Thema: een rustig tussendoortje Inleiding Heeft U het druk gehad? Met de Kerstdagen , twee dagen geleden, en krijgt U het nog druk, met Oud en Nieuw, over 3 dagen? Of niet en is het u juist veel te rustig? Het is een vreemde week, de week tussen Kerst en Oudjaar. Zoiets als een puber, tussen servet en tafellaken. De ene feest is er niet meer, het volgende feest is er nog niet. De zondag tussen Kerst en nieuw is een 'tussendoortje', een no man's land .Buiten is het koud, de kerstkaarten staan op het dressoir, de mail is stilgevallen, de politici zijn op reces, het is een week van niets. Een week om, als het even kan, pas op de plaats te maken, rust te nemen. In de Wandrers Nachtlied, het nachtlied van de wandelaar, dichtte Goethe: Uber allen Gipfeln ist Ruh In allen Wipfeln spurest du Kaum einen Hauch; Die Vogelein schweigen in Walde. Warte nur, balde Ruhest du auch. Boven alle heuveltoppen is het stil, in de boomtoppen word je nauwelijks een zuchtje wind gewaar; de vogels zwijgen in het bos. Wacht maar, spoedig rust jij ook. Muziek: Franz Schubert Uitvoering: Matthias Goerne www.youtube.com/watch?v=5gl4hV5b1U0
Bijbellezing De behoefte aan rust zal niemand onbekend zijn, denk ik. Ook Jezus had dat nodig... 1 28 december 2014
C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
Het evangelie vertelt dat hij herhaaldelijk de luwte zocht, zich afzonderde om de stilte en de rust op te zoeken, alvorens zich weer in het gewoel van zijn leerlingen en van de ontelbare mensen die hem wilde zien en horen. Marcus 6:30-32 De leerlingen kwamen weer terug bij Jezus en vertelden hem over alles wat ze gedaan hadden en wat ze de mensen onderwezen hadden. Hij zei tegen hen: ‘Ga nu mee naar een eenzame plaats om alleen te zijn en een tijdje uit te rusten.’ Want het was een voortdurend komen en gaan van mensen, zodat ze zelfs niet de kans kregen om te eten. Ze voeren met de boot naar een afgelegen plaats, om daar alleen te kunnen zijn. Marcus 14:22-25 Meteen daarna [na de wonderbare broodvermenigvuldiging] gelastte hij de leerlingen in de boot te stappen en alvast vooruit te gaan naar de overkant, hij zou ook komen nadat hij de mensen had weggestuurd. Toen hij hen weggestuurd had, ging hij de berg op om er in afzondering te bidden. De nacht viel, en hij was daar helemaal alleen. De boot was intussen al vele stadiën van de vaste wal verwijderd en werd, als gevolg van de tegenwind, door de golven geteisterd. Tegen het einde van de nacht kwam hij naar hen toe, lopend over het meer.
Overdenking Een paar weken geleden ben ik met een twaalftal Rotterdamse Remonstranten naar de priorij in Maarssen gegaan voor een retraite van 3 dagen, waar we diverse meditatievormen met elkaar uitprobeerden. Enkele weken later gingen we, met andere vrienden en leden uit Rotterdam en Breda, een hele dag naar de Trappistenabdij van Zundert om het thema omgaan met onmacht met elkaar te bespreken. En op zaterdag 7 februari houden we hier in de Arminius Kerk, een stadsretraite van een hele dag, over Keltische spiritualiteit. Waarom doen we dat? Waarom willen mensen zich afzonderen om, in alle rust, pas op de plaats te maken? Voordat u hier enige paapse stoutigheid in vermoedt: retraites zijn ook een heel oude Remonstrantse traditie. Wellicht heeft u zelf in het verleden eraan deelgenomen, of in ieder geval ervan gehoord. Mannenretraite op de Hoorneboeg, vrouwenretraite, kloosterweekends etc. Het fenomeen is geen relict uit het verleden. Integendeel: er is steeds meer vraag naar. De jongerengemeente Arminius is laatst eveneens naar de abdij van Zundert getogen om daar een stilte retraite van 3 dagen mee te maken. Als u ze een beetje kent, weet u dat stilte niet bepaald tot hun levenspatroon hoort. En toch hebben ze het volgehouden: 3 dagen stil. En ze kwamen, las ik op facebook, als herboren terug. Jong en oud blijkt behoefte te hebben aan perioden van rust. Dat is niet verwonderlijk, in deze tijd van continu lawaai en te snel spreken, van voortdurende haast en multitasking. 2 28 december 2014
C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
In deze tijd, is het niet alleen nuttig maar ook hoogst nodig om even pas op de plaats te maken en je af te vragen: wacht even, waar ben ik nu? Wat doe ik, waar ga ik heen? Ben ik bezig met wat echt van belang is, met wat er werkelijk toedoet? Zit ik op de goede weg? De Duitse monnik Anselm Grun, die, als geen ander, drukke jonge mensen weet aan te spreken, stelt dat wij innerlijke rust grondig missen en happen naar adem. “Innerlijke rust”, zegt hij, “is geen vlucht. Het betekent zeker niet dat je van verveling in slaap valt maar juist dat je de tijd neemt om op te laden voor wat je vindt dat je te doen staat.” Ik ben het helemaal met hem eens. Ach, zo bijzonder zijn wij mensen niet. Elk laptop, tablet of iPhone raakt leeg als je deze niet regelmatig aan het infuus van het stopcontact zet. Met ons gaat het ook zo. Als je je niet oplaadt, is de batterij leeg. Jezus op de berg en in de woestijn Jezus had zelf regelmatig behoefte aan rust en stilte. We lazen daar twee verhalen over, in het evangelie van Marcus. Een eenzame plaats om alleen te zijn en uit te rusten De leerlingen kwamen weer terug bij Jezus en vertelden hem over alles wat ze gedaan hadden en wat ze de mensen onderwezen hadden. Hij zei tegen hen: ‘Ga nu mee naar een eenzame plaats om alleen te zijn en een tijdje uit te rusten.’ Want het was een voortdurend komen en gaan van mensen, zodat ze zelfs niet de kans kregen om te eten. Ze voeren met de boot naar een afgelegen plaats, om daar alleen te kunnen zijn. Marcus 6: 30-32 De leerlingen hebben het kennelijk te druk gehad met het onderwijzen van de volgelingen. Afgepeigerd komen ze bij Jezus aan. Hij nodigt hen vrij kordaat hem te volgen naar een eenzame plaats om alleen te zijn en een tijdje uit te rusten. Een eenzame plaats. Kan een plaats eenzaam zijn? Ik denk het niet. Het zijn de mensen die hun eigen eenzaamheid daar meenemen. Het is dan ook een slechte vertaling. Het moet zijn: Jezus brengt zijn vermoeide leerlingen naar een verlaten plaats om uit te rusten. Maar de vraag is belangrijk. Kan een plaats eenzaam zijn? Het is namelijk dezelfde vraag als: kan een plaats schuldig zijn? Of zijn het de mensen die daar ooit thuis hebben gehouden die schuldig zijn? Anders worden bomen, struiken en gras schuldig aan de handelingen van mensen. De Nederlandse kunstenaar Armando schreef er een boek over: het schuldige landschap, waarin hij het landschap rond kamp Amersfoort, net als het landschap rond andere oorden van onheil, schuldig verklaart. Zijn hele oeuvre cirkelt rond dat thema. Een schitterend oeuvre. Als je er naar kijkt, maar ook als je op een van die plaatsen van onheil bent, begrijp je heel goed wat hij bedoelt. Toch heb ik er moeite mee een landschap zelf te betichten van eenzaamheid of schuld …
3 28 december 2014
C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
Komt dat er niet op neer de schuld van de mens door te schuiven naar de natuur? Goed onderwerp voor een retraite in Zundert zou ik zeggen! Hoe dan ook, Jezus zei: Ga nu mee naar een verlaten plaats om alleen te zijn en een tijdje uit te rusten. De behoefte even alleen te zijn, ver van de massa, om een tijdje bij te komen en rust in je hoofd en in je hart te herstellen, is zeer herkenbaar, denk ik. Althans, ik herken het helemaal. In de tweede evangelietekst die we hebben gelezen, ietsje verder in Marcus, komt een ander element naar voren.
Jezus gaat de berg op Jezus heeft net de 5000 mensen die hem waren gevolgd, gevoed. Het moet een drukte van belang zijn geweest. Met de leerlingen die brood en vissen uitdeelden, het geroezemoes van al die mensen die zagen hoe vijf broden en 2 vissen al die monden voedden. Het werd de leerlingen een beetje te veel. Jezus vangt hun vermoeidheid op door hen weg te sturen, naar de overkant van het meer, met een boot. Dan pas, als hij de leerlingen van hun last heeft bevrijd, stuurt hij de mensen weg. Dat is een schitterende passage waar Jezus het heft in handen neemt. Als mensen te veel te verstouwen hebben, doodmoe gevochten zijn, kun je, in je eentje, met één zin, die last van hen wegnemen. Die zin is heel simpel: laat maar, ik maak het hier af, ga jij alvast. Zo simpel, zo effectief, zo dierbaar ook. Dat heet liefde. Jezus zelf volgt niet meteen. Toen Jezus hen weggestuurd had, ging hij de berg op om er in afzondering te bidden. Marcus 14: 22-25 Hier gaat het om iets anders. Als we in de Bijbel het woord 'berg' lezen, betekent dat veel meer dan een verlaten of rustige plaats. In Bijbelse verhalen spelen de bergen een vooraanstaande rol. Daar woont namelijk God, daar openbaart zich God en daar dienen mensen ook God te aanbidden. Denk aan de berg Sinaï , waar Mozes de Thora ontvangt, of aan de berg Tabor, waar de leerlingen Jezus plotseling van gedaante zien veranderen en tussen Mozes en Elia zien stralen. Denk ook aan de Bergrede die Jezus net uitgesproken heeft. De Bergrede, het handvest van compassie, de openbaring van de goede levensweg. Bergen zijn dus gezegende oorden waar God zich kenbaar maakt, waar de mens naar God kan reiken.
4 28 december 2014
C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
Pas nadat hij zijn vermoeide leerlingen uit de drukte heeft gered, gaat Jezus dus zelf een berg op. Heeft hij dat ook nodig? Waarom doet Jezus dat? Om dezelfde reden als die van de mensen die naar kloosters of retraites gaan. Omdat in de drukte en het lawaai, geen innerlijke rust te vinden is! Omdat zonder stilte op zijn tijd, geen balans in het leven te vinden is. Jezus trekt zich terug om in afzondering - ver van het rumoer, ver van degenen die hem volgen, ver van hen die om genezing smeken, ver van wat er te doen blijft, kortom ver van alles en iedereen tot God, die hij zijn Vader noemt - te bidden, om met God te spreken. Maar deze keer heeft de houding van Jezus nog een andere reden. In de oudheid was het uitdelen van brood aan het volk een teken van koninklijke macht. Het was voorbehouden aan de koning. Door de 5000 mensen die hem waren gevolgd brood te geven, liet Jezus zijn koningschap blijken. Zo ervoeren de mensen dat. Jezus was de koning waar ze zo lang op hoopten, degene die de Romeinen zou verjagen en het huis van David weer op de troon zou helpen. Had hij daar net niet het bewijs van geleverd, met dat brood dat voor allen genoeg was? Hun enthousiasme werd steeds luider. En Jezus vluchtte voor deze hooggespannen verwachtingen, de berg op. Het koningschap dat Jezus voor ogen had, was niet het koningschap dat mensen hem toedichtten, waar mensen op hoopten. Hij beantwoordt gewoonweg niet aan het profiel! Een tragisch misverstand. Dat hem uiteindelijk het leven zal kosten. Als je aan de hoge verwachtingen van je omgeving niet (meer) wilt of kunt beantwoorden, blijft er niets anders over dan je terug te trekken, om je in alle rust te bezinnen over de volgende stap. Wat staat mij te doen? Dat is precies wat Jezus doet. Hij trekt zich terug om in stilte, op de berg, God te ontmoeten. God en zichzelf. Om vervolgens, gesterkt in het ideaal dat hij voor ogen had – een wereld van vrede, gerechtigheid en liefde - weer verder te gaan. Een onrealistisch ideaal? Wie zegt dat? Het evangelie gebruikt een schitterend beeld om te doen begrijpen dat iemand die zijn weg gevonden heeft, geen angst hoeft te hebben. Om zich bij zijn leerlingen te voegen, aan de overkant van het meer, loopt Jezus over het water. Lees: dit kan niet … maar het gebeurt toch. Dat moment waar Jezus de rust en de stilte van de berg opzoekt om zich te bezinnen en tot God te reiken, is een kernmoment in zijn leven. Ik denk dat het heel goed is jezelf momenten te gunnen om tot innerlijke rust te komen. Daar is stilte voor nodig.
5 28 december 2014
C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
Ik denk dat deze week tussen Kerst en Oudjaar, dit 'tussendoortje', bijzonder geschikt is om het te proberen. Als het niet wordt volgebouwd natuurlijk. Het volgende gedicht uit de Keltische traditie verwoordt heel treffend het belang van de stilte voor de innerlijke rust Ik weef stilte rond mijn lippen Ik weef stilte rond mijn lippen Ik weef stilte in mijn geest Ik weef stilte in mijn hart Ik sluit mijn oren voor afleidingen Ik sluit mijn ogen voor verleidingen Ik sluit mijn hart voor beproevingen. Breng mij tot rust, O Heer, zoals u de storm kalmeerde Maak mij stil, o Heer, behoed mij voor gevaar Laat al dat tumult in mij ophouden Omgeef mij, Heer, met uw vrede. Keltisch vers (vertaald uit Paul Harris ed., The Fire of Silence and Stillness)
6 28 december 2014
C.M.G. Berkvens-Stevelinck, predikant Remonstrantse Gemeente Rotterdam
