Effect en betekenis van Saluti

Rapport

Effect en betekenis van Saluti Evaluatie van het Stedelijk Adviesorgaan Interculturalisatie

USBO Advies Universiteit Utrecht Drs. Frank van Eekeren Aline Bos MSc 11 september 2008

USBO Advies, Universiteit Utrecht

Inhoudsopgave

1. Inleiding

3

Aanleiding en vraagstelling

3

Leeswijzer

4

2. Effecten en betekenissen

5

Algemeen

5

Effecten

5

Taakopvatting

8

Adviestraject

9

Adviesproduct

12

Zichtbaarheid

13

3. Conclusies en aanbevelingen

15

Conclusies

15

Aanbevelingen

20

Bijlagen Bijlage 1: verantwoording onderzoek Bijlage 2: bestudeerde documenten Bijlage 3: respondenten interviews Bijlage 4: deelnemers focusgroepen Bijlage 5: deelnemers expertgroep

Effect en betekenis van Saluti

2


1. Inleiding

Aanleiding en vraagstelling Saluti, Stedelijk Adviesorgaan Interculturalisatie van gemeente Utrecht, viert deze zomer haar lustrum. In 2003 werd zij geïnstalleerd als opvolger van de vier adviesraden minderheden. Twee jaar eerder vond een evaluatie plaats van deze adviesraden. Naar aanleiding van dit onderzoek besloot het College destijds over te gaan op een nieuwe vorm van advisering, met daarbij één adviesraad die het College zou adviseren op basis van deskundigheid in plaats van etnische vertegenwoordiging: Saluti. Dit resulteerde in een organisatie met momenteel tien vrijwilligers (aangesteld voor vier jaar), een ambtelijk secretaris en een projectondersteuner. In het instellingsbesluit van Saluti zijn bij haar oprichting drie doelen opgenomen: (1) het leveren van een bijdrage aan de (kwaliteit van) beleidsontwikkeling met betrekking tot het beleid dat gericht is op, of van belang is voor de positie van etnische minderheden, (2) het versterken van de invloed van etnische minderheden zelf op het gemeentelijk beleid

en (3) het bevorderen van de interactie tussen allochtonen en

autochtonen in de Utrechtse samenleving. Vijf jaar na haar oprichting wil het bestuur van Saluti beter zicht krijgen op haar effecten en betekenis. Daarom heeft zij de Utrechtse School voor Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO) van Universiteit Utrecht gevraagd een evaluatie uit te voeren. Door middel van deze evaluatie wil Saluti verantwoording afleggen, maar staat vooral het leren voor de toekomst centraal. De opbrengsten van activiteiten van Saluti worden in dit evaluatieonderzoek bekeken in termen van: o

Effect. In dit onderzoek gedefinieerd als direct aanwijsbare en zichtbare invloed van Saluti op beleidsrapportages en zichtbaarheid in media-uitingen.

o

Betekenis. In dit onderzoek gedefinieerd als beelden en interpretaties van de bestuurlijke

en

maatschappelijke

invloed

van

Saluti

volgens

bestuurlijke,

ambtelijke en maatschappelijke actoren. Leidende vragen in het onderzoek zijn: o

Welk effect hebben de interventies van Saluti gehad op gemeentelijk beleid en het maatschappelijke debat?

o

Welke betekenis heeft Saluti voor gemeentelijke beleidsvorming en voor het maatschappelijke debat?


3


Om op basis van de effecten en betekenissen leereffecten voor de toekomst te kunnen formuleren, besteedt het onderzoek aandacht aan verschillende aspecten in het proces van advisering. Daarbij staan de taakopvatting, de invulling van het adviestraject, de zichtbaarheid van de adviezen en de inhoud en vorm van het uiteindelijke advies centraal. Deze aspecten zijn onderzocht met behulp van documentenanalyse, interviews en focusgroepen1. Het onderzoek is uitgevoerd in de periode mei-juli 2008 (zie voor een verdere toelichting van het onderzoek bijlage 1).

Leeswijzer In dit rapport wordt allereerst ingegaan op de effecten en betekenissen van Saluti zoals die uit de documenten naar voren komen en benoemd worden door de respondenten. Hoofdstuk 3 analyseert deze bevindingen en vertaalt deze naar conclusies, in termen van sterke punten, verbeterpunten en dilemma’s. Het rapport sluit af met aanbevelingen, in de vorm van randvoorwaarden en keuzemogelijkheden, die de effectiviteit en betekenis van Saluti in de nabije toekomst kunnen vergroten.

1

Daarbij is USBO in de uitvoering ondersteund door Geerte van Rije, onderzoeksstagiaire van Saluti.


4


2. Effecten en betekenissen

Dit hoofdstuk beschrijft de resultaten van het onderzoek, uitgedrukt in effecten en betekenissen van Saluti. Bij de effecten gaat om concreet zichtbare en tastbare resultaten in beleidsnota’s, notulen e.d. (bestuurlijke effectiviteit) en in kranten, debatten, op websites van maatschappelijke organisaties e.d. (maatschappelijke effectiviteit). Het bestuurlijke effect wordt daarbij afgemeten aan het aantal keer dat (een advies van) Saluti wordt aangehaald als zijnde de reden voor inhoudelijke stukken

of

wijzigingen, dan

wel

aandacht

voor

een

advies

van

Saluti. Het

maatschappelijke effect is hier de mate van zichtbaarheid van Saluti in de media, op websites en in documenten van maatschappelijke organisaties. Naast opbrengsten in termen van concreet aanwijsbare effecten is het vooral ook van belang te achterhalen welke betekenis verschillende actoren, die op een of andere manier bij Saluti betrokken (zouden kunnen) zijn, aan het adviesorgaan toekennen. Op basis van interviews en focusgroepen zal in dit hoofdstuk daarom vooral ingegaan worden op opbrengsten in termen van betekenissen. De resultaten vormen een weergave van de opvattingen van de respondenten, waarbij eventuele verschillen in opvattingen tussen (groepen van) actoren worden benoemd.

Algemene indruk Er wordt zonder uitzondering zeer positief gesproken over Saluti als geheel. Respondenten waarderen haar professionaliteit, inhoudelijke insteek, onafhankelijkheid en haar vermogen om met relatief weinig capaciteit kwalitatief hoogwaardig en veel advies te leveren. Vrijwel alle respondenten zien en benaderen Saluti als een volwaardige, professionele organisatie, terwijl de organisatie bestaat uit vrijwilligers. Daarbij wordt geregeld de kwaliteit van afzonderlijke personen bij Saluti genoemd en geroemd. De belangrijkste kracht van Saluti is, aldus de meerderheid van de respondenten, dat groepen in de samenleving die vaak moeilijk zichtbaar en hoorbaar zijn, door de adviezen van Saluti in beeld komen en blijven bij het gemeentebestuur. Dit aspect verleent de organisatie legitimiteit.

Effecten Bestuurlijk De zichtbare, tastbare resultaten van Saluti, zoals die terug zijn te vinden in documenten van de gemeente in de afgelopen vijf jaar, blijken beperkt. Hoewel Saluti Effect en betekenis van Saluti

5


als orgaan verschillende keren wordt genoemd, gaat het vaak om de waardering van het bestaan van het orgaan in het algemeen. Zo beschrijft een ambtenaar Salutileden bijvoorbeeld als ‘stimulerende buren’2 en onderschrijft men in een beleidsplan over inburgering dat ‘maatschappelijke organisaties als Saluti […] een belangrijke rol spelen in beleidsontwikkeling’3. Ook is er enkele keren een verwijzing naar de ontvangst van een Saluti-rapport door de wethouder: ‘Cees van Eijk zei het zelf ook die avond: een mooi rapport, complimenten aan Saluti, maar het zal nog lastig zijn het in concrete actie om te zetten’4 en ‘Spekman zei blij te zijn met het advies en vindt het nuttig om bondig advies te krijgen van een onafhankelijk orgaan als Saluti’5. Verder gaat het een enkele keer over een adviesvraag aan Saluti.6 Uit de documentenanalyse blijkt dat Saluti zeer beperkt wordt aangehaald als het gaat om haar concrete bijdrage aan of invloed op beleid. Slechts vier keer kan een duidelijk effect worden gehaald uit de bestudeerde documenten (zie bijlage 2). Zo geeft de gemeenteraad vanuit Groenlinks aan mee te gaan met het advies Herijking Migranten Zelforganisaties (mzo’s): ‘GroenLinks volgt op dit punt het advies van Saluti en brengt dit donderdag in bij de raadscommissie Maatschappelijke Ontwikkeling’7. De Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling (DMO) geeft aan dat de drie accenten in het interculturalisatiebeleid ‘in grote lijnen overeen komen met aanbevelingen die Saluti in zijn advies doet’8. Over inburgering wordt gezegd dat bij de aanpak ‘het advies betrokken is dat Saluti uitbracht’9. Ook wordt aangegeven dat het advies van Saluti – naast andere adviezen - is gebruikt in het actieprogramma ‘Beweging in Gezondheid’.10 De verwijzingen naar Saluti in de documenten zijn vrijwel allen positief of neutraal. Twee keer komt een kritische noot over Saluti naar voren. Zo wordt een door Saluti georganiseerd debat als ‘een beetje flauw’ en ‘georkestreerd’ aangemerkt.11 Verder levert de OR van de Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling (DMO) commentaar op een ‘moeilijk leesbaar’ rapport over interculturalisatiebeleid.12 Kortom: de effecten van Saluti op bestuurlijk niveau zijn zeer beperkt terug te vinden in documenten. Hoewel Saluti regelmatig wordt aangehaald als orgaan, blijft de benoeming

van

concrete

resultaten

of

inhoudelijke

bijdrage

in

gemeentelijke

documenten summier.

2

Kok, W. (13/12/07), weblog Gemeente Utrecht, DMO, november 2004 4 GroenLinks Utrecht, website Linksom 5 Gemeente Utrecht (15/10/04) 6 Zie bijvoorbeeld: Gemeente Utrecht (12/02/07) 7 GroenLinks (21/09/06) 8 Gemeente Utrecht, DMO, november 2004 9 Gemeente Utrecht (26/04/06) 10 Gemeente Utrecht, Beweging in Gezondheid; Actieprogramma Volksgezondheid 2007-2010 11 GroenLinks Utrecht, website Linksom 12 Gemeente Utrecht, brief OR DMO; betrekking hebbend op de evaluatie van Saluti van het beleid ‘De Utrechtse MIX’. 3


6


Tegelijkertijd maken de respondenten duidelijk dat Saluti tekort gedaan wordt als alleen naar deze zichtbare effecten in documenten gekeken wordt. Respondenten noemen effecten van interventies van Saluti, welke niet met een expliciete verwijzing naar Saluti terug te vinden zijn in de documenten. Zo wordt, aldus diverse respondenten en de betrokkene zelf, het advies Radicalisering zeer goed ontvangen door de (voormalige) burgemeester. Ook wordt er, aldus betrokkenen, nog steeds naar Saluti verwezen als het gaat om het Signalerings- en Adviespunt Radicalisering (SAR). Maar, zo stellen de respondenten, rondom bepaalde thema’s zijn effecten van Saluti niet alleen in de documenten minder zichtbaar. Diverse respondenten geven aan dat de effecten van het (eerste) advies rondom de WMO minimaal zijn13. Er is nog geen reactie van het College en het advies wordt door deze respondenten gezien als een ‘open deur’. Respondenten die direct bij de beleidsontwikkeling betrokken zijn benoemen de effecten

van

Saluti

‘wisselend’.

Zo

noemt

de

huidige

wethouder

het

advies

Radicalisering ‘invloedrijk’, terwijl hij het (eerste) WMO-advies als veel minder invloedrijk bestempelt. Ook ambtenaren geven aan dat de invloed van Saluti wisselend is, waarbij de adviezen meestal ter concretisering of aanvulling van bestaande beleidsplannen dienen (zoals volgens deze respondenten bij het Emancipatieadvies en het advies Gezondheidszorg het geval was). Respondenten uit maatschappelijke partijen, maar ook uit de Raad – voor wie het directe beleidsproces minder zichtbaar is – schrijven Saluti veel minder invloed toe. Het zijn volgens deze respondenten ‘goede adviezen met weinig bereik en weinig tot geen impact’. Ze zien ’één algemeen A4tje reactie van het College… en dat is dan het effect van een stevig verhaal: nogal beperkt’. Als voorbeeld van een succesvol advies wordt regelmatig het advies van herijking mzo’s genoemd. Volgens verschillende respondenten was dit advies invloedrijk, maar lag het tegelijkertijd ook geheel in de lijn van het College, waardoor het beschouwd wordt als ‘schot voor open doel’. Maatschappelijk Over de afgelopen vijf jaar blijkt een beperkt aantal artikelen te vinden te zijn waarin Saluti wordt genoemd, buiten uitgaven van gemeente Utrecht. In totaal zijn 13 artikelen achterhaald uit media en uit publicaties van betrokken instituten. In de gevonden artikelen valt een aantal zaken op (in volgorde van frequentie): o

De meeste artikelen vormen een aankondiging van een debat van Saluti. Daarbij kan geconstateerd worden dat er relatief meer aandacht is voor debatten van Saluti dan voor haar inhoudelijke rapporten.

13

Deze visie wordt geventileerd in de focusgroep mzo (zie bijlage 4) en door zowel (oud)-bestuurders als een raadslid. Effect en betekenis van Saluti

7


o

Andere artikelen gaan vooral over de visie van Salutileden op een specifiek onderwerp. Het valt daarbij op dat wanneer Saluti inhoudelijk aan het woord komt, het vooral de leden zijn die hun mening geven en niet zozeer Saluti als instituut. Bovendien gaat het in deze artikelen niet over de inhoud van de rapporten. Zo worden Salutileden gevraagd naar hun visie op de capaciteiten van de dan nog te werven burgemeester14 en over het collectieve schuldgevoel van Marokkanen15.

o

Naast een inhoudelijke weergave van het WMO-rapport op de website van het Nicis institute en een artikel op over de WMO op de website van de Edmund Husserl Stichting zijn er geen inhoudelijke stukken op basis van de rapporten te vinden. Wel worden verslagen van de debatten weergegeven op de website van Tumult.

Kortom: het zichtbare effect van Saluti in het maatschappelijk debat is zeer beperkt. Maar ook hier geldt dat Saluti tekort gedaan wordt wanneer het effect alleen afgemeten wordt aan zichtbare publicaties. De maatschappelijke effecten van de adviezen en debatten zijn, aldus diverse respondenten, groter dan het aantal publicaties suggereert. Debatten die worden gehouden met het oog op het advies Radicalisering leiden bijvoorbeeld tot meer structurele samenwerking tussen twee middelbare scholen, een effect dat niet terug komt in de documenten.

Taakopvatting Inhoud Respondenten typeren Saluti allen als een deskundig orgaan. Saluti heeft volgens hen een belangrijke doelstelling, zoals geformuleerd bij haar oprichting, behaald, namelijk adviseren

op

basis van

deskundigheid in plaats van

op

basis van

etnische

vertegenwoordiging. De inhoudelijke taak van Saluti is daarbij adviseren over interculturalisatie. Hoewel deze term voor sommige personen enige verwarring oproept, zijn respondenten het er in het algemeen over eens dat dit terrein breed genoeg voor een apart adviesorgaan. Suggesties voor een

meer integrale aanpak waarbij interculturalisatie één van de

onderwerpen is (zoals bijvoorbeeld de constructie van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling) respondenten

16

worden

wel

gedaan,

maar

de

algemene

opvatting

onder

de

is dat het van groot belang is op het terrein van diversiteit specifiek te

adviseren en zo ook specifieke deskundigheid op te bouwen. Er is een blijvende behoefte aan een adviesorgaan dat zich specifiek met dit onderwerp bezighoudt, aldus de respondenten.

14 15 16

Algemeen Dagblad (15/02/07) Algemeen Dagblad (04/11/04) Met name: onder bestuuders en ambtenaren


8


Vertegenwoordigers van mzo’s waarmee is gesproken zijn tevreden over Saluti. Zij geven echter aan dat diverse (andere) mzo’s geregeld worstelen met het feit dat Saluti geen vertegenwoordigend orgaan is. Het blijkt voor sommige organisaties nog lastig te zijn dat het niet meer gaat om ‘wat wil je?’ maar om ‘wat is verstandig?’. Zij benaderen het adviesorgaan daarom kritischer. Bereik De kerntaak van Saluti wordt door het bestuur van de gemeente vooral gezien als die van advisering aan het College, met ‘een terughoudende rol in het veld’. Ook ambtenaren geven aan dat de invloedsferen van Saluti primair binnen de gemeente liggen en zij ‘niet moet overdrijven’ in het vergroten van haar invloed en zichtbaarheid buiten de gemeente. ‘Een extra krantenkop is niet nuttig, het gaat om de kracht van de argumenten voor de gemeente’, zo wordt gesteld. Ook enkele leden van Saluti zelf geven aan dat een breder bereik dan het College geen hoofddoelstelling dient te zijn: ‘Het is voldoende als Saluti lokaal uit kan leggen wat ze doet’. Andere Salutileden willen juist wel breder functioneren en vergelijken Saluti met de adviesraad in Amsterdam17, die naast het College ook advies geeft aan de gemeenteraad en veel aandacht heeft voor bredere publiciteit. Veel respondenten delen de mening van deze laatste groep: een meerderheid ziet het als een taak van Saluti zich (meer) bekend te maken in de (lokale) samenleving door middel van mediaberichten en debatten. Waar bestuurders en ambtenaren de focus van Saluti vooral leggen bij advisering aan het College, bestaat daarbuiten het beeld dan wel de overtuiging dat naast het College ook de Raad en de lokale samenleving doelgroepen van Saluti zijn.

Adviestraject Visie Saluti werkt bij haar adviezen samen met deskundigen uit haar netwerk. Op deze manier kan zij specifiek per onderwerp een commissie samenstellen die over het onderhanden zijnde onderwerp kan adviseren. De raadpleging van het netwerk en de mogelijkheid van het steeds afstemmen van benodigde expertise worden zeer gewaardeerd door de respondenten. Respondenten zien echter ook risico’s in deze manier van werken. Steeds anders samengestelde teams kunnen zorgen voor inconsistentie, of zoals een respondent het uitdrukt: ‘Saluti heeft niet één inhoudelijk gezicht’. Het wordt door een aantal respondenten18 als ‘minder professioneel’ ervaren dat steeds per thema/ commissie een visie bepaald moet worden. Daarom stellen deze respondenten voor een 17 18

De Adviesraad Diversiteit & Integratie In dit geval een oud-bestuurder, een ambtenaar en verschillende (voormalige) commissieleden


9


zogenaamd

basisdocument

op

te

stellen,

waarin

Saluti

aan

de

hand

van

kernonderwerpen haar visie verwoordt. Dit basisdocument zou als uitgangspunt kunnen dienen bij het inspringen op thema’s die maatschappelijk spelen. Verder kan een dergelijk document voor Saluti en de (steeds nieuwe) commissieleden bijdragen aan het werken vanuit één duidelijke, expliciet gemaakte visie of een aantal vaststaande uitgangspunten. Daarmee wordt de inhoud van adviezen ook minder afhankelijk gemaakt van specifieke commissieleden. Door Salutileden zelf wordt echter benadrukt dat juist de discussie en meningsverschillen vruchtbaar zijn in het komen tot een advies. Daarnaast vindt een aantal respondenten dat de inhoudelijke lijn steviger in de organisatie verankerd kan worden. Momenteel heeft vooral de ambtelijk secretaris kennis van alle adviezen en zicht op de grote lijn. Salutileden zelf erkennen ook dat het ‘institutionele geheugen’ voornamelijk bij één persoon ligt, de secretaris. Inhoudelijke (en procesmatige) kennis kan beter geborgd worden, aldus diverse respondenten. Timing & keuze van onderwerpen Door bestuurders en ambtenaren wordt de timing van adviezen als goed ervaren. Saluti weet in hun ogen goed te anticiperen op relevante ontwikkelingen, al wordt een enkele keer opgemerkt dat Saluti al eerder in beleidsvormingsprocessen zou moeten participeren en niet pas als de nota er (bijna) is. Tegelijkertijd beschikt Saluti geregeld niet over de informatie om tijdig in een beleidsproces in te springen. Andere respondenten dan bestuurders en ambtenaren hebben het beeld dat adviezen door hun degelijkheid soms te lang op zich laten wachten. Van goede timing is dan, in hun optiek, niet echt sprake meer. Een enkele keer wordt gezegd dat adviezen zelfs te vroeg worden gegeven, op een moment dat er nog te weinig overzicht is over een onderwerp en er daarom alleen maar vrij algemene uitspraken gedaan kunnen worden. Dan zou pas later in het proces geadviseerd moeten worden of dient een vrij algemeen advies opgevolgd te worden met een meer concreet advies (zoals bij de WMO is gebeurd, maar bijvoorbeeld niet bij het advies Inburgering). De onderwerpen waarover Saluti adviseert ervaren verschillende bestuurders als ‘keurig’

en

‘niet

verrassend’.

Andere

respondenten

zijn

tevreden

over

de

onderwerpkeuze van Saluti. Wel stellen zowel (oud-)bestuurders als een ambtenaar dat de ‘tijd rijp is’ om naast de ‘zachte’ sectoren (zoals welzijn), waarin Saluti nu voornamelijk adviseert, ook aandacht te gaan besteden aan ‘harde’ sectoren (zoals ruimtelijke ordening). Salutileden zelf onderschrijven dit en Saluti werft momenteel nieuwe leden met kennis van deze ‘harde’ sectoren als criterium19. Het netwerk van Saluti op deze terreinen blijft vooralsnog echter beperkt(er).

19

Zie ook: Gemeente Utrecht (9 mei 2007)


10


Werkwijze De werkwijze van Saluti wordt door respondenten alom geroemd vanwege het gebruik van een uitgebreid netwerk. De kracht in de werkwijze van Saluti ligt in het betrekken van partners bij de advisering; in het aan zich binden van professionals; in het verbinden van de praktijk aan het beleid en in het aan het woord laten van personen die dat normaliter niet komen. Een voorbeeld daarvan is het betrekken van allochtone vrouwen bij het WMO-advies. Deze ingrediënten worden als de absolute meerwaarde van Saluti gezien, en verschaffen het adviesorgaan, aldus de respondenten, veel legitimiteit. De werkwijze bij de totstandkoming van (grote) adviezen, waarbij een commissie de adviezen voorbereidt en het bestuur er daarna een definitief advies van maakt, wordt wisselend gewaardeerd. De belangrijkste kritiek betreft de definitieve formulering van het advies door het bestuur. De indruk van diverse betrokkenen is dat er veel tijd gaat zitten in het ‘tot de millimeter formuleren’ van de eindtekst, wat bovendien leidt tot ‘veel compromissen en een minder scherp advies’. Zeer bepalend voor de werkwijze is de capaciteit en kwaliteit van de ambtelijke ondersteuning, aldus de respondenten. Over de kwaliteit van de huidige ondersteuning zijn alle respondenten het eens: deze is zeer goed. Tegelijkertijd zorgt de huidige, in vele ogen beperkte, capaciteit voor duidelijke grenzen en maakt het de organisatie kwetsbaar. Houding & proces Saluti hecht eraan transparant en zoveel mogelijk langs de formele lijnen te opereren. Dit betekent dat Saluti haar invloed vooral wil uitoefenen door het uitbrengen van inhoudelijk sterke rapporten gericht aan het College en door het bijdragen aan formele overleggen. Saluti is daarom, aldus vrijwel alle respondenten, niet (zichtbaar) gericht op andere, meer informele, vormen van beïnvloeding. Volgens bestuurders en ambtenaren is het volgen van de formele lijnen ook de meest wenselijke manier van werken. Wat dat betreft zijn zij tevreden over de werkwijze van Saluti. Andere actoren geven aan dat er ruimte is voor meer informele beïnvloeding en dat het ‘spelen van het politieke spel’ zou passen bij een orgaan als Saluti. Saluti wordt in haar houding nu vaak als ‘braaf’, ‘meegaand’ en ‘diplomatiek’ bestempeld. Opvallend is dat vooral oud-bestuurders, maar ook een huidige bestuurder, erop wijzen dat de houding van Saluti meer activistisch mag zijn, er meer bravoure bij hoort. Zij geven daarvoor twee redenen: (1) het College wordt het nu niet moeilijk genoeg gemaakt, ze komen (te) gemakkelijk weg met hun beleid en (2) als je als adviesorgaan te meegaand bent loop je het risico ‘dat je wordt ingekapseld in het grote geheel’ en daarmee je positie verliest als onafhankelijke luis in de pels die ‘objectief moppert’ op de gemeente.


11


De diplomatieke, meegaande houding zorgt gedeeltelijk voor erkenning en het feit dat Saluti serieus wordt genomen door de adviesontvanger, maar het mag volgens (oud)bestuurders meer ‘rebels’ en ‘agendazettend in plaats van agendavolgend’ zijn. Overigens hebben naast (oud-)bestuurders ook andere respondenten het beeld van Saluti dat zij denkt in de lijn van het College. Zij vinden dat Saluti in haar rapporten meer ‘forse stellingen mag innemen’, zodat het College, maar ook andere partijen er een statement uit kunnen halen en/ of in ieder geval niet zomaar om het advies heen kunnen. Volgens deze respondenten zijn concrete statements wel in de adviezen terug te vinden, maar ‘pas op pagina 16: zestien hoog, drie achter’. Respondenten geven daarbij aan dat meer stampij maken mag, en dat daarvoor juist informele lijnen van belang kunnen zijn. Monitoring In de huidige situatie lijkt het werk van Saluti te eindigen nadat het advies is uitgebracht. Hoewel ze daarmee ‘doen wat ze moeten doen’ is de oproep om het traject uit te breiden naar wat er ná het advies gebeurt zeer duidelijk. Vrij eenduidig laten respondenten weten dat Saluti meer zou kunnen (en moeten) doen aan monitoring van dat wat er met hun advies gebeurt. Deze oproep is tweeledig. Enerzijds maakt (dwingende) monitoring het voor bestuurders en ambtenaren minder makkelijk een advies zonder reden naast zich neer te leggen. Met name (oud)bestuurders geven aan dat – hoewel de gemeente zelf ook beter terug zou kunnen koppelen – Saluti het College er ook meer op zou mogen attenderen wat er volgens hen wel of niet met het advies is gedaan en/ of moet worden gedaan. Ook mzo’s en andere partijen buiten de gemeente geven aan dat Saluti meer zou ‘moeten blijven zeuren’. Saluti geeft bestuurders teveel ruimte om het advies vrijblijvend naast zicht neer te leggen. Een meer dwingende insteek vanuit Saluti en verplichtende rol voor de gemeente zou hierbij kunnen helpen. Anderzijds kan monitoring ervoor zorgen dat er een betere terugkoppeling plaatsvindt naar de personen die in commissies aan een advies hebben meegewerkt of zijn bevraagd over het onderwerp voor het advies. Deze respondenten geven aan dat ze na een adviestraject niet goed op de hoogte worden gehouden van de ontwikkelingen en effecten rondom het advies. Ze zouden het waarderen – direct dan wel indirect via de media – meer te horen over de waarde die hun inspanning heeft gehad. Meer op lange termijn wordt dit door mensen uit dit netwerk zelf ook van belang geacht voor het behoud van het netwerk.


12


Adviesproduct De inhoud van de adviezen van Saluti wordt door degenen die ermee bekend zijn zonder uitzondering als zeer goed ervaren. Passend bij het algemene beeld over Saluti, worden de adviezen door respondenten omschreven in termen als ‘terzake’, ‘van hoog niveau’, ‘diepgaand’ en ‘gedegen’. Salutileden zelf stellen dat ze ook nooit kritiek krijgen op de kwaliteit van hun adviezen. De kwaliteit van het advies staat dus niet ter discussie. Wel geven respondenten geregeld aan dat de toon waarop de adviezen worden geschreven scherper mag. Veel vaker echter dan de toon van het advies wordt de adviesvorm ter discussie gesteld. Opvallend is daarbij dat vooral (oud-)bestuurders negatief zijn over ‘papieren invloed’ en de kracht van Saluti vooral zien in korte adviesgesprekken en debatten, het ‘iets dóén met de kennis die is opgebouwd in adviezen’. Zo wordt bijvoorbeeld de invloed van Saluti met betrekking tot Radicalisering grotendeels toegedicht aan de adviesgesprekken. Geregeld blijken de debatten een groter herkenningspunt voor respondenten dan de adviezen. Vooral bestuurders, maar ook andere respondenten, geven in dit kader aan dat Saluti haar aandacht meer zou kunnen verleggen naar het proces van adviseren ten

opzichte

van

het

adviesproduct

zelf.

Het

effect

van

korte

adviezen

en

adviesgesprekken in het een vroeg stadium van beleidsontwikkeling wordt gro(o)t(er) geacht. Op deze manier kan Saluti zich, aldus deze respondenten, nog uitdrukkelijker op de kernboodschap richten.

Zichtbaarheid Bestuurlijk Binnen de gemeente is Saluti volgens de respondenten voldoende bekend en zichtbaar, al wordt door een enkele ambtenaar opgemerkt dat er nog te werken is aan interne naamsbekendheid. Saluti opereert vooral in de ‘kokers van wethouders’, en is daarom voor een burgemeester of het College als geheel niet altijd heel zichtbaar. De veronderstelde bekendheid van Saluti binnen de gemeente betekent echter niet dat Saluti altijd als ‘optie’ wordt overwogen om in te schakelen bij bijvoorbeeld het ontwikkelen van nieuw beleid: ‘dan denken we pas achteraf: daar hadden we Saluti wel voor kunnen vragen’. Ook Salutileden zelf geven aan dat de naamsbekendheid van Saluti binnen de gemeente voldoende is, maar dat niet automatisch aan Saluti wordt gedacht wanneer er aan een beleidsstuk wordt gewerkt. Dit bemoeilijkt ook de mogelijkheden tot timing die het adviesorgaan heeft. Geregeld weet Saluti ook (te) laat dat bijvoorbeeld een passend beleidsthema speelt/ opkomt.


13


Salutileden vinden dat ze soms onvoldoende zichtbaar zijn binnen de gemeente, omdat hun werk niet zichtbaar wordt gemaakt. Voorbeelden daarvan zijn: letterlijke overname van adviezen van Saluti na een adviesgesprek zonder verwijzing naar Saluti (rondom thema radicalisering); het in beleidsstukken en notulen noemen van commissieleden in plaats van Saluti (rondom rapport ‘herijking mzo’s’); het in beleidstukken noemen van andere onderzoeken (Radar) terwijl onderzoek van Saluti vergelijkbare uitkomsten heeft. Maatschappelijk Respondenten geven unaniem aan dat de maatschappelijke zichtbaarheid van Saluti minimaal is: ‘beeldvorming naar partijen buiten het College is heel beperkt’. Zelfs ’de raad ziet niet wat Saluti adviseert’; als zij dat al weet is dat ‘gebaseerd op toevalstreffers’. Opvallend is in dit kader ook de observatie van een oud-bestuurder, die niets meer van Saluti zegt te zien en daarvan op voorhand hogere verwachtingen had. De beoordeling van deze maatschappelijke onzichtbaarheid (die ook blijkt uit de documentenanalyse) verschilt. Respondenten binnen het gemeentelijke apparaat onderschrijven dat de maatschappelijke zichtbaarheid van Saluti minimaal is, maar definiëren dit niet als een probleem. Zichtbaarheid naar ‘buiten’ is voor hen niet het geëigende middel voor effect. Partijen die deel uitmaken van het maatschappelijke domein definiëren deze relatieve onzichtbaarheid wel als een probleem. Geregeld geven respondenten aan dat er meer aandacht moet zijn voor op burger en maatschappelijke organisaties gerichte PR. Saluti dient, aldus deze respondenten, zichzelf ‘meer te profileren in de stad en de media’, onder andere door aandacht te hebben voor ‘lobbykanalen’ in de stad. Deze maatschappelijke bekendheid zou ten dienste kunnen staan aan gezaghebbendheid en daarmee ook bijdragen aan bestuurlijke invloed.


14


3. Conclusies en aanbevelingen

De bevindingen van het onderzoek worden in dit hoofdstuk vertaald naar conclusies over het effect en de betekenis van Saluti. Dit leidt tot een overzicht van sterke punten, verbeterpunten en dilemma’s. Deze worden in de afsluitende paragraaf omgezet in aanbevelingen, die kunnen bijdragen aan het vergroten van de effectiviteit en betekenis van Saluti.

Conclusies Saluti wordt als een kwalitatief hoogwaardig en inhoudelijk sterk adviesorgaan getypeerd, dat haar legitimiteit vooral ontleent aan het in beeld brengen en houden van

minder

zichtbare

en

hoorbare

groepen

in

de

samenleving

bij

het

gemeentebestuur. De vrijwilligers van Saluti zijn in de afgelopen vijf jaar succesvol geweest in het neerzetten van een orgaan dat gebaseerd is op deskundigheid in plaats van vertegenwoordiging. Daarbij maakt Saluti op een goede manier gebruik van haar netwerk en maakt zij nuttige koppelingen tussen beleid en praktijk. Afgezet tegen de oorspronkelijke doelen, die vijf jaar geleden zijn opgesteld, heeft een aandachtsverschuiving plaats gevonden. Saluti heeft zich vooral gericht op het eerste doel van het instellingsbesluit: (1) het leveren van een bijdrage aan de (kwaliteit van) beleidsontwikkeling met betrekking tot het beleid dat gericht is op, of van belang is voor de positie van etnische minderheden, De overige twee doelen, te weten (2) het versterken van de invloed van etnische minderheden zelf op het gemeentelijk beleid en (3) het bevorderen van de interactie tussen allochtonen en autochtonen in de Utrechtse samenleving, zijn veel minder centraal gesteld. Geconcludeerd

kan

worden

dat

Saluti

een

rol

van

betekenis

speelt

bij

de

beleidsvorming rondom interculturalisatievraagstukken binnen het College van B&W (en haar ambtenaren). De adviezen worden serieus genomen en de debatten worden gewaardeerd. Binnen en buiten de gemeente bestaat geen discussie over het nut van het adviesorgaan. Tegelijkertijd betekent deze toegekende betekenis en waardering niet dat de invloed van Saluti duidelijk merkbaar en aantoonbaar is. Zowel in beleidsdocumenten als in media-uitingen is het effect van de adviezen van Saluti weinig zichtbaar. De aard en de vorm van de adviezen maakt dat het College de adviezen relatief gemakkelijk naast Effect en betekenis van Saluti

15


zich neer kan leggen. Bovendien ontbreekt monitoring, zodat het lastig is voor Saluti te volgen wat er daadwerkelijk met haar adviezen gebeurt. De werkwijze van Saluti is te kenmerken als transparant en formeel en tegelijkertijd ook als braaf en beleidsvolgend. De voordelen van deze werkwijze zijn dat Saluti door het College en andere stakeholders als betrouwbaar wordt beschouwd. Een nadeel van deze werkwijze is dat diverse beïnvloedingsmogelijkheden niet worden benut. De effectiviteit en betekenis van Saluti kan op een aantal punten, zonder grote aanpassingen

te

doen

aan

uitgangspunten

en

werkwijze,

verbeterd

worden.

Tegelijkertijd is het van belang is dat Saluti een aantal van haar uitgangspunten en haar werkwijze afweegt tegen de veranderingen in de context. Het is van belang daarbij de huidige sterke punten, verbeterpunten en dilemma’s in acht te nemen. Sterke punten Op een aantal

punten

functioneert

Saluti

op

dit

moment

zeer

krachtig. In

onderstaande tabel zijn deze punten per onderwerp op een rij gezet. Tabel 1 Sterke punten van Stedelijk Adviesorgaan Interculturalisatie, Saluti

Sterke punten

Algemeen

Professionele uitstraling Hoge productiviteit t.o.v. capaciteit

Taak(opvatting)

Terrein breed én specifiek genoeg Onafhankelijkheid t.o.v. etnische belangengroepen Deskundigheid als uitgangspunt

Adviestraject

Binding professionals Flexibiliteit in het aantrekken van expertise (netwerk) Timing van adviezen binnen de gemeente Verbinding van praktijk aan beleid Betrekken van partijen/ personen die normaliter niet aan het woord komen

Adviesproduct

Kernboodschap helder verwoord Hoog niveau, inhoudelijk Diepgaand met gedegen analyses

Zichtbaarheid

Redelijke bekendheid binnen de gemeente

Toelichting tabel 1 Saluti wordt door de respondenten als een professioneel, zeer deskundig en productief orgaan beoordeeld. Haar adviezen weerspiegelen dit ook, door inhoudelijk sterkte, het verwoorden van een heldere boodschap en een hoog niveau. Dit past ook bij de ervaren taakopvatting, waarin interculturalisatie als een onderwerp wordt gezien dat


16


van belang is (waar ‘nog veel te doen is’), en waarbij het (juist ook op dit terrein) belangrijk is dat deskundigheid het uitgangspunt is. Het succes en de meerwaarde van Saluti wordt door respondenten zonder uitzondering verbonden aan de manier waarop zij een netwerk aan zich bindt en hiervan gebruik maakt bij haar adviezen, zowel bij het opstellen van adviezen als het vergaren van informatie. Zij laat partijen aan het woord die dat normaliter niet komen. Daarmee wordt een waardevolle koppeling wordt gemaakt tussen praktijk en beleid. Vooral binnen de gemeente verschaft dit Saluti een stevige basis en legitimiteit. Dit imago leidt, gekoppeld aan de werkwijze en het daarbij behorende (gebruik van) het netwerk en adviesproducten, tot voldoende bekendheid onder ambtenaren en bestuurders. Verbeterpunten In het onderzoek komen een aantal verbeterpunten naar voren die kunnen leiden tot een groter effect en meer betekenis van Saluti. Tabel 2 Verbeterpunten voor Stedelijk Adviesorgaan Interculturalisatie, Saluti

Verbeterpunten

Adviestraject

‘Institutioneel geheugen’ beter inbedden Bredere vertegenwoordiging in ‘harde’ sectoren Aandacht besteden aan monitoring

Adviesproduct

Scherpte creëren, forsere stellingen plaatsen

Zichtbaarheid

Inbedden in gemeentelijke beleidsprocessen Labelen van Saluti-effecten

Toelichting tabel 2 De verbeterpunten voor Saluti liggen met name in het adviestraject en de zichtbaarheid van het adviesorgaan. Keuze voor onderwerpen in de meer ‘harde’ sector kan na vijf jaar een grotere plaats innemen. Ook kan het ‘institutionele geheugen’, de kennis van (de inhoud van) eerdere rapporten en adviestrajecten organisatorisch beter ingebed worden. Verder lijkt de relatieve aandacht voor de formulering adviezen aan scherpte te laten inboeten. Waar tijd ruimschoots gaat naar de formulering van advisering is er juist weinig aandacht voor het traject na een advies. Investeren in monitoring kan de betekenis en het effect van Saluti aanzienlijk vergroten. Binnen de gemeente wordt Saluti – hoewel het adviesorgaan voldoende zichtbaar is – niet automatisch betrokken bij beleidsprocessen door ambtenaren. Ook worden effecten van Saluti binnen de gemeente niet altijd als zodanig herkend en ‘gelabeld’. Saluti kan werken aan gezaghebbendheid door meer zelf te benoemen en communiceren waar zij effect heeft gehad en succesvol is geweest.


17


Dilemma’s Diverse punten die in het onderzoek naar voren komen worden (door verschillende respondenten) verschillend belicht. Deze punten kunnen worden verwoord in de volgende dilemma’s. Tabel 3 Dilemma’s voor Stedelijk Adviesorgaan Interculturalisatie, Saluti

Dilemma’s (Dominante) huidige

Mogelijke

strategie

ontwikkelingsstrategie

Taak(opvatting): doelgroep

Alleen het College

Naast het College ook de Raad

Adviesproduct

Nadruk op product: gedegen

Nadruk op proces: advies-

rapportage

gesprekken, debatten,

Zichtbaar zijn binnen de

Zichtbaar zijn binnen de

gemeentelijke organisatie

gemeentelijke organisatie én in

en de (lokale) samenleving

mediaberichten e.d. Zichtbaarheid

de lokale samenleving Adviestraject: visie

Adviestraject: werkwijze

Contextualiteit en diversiteit als

Eenduidige inhoudelijke

uitgangspunt

uitgangspunten

Formeel & transparante

Informeel & ‘het spel spelen‘

procedures Adviestraject: houding

Meegaand, diplomatiek

Activistisch, rebels

Vrijblijvend t.o. gemeente

Dwingend t.o. gemeente

Adviestraject: keuze onderwerpen

Agendavolgend: aansluiten bij

Agendazettend: verrassen met

gemeentelijke onderwerpen

vernieuwende onderwerpen

Toelichting tabel 3 In deze tabel zijn een aantal dilemma’s weergegeven die strategische keuzes voor Saluti impliceren. Daarbij hangen de eerste drie dilemma’s met elkaar samen. De basiskeuze is die voor de doelgroep(en) waar Saluti haar invloed wil laten gelden en dus ook zichtbaar wil zijn. In de huidige situatie ligt de nadruk op het College. Een bredere doelgroepbepaling heeft gevolgen voor de adviesproducten (alleen rapporten of bijvoorbeeld ook artikelen in de lokale media). Overige dilemma’s (onder de stippellijn) staan meer los van deze keuze en kunnen op zichzelf beschouwd worden. Wel bestaat er wat betreft deze dilemma’s rondom het adviestraject bij de respondenten een voorkeur. Zij pleiten geregeld voor de ‘ontwikkelingsstrategieën’: een eenduidige visie uitdragen, een meer activistische houding en meer agendazettend dan –volgend.


18


Aanbevelingen In deze slotparagraaf worden een aantal aanbevelingen gedaan. Deze aanbevelingen zijn tweeledig. Ten eerste dient Saluti voor het behouden en vergroten van haar effect en betekenis te voldoen aan een aantal randvoorwaarden. Ten tweede staat Saluti voor een aantal (strategische) keuzes om zich verder te ontwikkelen en de effectiviteit en betekenis te vergroten. Randvoorwaarden De volgende randvoorwaarden zijn voor Saluti van (blijvend) belang om (meer) effect en betekenis te kunnen bewerkstelligen. Tabel 4 Randvoorwaarden voor het effectief opereren van Saluti

Behouden

Verbeteren

1. Algemeen a.

Imago van professionaliteit en degelijkheid

2. Taakopvatting a.

Onafhankelijkheid als uitgangspunt

b.

Deskundigheid als uitgangspunt

3. Adviestraject a.

Binding netwerk

b.

Flexibiliteit in aantrekken expertise

c.

Verbinding praktijk aan beleid

d.

Betrekken veelal ongehoorde personen/ partijen

e.

Timing binnen de gemeente

f.

Organisatorisch inbedden van inhoudelijke (en procesmatige) kennis Monitoring

g.

()20

4. Adviesproduct

5.

a.

Inhoudelijke sterkte, gedegenheid

b.

Heldere kernboodschap

c.

Hoog niveau

d.

Scherpe stellingnamen

Zichtbaarheid a.

Bestuurlijk

b.

Labeling effecten

()21

20 Hoewel de timing van adviezen door ambtenaren en bestuurders veelal als goed wordt bestempeld, geven zij tegelijkertijd aan dat Saluti geregeld ook eerder in het beleidsproces zou kunnen inspringen. In combinatie met de klacht vanuit Saluti dat er geregeld onvoldoende (tijdige) informatievoorziening is door de gemeente om op het juiste moment bij te kunnen dragen aan het beleidsproces, is hier dus nog winst te behalen. 21 Hoewel Saluti binnen DMO bekend en zichtbaar is, hebben onderzoekers binnen de kaders van het onderzoek niet kunnen achterhalen of dit ook voor andere diensten binnen de gemeente geldt. De conclusie dat Saluti zich meer zou kunnen richten op andere (‘harde’) sectoren en daarmee ook andere diensten, en vanuit gesprekken met DMO-ambtenaren, is het zeer waarschijnlijk te noemen dat Saluti in een bredere context van de gemeente nog niet (geheel) bekend is.


19


Keuzemogelijkheden: positionering & werkwijze Het is, naast bovenstaande randvoorwaarden, aan te bevelen dat Saluti haar uitgangspunten, positionering en werkwijze heroverweegt vanwege de veranderingen in de context van de organisatie. Saluti staat daarmee voor een aantal strategische keuzes. Deze keuzes kunnen gevisualiseerd worden op een continuüm, waarbij Saluti zich nu voornamelijk aan de linkerkant van dit continuüm bevindt, maar er volgens respondenten bewegingen mogelijk en (soms ook) wenselijk zijn naar de rechterkant van het continuüm, ter vergroting van de effectiviteit en betekenis. De keuzes zijn weergegeven in figuur 1. Figuur 1 De continua van keuzes voor Saluti

1

Adviezen voor het College

Adviezen (ook) voor Raad en samenleving

2

3

Lange adviestrajecten

Zichtbaar binnen de gemeente

4

Contextueel advies

Korte accenten

(Ook) zichtbaar in de lokale samenleving Advies vanuit eenduidige inhoudelijke uitgangspunten

5

Formeel Procedureel (transparant)

6

Meegaand, diplomatiek agendavolgend

7

Informeel Politiek Activistisch, rebels agendazettend

Rol bestuur

Rol bestuur

vrijblijvend

verplichtend

Toelichting figuur 1 Hierna zullen de continua worden toegelicht. 1. Het eerste continuüm waarop Saluti zich beweegt is die van doelgroepbepaling. Waar de doelen in het instellingsbesluit een brede, maatschappelijke doelgroep impliceren, is Saluti in de huidige situatie vooral gericht op de doelstelling van ‘het leveren van een bijdrage aan de (kwaliteit van) beleidsontwikkeling met betrekking tot het beleid dat gericht is op, of van belang is voor de positie van etnische minderheden’. Overige doelstellingen, waarbij meer de invloed van etnische minderheden zelf en de interactie tussen autochtonen en allochtonen centraal staan, zijn meer op de achtergrond komen te staan. Een keuze die nu Effect en betekenis van Saluti

20


voor ligt is of Saluti, conform instellingsbesluit, een bredere doelgroep gaat bedienen, of dat het, conform de huidige situatie, vooral gericht blijft op het gemeentebestuur. 2. Een tweede afweging betreft de intensiteit van een adviestraject. Het valt te overwegen meer aandacht te gaan schenken aan het adviesproces en, naast uitgebreide adviesproducten, ook ‘snelle’ adviezen te verstrekken. 3. Zichtbaarheid hangt deels samen met het eerste continuüm, namelijk: een bredere doelgroepbepaling veronderstelt ook een grote(re) zichtbaarheid in de samenleving. Maar ook los daarvan is zichtbaarheid een strategische keuze. Zichtbaarheid in de samenleving kan bijv. ook bijdragen aan gezaghebbendheid en daarmee het effect binnen de gemeente. Tegelijkertijd mag zij niet de rol van betrouwbare partner binnen de gemeente ondermijnen. 4. Saluti adviseert momenteel contextueel, dat wil zeggen per adviesvraag wordt de specifieke context geïnventariseerd en vanuit de opbrengsten van deze inventarisatie vormt het bestuur zich een opinie en stelt vervolgens een advies op. Voor sommige maatschappelijke partijen, en geregeld ook voor externe commissieleden, werkt dit verwarrend: zij weten (vooraf) niet waar Saluti voor staat. Het valt voor Saluti te overwegen een aantal inhoudelijke uitgangspunten te formuleren, bijvoorbeeld over een thema als ‘participatie’, waarin een aantal algemene waarden waarvoor Saluti staat expliciet worden gemaakt en gecommuniceerd. 5. Saluti kan overwegen minder ‘formeel’ te opereren en een meer procesmatige invulling van het adviestraject te ontwikkelen, waarin informele contacten en ‘aansluiting bij het politieke spel’ meer aandacht krijgen. 6. Saluti zou zich meer kunnen ontwikkelen richting een agendazettend orgaan met een meer rebelse houding. Deze mogelijke ontwikkeling sluit enigszins aan bij het leggen van korte accenten (continuüm 2), waarin geen uitgebreide inventarisatie maar het aanjagen van thema’s en het leggen van korte accenten meer centraal zou kunnen staan. 7. Het gemeentebestuur heeft nu een wettelijke informatieplicht (vastgelegd in het instellingsbesluit van Saluti). Het gaat hierbij om informatie die Saluti ‘redelijkerwijs nodig heeft voor de uitvoering van zijn taak’. Met deze plicht wordt momenteel vrijblijvend omgegaan. Een overweging zou kunnen zijn de rol van de gemeente meer verplichtend op te leggen en het gemeentebestuur daar ook op te wijzen en aan te houden.


21


Tot slot Het is van belang dat het bestuur van Saluti zich bewust is van bovenstaande strategische mogelijkheden en zich intern én met het College beraadt over de toekomstige koers van het adviesorgaan. Bij een dergelijke heroverweging gaat het om een herbevestiging, verscherping, aanvulling of wijziging van de oorspronkelijke doelstellingen in het instellingsbesluit. Het moge duidelijk zijn een aanpassing van de doelstellingen en keuzes in de bovenstaande dilemma’s consequenties zullen hebben voor de werkwijze van Saluti. En daarmee voor de capaciteit en kwaliteit van medewerkers van Saluti én de samenwerking met de gemeente. Het bespreken van de toekomstige koers van het adviesorgaan kan dan ook niet los worden gezien van de invulling van inhoudelijke en financiële condities. Het gemeentebestuur zal daarom in de gesprekken met Saluti onder andere dienen aan te geven: o

Op welke wijze en momenten wil het gemeentebestuur gebruik maken van de expertise van Saluti?

o

Wat zijn de financiële mogelijkheden voor uitbreiding van capaciteit en/of aantrekken van aanvullende kwaliteit voor Saluti?

o

Wat

kan

de

gemeente

doen

om

de

inhoudelijke

terugkoppeling

en

informatieverstrekking, zowel vanuit het bestuur als de ambtelijke organisatie, te verbeteren? Het lustrum biedt een uitgelezen mogelijkheid na te denken over de toekomst van Saluti. Een terugblik op de oorspronkelijke doelstellingen in combinatie met de in dit rapport geformuleerde keuzemogelijkheden bieden Saluti de kans ook de komende jaren betekenisvol te zijn in het gemeentelijke beleid en het maatschappelijke debat rondom interculturalisatie.


22


Bijlagen


23


Bijlage 1: verantwoording onderzoek De gegevens in dit onderzoek zijn gebaseerd op een drietal onderzoeksmethoden:

1. Documentenanalyse Er

heeft

een

plaatsgevonden, interventies

van

uitgebreide waarin Saluti

zoektocht

concreet terug

naar

en

analyse

van

zichtbare

en

tastbare

resultaten

zijn

te

vinden

(zie

voor

informatie

gevonden

van en

bestudeerde documenten bijlage 2). Hierbij zijn documenten op twee niveaus onderzocht: a. Bestuurlijk niveau binnen gemeente Utrecht (beleidsnota’s, notulen e.d.) Gezocht: intranet gemeente Utrecht, internet algemeen b. Maatschappelijk niveau (mediaberichten n.a.v. interventies van Saluti) Gezocht: krantenbank nationaal, kranten lokaal

2. Interviews In acht gesprekken met zowel (oud-)burgemeesters, (oud-) wethouders, ambtenaren, maatschappelijke partijen en Salutileden (zie voor de namenlijst bijlage 3) is het effect en betekenis van Saluti verder achterhaald. Daarbij is ook steeds aandacht voor het proces waarmee betekenissen en effecten worden gesorteerd. Bij de analyse is verder ook gebruik gemaakt van negen door Saluti gevoerde gesprekken omtrent het te vieren lustrum (zie ook bijlage 3). Tenslotte zijn aan de hand van drie adviezen ook gesprekken gevoerd met de secretaris en leden van Saluti om het adviestraject in kaart te brengen.

3. Focusgroepen Daarnaast is in vier focusgroepen (aan de hand van een concreet advies van Saluti) gesproken over de betekenis en het effect van dat specifieke advies, waarbij de betekenissen en effecten ook weer gekoppeld zijn aan het proces waarmee zij tot stand gekomen zijn. Drie van de vier focusgroepen zijn georganiseerd rondom een concreet advies, de vierde focusgroep rondom een specifieke groep actoren, namelijk mzo’s (zie ook bijlage 4): a. Advies Wet Maatschappelijke Ondersteuning b. Advies Gezondheidszorg c. Advies Radicalisering d. Mzo’s


24


4. Expertgroep Tenslotte zijn bij de start en bij de oplevering van de conceptversie van het rapport bijeenkomsten geweest met een daarvoor samengestelde expertgroep. Op basis van deze bijeenkomsten is het rapport verder aangescherpt (zie bijlage 5 voor de leden van de expertgroep).


25


Bijlage 2: bestudeerde documenten

Algemeen Dagblad Utrecht (14 januari 2004), Utrechtse Turk of Turkse Utrechter? (ook verschenen in Veluws Dagblad) Algemeen Dagblad Utrecht (24 oktober 2007), Debat over radicalisering. Hoe voorkom je radicalisering onder jongeren in Utrecht? Dat is de centrale vraag… Algemeen Dagblad Utrecht, Andriessen, H-P. (15 februari 2007), Je zou Spekman terug moeten halen Algemeen Dagblad Utrecht, Mak, I. & T, van den Berg (4 november 2004), Collectief schuldgevoel Marokkanen Amersfoortse Courant (17 januari 2004), Integratie moet, en Haarzuilens begint (ook verschenen in Veluws Dagblad en AD Utrecht) Cliëntinfo WMO Nieuws (juli 2007), Saluti presenteert advies, nummer 11 Edmund Husserl Stichting, Schrauwen, J. (2008), Hoe kan de WMO zich ontwikkelen tot de Wet Menselijke Ontmoeting? Amsterdam E-Quality, special voor gemeenten, door Schoor, van den, L. (december 2007), Participatie: niet praten maar doen. Interview met wethouder Cees van Eijk, jaargang 9 Forum (3 juli 2007), Debat: wet maatschappelijke ondersteuning, aankondiging Gemeente Utrecht (12 februari 2007), Re-integratiebeleid 2007-2010, bekendmaking Gemeente Utrecht (15 oktober 2004), Saluti brengt advies uit, bekendmaking Gemeente Utrecht (16 mei 2007) Schriftelijke reactie van wethouder Van Eijk op advies ‘Meedoen, meedenken en meebeslissen’, behandeld door Ien van der WaalKrijbolder Gemeente Utrecht (22 mei 2007), Reactie op advies Saluti ‘Diversiteit in de gezondheidszorg’, behandeld door: Rita van der Meulen Gemeente Utrecht (23 september 2003), Saluti officieel van start, bekendmaking


26


Gemeente Utrecht (25 maart 2003), Instellingsbesluit Stedelijk Adviesorgaan Interculturalisatie Saluti Gemeente Utrecht (9 mei 2007), Gemeenteinformatie, jaargang 9, nummer 19 Gemeente Utrecht, bureau Inburgering (26 april 2006), Utrechts inburgeringsbeleid, bekendmaking Gemeente Utrecht, Commissiebrief Maatschappelijke Ontwikkeling (2 februari 2007), Beleidsparticipatie Wet maatschappelijke ondersteuning, behandeld door Ien van der Waal-Krijbolder/ Wouter Rust Gemeente Utrecht, Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling (november 2004), Integratie en Utrecht: doorzetten en verbeteren. Beleid gericht op Toerusting, Toegankelijkheid en Toenadering, Utrecht Gemeente Utrecht, Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling, Ondernemingsraad, (28 februari 2005), Brief aan directeur Jan Lagendijk (DMO) betreffende de evaluatie interculturalisatie Gemeente Utrecht, GG&GD (2 juli 2007), Nieuwsbrief voor alle medewerkers van de GG&GD, jaargang 11, nummer 12 Gemeente Utrecht, GG&GD (september 2007), Beweging in gezondheid, Utrecht gezonder in 2010, Actieprogramma Volksgezondheid 2007-2010, Utrecht Gemeente Utrecht, Programmabureau Jeugd (juni 2007) Nieuwsbrief Programmabureau Jeugd, jaargang 4, nummer 11 Gemeente Utrecht, Sociale Stadsdebatten Utrecht (14 februari 2006), Mensen als motor van de stad, Utrecht GroenLinks Utrecht (21 september 2006), GroenLinks wil meer mogelijkheden voor mirgranten zelforganisaties, www.groenlinks.nl Groenlinks Utrecht, door: Bakker, C., Preventie van radicalisering onder jongeren, een advies, www.linksom.net Karavaan, stem van Kleurrijk Utrecht (voorjaar 2008) door Bahkani, B., Vijf vragen aan… Carla van Rest, voorzitter Stedelijk Adviesorgaan Interculturalisatie ‘Saluti’, nummer 6, Utrechtse migrantenorganisaties Kok, Walther (13 december 2007), Ruimte binnen DMO, weblog gemeente Utrecht Effect en betekenis van Saluti

27


Kok, Walther (2 november 2007), Democratie is besmettelijk, weblog gemeente Utrecht Kok, Walther (7 maart 2007), Mengelmoesje, weblog gemeente Utrecht Nicis Institute (2 januari 2008), e-nieuwsbrief, themabericht Welzijn & Integratie,De gemeente aan het roer bij de uitvoering van de Wmo, nummer 1 Nicis Institute, De gemeente aan het roer bij de uitvoering van de WMO, www.nicis.nl Partij van de Arbeid Utrecht, door: wethouder Rinda den Besten (16 januari 2008), Ushake schudt de stad op in 2008!, www.rindadenbesten.pvda.nl Saluti, Stedelijk Adviesorgaan Interculturalisatie (2 juli 2006), Attenderingsbrief participatie onder de wet maatschappelijke ontwikkeling Saluti, Stedelijk Adviesorgaan Interculturalisatie (24 mei 2007), Meedoen, meedenken en meebeslissen; investeren in participatie Saluti, Stedelijk Adviesorgaan Interculturalisatie (26 februari 2007), Diversiteit in gezondheidszorg. Kort advies over de nota ‘Beweging in gezondheid. Utrecht gezonder in 2010’ Saluti, Stedelijk Adviesorgaan Interculturalisatie (januari 2006), Advies herijking migranten zelforganisaties Saluti, Stedelijk Adviesorgaan Interculturalisatie (juni 2006), Utrecht is van ons allemaal. Kort advies van Saluti over de nota ‘Aanpak Radicalisering en Extremisme’ Saluti, Stedelijk Adviesorgaan Interculturalisatie (mei 2008), Aan de voorkant van het loket; toegankelijkheid van voorzieningen, advies in het kader van de Wmo Saluti, Stedelijk Adviesorgaan Interculturalisatie (oktober 2007), Preventie radicalisering jongeren begint bij inclusief jeugdbeleid; vervolgadvies op ‘Utrecht is van ons allemaal. Reactie op de nota Aanpak radicalisering en terrorisme’ Saluti, Stedelijke (19 december 2006), brief aan Adviescommissie voor het Ouderenbeleid, reactie op conceptadvies participatie Tumult debatcentrum (juli 2007) door: Luimstra, F. , De taal van de ambtenaren


28


Tumult debatcentrum (oktober-november 2007), door: Tekofsky, A., Radicalisering van jongeren in Utrecht: in het een probleem en (wat) moeten we er (wat) aan doen? Van de Bunt (14 juni 2001), Evaluatie van de Utrechtse Adviesraden Minderheden, Amsterdam Vox Hieronymi, bulletin voor ouders van leerlingen aan het Stedelijke Gymnasium te Utrecht (november 2006), Iftar-debat, nummer 5, jaargang 34


29


Bijlage 3: respondenten interviews Respondenten I22 -

Annie Brouwer-Korf Oud-burgemeester Utrecht

-

Cees van Eijk Wethouder Welzijn, Cultuur en Integratie in Gemeente Utrecht

-

Mostafa el Filali Werkzaam op faculteit Educatie van Hogeschool Utrecht, voorheen manager Integratie & Diversiteit bij Gemeente Utrecht

-

Gilbert Isabella Voormalig voorzitter Saluti, nu secretaris Economische Adviesraad Dordrecht en projectleider integraal arbeidsmarktbeleid

-

Walther Kok Programmadirecteur Jeugd en Diversiteit & Integratie Gemeente Utrecht

-

José Manshanden Directeur Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling van Gemeente Utrecht, tevens lid van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling

-

Hans Spekman Oud-wethouder Sociale Zaken, Maatschappelijke Zorg en Sport en Recreatie Utrecht, nu lid van de Tweede Kamer

−

Aleid Wolfsen Burgemeester Utrecht

22

Deze personen zijn geïnterviewd door USBO.


30


Respondenten II23:

-

Ahmet Akdeniz Externe deskundige van Saluti; afgestudeerd als arts, in opleiding tot geriater en werkzaam als onderzoeker bij Utrechts Medisch Centrum, tevens voorzitter Stichting CEMIN

−

Bahram Badlou Lid van de commissie Inburgering van Saluti; gepromoveerd biochemicus

−

Mohammed Dahmane Lid Saluti; werkzaam voor de KNVB, bestuurder van Islam&Burgerschap en bestuursvoorzitter van de Stichting Image

−

Aymelek Er Mutlu Lid van de commissie WMO van Saluti; vrijwilliger in Rivierenwijk

−

Inanc Kutluer Lid van de commissie Herijking van Saluti; directeur van het Nederlands Migratie Instituut

−

Haider Mousawi Betrokken bij het SAR-advies; bedrijfskundige

−

Paul Verweel Extern deskundige van Saluti; hoogleraar aan de Utrechtse School voor Bestuursen Organisatiewetenschap, Universiteit Utrecht

−

Wil Velders-Vlasbom Lid Saluti; oud-burgemeester van Beverwijk en oud-wethouder van Utrecht

23

Deze personen zijn door leden dan wel de secretaris van Saluti geïnterviewd. De interviewverslagen zijn door de onderzoekers meegenomen in de analyse.


31


Bijlage 4: deelnemers focusgroepen Focusgroep Advies Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) -

Charlotte Huisman Journaliste bij de Volkskrant, actief in lokale, Utrechtse journalistiek op o.a. terreinen diversiteit en cultuur

-

Jan Ravensteijn Gemeenteraadslid GroenLinks en voorheen in een commissie van Saluti betrokken geweest bij het advies Inburgering

-

Jan Schrauwen Voormalig FNV-beleidsmedewerker op het gebied van WMO en ouderen, betrokken bij commissie adviezen WMO,

Focusgroep Advies Gezondheidszorg -

Rita van der Meulen Werkzaam als ambtenaar bij de GG&GD van gemeente Utrecht; opdrachtgever advies Gezondheidszorg

-

Wil Voogt Voormalig inspecteur gezondheidszorg vanuit IGZ, meegewerkt aan advies Gezondheidszorg

Focusgroep Advies Radicalisering -

Mathilde van den Brink Voormalig europarlementariër, oud-burgemeester; meegewerkt aan advies radicalisering en advies wmo.

-

Ahmed Marouan Beleidsmedewerker diversiteit bij politie Utrecht; door Saluti soms als deskundige ingeschakeld

-

Haider Mousawi Projectmanager Expertisecentrum Sociale Cohesie/Diversiteit bij de Arbo-unie; door Saluti soms als deskundige ingeschakeld

Focusgroep mzo’s -

Roline Redmond Voorzitter Participatie-Team

-

Radj Ramcharan Werkzaam bij mzo Asha, de zelforganisatie van Hindoestaanse Surinamers in gemeente Utrecht

-

Anja van den Einden Directeur IDEA, een organisatie die zich inzet voor emancipatie en participatie van vrouwen in de stad Utrecht


32


Bijlage 4: deelnemers expertgroep −

Tuğba Çavuşoğlu Medewerker Saluti, ondersteuning

−

Mohammed Dahmane Lid Saluti; werkzaam voor de KNVB, bestuurder van Islam&Burgerschap en bestuursvoorzitter van de Stichting Image

−

Amalia Deekman Lid Saluti; adviseur en trainer bij Atend

−

Mieke van Gool Ambtelijk secretaris Saluti

−

Giep Hagoort Lector kunst & economie aan de Faculteit Kunst en Economie, dean van de Amsterdam School of Management

−

Petra Hoogerwerf Lid van de Raad van Bestuur van FORUM

−

Gilbert Isabella Voormalig voorzitter Saluti, nu secretaris Economische Adviesraad Dordrecht en projectleider integraal arbeidsmarktbeleid

−

Carla van Rest Voorzitter Saluti. Zelfstandig onderwijsadviseur in het beroepsonderwijs.

−

Geerte van Rije Studente culturele antropologie en stagiaire Saluti. Tevens als onderzoeker betrokken bij deze evaluatie.

−

Carmelita Serkei Programmamanager bij Mira Media

−

Sandra Sue Lid Saluti; communicatiemedewerker bij Provincie Utrecht en bestuurslid van het bureau Discriminatiezaken in Utrecht

−

Wil Velders-Vlasbom Lid Saluti; oud-burgemeester van Beverwijk en oud-wethouder van Utrecht


33


−

Paul Verweel Extern deskundige van Saluti; hoogleraar aan de Utrechtse School voor Bestuursen Organisatiewetenschap, Universiteit Utrecht


34

Effect en betekenis van Saluti

Recommend Documents