapkamers op hen staan te wachten. “Het ontwerp is gebaseerd op het healing environment concept”, vertelt Jan Wiefferink van projectbureau huisvesting. “Daarmee willen we bereiken dat mensen zich zo prettig mogelijk voelen. De uitstraling is hotelachtig. We hebben voor zachte, warme kleuren gekozen; zo heeft de vloer een eikenhouten patroon en de deuren zijn van kersenhout. Ook aan de decoraties is veel aandacht besteed. Doel was de aios een ruimte te bieden waar ze even helemaal uit de ziekenhuissfeer weg zijn.” “Een wereld van verschil”, vindt ook Bas Roukema, voorzitter van de assistentenvereniging. “Ik verwacht dat er nu veel meer gebruik zal worden gemaakt van de slaapkamers. Vooral vrouwelijke collega’s vonden het erg vervelend om in het donker naar de Meander te gaan. Op de nieuwe kamers zijn zelfs computers, dus we kunnen er ook werken en omdat het zo dichtbij de werkplek is loont het de moeite om een uurtje te gaan liggen.” Het is even afwachten of er voldoende slaapkamers zijn. Ze worden in ieder geval efficiënter gebruikt. In plaats van een ‘eigen’ kamer voor de aios kan degene die wil rusten een sleutel bij de portier ophalen. Hij of zij krijgt vervolgens een kamer toegewezen. “We gaan het systeem over een maand of twee evalueren”, meldt Roukema. n MK

VUmc-arts ontwikkelt succesvolle oogspoel­ vloeistof

Patiëntgerichtheid in de genen

n Annemarie van den Hoven

n Marieke Sjerps

Mensen met hardnekkige pijn- of irritatieklachten door droge ogen kunnen sinds kort behandeld worden met VisMed wash oogspoelvloeistof. Het middel is in Nederland en Duitsland sinds half april vrij verkrijgbaar in de apotheek. Nu al is het een groot succes. Oogarts Michel Zaal ontwikkelde het.

“We roepen al jaren dat we de patiënt centraal stellen, maar ondertussen organiseren we allerlei hobbels om het ons zelf makkelijker te maken.” Ben Nijman, zorgmanager van divisie IV, geeft een paar voorbeelden: “We sturen patiënten van loket X naar loket Y en vaak zijn we niet bereid buiten de grenzen van onze directe taken iets voor patiënten te doen. We lopen langs een patiënt als we zien dat hij iets zoekt en kijken mensen soms niet aan als ze ons iets vragen.”

Zaal speelde al jaren met de gedachte. “Ik zie in mijn werk veel patiënten met ernstig droge ogen, veroorzaakt door een gebrek aan traanvocht of een onjuiste samenstelling van de traanvloeistof. Deze mensen gebruiken gedurende de dag frequent kunsttranen. Het schoonspoelen van de ogen gebeurde in de praktijk vaak met kraanwater of met een fysiologische zoutoplossing. Dat was niet comfortabel; de samenstelling is verre van optimaal en ook de gunstige stoffen worden zo weggespoeld. Het gebruik van een spoelvloeistof voor het inwendige oog, zoals we die in het ziekenhuis tijdens oogoperaties gebruiken, bleek veel beter te werken. Ik besloot die vloeistof zo aan te passen dat hij geschikt werd voor veilig dagelijks gebruik op het uitwendige oog. Zo voegde ik onder andere de lichaamseigen stof hyaluronzuur toe. Deze stof, die onder andere voorkomt in de gewrichten, werkt als een

glijmiddel en zorgt ervoor dat er soepele bewegingen mogelijk zijn. Door nieuwe fabricagetechnieken is deze stof tegenwoordig goedkoop te produceren.”

Snel Toen Zaal via een artsvertegenwoordiger in contact werd gebracht met een expert op het gebied van contactlensvloeistoffen en oogdruppels in Duitsland, ging het allemaal heel snel. Binnen een jaar lag VisMed wash in de apotheek. “Dat kan omdat het een verzorgingsmiddel is. Bij een geneesmiddel zou het langer hebben geduurd.” VisMed wash voegt iets toe aan de behandeling van mensen met droge ogen. Inmiddels blijkt dat ook contactlensdragers en mensen met een chronische oogontsteking er baat bij kunnen hebben. “Verder onderzoek binnen VUmc zal hierover meer uitsluitsel moeten geven”, aldus Zaal. “De industrie is zeer geïnteresseerd.”

Service en dienstbaarheid belangrijker dan efficiëntie

Hij windt er geen doekjes om. “Ziekenhuizen zijn professionele organisaties geworden, met veel techniek, organisatie en overhead, maar als organisatie hebben ze de patiënt uit het oog verloren. In de Nederlandse gezondheidszorg regeert het meetbare, ten koste van bevlogenheid en inlevingsvermogen. Dat pad moeten we verlaten. Er van uitgaande dat de zorg veilig is, moeten service en dienstbaarheid weer belangrijker worden dan efficiëntie.”

Huiselijke sfeer Om inspiratie op te doen voor hoe het anders kan, maakte Nijman half april een studiereis naar Oregon (VS), samen met orthopedisch chirurg Barend van Royen en communicatieadviseur Marcia Sanderse. Ze bezochten enkele ziekenhuizen, waaronder het St. Charles Medical Center dat befaamd is om zijn patiëntgerichtheid. Daar staat de patiënt op alle fronten centraal. Dat blijkt uit de inrichting van het gebouw, uit de organisatie

van processen en vooral ook uit de bejegening door de zorgverleners. “Patiëntgerichtheid zit in de genen van alle medewerkers”, vertelt Marcia Sanderse. “Zelfs de schoonmakers krijgen een training, omdat zij soms worden aangesproken door patiënten.” Ze merkte het meteen bij binnenkomst. “De sfeer is huiselijk en vriendelijk. Bezoekers worden opgevangen door een gastvrouw. Er staat een piano, de open haard brandt en overal is daglicht. Als een bezoeker voor een patiënt wil koken, kan dat.” En wat te zeggen van een massage vlak voor een operatie, en mogelijkheden voor aromatherapie en yoga?

Welbevinden Uit onderzoek is bekend dat de omgeving invloed heeft op het welbevinden van mensen en daarmee ook op het genezingsproces van patiënten. Nijman: “Een prettige omgeving en vriendelijke communicatie vertalen zich in een betere uitkomst van de zorg. Als de patiënt zich prettiger voelt en bijvoorbeeld kan eten wanneer hij dat zelf wil, bevordert dat zijn genezingsproces. Daar is gezondheids- en financiële winst te behalen. Maar ook menselijke winst, want wat geweldig als een patiënt zich oprecht getroost en gesteund voelt.” Er wordt wel geopperd dat patiëntgericht werken ten koste gaat van de directe zorg, maar dat is volgens Sanderse niet het geval. “Het is lastig dat er geen harde wetenschappelijke bewijzen zijn, maar de ervaring in het St. Charles is dat er nu juist meer tijd is voor patiënten-

zorg. Handen aan het bed in plaats van administratieve taken.” Patiëntgericht werken voer je niet van de ene op de andere dag in. Het is een proces en geen kant-en-klaar recept. Sanderse: “Gaandeweg ontdekken de medewerkers wat ze op hun afdeling kunnen doen. In het St. Charles zijn ze daar nu ruim vijf jaar mee bezig.” Deze werkwijze betekent ook dat de medewerkers ruimte krijgen om naar eigen inzicht te handelen. Geef mensen vertrouwen, is het uitgangspunt, en houd de lange termijndoelen voor ogen. Sanderse: “Uiteindelijk tellen de resultaten en dat geldt ook voor de artsen, zo blijkt in het St. Charles. Nu zij zien wat patiëntgericht werken oplevert, raken ze ook enthousiast.”

Nummer één VUmc doet al een en ander op het gebied van patiëntgerichtheid. Op nieuwe afdelingen wordt er bijvoorbeeld meer gewerkt met kleuren en daglicht. Er zijn stewards in de garage en vanaf het parkeerterrein rijdt een busje voor patiënten heen en weer. Toch is er meer nodig dan goede logistiek en een zorgvuldig gekozen inrichting. Sanderse: “Uiteindelijk gaat het om de vraag vanuit welke visie we zorg geven? Denken we vanuit het product of zetten we de patiënt op één? De afdeling cardiologie bijvoorbeeld werkt sinds kort bewust met het thema gastvrijheid.” Kan patiëntgericht werken een selling point voor VUmc worden? Nijman: “Als we goed patiëntgericht werken, is dat zeker een belangrijke reden voor patiënten om graag in VUmc behandeld te worden.”

Rode haardos trekt de aandacht n Monique Krinkels

Tot zo’n drie jaar geleden was Erik ­Sistermans nauwelijks geïnteresseerd in de genetische achtergronden van roodharigen. Immers als klinisch moleculair geneticus hield hij zich bezig met de genen die verantwoordelijk zijn voor ziekten. Tot fotograaf Hanne van der Woude aankondigde een boek te willen maken over dit fenomeen en de krant De Gelderlander bij hem aanklopte voor nadere uitleg.

Amerikaanse fabrikant. Sistermans gelooft daar niets van. Hij legt uit hoe roodharigheid ontstaat: “In het menselijk lichaam zit een kleurstof die ervoor zorgt dat huid en haar getint zijn: melanine. Melanine bestaat in twee soorten, het bruine/zwarte eumelanine, en het rood/gele pheomelanine. De verhouding tussen deze kleurstoffen bepaalt de haarkleur, waarbij het donkere eumelanine dominant is of overheerst. Heb je als mens zowel eumelanine als pheomelanine in je lichaam, dan overheerst de bruine kleur, die roodachtig zal worden als het gehalte pheomelanine groot is. Om de echte rode haardos te krijgen is een gemuteerde melanocortine-1 receptor (Mc1R) nodig, die de productie van eumelanine onderdrukt. Daardoor krijgt pheomelanine de overhand en heb je rood haar, een witte huid en een grote kans op sproeten.”

Inmiddels is het boek ‘Mc1R’, waarvoor Sistermans de inleiding schreef, in de boekhandel verkrijgbaar. Tegelijkertijd is er een tentoonstelling geopend in het Haags fotomuseum, waar de foto’s van Van der Woude te bewonderen zijn.

Bedreigde kleur Tien jaar geleden kondigde de Oxford Hair Foundation, een door Procter & Gamble gefinancierd instituut, aan dat roodharigheid binnen een eeuw dreigt uit te sterven. Immers door de toenemende immigratie ontstaat er genetische vermenging met mensen met een donkere haarkleur. Aangezien de genen verantwoordelijk voor de rode haarkleur recessief zijn, zal roodharigheid uit het straatbeeld verdwijnen voorspelde de

Theorieën In het boek ontkracht Sistermans een aantal volkswijsheden zoals het labiele en temperamentvolle karakter dat roodharigen zouden hebben. “Ook vanuit de wetenschap wordt er heel wat beweerd over deze groep. Een kleine rondgang langs onderzoeksresultaten levert dit op: roodharigen zouden overgevoelig zijn voor lage temperaturen, en voor elektrische schokken.

Uit andere studies komen ze echter juist als ongevoelig voor pijn naar voren. Ook zouden roodharigen moeilijker dan andere mensen onder narcose te brengen zijn, en hebben ze na operaties eerder last van misselijkheid. Ze schijnen tijdens operaties veel te bloeden, en hebben een grotere kans op nabloedingen. Ze krijgen gemakkelijk blauwe plekken en hebben meer last van astma. Deze theorieën zijn echter vaak in andere studies al weerlegd.” Sterven de roodharigen uit? Niet waarschijnlijk volgens Sistermans. Aan het hebben van rood haar zitten evolutionair gezien weinig nadelen. Dat mensen met een lichte huidskleur eerder huidkanker kunnen krijgen, telt niet mee, want over het algemeen worden ze pas ziek als er al kinderen zijn. “Maar zeldzaam is en blijft rood haar wel. En misschien is dat wel gunstig. Er ontstaat dan een sterke seksuele selectie ten gunste van roodharigen, volgens roodhaarspecialist Jonathan Rees. Hoe minder mensen er rondlopen met zo’n prachtige bos haar, hoe groter de aantrekkingskracht op mogelijke partners.” De tentoonstelling Mc1R - Natuurlijk rood haar is tot 29 juni te zien in het Haags Fotomuseum. Het boek is verkrijgbaar bij de boekhandel en kost 39,95 euro.

Servicepunt verhuisd naar serviceplein

7e jaargang, nummer 11 22 mei 2008

Tracer is het tweewekelijkse medewerkersblad van VU medisch centrum. Oplage: 4.000. Tracer wordt gemaakt onder verantwoor­de­lijk­ heid van de dienst communicatie. Het redactie­ statuut vindt u op de intranetpagina’s van Tracer.

Het serviceplein op -1 in de kliniek begint vorm te krijgen. Op 20 mei verhuisde het servicepunt naar de nieuwe locatie en de huisdrukkerij (dpc) zal op 26 mei overgaan. Samen met de medewerkers van toegangscontrole, Tip van Boots en de kapsalon vormen ze een plein, waar medewerkers voor allerlei zaken terecht kunnen. “We hebben nu een ruimte gekregen, waar we beter in staat zijn om medewerkers te helpen. Alleen al door de inrichting laten we zien dat ze welkom zijn bij het servicepunt”, aldus leidinggevende Gerry van Heerde. “In de hal worden nog

Eindredactie Monique Krinkels Redactie Caroline Arps, Dyske Beelen, Mariet Bolluijt,

Bernie Hermes, Edith Krab, Marcia Sanderse, Jan Spee Redactieraad Marieke Cats, Henk Groenewegen, Lies Pelger, Tom Stoof, Riekie de Vet Redactie-adviesgroep Erik van Aalst, Lys Bouma, Marisca Butterman, Dave Doves, Ronald Gabel, Barbara de Graaff, Marcel van der Haagen, Peter de Haan, Ann van Putten, Maybritt Stal en, Esther van ’t Riet Vaste bijdragen Rick Dros, Armand Girbes, Piet Hoogland Redactiesecretariaat

dienst communicatie VU medisch centrum kamer PK4x190 telefoon (020) 44 43 444, fax (020) 44 43 450 email: [email protected] Vormgeving De Ontwerperij, Amsterdam Druk RotoSmeets, Utrecht Advertenties Adverteren in Tracer is mogelijk. Neem voor meer informatie contact op met het redactiesecretariaat of kijk op de website. Abonnement Het eerste half jaar is een abon­ nement op Tracer gratis. Daarna bedraagt de abonnementsprijs voor ex-medewerkers en andere geïnteresseerden 30,00 euro per jaar. Gepensioneerden betalen 20,00 euro per jaar.

Correcties & aanvullingen In Tracer nummer 9, 24 april stond een artikel over de start van de master geneeskunde. Lezers kunnen na lezing ten onrechte menen dat de bouwplannen van het klinisch trainingscentrum zijn vertraagd. De bouw van het centrum op het dak van de polikliniek verloopt echter geheel volgens planning. De genoemde aangepaste start van de master is het gevolg van het feit, dat alternatieven voor tijdelijke huisvesting van het klinisch trainingscentrum niet haalbaar bleken en moesten worden geschrapt. De redactie

Opgave en vragen over abonnementen

(advertentie)

Abonnementenland Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel. 0251-313939, fax 0251-310405 email: [email protected], www.aboland.nl Beëindigen abonnement: Opzeggingen (uitslui­ tend schriftelijk) dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Prijswijzigingen voorbehouden.

D e volgende Tracer verschijnt op ­donderdag 5 juni. Deadline voor kopij is 28 mei om 12.00 uur.

Alleen voor onderzoekers en docenten! Univertaal Het wetenschappelijk vertaalbureau voor onderwijs en onderzoek. Vertalingen, correcties en redactie - voor specialisten door specialisten. Uniek

Foto: Digidaan

Volgende Tracer

Het bijzondere van de golfvormige balie is dat het om hergebruikt materiaal gaat. Het hout is afkomstig uit een van de laboratoria 2

tafels neergezet en we krijgen ook een kunstwerk. Tegen een van de pilaren komt een voet te staan die in onze richting wijst.” De winkelpleinachtige uitstraling komt ook terug in de neonverlichte naamborden. Het servicepunt staat in lichtblauw Service  op de ‘gevel’, bij de huisdrukkerij is in lila de afkorting dpc aangebracht. “We verwachten dat we half juni alles op orde hebben, zodat we het serviceplein dan officieel kunnen openen.” n MK

www.univertaal.nl

Tracer – 22 m e i 2 0 0 8 – N ieu w s – On d er w ijs – O n d e r z o e k – P a ti ë n te n z o r g – O r g a n i s a ti e – M e d e d e l i n g e n – Vac at ures –

Geestgrondenloop op zondag 15 juni Voor de zesde keer vindt op zondag 15 juni de Geestgrondenloop plaats. Dit jaar ook met een kinderloop voor kinderen tot en met 12 jaar. Ook dit jaar weer probeert de organisatie geld bijeen te brengen voor het goede doel ‘Wie beweegt komt mensen tegen, dóórlopen’. Vorig jaar namen 345 renners deel aan de Geestgrondenloop. Er kan individueel, in estafette- of in businessteams worden gelopen. De start van de Geestgrondenloop

4122

is om 11.15 uur op de hoofdlocatie van De Geestgronden aan de Rijksstraatweg in Bennebroek. Het autovrije parcours bedraagt 3500 meter. Na 1000 meter over asfalt volgt 2500 meter door een bos. Daar wordt gelopen over veelal brede paden met enkele bochten en korte klimmetjes. Het parcours wordt driemaal gelopen. De inschrijving voor 10,5 km is individueel. Daarnaast is het tevens mogelijk in een team mee te lopen.

Een deelnemend team kan uit maximaal vijf personen bestaan. Alle lopers lopen 10,5 km. Aan de estafetteloop kunnen teams met drie lopers deelnemen, iedere deelnemer loopt één ronde van 3,5 km. De kinderen lopen 1200 meter. De start vindt plaats direct na de start van de volwassenen. Voor meer informatie over het goede doel, de loop en inschrijving (kinderen alléén op de dag zelf) zie: www.geestgronden.nl/loop.

Banenmarkt geslaagd

Openingstijden VU Kinderstad uitgebreid

Het aantal medewerkers dat in de telefoongids op intranet is te vinden, is inmiddels gestegen tot 4122. Twee weken geleden waren dat er 4093. Het invullen moet door de medewerker zelf gebeuren, op intranet bij ‘wijzig profiel’. n MK

De openingstijden van Ronald McDonald VU Kinderstad zijn uitgebreid tot zeven dagen per week. De nieuwe openingstijden zijn: maandag 15.00-20.30 uur, dinsdag, donderdag en vrijdag 10.30-18.00 uur, woensdag 10.30-20.30 uur, zaterdag, zondag en feestdagen 15.00-18.00 uur. Kinderstad is toegankelijk voor de kinderen van de kinderkliniek met hun broertjes en zusjes en voor de kinderen die een afspraak hebben op de polikliniek van het ziekenhuis. Elke maandagochtend kunnen er rondleidingen worden gegeven aan geïnteresseerden. Belangstellenden kunnen contact opnemen met Marijke (stadhouder) of Nicole (assistent stadhouder) op tst. 45000.

Opvallend Marian van Bokhorst heeft de

emgo Societal Impact Award gewonnen met snaq, het screeningsinstrument voor de vroege herkenning van ondervoeding. De award is toegekend omdat er in de media veel aandacht is besteed aan het project vroege herkenning en behandeling van ondervoeding in Nederlandse ziekenhuizen. Inmiddels nemen hier meer dan vijftig ziekenhuizen aan deel. Tessa van den Kommer ontving de emgo science award voor het beste wetenschappelijk artikel geschreven door een jonge onderzoeker. Haar artikel getiteld ‘Cholesterol and oxysterols as possible early markers for cognitive decline’ werd in september 2007 gepubliceerd in het tijdschrift Neurobiology of aging.

Benoemingen

Donderdag 8 mei namen Amarinske Sminia en Charlotte Gabriëls, P&O’ers van divisie IV en Marilia Bischot en Frida Maarleveld, medewerkers personeelsadministratie facilitair bedrijf en stafdiensten deel aan de banenmarkt bij het centrum voor werk en inkomen (CWI). Het bleek een geslaagde middag. Sminia:”Het eerste uur was het druk met veel aanloop bij onze twee stands. De meest geïnteresseerde en best

Beurswand vergroot herkenning

opgeleide kandidaten liepen in het begin op de markt. Daarna werd het rustiger en kwamen de ‘moeilijke’ gevallen langs. Veel bezoekers bleken mensen zonder medische achtergrond. Wel waren er kandidaten die wellicht de opleiding tot verpleegkundige willen volgen of kandidaten die nu de opleiding voor verzorgende doen en daarna alsnog de verpleegkunde opleiding willen gaan doen. Deze

kandidaten hebben wij doorverwezen naar onze opleidingsmarkt die een week later in VUmc plaatsvond. Op een volgende banenmarkt van het CWI zou wellicht ook iemand van de praktijkopleiding kunnen gaan staan. Zij kunnen dan direct informatie geven over de opleiding. Wij hebben in ieder geval aan onze naamsbekendheid gewerkt en dat is ook veel waard.” n JSp

Per 1 augustus is Bart Bemelmans benoemd tot lid van de raad van bestuur van medisch centrum Alkmaar. Henriette Delamarre is per diezelfde datum benoemd tot hoofd van de afdeling kindergeneeskunde van het Leids universitair medisch centrum. De raad van bestuur dankt hen voor hun inzet voor VUmc en wenst hen veel succes in de nieuwe uitdaging.

Column

Een student met lef n Piet Hoogland

Sinds kort heeft VUmc de beschikking over een mooie en handig te vervoeren beurswand. Deze wand is ontwikkeld samen met de Amstel Academie en kan worden gebruikt voor presentaties op beurzen, congressen etc. De wand is bedrukt met de foto die ook op de gevel van VUmc hangt. Daarnaast staat de foto van de banier van de Amstel Academie op de wand. De gebruikspremière hiervan vond plaats op 21 mei tijdens het Bio Career Event in de RAI. Hier presenteert een groot aantal VUmc-afdelingen zich: pathologie, nucleaire geneeskunde, radio nucliden centrum, hematologie. Medewerkers komen hier in gesprek met beursbezoekers die veelal op zoek zijn naar een interessante baan. Daarna wordt de wand gebruikt door de Amstel Academie tijdens de Venticare in Utrecht. Dit is een beurs die zich toelegt op (bij)scholing van medewerkers die werkzaam zijn op het gebied van de acute zorg. De beurswand is ook door andere afdelingen te gebruiken. Bel voor overleg met de afdeling communicatie wanneer u met de beurswand op stap wilt, tst. 43444. n JSp

Het is bijna zomer, de eindexamens zijn lekker op gang gekomen en de vakanties zijn vanaf nu onvermijdelijk. Geen vakantie voor de selectiecommissie echter, want die zit nu volop te vergaderen. Uit de stapel van zo’n dikke zeshonderd decentraal aangemelde aspirant studenten moeten zij de studenten met lef selecteren. Op de website en op de rondgedeelde folders staat met grote letters te lezen dat de geneeskundeopleiding van VUmc vraagt om studenten met lef. Klinkt goed, maar wat is een student met lef nu eigenlijk? Omdat ik daar zelf geen duidelijk beeld van heb, ben ik hier en daar eens mijn licht op gaan steken. Eén van onze medewerkers (geen professor) gaf als voorbeeld: een student die tegen een professor durft te zeggen dat hij/zij ernaast zit. Bij nader inzien blijkt dit soort lef meestal niets anders te zijn dan domheid. Geen goede definitie dus. Iemand anders opperde dat het wellicht iemand is, die bijvoorbeeld een operatie zou durven doen die geen enkele chirurg zou aandurven. Maar heb je

Tr ac er – 22 me i 2008 – N ieu w s – O n d e r w i j s – O n d e r z o e k – P a t i ë n t e n z o r g – O r g a n i s a t i e – M e d e d e l i n g e n – V a catures –

echt lef als je een operatie gaat doen die zelfs professor Willem Wisselink niet aandurft of ben je dan gewoon een sluipmoordenaar. Of iemand die niets bestudeerd heeft en toch een tentamen gaat doen, heeft die lef? Zijn dat de mensen die we zoeken? Zoals het hoort bij dit soort dingen ga je dan te rade bij diegenen die de kreet bedacht hebben. Dus ik op bezoek bij de selectiecommissie. Daar werd me duidelijk gemaakt dat het gewoon een reclamekreet was, waar ik verder niets achter moest zoeken. De commissie is eigenlijk op zoek naar studenten die naast hun middelbare school nog iets anders op hoog niveau gedaan hadden, zoals bijvoorbeeld een belangrijke bestuursfunctie bij een belangrijke instelling. Uit eigen ervaring weet ik dat je juist heel gemakkelijk in bestuursfuncties rolt als je niet het lef hebt om nee te zeggen, maar goed dat heb ik dan weer. Maar muziek of sport op hoog niveau dat mag ook. Een contactgestoorde wereldkampioen blind schaken met goede vwo cijfers is dus ook OK. Voor mij is er echter maar een student met lef en dat is de student naar de selectiecommissie schrijft: Als je een goede student zoekt voor VUmc: ik ben beschikbaar! 3

Controllersdag geeft stof tot nadenken n Jeroen Kleijne

Op 8 mei was VUmc gastheer voor de landelijke controllersdag, die elke twee jaar wordt gehouden. Zo’n zestig medewerkers van alle universitair medische centra kwamen naar Amsterdam om te praten over de spannende toekomst van hun vak planning & control.

Foto: Mark van den Brink

De landelijke controllersdag van de UMC’s werd dit jaar goed bezocht

Dirk Vonk: ‘Ik denk dat de mensen die de controllersdag bezochten zich er bewuster van zijn geworden, dat hun wereld straks verandert’

Tien vrouwen en acht plaatsen voor de vrouwenacht roeien tijdens de Olympische Spelen 2008. Anesthesiemedewerkster Nienke ­Dekkers doet verslag van haar strijd om een ticket naar Beijing.

Tegenwind

H

elaas geen medaille voor ons in München, maar we kijken wel met een goed gevoel terug naar de gevaren race. Aan de start van de grote finale lagen we naast Australië, Duitsland, Engeland, China en de Roemenen. Er stond een harde schuine wind tegen op de baan, die ervoor zorgde dat er baanvoordeel was. Het kwam neer op zo’n 2,7 seconde per baan. Zo ongeveer alle boten die deze dag in baan 5 en 6 voeren kwamen als eerste over de streep. Dus wij waren bij voorbaat al kansloos in baan 3. Australië kwam als eerste over de finishlijn, dan China, dan de Roemenen en dan wij. We hebben Duitsland en Engeland achter ons gelaten. Deze boten hebben zich al wel gekwalificeerd voor de Spelen in augustus. Maar ook dat zegt door de wind allemaal erg weinig. In München werd ons wel duidelijk dat de Chinezen erg vooruit zijn gegaan afgelopen jaar; ze gaan veel harder vergeleken met 2007. Ook zij racen in juni in Poznan mee tijdens het kwalificatietoernooi, dus dat belooft spannend te worden. Ik ving het verhaal op dat de Chinezen na het WK in 2007 een selectie zijn gestart om een nieu-

we damesacht samen te stellen. Iedere provincie in China moest zestig roeisters leveren en met dit enorme aantal dames zijn ze gaan selecteren op kracht en roeikwaliteiten. De volgende race die we gaan varen is de tweede Worldcup die van 30 mei tot 1 juni in Luzern plaatsvindt. We vertrekken volgende week woensdag. Op de baan in Luzern heb je eigenlijk nooit last van wind, dus dat zal een eerlijke race worden. Het ziet ernaar uit dat alle landen er zullen zijn, dus na dit toernooi kunnen we onze kansen voor dit jaar beter inschatten. Onze coach heeft afgelopen week onze selectie teruggebracht van tien naar negen roeisters; mijn zus maakt helaas niet langer deel uit van de groep. Komende tijd is het dus spannend wie hij in Luzern laat varen, want één roeister gaat mee als reserve. Wie dat gaat zijn, horen we komende week. De race in Luzern zal live uitgezonden worden op Eurosport, maar ook op www. worldrowing.com is deze te volgen!

Meer informatie over de roeisters is te vinden op: www.vrouwenacht.nl 4

“De controllersdag is in de eerste plaats bedoeld om elkaar te ontmoeten en de contacten tussen de verschillende umc’s te verbeteren”, vertelt Dirk Vonk, hoofd planning & control. “We zijn natuurlijk toch vaak met dezelfde dingen bezig. Dit keer was het thema ‘Op weg naar 2012’. Vanaf dat moment wordt de zorg deels overgeleverd aan de vrije markt. In de aanloop daar naartoe staan juist de mensen van planning & control een aantal spannende ontwikkelingen te wachten. Het was goed om daarover met elkaar van gedachten te wisselen.”

Onderneming De organiserende afdeling planning & control van VUmc wist twee gerenommeerde sprekers te strikken voor het ochtendprogramma. Goos Minderman, hoogleraar Public Governance en Public Law aan de Vrije Universiteit, hield de zestig aanwezigen voor dat de huidige

regering van de umc’s maatschappelijke ondernemingen wil maken. Daarom is volgens hem het vinden van maatschappelijke partners essentieel. Minderman benadrukte ook het belang van samenwerking met andere professionals in de zorg. Bram den Engelsen, managing partner bij de gezondheidszorg organisatie van Twijnstra & Gudde, hield een boeiend verhaal over marketing. De regering wil via gereguleerde marktwerking de kwaliteit, betaalbaarheid en toegankelijkheid van de zorg waarborgen. Wat betekent dit voor de concurrentiepositie en de profilering van de universitaire medische centra? “Kennisverbreding en bewustwording zijn ook twee belangrijke doelen van zo’n controllerdag en 8 mei heeft zeker stof tot nadenken gegeven. Ik denk dat de mensen die er waren zich er bewuster van zijn geworden, dat hun wereld straks verandert. VUmc is straks deels privaat en deels

publiek. Aan de ene kant zijn we een winkel die producten verkoopt, maar tegelijkertijd hebben we ook een publieke taak, waarbij we afhankelijk zijn van geld uit Den Haag. Dat geeft een spanningsveld. Over dat soort zaken hebben we ’s middags tijdens de workshops uitgebreid gediscussieerd”, aldus Vonk.

Richting geven Al met al was het volgens het hoofd planning & control een geslaagde controllersdag. Vonk: “De dag heeft ons richting gegeven in ons denken op weg naar de toekomst. We hebben alleen maar hele positieve reacties gekregen van alle aanwezigen. We hebben in elk geval het plan opgevat om voor de collega’s van de divisies binnen VUmc, die soortgelijk werk doen, nog dit jaar een bijeenkomst te organiseren.” umc Leiden organiseert de volgende landelijke controllersdag in 2010.

Samenwerking VUmc –SBG

Onderzoek naar depressie versterkt band met GGZ Buitenamstel n Liesbeth Kuipers

Uit een recente studie van VUmc blijkt dat de vitamine D-concentratie bij depressieve ouderen lager is dan bij niet-depressieve ouderen. De resultaten zijn begin mei gepubliceerd in het gezaghebbende vakblad Archives of General Psychiatry. De studie heeft de samenwerking tussen VUmc en GGZ Buitenamstel versterkt, meent Witte Hoogendijk, hoogleraar biologische psychiatrie. In de literatuur zijn al beschrijvingen te vinden van mensen met een laag vitamine D-gehalte die depressief zijn. Maar het werkelijke verband tussen een laag vitamine D-gehalte en depressie is nooit onderzocht, verklaart Witte Hoogendijk, hoogleraar biologische psychiatrie bij VUmc en ggz Buitenamstel. Het idee voor dit onderzoek ontstond tijdens een overleg over de Longitudinal Aging Study Amsterdam (lasa) van

VUmc met internist professor Lips, vertelt hij. “Lips is expert op het gebied van vitamine D-tekort en osteoporose. De contacten waren er dus, evenals de onderzoeksgroep. Dan is het een kleine stap naar een onderzoek over het verband tussen vitamine D-tekort en depressie.”

Hypothalamus Bij de deelnemers aan lasa, waarin bijna 1300 ouderen gedurende twintig jaar worden gevolgd, hebben de onderzoekers de vitamine Dconcentratie in het bloed gemeten. Hoogendijk: “Ongeveer 200 ouderen hadden een milde of ernstige depressie. Bij hen bleek de vitamine D-concentratie lager te zijn dan bij de niet-depressieve ouderen. Vooral in stedelijke gebieden, wat het verband met zonlicht onderstreept.” Het lichaam maakt vitamine D zelf aan onder invloed van uvb-straling op de huid, licht Hoogendijk toe. “uvb is een veel belangrijker bron van vitamine D dan voeding. Hoe meer uvb-straling op je huid, hoe meer vitamine D je aanmaakt. De meeste vitamine D-receptoren

Tracer – 22 m e i 2 0 0 8 – N ieu w s – On d er w ijs – O n d e r z o e k – P a ti ë n te n z o r g – O r g a n i s a ti e – M e d e d e l i n g en – Vac at ures –

bevinden zich in een gebiedje in de hersenen, de hypothalamus. En de hypothalamus is betrokken bij het ontstaan van depressie.” Toch hoef je volgens Hoogendijk niet iedere dag in een felle zon te zitten om het risico op depressiviteit te verkleinen. “Ook in de schaduw, onder een boom of parasol, ontvang je nog genoeg uvb op je huid voor vitamine D-aanmaak. Dat is niet het geval in een auto met gesloten ramen of aan de noordkant van een gebouw in de schaduw.”

Samenwerking Aardig bijkomend effect van dit onderzoek is, dat het de samenwerking tussen ggz Buitenamstel en de afdeling interne geneeskunde van VUmc heeft versterkt, meent Hoogendijk. “De komende fusie is een logische. De psychiaters van ggz Buitenamstel werken al langer samen met somatische specialisten in VUmc. Deze studie is te bezien als een intensivering van deze samenwerking.”

Servicepagina’s Vacatures VU medisch centrum De volledige vacatures zijn te lezen op intranet onder ‘P&O, direct naar, vacatures VUmc’, en af te halen bij het loopbaancentrum in de polikliniek. Vacatures van 6 mei t/m 13 mei. Uiterlijke reactiedatum 26 mei 2008.

Onderzoeker in opleiding D2.2008.00037 afdeling/dienst revalidatiegeneeskunde, Divisie II werktijd 36 uur per week salarisschaal OIO inlichtingen dr. A.. Dallmeijer, e-mail: [email protected] tst.43063

Medisch psycholoog/ GZ-psycholoog D3.2008.00040 afdeling/dienst medische psychologie, Divisie III werktijd 28 uur per week salarisschaal 11 inlichtingen mw. dr. E. Colette, hfd klinische&neuropsychologie e-mail: [email protected], tst.40190

Bloedafname assistent D5.2008.00057 afdeling/dienst klinische chemie, Divisie V werktijd 18-24 uur per week salarisschaal 4 inlichtingen mw. J. v/d Mark, e-mail: [email protected] tst.43876

Onderzoeker i.o./ wetenschappelijk onderzoeker a D5.2008.00058 afdeling/dienst radiologie, Divisie V werktijd 36 uur per week salarisschaal OIO inlichtingen C. van Kuijk, e-mail: [email protected], tst.40362

Vervangend coördinator vrijwilligers D3.2008.00036 afdeling/dienst Divisiebureau III werktijd 24 uur per week salarisschaal 9 inlichtingen mw. E. v/d Putten-Bierman, e.vanderputten-bierman@ VUmc.nl tst.41316

Vacatures van 13 mei t/m 20 mei. Uiterlijke reactiedatum 2 juni 2008.

Onderzoeksassistent b D6.2008.00025 afdeling/dienst emgo, Divisie VI werktijd 16 uur per week salarisschaal 6 inlichtingen R. Ostelo, e-mail: [email protected], tst.48149 Senior secretaresse D6.2008.00026 afdeling/dienst Institute for cancer&immunology, Divisie VI werktijd 18 uur per week salarisschaal 7 inlichtingen mw. Y. Duiker, e-mail: [email protected] tst.43113 Secretaresses/ management-assistenten D7.2008.00013 afdeling/dienst biza, FB/Stafdiensten werktijd 24-32 uur per week salarisschaal 6 inlichtingen mw. N. Wijnands, hfdbureau management ondersteuning tst.41260 Manager inkoop&logistiek D7.2008.00014 afdeling/dienst FB/Stafdiensten werktijd 36 uur per week salarisschaal 14 inlichtingen K. Stegenga, directeur facilitair bedrijf, tst.43111 Medewerker medische administratie D3.2008.00039 afdeling/dienst polikl. verloskunde&gynaecologie, Divisie III werktijd 32 uur per week salarisschaal 5 inlichtingen mw. I. Veel, e-mail: [email protected], tst.40068

(Senior) kernanalist speciale technieken Hematologie & hemostase D5.2008.00059 afdeling/dienst hematologie laboratoria, Divisie V werktijd 32-36 uur per week salarisschaal 7 inlichtingen mw. A. Dräger, hfd hematologie lab. e-mail: a.draeger@ VUmc.nl, tst.42637 en tracer 987243 (Senior) hoofdanalist organisatie BTD/morfologie/hemostase D5.2008.00060 afdeling/dienst hematologie laboratoria, Divisie V werktijd 32-36 uur per week salarisschaal 8 inlichtingen mw. A. Dräger, hfd hematologie lab. e-mail: a.draeger@ VUmc.nl, tst.42637 en tracer 987243

e-Nieuwsbrief medische bibliotheek Blijf op de hoogte van de nieuwste medische informatiebronnen en van de service die de medische bibliotheek u biedt. Neem daarom een gratis abonnement op onze e-nieuwsbrief: een zesjaarlijkse uitgave boordevol informatie over medische informatie. Speciaal voor artsen, onderzoekers, verpleegkundigen en paramedici in het VU medisch centrum. Lees het laatste nummer online en word abonnee: www.ubvu.vu.nl/ nieuwsbriefmedisch/laatstenummer.html ‘Duane Ophthalmology’ als e-book Duane’s Ophthalmology is het handboek voor oogartsen. Alom gewaardeerd en intensief gebruikt. Alleen de beschikbaarheid van het papieren boek gaf wel eens problemen op de afdeling oogheelkunde. Vaak lagen de exemplaren her en der verspreid, soms op afgesloten kamers, dus niet beschikbaar op momenten dat ze dringend nodig waren. Daarom, op verzoek van de afdeling oogheelkunde, biedt de bibliotheek dit standaardwerk nu elektronisch aan, als e-book. Met de eDuane heeft u altijd kwalitatieve informatie binnen handbereik, met daarin altijd de laatste aanvullingen. Als e-book wordt de

Tr ac er – 22 me i 2008 

Secretaresse D2.2008.00038 afdeling/dienst anatomie&neurowetenschappen&psychiatrie, Divisie II werktijd 24-32 uur per week salarisschaal 6 inlichtingen mw. M. Lam, e-mail: [email protected], tst.48040 Secretaresse D6.2008.00028 afdeling/dienst IOO/PAOG, Divisie VI werktijd 36 uur per week salarisschaal 6 inlichtingen mw I. v.d. Vegte, e-mail: [email protected] tst.49295 Hoogleraar/afdelingshoofd D2.2008.00039 afdeling/dienst mondziekten&kaakchirurgie, Divisie II werktijd 40 uur per week salarisschaal H, H/A inlichtingen prof. dr. J. Heimans, e-mail: [email protected] tst.42821

Senior secretaresse inkoop&logistiek D7.2008.00015 afdeling/dienst Facilitair bedrijf/Stafdiensten werktijd 32-36 uur per week salarisschaal 7 inlichtingen mw. N. Spoelder, man. inkoop&logistiek, tst.45082

Arts-onderzoeker D2.2008.00040 afdeling/dienst neurologie, Divisie II werktijd 36 uur per week salarisschaal 10 inlichtingen dhr. dr J. Reijneveld, e-mail: [email protected] tst.42821

Kwaliteitsfunctionaris cleanroom-unit CCA D5.2008.00061 afdeling/dienst hematologie laboratoria, Divisie V werktijd 16 uur per week salarisschaal 7 inlichtingen mw. A. Dräger, hfd hematologie lab. e-mail: [email protected], tst.42637 en tracer 987243

Datamanager D3.2008.00041 afdeling/dienst verloskunde&gynaecologie, Divisie III werktijd 24 uur per week salarisschaal 7 inlichtingen Prof.dr. J. de Vries, e-mail: [email protected] tst.44444 en tracer 986112

Medewerker functioneel beheer harmony D7.2008.00016 afdeling/dienst stafdienst P&O, Facilitair bedrijf/Stafdiensten werktijd 32-36 uur per week salarisschaal 8 inlichtingen mw. W. v.d. Hoven, hfd procesondersteuning & soc. Zekerheid tst.42724

Bibliotheek Bezoek de medische en verpleegkundige bibliotheek in VUmc op locatie 0A1 (achteraan in de centrale hal) of in de medische faculteit op de vijfde etage. Openingstijden: maandag t/m donderdag van 9.00 tot 21.00 uur en vrijdag van 9.00 tot 17.00 uur. Telefoon (020) 444 1237. Web: www.ubvu.vu.nl/ geneeskunde

Medewerker medische administratie D1.2008.00029 afdeling/dienst pk zorgeenheid dermatologie, Divisie I werktijd 32-36 uur per week salarisschaal 5 inlichtingen mw. C. Ritzema, hfd zorgeenheid, e-mail: cm.ritzema@ VUmc.nl tst.40110

Amstel Academie Duane namelijk altijd up to date gehouden en is hij overal beschikbaar, ook thuis als u een les voorbereidt of een artikel schrijft. Dit niet alleen voor de oogartsen van de afdeling, maar ook voor alle assistenten en stafleden. De e-Duane biedt bovendien allerlei extra voordelen: knippen en plakken van afbeeldingen en tekst gaat heel gemakkelijk en u kunt snel en nauwkeurig navigeren op trefwoorden door heel het boek. Onze website linkt u door naar de e-Duane. Ga naar: www.ubvu.vu.nl/geneeskunde > e-books. Cursussen en instructies De medische bibliotheek verzorgt diverse trainingen voor medewerkers van het VUmc en studenten geneeskunde. Zo is er voor iedereen die (weer) goed wegwijs wil worden in het aanbod van de medische bibliotheek een vaste, wekelijkse minicursus. En wie regelmatig moet werken met PubMed, doet dat na onze 2-urige PubMed-cursus sneller en beter. Daarnaast zijn er voor VUmc-groepen lessen-op-maat mogelijk over het zoeken en hanteren van literatuur. En ook verzorgen wij een praktische introductiecursus Reference Manager. Voor meer informatie zie onze webpagina’s: www.ubvu.vu.nl/geneeskunde > instructies. Voor inhoudelijke vragen en adviezen kunt u contact opnemen met onze medisch informatiespecialisten: René Otten: (020-44) 42027, [email protected]; Hans Ket: (020-44) 42523, [email protected]; Ilse Jansma: (020-44) 42523, i.jansma@ubvu. vu.nl. U kunt ze ook oppiepen: *97 337.

De Amstel Academie biedt inspirerende trainingen en workshops aan, die u ondersteunen bij het optimaal benutten van uw kwaliteiten. Weet u nog niet welke training u wilt volgen?! Kijk snel hieronder en schrijf nu in!

Resource Management van de stafdienst P&O is een aantal trainingen ontwikkeld dat direct aansluit bij het beleid van het VUmc, vanuit de visie dat de werkgever faciliterend is in de ontwikkeling van goed medewerkerschap en goed leiderschap. Deze trainingen worden door P&O betaald.

Computertrainingen Relatiebeheer in Outlook 2003 en Excel 2003 op 19 juni 2008 (middag) Na de training kent u de mogelijkheden van Excel en Outlook en kunt u beslissen in welk programma u uw relaties wilt gaan beheersen.

Persoonlijke effectiviteit Workshops voor medewerkers: “Persoonlijk leiderschap” Elke workshop is een intensieve verdieping van de competentie en bevat oefeningen en opdrachten gericht op bewustwording, vaardigheden en verdere ontwikkeling in de praktijk.

Morello van Mediasurface t.b.v. inter- en intranet op 10 juni U beheert een site op het VUmc inter- of intranet of u gaat dat doen. Na de training kunt u uw oude site omzetten of een nieuwe site maken.

De workshops duren één ochtend en worden afgesloten met een gezamenlijke lunch. Er zijn nog plaatsen beschikbaar!

Persoonlijke effectiviteit Helder communiceren op 11 juni Uw vakdeskundigheid staat hoog aangeschreven, maar de communicatie met anderen gaat niet altijd naar wens? Door deze training krijgt u de kans zich vaardigheden eigen te maken die de basis vormen voor een geslaagde communicatie.

2008 1. Commitment aan groei van medewerkers 26 mei 2. Helend vermogen 10 juni 3. Conceptualiseren 13 juni 4. Overtuigingskracht  17 juni 5. Bouwen aan gemeenschap  19 juni 6. Rentmeesterschap 20 juni

Effectief leidinggeven Leidinggeven, iets voor mij? Op 3 juni U heeft geen leidinggevende functie en u wilt onderzoeken of u in de toekomst leidinggevende wilt worden.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Shabnam Ramsaroep, Wisia Schaefer of Marjolein van Nieuwenhoven. Zij staan u graag te woord! Tel. 45354 of e-mail [email protected]

Open aanbod VUmc In goed overleg met de Unit Human

Amstel Academie De Boelelaan 1109, 1081 HV Amsterdam telefoon (020) 444 4229 Bedrijfsopleidingen Shabnam Ramsaroep telefoon (020) 444 4253 Bij- en nascholingen Shabnam Ramsaroep telefoon (020) 444 4253 Verpleegkundige vervolgopleidingen telefoon (020) 444 4229 Paramedische opleidingen telefoon (020) 444 4569 www.VUmc.nl/amstelacademie

Menu

Informatie over het Menu vindt u ook op intranet onder de rubriek ‘service’ donderdag 22 mei 2 x runderkofta, quorn kofta, tzatziki, Griekse salade, tarly,gebonden. Tomatensoep,heldere. Chinese kippensoep, vegetarische. gebonden tomatensoep, vegetarische. heldere. Chinese soep vrijdag 23 mei Bretonse gehaktbal, jus, bloemkool + bechamelsaus, gekookte aardappelen, gebonden aspergesoep, heldere groentesoep, vegetarische gebonden Aspergesoep, vegetarische heldere uiensoep zaterdag 24 mei Varkensfilet, omelet naturel + champignonsaus, jus,spitskool, gekookte aardappelen,gebonden. Kipkerriesoep, heldere tomaat-vermicelli, vegetarische gebonden Kerriesoep, vegetarische heldere tomaat-vermicelli zondag 25 mei Wienerschnitzel, bloemkool-kaas burger, jus, spinazie, frituur aardappel, gebonden goulashsoep, heldere. Vermicellisoep,vegetarische. gebonden. Paprikasoep, vegetarische. heldere. Vermicelli maandag 26 mei Kipfilet, Groente-kaas medaillon, jus+veg.jus, Ratatouille,tarly, gebonden. Tomatensoep, heldere. Kippensoep, vegetarische.gebonden. tomatensoep, vegetarische.heldere. uiensoep dinsdag 27 mei Wienerschnitzel, vegetarische schnitzel, Jus+vegetarische. jus, bloemkool “Polonaise”, gebakken aardappelschijfjes, gebonden. linzensoep, heldere. Mulligatawnysoep, vegetarische. gebonden. linzensoep, vegetarische heldere Mulligatawnysoep woensdag 28 mei Kip Massala, quorn Massala, Surinaamse bami, gebonden champignonsoep, heldere. Madrileensesoep, vegetarische.gebonden.champignonsoep, vegetarische. heldere. Madrileensesoep donderdag 29 mei Karbonade, jus+ vegetarische jus, stoof prei, aardappelpuree, gebonden. Kippensoep, heldere. aspergesoep, vegetarische. Gebonden edel prei soep, vegetarische. heldere. Aspergesoep vrijdag 30 mei gebakken vis, Remouladesaus, gemengde salade, Wedges gebonden tomatensoep, heldere. Chinese kippensoep, vegetarische. gebonden tomatensoep, vegetarische. heldere. Chinese soep zaterdag 31 mei visburger ‘IJmuiden’, Groente-kaas medaillon, kerrie mayonaise, Vu salade, frituur aardappel, gebonden aspergesoep, heldere. groentesoep, vegetarische. gebonden. Aspergesoep zondag 1 juni varkensfricandeau,omelet naturel, champignonsaus, sperziebonen, gekookte aardappelen, gebonden. kip-kerriesoep,heldere. tomaat-vermicelli, vegetarische. gebonden kerriesoep, vegetarsiche. heldere. tomaat-vermicelli maandag 2 juni Kerrie ragout, vegetarische. kerrie ragout,doperwten, witte rijst, gebondenb. champignonsoep,heldere Madrileense soep, gebonden. vegetarische. champignonsoep, heldere.vegetarische. Madrileense soep dinsdag 3 juni Saucijsje, jus, broccoli, gekookte aardappelen, gebonden. Kippensoep, heldere. Asperge, gebonden. vegetarische. Franse mosterd soep, heldere.vegetarische. asperge woensdag 4 juni Bretonse ­gehaktbal omelet asperges, jus+vegetarische. jus, Romano bonen, aardappel puree,gebonden tomatensoep,heldere. Chinese kippensoep, gebonden. Vegetarische. tomatensoep, heldere vegetarische. Chinese soep Wijzigingen voorbehouden. Maaltijden zijn verkrijgbaar van 11.30 uur tot 14.30 uur en van 16.30 uur tot 19.00uur. In weekenden en op feestdagen van 16.30 uur tot 19.00 uur.

Tr ac er – 22 me i 2008

Oproepen en advertenties

In de rubriek ‘oproepen en advertenties’ kunnen medewerkers en vrijwilligers van VU medisch centrum gratis een advertentie plaatsen. De tekst mag niet meer dan 25 woorden bevatten en moet voorzien zijn van een achternaam en toestelnummer. De prijs van de te koop aangeboden goederen mag niet meer dan 2250 euro bedragen. Advertenties bij voorkeur aanleveren via email: [email protected] Biomarkers Binnen VUmc is een groep onderzoekers op zoek naar biomarkers voor bijvoorbeeld de ziekte van alzheimer, de ziekte van parkinson en multipele sclerose. Biomarkers zijn stoffen in lichaamvloeistoffen die een afspiegeling vormen van normale en pathologische processen. Bij hersenonderzoek worden veelal stoffen in hersenvocht onderzocht op hun potentie om als biomarker te dienen, omdat het hersenvocht (of liquor) direct in verbinding staat met de hersenen. Liquor kan worden afgenomen met behulp van een lumbale punctie. Naast de eiwitten in hersenvocht zijn biomarkers in bloed natuurlijk ook van groot belang, omdat bloed veel eenvoudiger is af te nemen. Om biomarkers voor hersenaandoeningen

aan te tonen in bloed zijn zeer gevoelige detectiemethoden nodig.. Om het biomarker onderzoek in hersenaandoeningen te versterken hebben enkele afdelingen binnen VU medisch centrum jaren geleden de krachten gebundeld in het NUBIN (NeuroUnit Biomarkers for Inflammation and Neurodegeneration). Deze samenwerking heeft als doel: het ontwikkelen van biomarker-meet-methoden in lichaamsvloeistoffen die gebruikt kunnen worden voor diagnostiek en het monitoren van neurondegeneratieve ziekten. Er zijn nog maar weinig biomarkers voor hersenaandoeningen bekend. Daarom wordt er met behulp van state-of-the art –omics methoden gezocht naar nieuwe kandidaten. Voor andere kandidaat biomarkers, is er eigenlijk nog maar weinig bekend over de praktische toepasbaarheid en de toegevoegde waarde in het diagnostisch proces van deze biomarkers. Om de “know-how” op dit gebied internationaal te delen wordt er iedere twee jaar een symposium over biomarkers voor neurodegeneratie en neuro-inflammatie in het VUmc gehouden. Dit jaar is het weer zover, op 12 en 13 juni. Dit jaar zal er veel aandacht zijn voor mogelijkheden

om nieuwe markers te ontdekken en voor gevoelige methoden om biomarkers te meten. Experts uit binnen en buitenland zullen hun resultaten presenteren. Voor informatie: www.VUmc.nl/afdelingen/NUBIN. Het programma van het 3e NUBIN-symposium Donderdag 12 Juni 2008 1. S tate of the art in Alzheimer’s Disease Rien Blankenstein, VUmc Amsterdam, The Netherlands 2. S tate of the art in Multiple Sclerosis ­Gavin Giovannoni, Queen Mary University London, UK 3. N  ew developments in Alzheimer’s Disease William Klein, Northwestern University, Evanston, IL, USA 4. N  ew developments in Multiple Sclerosis Sandra Amor, VUmc Amsterdam, The Netherlands 5. N  ew Biomarker detection methods Michael Adler, Chimera Biotec GmbH, Dortmund, Germany 6. P  lasma biomarkers for Alzheimer’s disease and aging Tony Wyss-Coray, Stanford University, Stanford, CA, USA Vrijdag 13 Juni 2008

7. Discovery of biomarkers in MS Frode Berven, University of Bergen, Norway. 8. Potential of Proteomics for dementia biomarkers Jens Wiltfang, Universitätsklinikum Erlangen, Germany   Expositie Frits Heimans stafgang neurochirurgie/neurologie 2F Na een gecombineerde studie psychologie en conservatorium (saxofoon), is Frits Heimans (1952) thans werkzaam aan het Conservatorium van Amsterdam als coördinator onderwijskundige vakken op de jazzafdeling. Sinds begin jaren zeventig is hij actief als saxofonist, bandleider en componist. Hij is daarnaast actief als beeldend kunstenaar. Een aantal van zijn recente werken (acryl op doek) is momenteel tentoongesteld in de stafgang nch/neu op 2F. Het betreft merendeels zeer kleurrijke schilderijen. Ontegenzeggelijk is zijn werk expressionistisch te noemen, met invloeden uit Cobra en de vroeg expressionisten. In zijn schilderijen komen de thema’s muziek, stad, erotiek en vergankelijkheid steeds weer terug. Tot eind juli te bezichtigen

Personeeldactititeiten Informatie over activiteiten ‘Tip van Boots’, ruimte –1 A 14.2, tst. 43799, website: www.tipvanboots.nl. U kunt de Tip van Boots ook bezoeken op de intranet homepage/direct naar/Tip van Boots. Rectificatie!!! Busreis naar Barcelona 9 Spanje van 27 september t/m 4 oktober 2008. Ook dit jaar kan ik u weer een bijzondere busreis aanbieden. Dit keer gaan we naar het bruisende Barcelona! Barcelona gesitueerd aan de Mediterraanse kust, in het noorden van Spanje is zonder twijfel de meest cosmopolitaanse en moderne stad van Spanje. De stad heeft anderhalf miljoen inwoners en is de hoofdstad van Catalonia. Architectuur, historie, traditie, cultuur, moderniteit, bruisend nachtleven en gastronomie zijn enkele steekwoorden

die de stad kenmerken. Al deze kenmerken zijn een ideaal uitgangspunt voor een afwisselend verblijf! Wie kent niet de Ramblas, de Sagrada Familia en Gaudi? Onderstaand krijgt u een korte impressie hoe de reis zal verlopen: 27 september: We vertrekken vanaf VU medisch centrum en rijden met de nodige onderbrekingen naar het plaatsje Lux. Daar overnachten we in hotel Les Charmilles in Lux. Daar aangekomen wacht ons een heerlijk diner. 28 september: Na een goede nachtrust en een lekker ontbijt vervolgen we onze trip naar Barcelona. Ons 4-sterrenhotel Caprice Verde ligt in het kustplaatsje Santa Susana, waar we op basis van logies en ontbijt zullen verblijven de komende 5 nachten. 3 oktober: Na het ontbijt moeten we helaas afscheid nemen van Barcelona en gaan we richting ons overnachtingshotel

Chalon Sur Saone Sud. Op basis van logies & ontbijt. 4 oktober: Na een goede nachtrust en een goed ontbijt rijden we richting VU medisch centrum en kunnen we terugkijken op een heerlijk ontspannen en interessante reis!

Nederlandse Première internationale versie klimaatfilm ‘Meat the Truth’ Vleeseten is slecht voor het milieu

gaan, op het niveau van individuele consumenten. Voor de documentaire Meat the Truth, waarin Marianne Thieme de samenhang presenteert tussen het broeikaseffect en de veehouderij, zijn opnamen gemaakt in Washington, Norfolk, Seattle en Amsterdam. Aan de film is meegewerkt door Pamela Anderson, Bill Maher, James Cromwell, Emily Deschanel, Tony Denison, Esai Morales, Megan Blake, Debra Wilson Skelton, Elaine Hendrix, Kate Flannery, Carol Leifer, Joy Lauren, Hal Sparks, Constance Marie, Kristina Klebe, Skyler Gisondo, Graham Patrick Martin, Greg Vaughan and Touriya Haoud Vaughan en vele anderen. De Nederlandse versie is eind 2007 uitgekomen.

Deze reis kan ik u aanbieden voor de prijs van € 527,- per persoon. Bij deze prijs is inbegrepen: Vervoer per luxe Tourist Class Touringcar; - 1 overnachtingen in een 2-persoonskamer in hotel Les Charmilles in Lux op basis van half pension; - 5 overnachtingen in een 2-persoonskamer in hotel Caprice Verde in Santa Susanna op basis van logies en ontbijt; - 1 overnachting in hotel Chalon sur Saone Sud Logies & Ontbijt - Enkele excursies exclusief entreegelden; Toeslagen:

Verblijf in een eenpersoons kamer, op basis van logies en ontbijt € 238,- p.p. Ook heeft u de mogelijkheid om een reisen/of annuleringsverzekering af te sluiten via de Tip van Boots. Geef u snel op, want vol = vol. De sluitingsdatum voor deze reis is 27 juli 2008. Beachvolleybaltoernooi Voor het beachvolleybal op zaterdag 28 juni 2008 zijn nog 2 team plekken vrij!! Zeevissen Het zeevisfestijn voor 7 juni 2008 is volgeboekt.

Praktische informatie 2-wekensignalering Vanaf maandag 21 april is de procedure van de 2-wekensignalering door de dienst Arbo en Milieu wordt uitgevoerd gewijzigd. Leidinggevenden worden niet meer opgebeld door de werkhervattingadviseur met de vraag of de als verzuim geregistreerde medewerker daadwerkelijk nog verzuimt en de vraag of ondersteuning bij werkhervatting door de AMD gewenst is. In plaats daarvan verstuurt Irma Boot de leidinggevende een formulier met het verzoek dit in te vullen en terug te sturen. Het kost de leidinggevende minder dan twee minuten om het formulier in te vullen. Mocht het formulier dat terugkomt hiertoe aanleiding geven, dan stuurt Irma dit door naar de bedrijfsarts voor verdere behandeling. Voor meer info Irma Boot tst. 89014 of Ron Lemmens tst. 42722

Uitslag woordzoeker De oplossing van de woordzoeker in het Verpleegkundekatern nummer 2, 8 mei is: Verpleegkundige Aan het Roer!! Er waren twee goede inzendingen die beloond zijn met een boekenbon ter waarde van 25 euro. De winnaars: Lia van der Ploeg, Amstel Academie en Joke van Wegen, datamanager trialbureau hematologie.

Op 27 mei organiseren VU podium en het Instituut voor Milieuvraagstukken (VU) de première van Meat the Truth, de internationale versie van een opzienbarende klimaatfilm. De documentaire is gemaakt in opdracht van het wetenschappelijk bureau van de Partij voor de Dieren, de Nicolaas G. Pierson Foundation. De Vrije Universiteit Amsterdam (IVM), heeft in samenwerking met anderen onderzoek gedaan naar de samenhang tussen vleesconsumptie en de uitstoot van broeikasgassen. De uitkomsten zijn te zien in de documentaire ‘Meat the Truth’. De documentaire is een waardevolle aanvulling op eerdere klimaatfilms die de grootste oorzaak van de opwarming van de aarde buiten beschouwing lieten namelijk de veehouderij. In de film wordt duidelijk dat de veehouderij wereldwijd een veel grotere oorzaak is van de opwarming van de aarde dan alle auto's, vrachtwagens, vliegtuigen en schepen samen. Eén melkkoe blijkt net zoveel broeikasgas uit te stoten als 4,5 auto's. Ook de invloed van de veehouderij op waterschaarste en ongelijke verdeling van het voedsel komt aan de orde. Aan het slot van de film worden werkbare oplossingen aangereikt om de klimaatverandering tegen te

Na afloop wordt er gediscussieerd onder leiding van Joyeeta Gupta (hoogleraar Faculteit Aard en Levenswetenschappen VU) met Karen Soeters, directeur van de Nicolaas G. Pierson Foundation en projectleider van de documentaire Meat the Truth, Harry Aiking onderzoeker van het Instituut voor Milieuvraagstukken en Karel Knip, wetenschapsjournalist NRC Handelsblad (onder voorbehoud).

Waar en wanneer? Datum: dinsdag 27 mei 2008 Tijd: 15.30-18.00 uur Plaats: Amsterdam | Hoofd gebouw Vrije Universiteit | zaal 1A05 | De Boelelaan 1105 Toegang: gratis Informatie/aanmelden Aanmelden via internet: www.vupodium.nl E-mail: [email protected] Tel. (020) 598 9292 VU-podiumagenda Wilt u op de hoogte blijven van het programma-aanbod van VU podium? Vraag dan de VU-podiumagenda aan. Hieraan zijn uiteraard geen kosten verbonden. Noot voor de pers Wilt u meer weten over deze activiteit of over VU podium in het algemeen, dan kunt u contact opnemen met Susanne Knol of Hanneke Vonk tel. (020) 598 9292. VU podium organiseert activiteiten rond wetenschap, samenleving en levensbeschouwing

Buitenlandse aandacht voor VUmc

De opening van het ok-complex in de tuin bereikte ook het Japanse tijdschrift Pen. In een interview geeft hoofd ok Edwin Pompe uitleg over de manier waarop VUmc de gevolgen van de brand oploste.

Bonbons voor verpleegkundigen Foto: Digidaan

Transferafdeling behaalt kwaliteits­ certificaat n Jeroen Kleijne

Op 21 mei heeft de transferafdeling uit handen van TNO het HKZcertificaat gekregen. HKZ staat voor harmonisatie kwaliteitsbeoordeling in de gezondheidszorg. Teamleider Trudy Roek en haar medewerkers zijn trots op het bereiken van deze mijlpaal. Op de transferafdeling liggen patiënten die zijn uitbehandeld in VUmc. Vanaf deze afdeling gaan mensen uiteindelijk door naar het verpleeghuis, het verzorgingshuis of de thuiszorg. De transferafdeling is onderdeel van de OsiraGroep Thuiszorg, die nu in zijn geheel hkz-gecertificeerd is. Teamleider Trudy Roek en haar dertig medewerkers zijn zeer trots op het behalen van het certificaat van tno. “Bij de eerste poging – in januari – lukt het nog niet. Er zaten toen nog wat hiaten in de procedure voor de medicatieverstrekking. Met zijn allen hebben we er hard aan gewerkt om dat te verbeteren. Bij de herbeoordeling in april was alles helemaal in orde. Het mooi resultaat van onze gezamenlijke inspanning. Op 21 mei hebben we dat wel even goed gevierd.”

Vinger aan de pols Aan de certificering is een inspannende tijd vooraf gegaan. “Samen met de manager ben ik een jaar bezig geweest om al onze pro-

Nieuwe behandeling bij radiotherapie Bij radiotherapie is op 12 mei de eerste patiënt behandeld met de zogenaamde RapidArc techniek op de nieuwe Trilogy lineaire versneller. VU medisch centrum was hiermee, samen met twee andere centra in de VS en Denemarken, de eerste ter wereld die deze behandeling uitvoerden. De nieuwe apparatuur was een dag eerder geïnstalleerd. De RapidArc techniek maakt het mogelijk ingewikkelde behandelingen nauwkeuriger en sneller uit te voeren. Aan de nieuwe behandeling is ook een aantal onderzoeksprojecten gekoppeld.

cessen in kaart te brengen en te implementeren op onze afdeling. Je moet dan denken aan de processen van indicatie, opname, medicatieverstrekking, het inwerken van nieuwe medewerkers, noem maar op. Al die processen hebben we helemaal vastgelegd, met ondersteuning van een externe deskundige”, aldus Trudy Roek. Voor de transferafdeling heeft het zeker voordelen om een hkzcertificaat te hebben, vindt de teamleider. “Zo’n certificaat zegt iets over de kwaliteit van het werk dat wij hier leveren, zowel voor andere afdelingen als externe partners. We moeten de kwaliteit van onze afdeling in de gaten blijven houden, omdat we via interne audits en evaluaties de komende jaren de vinger aan de pols houden. Dat houdt ons scherp. Ik vind het heel prettig dat we deze kaders hebben, dat geeft ons houvast bij de uitvoering van ons werk.” Ook VUmc als geheel kan er zijn voordeel mee doen. “Omdat onze processen duidelijk zijn vastgelegd, weten andere afdelingen precies wat we doen en op welke manier. Daar kunnen anderen gebruik van maken. Ik heb bijvoorbeeld overleg gehad met de apotheek. Zij hebben mij gevraagd of ze de processen van medicatieverstrekking mogen hebben. Het is goed om dat soort kennis met elkaar te delen.”

Zorgmanager Ben Nijman gaf Kaska Kowalczyk, Judith Nederveld en Aukje Nijdam (vlnr) van de afdeling cardiologie 5D bonbons cadeau

Ter gelegenheid van de internationale dag van de verpleging deelden zorgmanagers op 12 mei bonbons uit aan alle verplegende en verzorgende collega’s. VUmc koos voor deze attentie in de hoop dat

de chocolade voor een paar gelukkige momenten zorgde. Dreamers zijn handmatig gemaakte chocoladen kunstwerkjes, versierd met tekeningen die oorspronkelijk door Aboriginals gemaakt zijn. Op 12 mei, de verjaardag van

Florence Nightingale, wordt er op de hele wereld stilgestaan bij de bijdrage van verpleegkundigen en verzorgenden aan de gezondheidszorg. De dag staat in het teken van verbetering van de kwaliteit van zorg en versterking van de beroepstrots.

Kwaliteit ziekenhuisopleidingen geborgd n Ellen Kleverlaan

Het is belangrijk voor VUmc en haar studenten om erkende opleidingen te hebben. Een opleiding die op kwaliteit getoetst is en die een diploma afgeeft waarmee verpleegkundigen overal aan het werk kunnen, zeggen Ben Nijman en Cora Visser. Het traject dat nu is ingezet borgt de kwaliteit en continuïteit van de ziekenhuisopleidingen. Ben Nijman is zorgmanager divisie IV en was tevens voorzitter van de landelijke commissie Harmonisatie College Ziekenhuisopleidingen (czo). Hij heeft meegewerkt aan het ontwerp voor een eenduidige erkenningsystematiek voor de ziekenhuisopleidingen. In VUmc is nu een projectgroep van start gegaan om met nieuwe systematiek de erken-

ningen te verkrijgen. “Erkenning is belangrijk”, legt Nijman uit. “Als de opleidingen van ons medische centrum zijn erkend, dan hebben we daarmee een kwaliteitsstempel te pakken. Goede opleidingen zijn vanzelfsprekend belangrijk voor goede gezondheidszorg; zo borgen we dat. Met een diploma van een erkende opleiding, kun je in principe in heel Nederland aan de slag.”

Productiecijfers De vijftien opleidingen die erkend gaan worden, zijn onder te verdelen in twee groepen: acht verpleegkundige vervolgopleidingen en zeven medisch ondersteunende opleidingen. Bij VUmc zijn twee werkgroepen geformeerd die de erkenningsaanvragen gaan invullen. czo heeft speciale formats opgesteld opdat de medische centra de juiste

informatie geven. Visser: “Zo werkt czo toe naar standaardisering.” Het aanvraagtraject om een opleiding erkend te krijgen bestaat uit twee delen, een deel theorie en een deel praktijk. Visser: “Het opleidingsinstituut beschrijft de theorie. Voor VUmc is dat de Amstel Academie. Voor het praktijkgedeelte schrijven wij ook een voorzet. Dat wordt vervolgens door de schrijver van het praktijkdeel verder aangevuld. Bijvoorbeeld met productiecijfers. Een voorbeeld? czo wil weten hoeveel patiënten van alle aandoeningen in een jaar langskomen. Zodat zij kunnen inschatten of het redelijk is te veronderstellen dat een verpleegkundige tijdens de specialisatie al die verschillende patiëntencategorieën ook leert verplegen. Dat is een vereiste om de opleiding erkend te krijgen.”

Tr ac er – 22 me i 2008 – N ieu w s – On d er w ijs – On d e r z o e k – P a ti ë n te n z o r g – O r g a n i s a ti e – M e d e d e l i n g e n – V a c at ures –

Positief Dit en komend jaar zullen de meeste opleidingen de erkenningsprocedure doorlopen. Een groot bijkomend voordeel is volgens Visser overigens dat in de praktijk mensen elkaar opzoeken om over de opleiding te praten. “Net als in de VUmc werkgroepen zie je dat men elkaar tips geeft. Dat is heel positief aan dit proces. Het motiveert natuurlijk enorm als je ziet dat iedereen het druk heeft, maar toch tijd vrijmaakt.” Voor een overzicht van opleidingen die behoren tot de czo erkende opleidingen: www.ziekenhuisopleidingen.nl. Daar staat tevens vermeld wat de criteria zijn om aan deze lijst van opleidingen te worden toegevoegd.

7

De rubriek agenda staat ook op de start­ pagina van intranet. De eerste plaatsing in Tracer wordt gemarkeerd met een *. Promoties donderdag 22 mei – auditorium, 13.45 uur: M.C.A. van der Sanden, ‘Towards effective biomedical science communication. A composite theoretical framework making biomedical science communication on predictive DNA diagnostics understandable and manageable’ promotor: prof.dr. F.J. Meijman vrijdag 23 mei – auditorium, 10.45 uur: G.J. Timmers, ‘Prevention and treatment of infections in patients with heamatological malignancies’ promotor: prof.dr. P.C. Huijgens, copromotor: dr. A.M. Simoons-Smit vrijdag 23 mei - auditorium, 13.45 uur: A.R.H. van Zanten, ‘Infectious complications in critically ill patients: focus on clinical, pharmacological and economic aspects’ promotor: prof.dr. A.R.J. Girbes, copromotor: dr. K.H. Polderman vrijdag 23 mei - auditorium, 15.45 uur: J.W. Molling, ‘Invariant natural killer T cells and immunotherapy of cancer’ promotor: prof.dr. R.J. Scheper, copromotoren: dr. A.J.M. van den Eertwegh, dr. B.M.E. von Blomberg-van der Flier, dr. H.J. Bontkes woensdag 28 mei - aula,10.45 uur: S.J. Tanahatoe, ‘Clinical work-up strategies before IUI’ promotor: prof.dr. R. Homburg, copromotoren: dr. P.G.A. Hompes, dr. C.B. Lambalk woensdag 4 juni – aula, 13.45 uur: H.P.B. Lodewijks, ‘Violence risk assessment in adolescents in the Dutch juvenile justice systems: studies on the reliability and predictive accuracy of the SAVRY’ promotoren: prof.dr. Th.A.H. Doreleijers, prof.dr. C. de Ruiter donderdag 5 juni – aula, 13.45 uur: T. Germans, ‘New insights in morphology and pathophysiology of hypertrophic cardiomyopathy by magnetic resonance imaging’ promotor: prof.dr. A.C. van Rossum, copromotor: dr. M.J.W. Götte donderdag 5 juni – aula, 15.45 uur: W.G. van Dockum, ‘Evaluation of alcohol septal ablation in obstructive hypertrophic cardiomyopathy by magnetic resonance imaging’ promotor: prof.dr. A.C. van Rossum, copromotor: dr. J.P.A. Kuijertitel woensdag 11 juni – aula, 13.45 uur: S.A.G.M. Cillessen, ‘Apoptosis in diffuse large B-cell lymphomas: from mechanisms to applications’ promotor: prof.dr. C.J.L.M. Meijer, copromotor: dr. J.J. Oudejans maandag 16 juni – aula, 10.45 uur: L.D. de Witte, ‘Dendritic cells and lymphotropic viruses. Who is fooling whom?’ promotor: prof.dr. Y. van Kooyk, copromotor: dr. T.B.H. Geijtenbeek woensdag 18 juni – aula, 15.45 uur: S.M. Rubinstein, ‘Adverse events following chiropractic care for subjects with neck pain’ promotor: prof.dr. M.W. van Tulder, copromotor: dr. D. Knol donderdag 19 juni – aula, 13.45 uur: G.B. Karas, ‘MRI patterns of cerebral atrophy in dementia’ promotor: prof.dr. F. Barkhof, copromotoren: prof.dr. Ph. Scheltens, dr. S.A.R.B. Rombouts vrijdag 20 juni – aula, 13.45 uur: F.H. Bouwman, ‘CSF biomarkers in dementia: Longitudinal aspects and combination with MRI’ promotoren: prof.dr. Ph. Scheltens, prof.dr. M.A. Blankenstein, copromotor:dr. W.M. van der Flier Oraties woensdag 11 juni – aula, 15.45 uur: prof.dr. Y.M. Smulders, ‘Hoezo, bewijs?’ woensdag 25 juni – aula, 15.45 uur: prof.dr. E.F.I. Comans, ‘Onderwijs in Beeld’ Symposia en cursussen vrijdag 30 mei – 10.00 tot 13.00 uur, Mini-symposium richtlijn erfelijke darmkanker Aanmelden: [email protected]. Er zijn geen kosten aan verbonden vrijdag 30 mei - organiseert het lectoraat Bestuurbaarheid, ICT en infrastructuur in samenwerking met VU podium, het symposium ‘Verbinden in de zorg’. Tal van organisaties uit het onderwijs, de gezondheidszorg en de hulpverlening leveren een bijdrage aan het programma. Aanmelden: www.windesheim.nl donderdag 12 en vrijdag 13 juni- VUmc, 3e NUBIN-symposium Informatie: www.VUmc.nl/afdelingen/ NUBIN

8

Glucosemetingen sneller en betrouwbaarder door Point of Care Testing n  Ellen Kleverlaan

Net als bij veel medische handelingen is de nauwkeurigheid van glucosemetingen van groot belang. En moet er niet te veel tijd zitten tussen bloed afnemen en eventueel medisch handelen. Bij VUmc bleek op dat vlak het nodige verbeterd te kunnen worden. Klinisch chemicus i.o. Annemieke Heijboer en analist John Otten vertellen over Point of Care Testing, dat nu bij VUmc wordt ingevoerd.

van mij eerst een instructie. Als zij dat hebben doorlopen, krijgen zij een pasje met een barcode om de metingen te kunnen doen. Zij krijgen instructie met maximaal vijf mensen tegelijkertijd.” Hoewel de voordelen evident zijn, kleven er ook nadelen aan Point of Care Testing (poct). De meting zelf is niet ingewikkeld, maar in de pré-analytische fase kan het nodige misgaan. “Stel dat een patiënt net een appel heeft gegeten, en zijn vingers zijn niet goed schoongemaakt voordat er geprikt wordt. Dan zit er glucose op de vinger, waardoor de meting niet waarheidsgetrouw is. Stel nou, dat die patiënt een te laag glucosegehalte in zijn bloed heeft, maar door deze meting lijkt het te hoog. Dan krijgt de patiënt insuline toegediend en kan daardoor in coma raken.” De metingen blijven overigens de verantwoordelijkheid van het laboratorium. Daarom zal Otten alle metingen volgen via de computer. Bij vreemde uitslagen of bij storingen kan hij onmiddellijk ingrijpen.

Tot nu toe lopen analisten door het hele ziekenhuis hun rondes. Het bloed dat zij bij de patiënten afnemen, gaat naar het laboratorium waar de metingen werden verricht. De periode tussen bloedprikken en de uitslag is soms wel anderhalf uur. Dat is een situatie waar niemand tevreden over is, vertelt Otten. “Want in het geval van teveel of te weinig glucose is onmiddellijk handelen gewenst.”

Niet ideaal Bovendien is deze procedure niet geschikt voor noodgevallen, bijvoorbeeld voor patiënten die niet tijdens de reguliere ‘priktijden’ op de zaal aanwezig zijn. Daarvoor zijn op de afdelingen een kleiner soort meters aanwezig. Maar aan deze metertjes kleven nadelen, legt Annemieke Heijboer uit. “Het belangrijkste is dat ze onnauwkeurig zijn met een mogelijke verkeerde uitslag tot gevolg. Een verkeerd beeld van het werkelijke glucosegehalte in het bloed, kan natuurlijk verstrekkende gevolgen hebben.” En dan was er nog het probleem van de administratieve verwerking van deze metingen. Otten: “Dat was zo omslachtig, dat ook daarin snel fouten ontstonden.” Deze metertjes vormden dan ook een noodoplossing, waarnaar niettemin vaak moest worden uitgeweken. Geen ideale situatie dus, de afdelingsmeters noch de tijdrovende metingen door de analisten.

Foto: Digidaan

Agenda

Heijboer is daarom op zoek gegaan naar alternatieven. Doel was een betrouwbare meter te vinden, die op de afdelingen gebruikt kan gaan worden. Dat zou de tijdrovende rondes door de analisten overbodig maken. Het zou bovendien een uiterst nauwkeurig apparaat moeten zijn, dat zo min mogelijk last heeft van storende factoren. Zo’n meter is nu gevonden. Heijboer: “Het grootste voordeel van deze meter is zijn

betrouwbaarheid. Andere meters die we hebben uitgeprobeerd, gaven toch meer kans op schommelingen.”

Appel Binnen VUmc gaan alle afdelingen nu één voor één over op het meten op de afdelingen zelf, met dit nieuwe apparaat, door de verpleegkundigen. Otten: “Alle verpleegkundigen die glucosemetingen gaan doen, krijgen daarvoor

Pilot Er heeft inmiddels een pilot gedraaid op drie afdelingen. Die is heel goed verlopen. Joyce Jansen is teamleider vhon, maar hiervoor werkzaam als teamleider bij oogheelkunde, waar de pilot onder meer draaide. “Verpleegkundigen zijn heel enthousiast. Het gemak waarmee de uitslag via een docking station onmiddellijk in het ziekenhuisinformatiesysteem wordt geregistreerd, maakt allerlei administratieve rompslomp uit het verleden overbodig. Alleen de teststripjes in het apparaat krijgen is wat priegelwerk. En we hopen dat patiënten snel een barcode krijgen, waardoor wij patiëntnummers niet meer hoeven intoetsen.” Jansen vindt het niet meer dan logisch dat de afdelingen zelf de glucosemetingen uitvoeren. “Diabeteszorg is patiëntenzorg; regelmatig bloedprikken is dus een taak die bij verpleegkundigen thuishoort.”

Patiëntveiligheid

Onderzoek naar tekortkomingen verbeterd n Marieke Sjerps

Patiënten die niet de juiste medicatie krijgen, het per ongeluk verwisselen van dossiers, onduidelijke communicatie tussen zorgverleners. Tal van dingen kunnen er misgaan in de gezondheidszorg, met alle gevolgen van dien voor de patiëntveiligheid. Het emgo Instituut organiseert eind oktober de tweedaagse cursus ‘Patiëntveiligheidsonderzoek: theorie en praktijk’. Deelnemers leren verschillende methoden voor onderzoek naar patiëntveiligheid en de bijbehorende theorie. VUmc werkt continu aan het verbeteren van de veiligheid van patiënten. Het sinds dit jaar wettelijk verplichte veiligheidsmanagementsysteem geeft hieraan een extra stimulans. Een belangrijk onderdeel is onderzoek naar de organisatorische en menselijke tekortkomingen binnen VUmc die risico’s en onbedoelde schade tot gevolg kunnen hebben. Van daaruit wordt gewerkt aan verbeteringen.

behandelen we verschillende methodieken, zoals die voor het systematisch analyseren van incidenten. Hoe doe je dat netjes? En hoe voer je dossieronderzoek zo uit dat je met de resultaten écht iets kunt doen?” Onveiligheid komt volgens haar steeds weer in andere gedaanten voor. “Voorheen werd misschien een handschrift van een recept niet goed gelezen, nu kan er met het intypen van een dosis een nul te veel of te weinig worden genoteerd. Auto-

matisering betekent snel toegang hebben tot gegevens, maar kan ook tot zoveel informatie leiden, dat die niet goed meer gelezen of geïnterpreteerd wordt. Het werken met computerprogramma’s introduceert dus weer nieuwe risico’s.” De tweedaagse cursus is bedoeld voor onderzoekers die zich bezighouden met patiëntveiligheid, en met de veiligheid van de zorg in het algemeen. Daarnaast zijn mensen welkom die willen kijken

of de verbeterprojecten op hun afdeling effect hebben. Wagner: “Na afloop kan de cursist in een bepaalde omgeving de patiëntveiligheid meten, hij kan onbedoelde schade meten en hij kan de oorzaken van incidenten en onbedoelde schade meten en analyseren.” De cursus ‘Patiëntveiligheidsonderzoek: theorie en praktijk’ vindt plaats op 30 en 31 oktober. Meer informatie: www.epidemiologieVUmc.nl, tst. 48188, [email protected]

Alumnibestuur geïnstalleerd

Verschillende methodieken Cordula Wagner, die tijdens de cursus optreedt als docent, leidt het landelijk onderzoeksprogramma patiëntveiligheid en is verbonden aan de afdeling sociale geneeskunde van het emgo Instituut. “In de cursus

Tracer – 22 m e i 2 0 0 8 – N ieu w s – On d er w ijs – O n d e r z o e k – P a ti ë n te n z o r g – O r g a n i s a t i e – M e d e d e l i n g en – Vacatures –

Tijdens de eerste bijeenkomst van de VUmc alumnikring geneeskunde (in oprichting) maakte het bestuur onderling kennis en besprak de plannen. Het bestuur bestaat uit oud-geneeskundestudenten en bestuursleden van studentenorganisaties MFVU en Co-raad. Van links naar rechts: Charlotte Bruins Slot-de Groot, Yoeri Versloot, Mary Appelman (MFVU), Dyske Beelen (dienst communicatie), Richard Lazeron, Ed van der Veen (voorzitter), Pier Woudstra (Co-raad) en Johan Groeneveld. Voor meer informatie over activiteiten en de oprichting van de alumnikring zie www.VUmc.nl/alumni. n DB

VUmc-ers in het nieuws

V UMC

Breaking the Silence

Studenten leren communiceren met slechthorenden “Tijdens de opleiding geneeskunde wordt weliswaar aandacht besteedt aan hoe je als arts met dove patiënten omgaat, maar deze extracurriculaire cursus geeft meer inzicht in de dovenwereld en stimuleert het inlevingsvermogen”, vertelt Kelly Kwa, vice-voorzitter ifmsa-VUmc. “Studenten leren onder andere de basis van de gebarentaal, oefenen anamneses met simulatiepatiënten en krijgen praktische tips. Het materiaal voor de dovencursus is nationaal ontwikkeld. Bijna alle acht medische faculteiten in Nederland bieden de cursus aan, maar de invulling varieert per universiteit. Ons programma omvat bijvoorbeeld een lezing door een kno-arts over de

Naar schatting anderhalf miljoen Nederlanders kampen met ernstige gehoorstoornissen. IFMSA-VUmc organiseert daarom een cursus gebarentaal voor studenten geneeskunde. In acht weken maken de studenten kennis maken met de dovenwereld en leren ze beter communiceren met slechthorenden. n Ursula Wopereis

De gebarentaalcursus Breaking the Silence is een initiatief van de International Federation of Medical Students’ Association en bedoeld als kennismaking met de taal en cultuur van doven en slechthorenden.

medische achtergrond van gehoorstoornissen. Ook willen we een les laten verzorgen door een ervaringsdeskundige, maar of dat doorgaat is op dit moment nog onzeker.”

Gebarentaal in het restaurant “De eerste les werd gegeven door een docent gebarentaal. Op een enkele mondelinge aanwijzing na heeft ze met de groep twee uur lang consequent in gebarentaal gepraat. Iedereen was muisstil. De lessen vinden plaats op woensdagavond. Rond etenstijd zie je regelmatig studenten in het personeelsrestaurant met elkaar oefenen. Iedereen is heel gemotiveerd, sommige studenten pikken het erg snel op.”

Aan interesse geen gebrek. “Er is plaats voor twintig deelnemers. De groep was binnen tien minuten vol. De cursus is een goede aanvulling op het officiële curriculum en gaat verder dan het leren van het begrip ‘buikpijn’ in gebarentaal. Je leert ook doorvragen hoe de patiënt zich voelt, je leert bewuster en beter communiceren. Het lijkt vanzelfsprekend, maar juist in contact met slechthorenden is het belangrijk dat je als arts altijd goed in het zicht van de patiënt blijft, duidelijk articuleert en aandacht besteedt aan de nonverbale communicatie en de gebaren die je gebruikt.” Wat Kwa betreft krijgt de cursus zeker een vervolg.

Georgische pathologielabs blij met apparatuur uit VUmc

“Het begon in 2006”, vertelt patholoog in opleiding Alexi Baidoshvili. “Chris Meijer, onze expert in het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker, vatte het plan op dit ook in Georgië op te zetten. Hij wil de vrouwen in Georgië testen op het hpv-virus, dat baarmoederhalskanker veroorzaakt. Als blijkt dat een vrouw dit virus draagt, wordt overgegaan tot celonderzoek.” Meijers plannen zijn goed ontvangen: eind dit jaar start er een onderzoek onder 10.000 vrouwen. Verloopt dit goed, dan volgt het bevolkingsonderzoek. Toen Baidoshvili en Meijer Georgië bezochten, zagen ze dat het met de apparatuur in de pathologielaboratoria niet goed gesteld was. Baidoshvili: “Sinds de val van de Sovjetrepubliek en de economische crisis die daarop volgde, is er weinig geïnvesteerd in de gezondheidszorg. Momenteel is de regering Saakashvili bezig met een groot privatiseringstraject, waarin eerst de klinische specialismen zoals als chirurgie en cardiologie zijn aangepakt. Nu besteedt men aandacht aan de interne vakken en loopt men tegen een gebrekkige patho-

‘We vermoeden dat Alzheimer bij jongeren een andere oorzaak heeft dan bij ouderen.’ Wiesje van der Flier, onderzoeker Alzheimercentrum VUmc over hun bevindingen dat bij jongere Alzheimerpatiënten het hersenvolume sneller krimpt dan bij oudere patiënten, ze eerder worden opgenomen in een verpleeghuis en eerder sterven. Het Parool, 10 mei.

‘Goed verzorgd, Beter gevoel: de naam van het project zegt het al. Als je goed voor de dag komt, heb je meer zelfvertrouwen en kun je de behandeling beter aan.’ Oncoloog Epie Boven over het project ‘Goed verzorgd, Beter gevoel’ waarin gespecialiseerde schoonheidsspecialistes patiënten met kanker adviezen geven over uiterlijke verzorging. De Ochtenden, Radio 1, 15 mei.

Alexi Baidoshvili: “Het is tweedehands, maar wel goed”

logie aan. We hebben gevraagd wat we konden bijdragen. Apparatuur, maar ook kennis over nieuwe technieken zoals immuunhistochemie, bleken meer dan welkom.”

Tweedehands, maar goed Vorig jaar heeft het pathologielab van VUmc veel apparatuur vervangen. Een groot deel daarvan is bewaard en nagekeken en staat nu in Tbilisi. “Het is tweedehands, maar wel goed”, benadrukt ­Baidoshvili. Voor zijn actie kreeg hij veel steun, binnen en buiten VUmc. “Zo verstuurde onze hoofdanalist histologie, Eric van Aalst, een email over onze actie naar andere labs in Ne-

derland. Dat leverden interessante aanbiedingen op en ook die apparaten zijn nu onderweg naar Georgië.” Eind mei gaan Baidoshvili en Meijer samen met Wil Dekker naar Georgië. Meijer om het bevolkingsonderzoek verder voor te bereiden, Dekker om de apparatuur aan te sluiten en een eerste instructie te geven. Baidoshvili blijft twee weken. “Ik spreek de taal, dus ga ik de inwerkperiode doen.”

Presidentsvrouw De president van Georgië is getrouwd met de Nederlandse Sandra Roelofs. “Toen zij van ons initiatief hoorde was ze meteen enthou-

siast”, vertelt Baidoshvili. “Haar humanitaire stichting hielp bij de logistieke hobbels, zoals de douane.” Via Roelofs, die vorig jaar ook VUmc bezocht, kwam Baidoshvili in contact met de minister van Volksgezondheid. Die is nu doordrongen van het belang van geavanceerde pathologie. Het resultaat is een plan voor de bouw van een academisch pathologielab Tbilisi. Het is de bedoeling de komende jaren drie pathologen op te leiden in VUmc. Verder zal de afdeling pathologie van VUmc samen met Britse pathologen een bijscholingprogramma voor Georgische pathologen verzorgen.

Vrouwen VU Hulp Verpleegkundeprijs 2008 Oncologieverpleegkundige ­L isette Saveur en mondhygiëniste ­E llis van der Heijden hebben de Verpleegkundeprijs 2008 gewonnen. Zij mogen 2.500 euro en 0,1 fte besteden om een toolkit voor mondverzorging van oncologiepatiënten te ontwikkelen. Hiermee kan de kans op orale mucositis, een ontsteking van de slijmvliezen, als

‘Vol in de zon zitten is nooit goed, maar uit onderzoek blijkt dat als je al in de schaduw zit onder een boom of een parasol je nog steeds voldoende vitamine D produceert via de huid.’ Witte Hoogendijk, hoogleraar biologische psychiatrie, naar aanleiding van het onderzoek dat depressieve ouderen een lagere concentratie vitamine D in hun bloed hebben en daarom misschien nu vol in de zon moeten gaan zitten om zo voldoende vitamine D binnen te krijgen. Kassa radio, Radio 1, 6 mei.

‘Bij een aantal klachten maakt het wel degelijk uit welke achtergrond je hebt, bijvoorbeeld bij suikerziekte. Wanneer je Hindoestaan bent, kan dat ernstiger uitpakken. Dat ligt aan de aanleg, de genen.’ Martina Cornel, hoogleraar community genetics, over het belang van het vragen naar afkomst bij patiënten, omdat de afkomst het risico kan bepalen van erfelijke ziekten. bnn Today, Radio 1, 13 mei.

Foto: Digidaan

Op 16 april vertrok er vanuit Nederland een grote container richting Tbilisi, de hoofdstad van Georgië. De inhoud: apparatuur voor twee pathologielaboratoria.

‘Wat de hik veroorzaakt weten we eigenlijk niet. Wat de hik feitelijk is weten we wel, een ongecontroleerde samenspanning van het middenrif.’ Gerd Bouma, maag-, darm-, leverarts in opleiding over de functie van de hik. nrc.nxt, 6 mei.

gevolg van chemotherapie worden gehalveerd. De jury waardeerde het projectvoorstel omdat het de nazorg aan patiënten duidelijk verbetert. “Mucositis is een nare aandoening, dus verdere terugdringing is goede zorg, waar patiënt blij mee zal zijn”, gaf een jurylid aan. “Een toolkit stelt de patiënt in staat zelfredzaam te zijn. Bovendien is het een goed

onderwerp binnen de verpleegkunde. Mondzorg is het terrein van de verpleegkundige, maar de kennis en vaardigheden bij verpleegkundigen zijn vaak niet erg adequaat. Daarom is het verstandig dat er een mondhygiëniste bij betrokken is. Wat ook aanspreekt is, dat het project overdraagbaar is als het gaat om preventie en nazorg en dat het om een gro-

te groep patiënten van VUmc gaat.” De uitreiking van de prijs vond plaats tijdens de jaarvergadering van de verpleegkundige adviesraad op 13 mei door mevrouw Koetsier, voormalig voorzitter van Vrouwen VU Hulp. Het project was een van de in totaal zes voorstellen die waren ingediend.

Tr ac er – 22 me i 2008 – N ieu w s – On d er w ijs – On d e r z o e k – P a ti ë n te n z o r g – O r g a n i s a t i e – M e d e d e l i n g e n – V a catures –

‘Mensen hebben op latere leeftijd een leesbril nodig, omdat de ooglens dan zo stijf wordt dat deze niet meer van vorm kan veranderen. De spier die de lens bedient blijft nog wel actief. Het idee was om te kijken of die spier in staat was een implantaatlens te kunnen aansturen.’ Erik Hermans, onderzoeker afdeling fysica en medische technologie, over de ontwikkeling van een flexibele kunstlens als oplossing van staar, bril én leesbril. Hoe?Zo! Teleac, Radio 5, 19 mei. ‘Mensen met jeuk bij wie aan de huid niets te zien is, voelen zich vaak niet begrepen. De omgeving vindt het vaak aanstellerij. Mensen met jeuk komen daardoor in een vicieuze cirkel terecht waarin ze zich steeds ongelukkiger voelen. Ze schamen zich ervoor, het wordt vaak geassocieerd met viezigheid. Een van onze adviezen is het probleem bespreekbaar te maken. Het scheelt enorm wanneer je op een normale manier over je jeuk kunt praten.’ Mirjam Bode-Dop, senior verpleegkundige en initiatiefnemer van de jeukpoli VUmc. Gezond Nu, mei. 9

lunchen Koffiepauze, een overleg, een afscheidsborrel of een verjaardagsfeestje. Er zijn veel momenten om als collega’s ff bij elkaar te komen. Tracer legt ze vast.

Aan de muur – Wat hebben VUmc medewerkers op hun werkplek aan de muur hangen? Waarom hebben zij voor dat schilderij of die foto gekozen? En heeft het een speciale betekenis?

Wat hangt er aan de muur bij Ronald Gabel, ­verpleegkundig hoofd neuro­ chirurgie en orthopedie?

datum en tijdstip foto maandag 19 mei afdeling fysiologie waar het lunchzitje locatie van der Boechorststraat 7 uitzicht het secretariaat gelegenheid lunch

F o t o : J a a p v a n V e ldhu i s e n , f o t o d i e n s t p a t h o l o g i e

•

les besproken, te beginnen bij de belevenissen van het weekend en de vakantieplannen. Mislukte experimenten en grote en kleine laboratoriumergernissen worden uitgebreid besproken en bediscussieerd evenals recente tv programma’s en gebeurtenissen in het nieuws. Dat gaat soms op het scherpst van de snede, maar ondanks de soms heftige discussies wordt er altijd gelachen. Opvallend

genoeg gaat het bijna nooit over voetbal. Natuurlijk gaan ook de laatste roddels hier over tafel. Het nieuwste onderwerp is wel de eisen waaraan de mogelijke kandidaten voor een recent vrijgekomen vacature moet voldoen, het liefst is dat een man, knap, jong maar niet te jong, duidelijk een groep meiden aan het woord. Alleen over de haarkleur zijn ze het nog niet eens. n BvB

Foto: Digidaan

Dagelijks tussen twaalf en één uur is het hier een komen en gaan van analisten en jonge onderzoekers van de afdeling fysiologie. Ze komen hier even rustig zitten met een broodje tussen de hectiek van het laboratoriumleven door. Maandag is zo’n dag dat er nog net even tijd is voor een broodje tussen de werkbespreking en de literatuurbespreking door. Tijdens het eten wordt er van al-

Een schilderij van Ed Aandewiel (2004)

n Ursula Wopereis

Kinderen genieten in Slagharen In de Zweefapollo ontdekken kinderen hoe het voelt om zo vrij als een vogel te vliegen. VUmc-medewerkers en hun kinderen konden tijdens de meivakantie genieten van een dagje in het attractiepark Slagharen. Zij maakten gebruik van de actie waarbij medewerkers een waardecheque kregen aangeboden voor vier gratis toegangskaarten ter waarde van 76 euro.



10

Lorenzo

“Dit schilderij hangt weliswaar op mijn werkkamer, maar dat is slechts tijdelijk”, vertelt Ronald Gabel, verpleegkundig hoofd neurochirurgie en orthopedie. “Toen we in oktober 2003 naar 2C verhuisden, wilden we iets vrolijks en kleurrijks voor aan de muur bij de afdelingsbalie. De kunstcommissie kwam met enkele voorstellen, maar die vonden we te deprimerend. We wilden iets met een frisse en fruitige uitstraling, dat de herkenbaarheid van de afdeling zou vergroten. Op verzoek heeft Ed Aandewiel toen drie doeken geschilderd, deze grotere en twee kleintjes.” “Ed is een kennis van mij. In het dagelijks leven is hij verpleegkundige in het OLVG. Schilderen is zijn hobby. Hij maakt van alles. Hij heeft bijvoorbeeld ook het geboortekaartje voor mijn jongste dochtertje geschilderd. De drukker vond het fantastisch en wilde eigenlijk wel meer geboortekaartjes, maar Ed houdt niet van grootschalige reproducties en heeft geen enkele commerciële ambitie. Hij heeft een heel eigen stijl. Ed gebruikt mooie, vrolijke kleurstellingen en hij stopt allerlei leuke details in zijn werk. In dit schilderij zie je bijvoorbeeld de Amsterdamse grachten, allerlei dieren uit Artis en de traumaheli als link naar VUmc. Zijn werk spreekt veel mensen aan. We hebben hier regelmatig verwarde en/of oudere patiënten en je ziet dat ze die Amsterdamse sfeer herkennen en leuk vinden.” De kunstcommissie verving de schilderijen bij de balie onlangs voor een aantal werken van Koen Vermeule. “Er is niets mis met het werk van Vermeule, maar we vinden het niet geschikt voor deze locatie. Het matcht niet. De schilderijen van Ed stralen vrolijkheid uit en dragen bij aan de herkenbaarheid van de afdeling. Dat is belangrijk voor onze patiënten en onze medewerkers. Daarom moeten ze terug.”

Tracer – 22 m e i 2 0 0 8 – N i e u w s – O n d e r w i j s – O n d e r z o e k – P a t i ë n t e n z o r g – O r g a n i s a t i e – M e d e d e l i n g en – Vacatures –