Effecten van GOK in kaart brengen STEUNPUNT GOK. Lia Blaton, Nora Bogaert & Eva Verstraete

Effecten van GOK in kaart brengen

STEUNPUNT GOK Lia Blaton, Nora Bogaert & Eva Verstraete

Overzicht  Zelfevaluatie  De GOK-cyclus: van beginsituatie-analyse (BSA) tot evaluatie  Zelfevaluatie: stappen  Valkuilen  Aandachtspunten  Onderwijsspiegel  Voorbeelden   

Omgaan met diversiteit Ouder- & leerlingparticipatie TVO

Zelfevaluatie Visie gelijke onderwijskansen (omzendbrief) 

Elke school legt op basis van deze beginanalyse voor zichzelf vast: 1. welke concrete doelstellingen zij op het vlak van leerlingen, van personeelsleden en van de school wil bereiken; 2. op welke manier zij deze doelstellingen wil bereiken en 3. op welke manier zij zich in de loop van het tweede trimester van het tweede schooljaar evalueert.



In de loop van het tweede trimester van het tweede schooljaar voert elke school een zelfevaluatie uit. Dit betekent:  de school gaat na of de gegevens verzameld en geanalyseerd werden met betrekking tot de vooropgestelde doelstellingen;  de zelfevaluatie resulteert in voorstellen voor verbetering van de eigen werking en in eventuele bijsturingen;  de zelfevaluatie wordt ter kennisgeving voorgelegd aan de participatieraad of de schoolraad. Algemeen wordt aangenomen dat de kwaliteit van de zelfevaluatie verhoogt wanneer het zelfevaluatieproces gedragen wordt door het schoolteam.

De GOK-cyclus Stap 4

Stap 3

Stap 2

Stap 1 Stappen in de zelfevaluatie (deze ppt)

Zelfevaluatie: overzicht van stappen Stap 1: werden de acties uitgevoerd? Stap 2: effecten? Stap 3: kwaliteit onderwijs? Stap 4: gelijke kansen voor alle leerlingen?

Stap 1: Werden de acties uitgevoerd? (1) Belangrijk, maar opgelet: scholen blijven hier vaak hangen!                

Werd de actie uitgevoerd? Wie was betrokken bij de actie? Heeft iedereen die bij de uitvoering betrokken moest zijn geparticipeerd? Was voor iedereen duidelijk wat moest gebeuren? Wat zijn de reacties? Hoe denken de leden van het team die de actie moesten uitvoeren erover? Hoe denken andere betrokkenen erover? Hoe reageerden leerlingen? Hoe reageerden ouders en externe betrokkenen? Was de actie een goede actie om de doelstelling te bereiken? Wat zijn de effecten van de actie? Hadden we deze effecten voor ogen? Zijn er onverwachte effecten? Positief of negatief? Hoe kunnen we de actie bijsturen? Moet de actie zelf bijgestuurd worden? Moet de doelstelling bijgestuurd worden?

(Aandacht voor procesevaluatie)

Stap 1: werden de acties uitgevoerd? (2) Acties verwijzen naar waarneembare gedragingen van mensen: wie gaat wat doen wanneer (met wie, onder welke omstandigheden…)? Doelstellingen verwijzen naar wat men wil bereiken met die acties. Doelen moeten SMART geformuleerd worden

Stap 1: werden de acties uitgevoerd? (3)

SMARTe doelstellingen  S – specifiek  M – meetbaar  A – acceptabel  R – realistisch  T – tijdsgebonden Er moet concreet worden vastgesteld wat de actie heeft opgeleverd t.a.v. de gestelde doelen

Stap 2: Effecten (1)  Effect veronderstelt relatie tussen verschillende variabelen (minstens 2)  Effect van GOK-actie = relatie tussen de GOK-actie en X :  zonder GOK-actie zou X niet X geweest zijn (maar X‟ of Y); X wordt niet volledig verklaard door GOK-actie, maar GOK-actie heeft bijgedragen tot X.

Stap 2: Effecten (2) Relatie GOK-actie en doelstelling X  Actie : voldoende indicatoren verzamelen dat de actie werd uitgevoerd  X = voldoende indicatoren verzamelen over wat er als doelstelling werd vooropgesteld; daarbij rekening houden met tijdsfactor: doelstelling heeft het vaak over verandering, evolutie (“meer”, “beter”, “hoger”: dus idealiter observaties op verschillende momenten, of observaties afzetten tegen een criterium)  Uitspraak doen over “effect” (op eerste niveau), nl. over de bijdrage van de actie aan het halen van de doelstelling(en) (ook andere bijdragende factoren of storende factoren vermelden)  Uitspraak doen over effect (op tweede niveau) = bijdrage aan algehele kwaliteit van onderwijs en kansengelijkheid in de school

Stap 2: Effecten (3) Effecten van GOK zien  Acties uitgevoerd? Objectieve vaststellingen rond geplande acties  Doelstellingen gehaald? Vereist smarte omzetting van doelstellingen in waarneembare feiten + brede observatie/evaluatie + rekening houden met tijdsfactor (observaties op meer dan 1 moment)  !! Net zoals bij het formuleren van doelstellingen, zoekt een team hier naar SAMENHANG tussen observaties op de verschillende niveaus  Voorbeeld Diversiteit  Voorbeeld TVO

Stap 2: Effecten (4) Samenhang tussen observaties Als schoolteam (op schoolniveau) een concrete indicatie heeft van gezamenlijke visie (vb. geletterdheid of diversiteit) én bij de leerkrachten wordt krachtiger gedrag (vb. G of D) vastgesteld én de prestaties van de leerlingen gaan erop vooruit, dan hebben wij als schoolteam redenen om aan te nemen dat de geplande GOK-acties een effect hebben gehad op de drie niveaus, en dat de drie niveaus mekaar onderling positief hebben beïnvloed In een goede evaluatie worden ook die redenen geëxpliciteerd (= visie op samenhang onderwijs - leren)

Stap 2: Effecten (5) Brede evaluatie in effectmeting  Voldoende gegevens verzamelen van diverse aard: cijfers, verhalen, feiten, meningen…  Verschillende methodes: observaties, bevragingen, toetsen, portfolio…  Voldoende bronnen raadplegen: lkn, lln, ouders, externen, directie… Triangulatie van gegevens + interpretatie

Bredere evaluatie: schuiven op vier assen Eenmalige momentopname

tijd

Betrokken beoordelaars Leerkracht

Kennis

Registreren of taakuitvoering geslaagd is of niet

Naar Bultynck, 2004

Aard verzamelde informatie

Manier van verzamelen van informatie

Doorheen de tijd, verschillende momenten Leerling zelf en leerkracht

Vaardigheden, leerproces, kennis wereld, competenties, strategieën… Observeren, video-opname, gesprekken, logboek, zelfevaluatie, …

Stap 3: onderwijskwaliteit verbeterd?  Hebben (effectvolle) acties en resultaten een blijvend karakter?  Hebben (effectvolle) acties en resultaten een structureel karakter?  Zijn (effectvolle) acties en resultaten voldoende integraal (stromen ze door naar andere domeinen)?

Stap 4: Gelijke kansen voor maximale ontplooiing van alle leerlingen verhoogd?  Meer leerlingen op weg om eindtermen te halen?  Meer leerlingen die zich maximaal kunnen ontplooien?  Doen leerlingen die systematisch zwakker scoorden bij vorige analyse het beter?

Valkuilen

 Uitvoering acties vaststellen doelstellingen evalueren  Harde cijfers zeggen niet alles  Momentopnames geven geen veranderingen weer  Vage doelstellingen leiden zelden tot goede effectmetingen

Aandachtspunten  Een doelstelling kan effecten hebben op verschillende niveaus: leerkracht, leerling,ouders, …  Effecten: (formulering in zelfevaluatie): “rekening houden met mening van ouders”  beter: “ouders zijn tevreden over inspraak op school”.  Effecten: verschillende manieren om in kaart te brengen: bevraging ouders, leerlingen, screening, …

Onderwijsspiegel inspectie “Uit de kwantitatieve en kwalitatieve analyses blijkt dat scholen die werken volgens de kwaliteitscirkel en die rekening houden met de drie niveaus school, leraren en leerlingen, met het creëren van een voldoende groot draagvlak, met netwerking en professionele aanpak van vraaggestuurde nascholing en professionalisering juist de voorbeelden van goede praktijk zijn”

(Onderwijsspiegel 2004-2005, p. 25)

Omgaan met diversiteit: voorbeeld 1 (1)  Doelstelling:  School: Schoolbeleid uitwerken m.b.t. samenwerkend leren in praktijk.  Leerkracht: Vaardigheid van leerkrachten om samenwerkend leren te organiseren verbeteren.  Leerling: Competentie van leerlingen om samen te werken verhogen.

Omgaan met diversiteit - voorbeeld 1 (2)  Acties:  Vorming samenwerkend leren.  Leerlijn opstellen m.b.t. samenwerken.  Aankoop materialen (vb. CLIM) waarin samenwerken centraal staat.  Leerlingen voorbereiden op vlak van samenwerken.  Uitvoeren van aantal activiteiten m.b.t. samenwerken per vak/schooljaar.

Omgaan met diversiteit - voorbeeld 1 (3)

 Evaluatie?

 Acties uitgevoerd?  Doelstellingen behaald?  Schoolniveau: leerlijn uitgewerkt?  Leerkrachtniveau: bekwamer in organiseren van samenwerkend leren? (bevraging van leerkrachten, observatie in de klas, aantal uitgevoerde activiteiten mbt samenwerkend leerlingen)  Leerlingniveau: Leerlingen bekwamer in samenwerken? (observatiewijzer & zelfevaluatie & peerevaluatie?)

Omgaan met diversiteit -voorbeeld 1 (4)

www.diversiteitenleren.be (DISCO - leerlingniveau)

Omgaan met diversiteit - voorbeeld 1 (5)

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 2 (1)  School kiest thema diversiteit  BSA:  Leerkrachten vullen teamversie schoolniveau in (DISCO)  De resultaten van deze screening geven aan wat leerkrachten bij het begin denken over de situatie op schoolniveau m.b.t. omgaan met diversiteit.  Deze resultaten worden besproken: analyse van de resultaten.

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 2 (2)

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 2 (3)  Met het team wordt gezamenlijk aan de hand van de resultaten prioritaire doelstellingen bepaald (werkvorm).  Uit de analyse blijkt dat „II. Pedagogischdidactische voorwaarden voor een effectieve diversiteitsaanpak‟ een werkpunt is voor de school.  Team kiest ervoor actie op te zetten in kader van “onze school voert een actief antidiscriminatiebeleid”.

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 2 (4)  Doelstelling:  School: Anti-discriminatiebeleid op schoolniveau (team staat op één lijn)  Leerkracht: Leerkrachtcompetentie m.b.t. omgaan met discriminatie verhogen.  Leerling: Alle leerlingen voelen zich aanvaard. Leerlingen discrimineren en pesten niet.

 Actie: anti-discriminatiebeleid opstarten (met het hele team)  Nulmeting:leerlingbevraging (vragenlijst)

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 2 (5)  Actie evalueren (anti-discriminatiebeleid)  Bevraging leerkrachten (teamniveau) & + leerlingbevraging.  Verbetering?  Evaluatie van actie? (Juiste actie voor DS?)  Wat kan nog verbeteren? Aanpassing van actie… + continuering & opvolging.

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 3 (1)  Voorbeeld: zelfevaluatie: “Ik bouw variatie in in mijn didactische praktijk” Actie: didactische werkvormen uitwisselen en toepassen •Is de actie uitgevoerd? •Wordt de actie voldoende opgevolgd? •Kan de actie binnen de voorziene tijd uitgevoerd worden •Ik ervaar actie als een belasting •Ik vind deze actie nuttig

Beoordeling Helemaal wel/eerder wel/eerder niet/helemaal niet

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 3 (2) Doelstelling

Beoordeling Helemaal wel/eerder wel/eerder niet/helemaal niet

• Leerde je meer didactische werkvormen kennen? •Werd er voldoende uitgewisseld? •Kreeg je voldoende feedback op het uittesten van werkvormen? •Vind je dat je als leerkracht je bekwamer bent in het werken met verschillende werkvormen? •Varieer je in werkvormen?

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 3 (3) Beoordeling Helemaal wel/eerder wel/eerder niet/helemaal niet

• Profiteren leerlingen van de verschillende werkvormen? •Is de zelfstandigheid van leerlingen verhoogd? •Zijn leerlingen betrokken bij de werkvormen? •Draagt het bij tot het verbeteren van het klasklimaat? •Draagt dit bij tot gelijke onderwijskansen voor alle leerlingen?

Omgaan met diversiteit – Voorbeeld 3 (4)  Leerlingen bevragen  Vb. uit interview bleek dat groepswerk in homogene groepen (sterk/zwak) gebeurt. Lln: “Ja wij werken in groepen, ik zit altijd bij de zwakke”.  groepssamenstelling, soort opdracht, …

Ouder- en leerlingparticipatie  BSA ouder- en leerlingparticipatie wordt ingevuld.  Team blijkt aan te geven onvoldoende visie te hebben over ouderparticipatie.  School: Beleid mbt ouderparticipatie verbeteren  Leerkrachten: ontwikkeling van visie mbt ouderparticipatie  Ouders: ouders meer betrekken op samen school maken

 Actie: team informeren (vorming) over ouderparticipatie + vervolgens opstellen van beleid mbt ouderparticipatie op school  Actie evalueren.  Effecten actie in kaart brengen: team + ouders (tevredenheid ouders: bevraging)

Taalvaardigheid 1 - doelen lange termijn  in voorgaande GOK-cycli heeft de school heeft de ontwikkeling van de schooltaalvaardigheid als doel vooropgesteld, achtereenvolgens in graad 1 en graad 2-3  in cyclus 3 kiest ze voor een bijkomend doel op lange termijn: geletterdheid bevorderen  leerlingniveau vergroten functionele geletterdheid van de leerlingen  leerkrachtniveau verhogen competentie van leerkrachten om functionele geletterdheid te vergroten  schoolniveau verhogen samenhang in aanpak en ontwikkelen van een visie op het vlak van functionele geletterdheid

Taalvaardigheid 2 - omzetten in SMARTe doelen 





leerlingniveau: bij alle leerlingen in graad 2 BSO  de lees- en schrijfbereidheid en het competentiegevoel/zelf-vertrouwen m.b.t. lezen en schrijven verhogen  de vaardigheid vergroten om zelfstandig geschreven teksten te verwerken en te produceren in functie van een functioneel doel leerkrachtniveau: de leerkrachten Nederlands/PAV en de leerkrachten TV en PV van graad 2 BSO  scheppen meer situaties van functioneel lezen en schrijven aan de hand van motiverende opdrachten  en zorgen hierbij voor verschillende vormen van ondersteuning schoolniveau: de school organiseert en volgt op  proces van overleg en reflectie tussen de leden van team graad 2 BSO met oog op bevorderen van samenhang in aanpak en ontwikkelen van visie op G  de doorstroming van inzichten en (succes)ervaringen naar schoolteam  systeem om de G-evolutie van de leerlingen in kaart te brengen, inclusief een nulmeting

Taalvaardigheid 3 - acties  afname G-toets in alle klassen graad 2 BSO & kennisname door betrokken leerkrachten van zwaktes en sterktes klasgroep en individuele lln; welke lln vragen extra aandacht?  nascholing leerkrachten en Nederlands/PAV en de leerkrachten TV en PV van graad 2 BSO en van GOK-coördinator Taalbeleid m.b.t. krachtige leesomgevingen, coöperatieve werkvormen en gedifferentieerde ondersteuning  de GOK-coördinator beheert nascholing & rapportering ervan  uitwisseling van opgedane G-inzichten en opgedane praktijk-ervaring in maandelijks vakgroepoverleg  de de GOK-coördinator co-teacht op vraag  geregelde opvolging van G-evolutie in klasraad en van G-succeservaringen van leerkrachten op personeelsvergaderingen en PSD  installatie van 1 computer met internetaansluiting in elk lokaal van graad 2 BSO

Taalvaardigheid 4 – vormen van effectmeting  Schoolniveau: Zijn we tot gezamenlijke visie gekomen en hoe ziet die er nu uit? (neerslag in een document)  Leerkrachtniveau:  observaties van leerkrachtgedrag m.b.t. G-aanpak in de klas (meer situaties van functioneel lezen en schrijven motiverende opdrachten - ondersteuning)  bevraging van leerkrachten (interviews)  portfolio van uitgevoerde activiteiten  Leerlingniveau:  toetsen  observaties van leerlinggedrag in de klas  leerlingportfolio met best bevonden lees- en schrijftaken  bevraging