Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia Een studie naar het gebruik van het woord sharia door Nederlandse media en imams

Eerste lezer:

dr. Miranda Klaver Tweede lezer:

dr. Yaser Ellethy

Gemme Burger VU Amsterdam 2014-2015 2525036 Zuiderzeestraatweg 501L 8091 CN Wezep 06-22998303

STATEMENT 1

I hereby declare that this thesis is an original piece of work, the result of my own investigations, and written by myself alone – except where otherwise stated. Any information and ideas from other sources are explicitly and fully acknowledged in the text or the notes. A bibliography is appended.

-------------------------------------

------------------------------------------

(place and date)

(signature)

STATEMENT 2

I hereby give consent for my thesis, if acceptable, to be available for photocopying and for inter-library loan, and for the title and summary to made available to outside organizations and to be published by VU University Amsterdam.

-------------------------------------

------------------------------------------

(place and date)

(signature)

2 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

Inhoudsopgave Abstract……………………………………………………………………………….………..5 Voorwoord……………………………………………………………………….……………..6 1 Inleiding ............................................................................................................................ 7 1.1 Aanleiding en probleemstelling .................................................................................... 7 1.2 Doelstelling en vraagstelling ........................................................................................ 8 1.3 Relevantie ..................................................................................................................... 8 1.4 Situering ....................................................................................................................... 9 1.5 Werkwijze en opzet .................................................................................................... 10 2 Inhoudelijke oriëntatie..................................................................................................... 11 2.1 Inleiding ...................................................................................................................... 11 2.2 Frames ........................................................................................................................ 11 2.3 Oriëntalisme ............................................................................................................... 12 2.4 Recente geschiedenis Nederlandse islam en media .................................................... 13 2.4.1 Aanslagen in de V.S .......................................................................................... 13 2.4.2 Pim Fortuyn ....................................................................................................... 14 2.4.3 Moord op van Gogh .......................................................................................... 15 2.5 Conclusie .................................................................................................................... 17 3 Theoretisch debat over sharia .......................................................................................... 18 3.1 inleiding ...................................................................................................................... 18 3.2 Betekenis sharia .......................................................................................................... 18 3.3 Jihad ............................................................................................................................ 19 3.4 Toepassingen van sharia in moslimlanden ................................................................. 20 3.5 Purisme en fundamentalisme bij islamitische groeperingen ...................................... 23 3.6 Conclusie .................................................................................................................... 24 4 Methode ........................................................................................................................... 25 4.1 Inleiding ...................................................................................................................... 25 4.2 Doelstelling................................................................................................................. 25 4.3 Onderzoeksopzet ........................................................................................................ 25 4.3.1 Krantenanalyses ................................................................................................ 26 4.3.2 Interviews .......................................................................................................... 27 4.3.3 Interviewgegevens............................................................................................. 29 5 Uitkomsten ...................................................................................................................... 32 5.1 Inleiding ...................................................................................................................... 32 5.2 Geselecteerde krantenartikelen ................................................................................... 32 5.2.1 De Telegraaf ...................................................................................................... 32 5.2.2 Algemeen Dagblad ............................................................................................ 33 5.2.3 de Volkskrant ..................................................................................................... 33 5.2.4 NRC Handelsblad ............................................................................................. 34 5.2.5 Trouw ................................................................................................................ 35 5.3 Totaal kranten ............................................................................................................. 36 5.4 Interviews met imams, moslimonderzoeker en islamvertegenwoordiger .................. 40 5.4.1 Uitkomsten interviews imams ........................................................................... 40 5.4.2 interview met moslimonderzoeker .................................................................... 43 5.4.3 Uitkomsten interview met islamvertegenwoordiger ......................................... 44 5.5 Samenvatting bevindingen ......................................................................................... 44 5.5.1 Definitie............................................................................................................. 44 5.5.2 Onderwerp ......................................................................................................... 45 3 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

6

7

8

9

5.5.3 Woordvoerders .................................................................................................. 45 5.5.4 Interviews imans ............................................................................................... 45 5.5.5 Moslimonderzoeker........................................................................................... 45 5.5.6 Islamvertegenwoordiger .................................................................................... 45 Analyse ............................................................................................................................ 46 6.1 Krantenframes en interviews ...................................................................................... 46 6.2 Interviews ................................................................................................................... 46 6.3 Theorie versus bevindingen ........................................................................................ 47 6.4 Consequenties van framing ........................................................................................ 47 6.5 Beantwoording subvragen .......................................................................................... 47 Conclusie ......................................................................................................................... 49 7.1 Aanbevelingen ............................................................................................................ 49 7.1.1 Academisch ....................................................................................................... 49 7.1.2 Media................................................................................................................. 50 Bijlage 1, Analyse kranten .............................................................................................. 57 8.1 De Telegraaf................................................................................................................ 57 8.2 Algemeen Dagblad ..................................................................................................... 59 8.3 de Volkskrant .............................................................................................................. 61 8.4 NRC Handelsblad ....................................................................................................... 63 8.5 Trouw .......................................................................................................................... 65 Bijlage 2, de integrale interviews. ................................................................................... 67 9.1 Interview imam 1, anoniem ....................................................................................... 67 9.2 interview imam 2, Yusuf Acar ................................................................................... 69 9.3 Interview imam 3, Hashim Jansen.............................................................................. 71 9.4 Interview imam 4, Azzedine Karrat ............................................................................ 73 9.5 Interview moslimonderzoeker, Martijn de Koning. .................................................. 76 9.6 Interview islamvertegenwoordiger, Maiwand Al Afghani ......................................... 79


Abstract Deze scriptie gaat over de wijze waarop het woord sharia gebruikt wordt door Nederlandse imams en media. Een belangrijke constatering hierbij is dat betekenissen die gehanteerd worden door moslims, moslimstaten en imams bij het begrip sharia sterk uiteenlopen. Grofweg zijn er 4 betekenisconcepten van sharia te onderscheiden: 1, Gods plan voor de mensheid, dat de juiste weg aangeeft: een abstract concept. 2, de klassieke sharia, zoals door schriftgeleerden van de klassieke rechtsscholen vastgesteld in de eerste twee eeuwen van de islam tot het sluiten van de poort van de ijtihad (interpretatie). 3, de historisch ontwikkelde sharia’s, waarin allerlei verschillende interpretaties en elementen zich naast elkaar hebben ontwikkeld. 4, de huidige sharia’s, een veelheid van vandaag de dag gehanteerde, en vaak sterk uiteenlopende, interpretaties van staten, groepen en individuen. Uit de onderzoeksresultaten valt te concluderen dat er een discrepantie bestaat tussen de betekenisconcepten die gehanteerd worden door Nederlandse imams en het betekenisconcept dat gehanteerd wordt door de Nederlandse krantenmedia. In feite framen de Nederlandse kranten het woord sharia door consequent het betekenisconcept van de klassieke sharia te hanteren.


Voorwoord Opgedragen aan mijn vader Gerard Burger (1948-2010) Toen ik in de herfst van 2013 in een collegezaal met andere studenten het onderwerp van mijn scriptie verkende, zei ik op een gegeven moment: “Ik wil meer weten over sharia omdat ik de indruk heb dat er een probleem is met sharia”. De docent lachte en zei: “Dat lijkt me een understatement”. Ik doelde met ‘een probleem’ op mijn gesprekken met moslims die ieder een eigen uitleg gaven aan dit begrip, ik had de indruk dat er weinig eenduidigheid over bestond. Toen ik bemerkte dat de docent en de klasgenoten sharia als term op zich problematisch vonden, wist ik dat dit het onderwerp van mijn scriptie moest worden. Ik vroeg me af wie precies bepaalt wat sharia is en wat er precies zo problematisch is aan sharia: het beeld in de Nederlandse media van sharia, of sharia zelf. In deze scriptie ben ik op zoek gegaan naar de antwoorden op die vraag. Uiteraard bedank ik mijn begeleider en de mensen om me heen voor de hulp die ik gekregen heb bij deze zoektocht.


1 Inleiding Deze scriptie gaat over de representatie van het islamitische begrip sharia in de Nederlandse media. De wijze waarop media omspringen met dit begrip en de motieven die hier aan ten grondslag liggen worden tegen het voetlicht gehouden. De vraag die centraal staat is: Welke facetten van sharia worden uitgelicht en welke facetten blijven onbelicht? De relatie die een lezer heeft met een krant is er één op basis van vertrouwen en geloofwaardigheid. De lezer vertrouwt erop dat hij goed geïnformeerd wordt en dat de journalist een uitgebalanceerde weergave geeft van de werkelijkheid. Hij heeft een sociaal contract met de journalist, dat houdt in dat de journalist poogt om zo transparant mogelijk te zijn over de gebruikte motieven en methodes (Kovach, 2007). Tegelijkertijd is journalistiek geen wetenschap en mogen we dat ook niet van de journalistiek verwachten. De krant faciliteert en stuurt het gesprek van de dag. Journalistiek is te beschouwen als een open dialoog in een samenleving waarbij de focus ligt op datgene wat afwijkt van de regel (Coen Verbraak, 20141). De Code van Bordeaux en de code voor journalistiek van de NVJ (Nederlandse vereniging voor journalisten) stellen dat een journalist de feiten geen geweld aan mag doen. Tegelijkertijd geven de codes ruimte om een eigen interpretatie aan de feiten te geven 2. De invloed van de persoonlijke voorkeuren van journalisten op berichtgeving is in de communicatiewetenschap op verschillende manieren onderzocht o.a. door: McCombs en Shaw (1972), Stappers, Reijnders en Möller (1983), McQuail (1994), De Boer en Brennecke (1995), Van Ginneken (1996). Deze onderzoeken bevestigen dat persoonlijke keuzes bepalend zijn voor de uitkomst van een journalistiek product. De sociaaleconomische positie, politieke voorkeur, geslacht, etnische groep en culturele achtergrond van de journalist klinken door in de verslaglegging van het nieuws. Deze scriptie wil inzichtelijk maken welke keuzes er gemaakt zijn in de berichtgeving omtrent de sharia en de vraag beantwoorden in hoeverre die keuzes de waarheid geweld aan doen.

1.1

Aanleiding en probleemstelling

De Nederlandse pers heeft een korte maar zeer bewogen relatie met islam gerelateerde onderwerpen. De aanslagen van 11 september 2001 in de VS, de moord op Pim Fortuyn en de moord op Theo van Gogh hebben een sterke invloed gehad op de beeldvorming van islam in de media (Zie 2.4). Er wordt zowel in de politiek als in delen van de samenleving sterk geageerd tegen de ‘groei’ van de islam. Hoewel het aantal moslims in Nederland door 1Uitspraak

van Rob Wijnberg in het programma ‘‘Kijken in de ziel.’’ Uitzenddatum: 28 juli 2014. 2Code van Bordeaux regel 1: Eerbied voor waarheid en voor het recht van het publiek op waarheid is de eerste plicht van de journalist. NVJ Code voor journalistiek: (Preambule) Een betrouwbare en pluriforme berichtgeving is van het grootste belang voor een democratische samenleving (https://www.nvj.nl/wat-wij-doen/dossiers/ethiek/code-van-bordeaux Geraadpleegd 5 mei 2015).


het CBS op 5.7 % van de bevolking geschat werd (SCP 2004:5), blijkt uit een steekproef van opiniepeiler Maurice de Hond dat 68 % van de Nederlandse bevolking vindt dat er meer dan genoeg islam is in Nederland. Daarnaast vindt 72 % van de bevolking dat er in Nederland een grondwettelijk verbod op de sharia moet komen (De Hond, 2012). Het aantal moslims neemt volgens CBS niet toe, volgens de laatste cijfers blijft het aantal rond de 5 % hangen. (Van Herten, 2007). Hoe dan ook het begrip sharia lijkt een heet hangijzer te zijn in de media, samenleving en de politiek. Illustratief hiervoor is de uitspraak van voormalig CDA-minister Piet Hein Donner uit 2006. In Vrij Nederland liet hij optekenen: “Als twee derde van alle Nederlanders morgen de sharia zou willen invoeren, dan moet die mogelijkheid toch bestaan?’” De Volkskrant betitelde deze uitspraak als omstreden en voormalig fractievoorzitter van het CDA Maxime Verhagen gaf aan ‘bang’ te zijn voor invoering van sharia (Volkskrant 18 juni 2011). De uitspraak van Verhagen wekt de indruk dat er een reële angst bestaat voor sharia. Onduidelijk is in hoeverre deze angst terecht is en of media en imams dezelfde betekenissen geven aan sharia. Deze scriptie focust zich daarom op betekenissen van sharia zoals die door media, imams en islamvertegenwoordigers geuit worden.

1.2

Doelstelling en vraagstelling

Het doel is om in kaart te brengen welke impliciete of expliciete betekenissen worden meegegeven in de krantenartikelen en welke betekenissen imams en islamvertegenwoordigers hanteren. Uit deze doelstelling vloeit de volgende onderzoeksvraag voort: Welke betekenis of betekenissen werden toegekend aan het begrip sharia in de grootste Nederlandse geschreven krantendagbladen in het jaar 2013 en in hoeverre komen deze overeen met betekenis(sen) van imams en islamvertegenwoordigers in Nederland? Om te komen tot een beantwoording van deze vraag, zullen de volgende deelvragen beantwoord worden: 1. Hoe wordt islam en sharia in de Nederlandse media gerepresenteerd sinds 2001? Dit is relevant omdat de geschiedenis van de pers op dit terrein de context kunnen verklaren van betekenis(sen) in de berichtgeving van 2013. 2. Hoe wordt sharia in de praktijk ten uitvoer gebracht en wat wordt er onder verstaan? De wijze waarop sharia wereldwijd in de praktijk wordt gebracht en de betekenis die daarbij aan het begrip wordt gegeven is relevant als referentie voor de betekenis(sen) bij Nederlandse dagbladmedia, imams en moslimvertegenwoordigers. 3. In welke context(en) wordt sharia genoemd in krantenberichten? 4. Welke betekenissen van sharia zijn dominant in de krantenberichten? 5. Welke betekenissen geven imams aan het begrip sharia? 6. In hoeverre komen de context en betekenissen van sharia in de krantenberichten overeen met de contexten en betekenissen die imams in Nederland geven aan sharia?

1.3

Relevantie 8 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

In het publieke debat is veel onduidelijkheid over de betekenis(sen) van sharia. Dit bleek bijvoorbeeld tijdens het discussieprogramma Rondom 10 in 2010. Moslims verdedigen zich in dit programma tegen het beeld dat sharia straffen oplegt zoals steniging en handen afhakken. Zowel de debatleider als de sprekers slagen er niet in om een pasklare definitie van sharia te geven (Rondom 10, 2010). Het is onduidelijk op welke wijze de genoemde betekenissen tot stand komen en hoe deze betekenissen gevoed worden. Door het in kaart brengen van de berichtgeving en de beleving van imams wordt inzicht gegeven in het ontstaan van de verschillen in betekenissen.

1.4

Situering

Dit onderzoek valt binnen de sectie Praxis, aangezien de duiding van journalisten en de beleving van de religiebeoefenaars centraal staat. Theoloog Ruard Ganzevoort geeft de volgende definitie: ,,Praxis is understood as the domain of lived religion and focuses on what people do rather than on official institutionalized religious traditions. Praxis refers to fields of practices like care or community building and to the patterned configurations of action, experience, and meaning. In pluralized, secularized, and deinstitutionalized contexts, these fields should not be limited to explicitly religious or specifically Christian domains but include the broader field of spiritual and existential practices. Three practical theological perspectives in studying lived religion can be distinguished: pastoral/ecclesial theology, empirical theology, and critical theology. In all three perspectives practical theology is a form of concerned engaged scholarship.’’ (Ganzevoort, 2014: 91. Het perspectief van dit onderzoek is de empirische theologie aangezien de hoofdvraag de praktische uitwerking van een theologisch begrip bevraagt. In de sectie Praxis wordt religie beschouwd als een constant veranderend begrip, dat voor elk mens wat anders kan betekenen. De focus ligt op de betekenissen die individuen geven aan religieuze begrippen. De vooronderstelling is dat elk individu het begrip sharia op een eigen wijze contextualiseert en verschillende belangen dient. De journalist die een artikel schrijft over sharia heeft naast zijn persoonlijke context ook te maken met de context van de krant als werkgever. Een imam heeft naast zijn persoonlijke geloof ook een verantwoordelijkheid naar zijn gemeenschap, traditie en theologie. Dit vertrekpunt is niet onomstreden aangezien het begrip sharia niet door iedereen als een veranderend begrip wordt beschouwd. Arabist Hans Jansen zegt bijvoorbeeld over sharia: “Volgens moslimvrienden is de sharia ‘zeer flexibel’, en bestaat ‘de’ sharia niet. Voor zover dit juist is, is het bedreigend en gevaarlijk. Alles wat iemand doet, bijvoorbeeld een speelgoedbeertje ‘Mohammed’ noemen, kan een halsmisdaad opleveren zonder dat de ‘misdadiger’ dat in redelijkheid verwachten kon”. Ref: ' De islam, Kritische essays over een politieke religie’. (Van Rooy, S. en W., 2010: 430). Jansen spreekt hier in algemene zin over sharia, hij veronderstelt dat de Islamitische theologie helder is in haar betekenis en dat de volgelingen van de islam onderling geen verschil van opvatting hebben over de wijze van toepassing. In hoofdstuk 3, zal het tegendeel worden beargumenteerd.


1.5

Werkwijze en opzet

Deze scriptie is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 2 wordt de ‘inhoudelijke oriëntatie’ besproken waarin deelvraag 1 beantwoord wordt, namelijk: Hoe wordt islam in de Nederlandse media gerepresenteerd sinds 2001? Waarin de relatie tussen media en islam in Nederland en het westen in algemene zin centraal staat. Vervolgens volgt in hoofdstuk 3 een illustratie van de discussie omtrent het begrip sharia en zal de pluriformiteit van dit begrip onderbouwd worden - dit verschaft een antwoord op deelvraag 2. In hoofdstuk 5 wordt antwoord gegeven op de deelvragen 3 tot en met 6. De methoden van onderzoek worden verantwoord en de resultaten van het empirische onderzoek gepresenteerd. Door een inventarisatie van berichtgeving over sharia in V, W, X, Y en Z (kranten) wordt een overzicht gegeven van de wijze waarop journalisten en krantenredacties het begrip sharia construeren. Aan de hand van zes interviews met deskundigen (imams, een moslimvertegenwoordiger en een onderzoeker) wordt een inventarisatie gemaakt van hun visie op sharia en de relatie met de media. In hoofdstuk 6 volgt een analyse van de onderzoeksresultaten aan de hand van het theoretisch kader en in hoofdstuk 7 wordt de hoofdvraag beantwoord.


2 Inhoudelijke oriëntatie 2.1

Inleiding

In dit hoofdstuk wordt de achtergrond beschreven van waaruit deze scriptie geschreven is. De werking van het mediamechanisme ‘framing’ is daarbij het theoretisch vertrekpunt. De wijze waarop media selectiecriteria hanteren is door Andrea Leurdijk (1999) in kaart gebracht. Zij ondervroeg journalisten van actualiteitenprogramma’s naar de voorwaarden van nieuws. ‘Actualiteit’ en ‘maatschappelijke relevantie’ worden als de belangrijkste eisen gezien. Andere voorwaarden die genoemd werden waren ‘afwijkend’ en ‘exceptioneel'. Een afwijkend incident heeft meer nieuwswaarde dan de dagelijkse gang van zaken en structurele problematiek. Het is dus niet verwonderlijk dat er in de media eerder problemen worden aangekaart dan dat er oplossingen worden aangedragen. Daarbij komt nog dat nieuws nooit helemaal nieuw is, omdat het altijd in bepaalde mate aansluit bij bestaande beelden en verwachtingen (Leurdijk, 1999:141).

2.2

Frames

Het kader dat de journalist hanteert kan resulteren in een ‘frame’. Volgens de theorie over framing is hier sprake van als het publiek het aangebrachte kader overneemt en op dezelfde wijze definieert als de journalist (De Boer en Brennecke, 1995: 205). Een frame suggereert de essentie van een nieuwsfeit te presenteren, maar simplificeert daarbij de werkelijkheid. Essentiële elementen worden namelijk buiten beschouwing gelaten (Gamson, 1989). De lezer wordt hierdoor eenzijdig en/of incorrect geïnformeerd en een gevolg kan zijn dat culturele vooroordelen bevestigd en versterkt worden (Mason en Rosenholtz, 2012:20) In het verleden hebben diverse wetenschappers de theorie van framing onderzocht onder anderen McCombs en Shaw (1972); Goffman (1974); Iyengar e.a. (1982); Entman (1991); Cohen en Wolfsfeld (1993); De Boer en Brennecke (1995); Scheufele (1999); Gamson (1989); Leurdijk (1999), Semetko en Valkenburg (2000); d’Haenens en De Lange (2001); De Vreese (2003); Li, (2004); Van Gorp (2004); Berkowitz (2005); Johnson-Cartee (2005); Rojeckj (2005); Stromback; (2005); d’Haenens en Bink (2006). Ondanks de veelvoud aan publicaties bestaat er geen pasklaar theoretisch model voor framing. In sommige gevallen valt de definitie van framing samen met de agendasetting theorie waarbij de wijze waarop nieuwsfeiten geconstrueerd worden centraal staat. Anderen zoals McCombs en Shaw (1972) menen dat framing een uitbreiding is van de agendasetting theorie. Media spelen niet alleen een grote rol in het belangrijk maken van nieuwsfeiten en het construeren van nieuws (agendasetting) maar geven daarnaast ook consequent eenzijdige definities en beschrijvingen (McCombs en Shaw in: Van der Velden, 2007:16). Hoewel definities van framing uiteen kunnen lopen zijn de onderzoekers het eens over de kenmerken van framing. Een belangrijk aspect daarvan is de contextafhankelijkheid, het referentiekader van een journalist is voor een belangrijk deel sociaal cultureel bepaald (Idem.17). 11 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

2.3

Oriëntalisme

Edward Said (1935) illustreert in zijn theorie van het oriëntalisme de wijze waarop frames de culturele vooroordelen van het publiek kunnen bevestigen. Volgens Said speelt de in het koloniale tijdperk ontstane ongelijke machtsrelatie tussen oost en west, een bepalende rol in de heersende publieke opinie in het westen omtrent onder andere islam gerelateerde onderwerpen: “Orientalism is never far from what Denys Hay has called the idea of Europe, a collective notion identifying 'us' Europeans as against all 'those' non-Europeans, and indeed it can be argued that the major component in European culture is precisely what made that culture hegemonic both inside and outside Europe: the idea of European identity as a superior one in comparison with all the non-European peoples and cultures” (Said, 1978:3). De Media versterkt volgens Said dit beeld door het hanteren van frames: “My concern, trough, is that the mere use of the label 'Islam', either to explain or indiscriminately condemn 'islam', actually ends up becoming a form of attack, which in turn provokes more hostility between self-appointed Muslim and Western spokespersons. 'islam' defines a relatively small proportion of what actually takes place in the Islamic world, which numbers a billion people, and includes dozens of countries, societies, traditions, languages, and, of course, an infinite number of different experiences.Instead of scholarship, we often find only journalist making extravagant statements, which are instantly picked up and further dramatized by the media” (Said, 1997:20). Hoewel Said grote invloed heeft gehad op de wijze waarop westerse wetenschappers de islam bestuderen heeft hij ook kritiek gekregen van bijvoorbeeld islamoloog Wilbert M. Watt. Het twistpunt tussen Watt en Said betreft de kern van de islam. Volgens Said is dat de theologie, terwijl Watt meent dat de islamitische wetgeving de kern is. Watt meent dat de bewering van Said over de kern van de islam misleidend is. Als voorbeeld geeft Watt de wet dat niet-moslims geen moslim-vrouwen mogen huwen. Deze wet zou door Said genegeerd worden (Watt, 1991: 110). Said is van mening dat theologie een bepaalde ontwikkeling kent en zich aan kan passen aan situaties. De vraag is of Said deze wet negeert of dat hij deze wet interpreteert vanuit een (andere) theologische traditie. Aangezien Said de islam beziet vanuit de theologie en Watt vanuit de wetgeving lijkt het logisch dat beiden tot andere conclusies komen. De auteurs illustreren dat beiden een ander vertrekpunt hebben van waaruit zij de islam bezien. Daarmee bevestigen zij indirect dat er op verschillende manieren naar de islam gekeken kan worden. De theorie van Said maakt het spreken over de islam relatief, het gevolg is dat westerse wetenschappers voor een probleem worden gesteld. Immers hoe kun je de kern van de islam beschrijven als de aanleiding voor een studie hierover een suggestief beeld is dat de islam oproept. Arabist Hans Jansen heeft zich verzet tegen de dominante invloed van Said: “Ik heb erg geleden onder het luchtfietsen van Said bewonderaars. Het is moeilijk om generaliserende opmerkingen te maken over de islam, zonder verdacht te worden gemaakt. Lastig is ook dat veel arabisten zo nauw betrokken zijn bij hun studieobject dat ze weigeren kritiek te leveren op praktijken van de bevolking in het Midden-Oosten.” (Elsevier, 2006:95). 12 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

Hoewel Jansen in wetenschappelijke kring, zoals hij zelf zegt, in een isolement verkeert (Elsevier, 2006:95), is hij op televisie en in kranten een graag geziene gast. Volgens de Noorse religiewetenschapper Sindre Bangstad is een dergelijke kloof tussen media en wetenschap kenmerkend in heel Europa. In zijn eigen land deed Bangstad onderzoek naar de mediaframes omtrent de Islam. Hij heeft daarbij specifiek gekeken naar islamitische vertegenwoordigers in de Noorse media en hun bewegingsruimte. Uit interviews met journalisten en moslims kwam naar voren dat het onderwerp islam in de Noorse media gekoppeld is aan een aantal vooronderstellingen. Wie een column schrijft over de sharia in een Noorse krant moet op één of andere manier refereren aan de wijze waarop de sharia wordt toegepast in Somalië, Saoedi-Arabië of aan de Jihad zoals deze wordt bedreven in Syrië. Noorse moslims geven aan dat zij moeten manoeuvreren tussen het bestaande beeld en hun eigen beeld van sharia en de islam. Journalisten die ingezonden opiniestukken over de islam plaatsen zeggen dat zij dit selecteerden op maatschappelijke relevantie. Met andere woorden de brieven moesten volgens Bangstad aansluiten bij het bestaande nieuws over de Islam (Bangstad, 2013:356-370). Het mogelijk bestaan van een dergelijk frame omtrent islamgerelateerde onderwerpen is ook in Nederland op verschillende manieren onderzocht: Van Helden (2005), Van der Kroon (2005), Nieuwland (2005), Van der Velden (2007), Perez (2008), De Barros (2011). Deze onderzoeken en scripties bevestigen allen dat er stereotypen bestaan over de islam in de Nederlandse media en dat deze niet los gezien kunnen worden van de recente geschiedenis die Nederland heeft met islamgerelateerde onderwerpen.

2.4

Recente geschiedenis Nederlandse islam en media 2.4.1

Aanslagen in de V.S

Op 11 september 2001 zagen miljoenen mensen op live televisiebeelden hoe twee vliegtuigen zich in de torens van het World Trade Center boorden. Later die dag werd duidelijk dat er in totaal vier aanslagen waren gepleegd op verschillende locaties in de VS. De aanslag in New York was gefilmd op het moment dat de aanslag plaatsvond. Na de ramp zonden media dagelijks filmbeelden uit van het getroffen gebied. Brian Mcnair schrijft in zijn essay 'UK media coverage of september 11' het volgende over de wijze waarop de media verslag deden van de ramp: “More than twenty years ago, French philosopher Jean Baudrillard referred to terrorism as the 'theatre of cruelty'. He meant that in so far as its perpetrators set out to fill news media with horrifying, attention-grabbing images of bodies and buildings blown apart, (post) modern terrorism can be understood as staged spectacle, intended to command the political agenda and fill the enemy’s hearts with disgust and fear. – On that day in New York, in the most obscene snuff movie of all time, the transnational television adience watch nearly 3,000 people die” (Pludowski, 2007:11). Mcnair meent dat de media naast de kale feiten van de ramp ook gezocht hebben naar het meest tragische en meest shockerende beeld dat denkbaar was. Volgens Mcnair en andere mediawetenschappers zoals Zelizer en Allan 13 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

(2002) betekende de ramp voor de westerse journalist ‘de dood van onthechting’. Journalisten voelden zich meer dan voorheen persoonlijk betrokken bij het nieuws en dat veranderde de stijl van berichtgeving (Pludowski:13). In Nederland openden kranten een dag na de ramp met koppen als: “Amerika in oorlog” en “Palestijnen feesten uit haat tegen VS” (Telegraaf, 12 september 2001). De Telegraaf publiceerde op de voorpagina een groep van negen jongens van Marokkaanse afkomst, die in Ede feestvierend de straat op waren gegaan. De feitelijke toedracht van deze vreugde-uiting bleef onduidelijk, de connectie met de aanslagen kon niet hard gemaakt worden (Van der Velden, 2007:40). Mirjam van der Velden onderzocht de berichtgeving over islam in de Telegraaf en Volkskrant in de eerste weken na de aanslagen in de VS. Zij onderscheidde verschillende type frames, de meest voorkomende frames zijn volgens haar onderzoek: het 'de islam als schuldige(n)' frame en het 'wij-zij' frame. Deze frames benadrukken dat de V.S in oorlog zijn met islamitisch terrorisme en benadrukken dat het noodzakelijk is om partij te kiezen (Idem: 86). Daarnaast noemt zij het zogeheten 'moslim(s) als slachtoffer' frame en solidariteitsframe dat als reactie op de eerder genoemde frames is ontstaan. Het slachtofferframe koppelt net als de eerder genoemde frames de aanslagen in de VS aan moslims in Nederland, maar benadrukt daarbij de afhankelijkheid in tegenstelling tot de verantwoordelijkheid van moslims (Idem:09). Het solidariteitsframe portretteert moslims die stelling nemen tegen islamitische terrorisme met als doel om de islam in Nederland los te koppelen van buitenlands islamitische terrorisme. Deze frames hebben met elkaar gemeen dat de persoonlijke betrokkenheid van de journalist leidend is in de berichtgeving (idem: 111). Door de aanslagen in de VS is er een toenemende aandacht ontstaan voor islamgerelateerde onderwerpen (idem:115) en die ontwikkeling hield stand mede door de latere moord op Pim Fortuyn en Theo van Gogh (idem: 6). 2.4.2

Pim Fortuyn

De islam gerelateerde berichtgeving in Nederland na 11 september werd gekenmerkt zoals eerder genoemd door de oorlog met het islamitische terrorisme en het daarmee samenhangende wij-zij frame. Tijdens de opkomst van politicus Pim Fortuyn was de islam opnieuw onderwerp van discussie. De islam werd in zijn optiek gedomineerd door de fundamentalistische versie ervan, hij noemde dit ook wel de politieke islam. Volgens Fortuyn was er wel sprake van een geseculariseerde, liberale versie van de islam maar die versie werd alleen door schrijvers en geleerden gebezigd. De overheersende islamitische cultuur in Arabische landen was volgens Fortuyn vanuit westers perspectief volstrekt achterlijk (Fortuyn 2002:153, v). Fortuyn koppelde het onderwerp islam aan andere thema’s in de samenleving zoals sociale cohesie, immigratie en het vraagstuk van de kloof tussen burger en media/politiek. Zo schrijft hij in zijn boek 'De puinhopen van 8 jaar paars' dat de elite (media en politiek) de problemen met moslimjongeren in arbeiderswijken bagatelliseert (Idem:183). De verhouding tussen de elite en de burger was een belangrijk overkoepelend thema van Fortuyn. Volgens Mark Deuze (2002) is de gemiddelde journalist een witte man, overwegend politiek links georiënteerd en hoog opgeleid. Het idee dat de gemiddelde 14 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

journalist de problemen in sociale achterstandswijken niet van binnenuit kent lijkt aannemelijk. De gemiddelde journalist heeft volgens Deuze weinig ervaringskennis met allochtonen. Het bronnennetwerk is overwegend ‘wit'. Pim Fortuyn bracht deze kloof tussen de heersende elite en de burger onder de aandacht. De journalistiek opereerde in ‘ivoren torens'. Na de moord op Pim Fortuyn werd dan ook door de voorzitter van de LPF: Peter Langendam, in een column (Het Parool, 12 mei 2002) gesuggereerd dat de Nederlandse media het klimaat voor de moord op Fortuyn hadden geschapen. De journalistiek had volgens Langendam onvoldoende oog voor de problemen in de sociale onderklasse, integratie en de gevaren van de islam. Overigens is dit een opvallende conclusie van de LPF gelet op eerder wetenschappelijk onderzoek over dit onderwerp. Zo had Teun van Dijk in 1983 door middel van discoursanalytische technieken al onderzoek gedaan naar de Nederlandse pers en de beeldvorming van etnische minderheden (Van Dijk, 1983:121). Zijn conclusie was dat berichtgeving over minderheden meestal in verband wordt gebracht met problemen in de samenleving, zoals overlast, misdaad en geweld. En etnische minderheden werden volgens Van Dijk voorgesteld in stereotypen als ondergeschikten, artiesten, misdadigers of probleemgevallen. De opkomst en dood van Fortuyn droeg bij aan het idee dat deze aandacht voor minderhedenproblematiek terecht was. Na Fortuyn is de journalistiek evenals de politiek in Nederland zich anders gaan gedragen. Er is een duidelijke tendens waarneembaar binnen de journalistiek van de ivoren schrijftafel naar de civiele journalistiek. Deze vorm van journalistiek die in de VS in 1988 ontstaan is kenmerkt zich door een vorm van journalistiek die zich ten dienst stelt van de doelgroep. De invalshoek van ‘de man in de straat’ bepaalt de visie op de wereld. Fortuyn heeft mogelijk deze vorm van journalistiek in Nederland versneld doen opkomen. Hans Wansink, redacteur van de Volkskrant, schreef in zijn proefschrift 'De erfenis van Pim Fortuyn' (2004): “Sinds Fortuyn wordt de politieke agenda niet langer gedomineerd door de ‘spraakmakende gemeente van politici, intellectuelen en journalisten', maar door de vraagkant van de burger”. 2.4.3

Moord op van Gogh

Een derde ingrijpende gebeurtenis die de berichtgeving over islam beïnvloed heeft is de moord op Theo van Gogh.De moord op van Gogh werd gepleegd vanuit een islamitische motivatie. Columnist van Gogh had zich in verscheidene columns kritisch uitgelaten over de islam (Volkskrant, 3 november 2004). De Bachelor Student Robert Nieuwland3 inventariseerde voor zijn eindscriptie de berichtgeving over islam in de Volkskrant en het NRC Handelsblad vlak voor de moord op Theo van Gogh en vlak daarna.

3Op

de volgende bladzijde is gebruik gemaakt van een tabel uit een bachelorscriptie aangezien deze tabel een helder overzicht geeft van de berichtgeving na de moord op van Gogh, in andere publicaties heb ik dit niet aangetroffen.


Figuur 2: Aantal keren dat termen voorkwamen Drie maanden vóór en drie maanden na 02-11-2004

Voor 1. moslimfundamentalisme

Na

Totaal

4

42

46

2. jihad

124

202

326

3. islamitisch

113

202

315

4. moslimterreur

6

16

22

5. hofstadgroep

0

80

80

294

489

783

7. extremisme

26

135

161

8. sharia

25

42

67

9. imam

85

190

275

10. fundamentalisme

42

101

143

582

380

962

14

44

58

6. islam

11. moslim 12. radicalisering

Tabel 2.4.3 (Nieuwland, 2005)

Deze tabel geeft weer hoe twee grote Nederlandse kranten (VK en NRC) gereageerd hebben op de maatschappelijke onrust na de moord op van Gogh. Wat opvalt, is dat termen zoals: ‘fundamentalisme’, ‘extremisme’ veel vaker gebruikt werden in de berichtgeving na de moord. Daarbij werd ook de term 'sharia' na de moord bijna dubbel zo vaak gebruikt als voor de moord. Terwijl de term 'moslim' juist minder werd gebruikt. Wat er op kan duiden dat de term 'sharia' eerder in verband werd gebracht met ‘extremisme’ en ‘radicalisering’ dan met het zijn van moslim. Het begrip sharia evenals de term 'Jihad' duikt vaker op in de media na de moord op van Gogh, er is dus sprake van een relatie tussen dit nieuwsfeit en het gebruik van deze termen.


2.5

Conclusie

Westerse media slagen er volgens Edward Said niet in om islam gerelateerde onderwerpen op een uitgebalanceerde genuanceerde wijze voor het voetlicht te brengen. Daarnaast zou er volgens Said sprake zijn van een westers en oosters perspectief op de islam waardoor bestaande vooroordelen en stellingnames continu bevestigd worden. Tegenstanders van de theorie van het oriëntalisme (Jansen, Watt) houden vol dat er een taboe heerst op heikele kwesties in de islam. Feit is dat objectiviteit en neutraliteit lastig is na te streven in berichtgeving over islam. Er is een discussie gaande over de juiste benadering. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat islam gerelateerde onderwerpen in Nederland en in andere landen in de westerse wereld geframed worden. Volgens Van der Velden zijn 'de islam als schuldige(n)' en het 'wij-zij' frame de meest voorkomende frames in de Nederlandse berichtgeving. De frames die gehanteerd worden kunnen niet los gezien worden van de recente geschiedenis die de Nederlandse media heeft met de islam. De reacties in Nederland op de aanslagen in New York, de moorden op Fortuyn en Van Gogh hebben invloed gehad op de wijze waarop de journalistiek verslag doet van islam gerelateerde onderwerpen. Er werd vaker over sharia geschreven na de moord op Van Gogh dan in de periode voor de moord. Het lijkt er dus op dat de term sharia gekoppeld wordt aan terreur en geweldincidenten en dat de tijdsgeest invloed heeft op de betekenis(sen) van sharia.


3 Theoretisch debat over sharia 3.1

inleiding4

Dit hoofdstuk werpt een licht op de toepassingen van sharia en de betekenis(sen) van dit begrip in de hedendaagse islamitische wereld. Er zijn boekenkasten volgeschreven over sharia vanuit westers en niet westers perspectief, daarnaast is het onderwerp vanuit verschillende wetenschappelijke disciplines benaderd: sociologie, antropologie, rechtsgeleerdheid, politicologie en theologie. Het was dan ook niet eenvoudig voor mij om een rode lijn te vinden in al deze publicaties. Om tot een selectie te komen heb ik gekeken naar de status van een publicatie. Het onderzoek 'Sharia incorporated' (Otto, 2010) is het resultaat van een jarenlange samenwerking tussen 16 wetenschappers van verschillende disciplines en verschillende universiteiten uit de VS, Australië, Europa en Japan. Een andere gehanteerde bron is het werk 'Shari’ah law' van Mohammed Kamali (2008), een veelvuldig geciteerd werk in publicaties over sharia. Deze twee werken hebben mij geholpen om andere publicaties over sharia: Watt (1991), Berger (2006), Nahas (2007), Hidir (2010), Rooy (2010), Akgunduz (2012), Alshech (2014), in perspectief te plaatsen.

3.2

Betekenis sharia

Het probleem met het beschrijven en het definiëren van sharia is dat de aard van dit begrip een punt van discussie is onder theologen en sociologen. Arabisten zoals Maurits Berger en Hans Janssen leggen de accenten op verschillende punten. Berger beweert dat er verschillende soorten sharia’s zijn (Berger, 2006: 14)5 terwijl Janssen aangeeft dat er slechts één sharia bestaat (Rooy, 2010)6. Feit is dat er verschillende individuen en groepen zijn die de sharia op verschillende manieren uitleggen. Het onderzoek 'Sharia incorporated' richt zich op de wijze van toepassing van het begrip door twaalf moslimstaten7. Zij hebben de betekenissen van sharia op basis van onderzoek geclusterd in vier concepten: 1. Gods plan voor de mensheid, dat de juiste weg aangeeft: een abstract concept.

4

In deze paragraaf is gekozen voor de ik-vorm omdat de auteur reflecteert op de literatuurkeuze. 5M.Berger. Klassieke sharia en vernieuwing. (Amsterdam University Press, 2006.), 14. 6“Volgens moslimvrienden is de sharia ‘zeer flexibel’, en bestaat ‘de’ sharia niet. Voor zover dit juist is, is het bedreigend en gevaarlijk. Alles wat iemand doet, bijvoorbeeld een speelgoedbeertje ‘Mohammed’ noemen, kan een halsmisdaad opleveren zonder dat de ‘misdadiger’ dat in redelijkheid verwachten kon.”. Arabist Hans Jansen in Van Rooy:13. 7De twaalf landen zijn: Egypte, Mali, Marokko, Iran, Saoedi Arabië, Indonesië, Nigeria, Soedan, Turkije, Pakistan, Afghanistan en Maleisië.


2. De klassieke sharia, zoals door schriftgeleerden van de klassieke rechtsscholen vastgesteld in de eerste twee eeuwen van de islam tot het sluiten van de poort van de ijtihad (interpretatie) 3. De historisch ontwikkelde sharia’s, waarin allerlei verschillende interpretaties en elementen zich naast elkaar hebben ontwikkeld 4. De huidige sharia’s, een veelheid van vandaag de dag gehanteerde, en vaak sterk uiteenlopende, interpretaties van staten, groepen en individuen. Concept 1 gaat uit van een sharia als een abstract streven op weg naar het ‘juiste'. Een onveranderlijke èn ondoorgrondelijke goddelijke wet. In die zin bestaat er volgens dit concept één sharia, maar aangezien deze wet ondoorgrondelijk is hangt het van de menselijke interpretatie af hoe deze wordt toegepast. Dit concept wordt zowel door ‘puriteinen’ als ‘rekkelijken’ omarmd (Otto:25)8. Concept 2 is een praktische doorvertaling van het eerste concept. Sharia wordt opgevat als een plichtenleer en gestoeld op de ‘klassieke sharia’. Concepten 3 en 4 zijn gestoeld op een traditie of op hedendaagse inzichten. Volgens 'Sharia incorporated' bestaat er een karikatuur van sharia die niet juist is. Die karikatuur suggereert dat de regels uit de Koran zonder meer het geldende bindende recht vormen in moslimlanden, dit is onjuist gebleken. De regels en de verstrekkendheid van de regels hangen af van de gekozen interpretatie (Otto:79)9. De interpretatie van sharia kan verschillen per rechtsschool (fiqhscholen), staat, groep of individu (Otto:650) Een gebruikelijke bewering over sharia is volgens 'Sharia incorporated' dat sharia geen recht is in de westerse zin, want het is niet neergelegd in systematische wetboeken met artikelen of bindende rechterlijke uitspraken, maar in juridische verhandelingen van godsdienstgeleerden die de Koran en de uitspraken van de profeet Mohammed uitleggen en aanvullen. Dit is ook de bewering van Mohammad Kamali, hij schrijft: “Hoewel sharia opgevat kan worden als islamitisch recht, verwijst het in strikte zin niet naar een concreet wetboek” (Kamali, 2008:4). Om deze bewering kracht bij te zetten verwijst Kamali naar de bron in de Koran. Het woord sharia wordt eenmalig genoemd en volgens Kamali laat dat citaat in het midden of het gaat om een concreet rechtssysteem of dat het gaat om een aan te bevelen levensstijl: ”Daarna hebben wij u geplaatst op een voorgeschreven gedragsweg (sharia), volg die dus en volg niet de lusten dergenen die niet weten’’ (Kramers vertaling De Koran, 45:18 uit: Kamali 2008:4). De vijf pilaren van de islam zijn volgens Kamali de basis van sharia. Deze voorschriften geven richting aan in plaats van geboden (Kamali: 99). 3.3

Jihad

Ook over de term jihad wordt verschillend gedacht. Kamali omschrijft jihad als een onderdeel van sharia als zijnde een (innerlijke) strijd tegen slecht gedrag door het goede te doen (Kamali, 2008:4). Auteur Omar Nahas schrijft: 8J.Otto,

Sharia incorporated (Leiden: University Press, 2010) 25. Sharia en nationaal recht: Rechtssystemen in moslimlanden tussen traditie, politiek en rechtsstaat. (Amsterdam University Press, 2006.) 9J.Otto,


“Als er één begrip uit de islam is ingeburgerd in Europa, dan is het wel het woord jihad. Jihad is synoniem geworden voor gewapende strijd – Wie weet er nog wat jihad letterlijk betekent? Dat is namelijk inspanning, je best doen voor diplomatie en vrede” (Nahas, 2007: 38,39). De opvatting van Nahas geeft aan dat er net als bij de overkoepelende term sharia sprake is van verschillende interpretaties.

3.4

Toepassingen van sharia in moslimlanden

Jan Michiel Otto concludeert dat er geen twee landen zijn met dezelfde sharia implementatie in de grondwet. De landen verschillen onderling sterk. In seculiere moslimlanden zoals Turkije, Mali en Indonesië zijn beperkte of geen (Turkije) op sharia gebaseerde regels in de grondwet opgenomen. De grootste groep erkent vormen van familierecht. De hadd-wetten (lijfstraffen) die voortkomen uit het strafrecht van de klassieke sharia worden door vier landen daadwerkelijk toegepast: Iran, Nigeria, Saoedi-Arabië en Soedan. Alleen in Saoedi-Arabië zijn deze straffen gebruikelijk, in de andere landen is het uitzonderlijk als de straf daadwerkelijk wordt uitgevoerd. In tabel 3.4.1 (Table A.3) is te zien welke overheden shariarecht als bron voor wetgeving hebben. De helft van de onderzochte landen beschouwt sharia niet als de belangrijkste bron van rechtspraak, de andere helft wel (Otto:657)10.

Tabel 3.4.1. (Otto, 2010)

10J.Otto.

Sharia incorporated (Leiden: University Press, 2010) 657.


In tabel 3.4.4 (Table 5) is te zien of de onderzochte landen de hadd straffen uit de klassieke sharia hebben geïmplementeerd en hoe frequent zij deze straffen uitvoeren (Otto:633)11.

Tabel 3.4.2 (Otto, 2010)

11J.Otto,

Sharia incorporated (Leiden: University Press, 2010) 633.


Tabel 3.3.4.( Table A.6) geeft aan hoe de landen omgaan met klassieke sharia regelgeving omtrent afvalligheid. De tabel maakt duidelijk dat vonnissen op dit terrein (door een staat) zeldzaam zijn (Idem: 369).

Tabel 3.4.3. (Otto, 2010)


3.5 Purisme en fundamentalisme bij islamitische groeperingen Johan Roeland, Stef Aupers, Dick Houtman, Martijn de Koning en Ineke Noomen zijn de auteurs van het artikel ‘Zoeken naar zuiverheid’. Zij verbinden in dit artikel de opkomst van religieuze pluriformiteit met een revitalisatie beweging. Gesteld wordt dat de toename van religieuze verscheidenheid in het religieuze landschap ertoe geleid heeft dat traditionele instituten gerelativeerd werden. Secularisering wordt gezien als één van de effecten, een ander effect is volgens de auteurs dat religieuze groepen zoals new-agers, evangelicalen en moslims (in het bijzonder zij die zich aangetrokken voelen tot het salafisme) zijn gaan zoeken naar een diepere waarheid die verder gaat dan de claims van de religieuze tradities en instituten (Roeland et al., 2010:11). De plaats van religie in de samenleving is van een allesomvattende routekaart voor het leven veranderd in een radicaal geprivatiseerde, geïndividualiseerde en gefragmenteerde praktijk. De wijze waarop religie wordt vormgegeven is meer dan ooit verbonden aan individuele keuzes. De zoektocht naar de zuivere islam vindt dan ook plaats buiten de gevestigde islamitische tradities en instituten om (Roeland et al., 2010:13-18). De paradox is dat door een toename van religieuze pluriformiteit en individuele vrijheid de behoefte onder moslimjeugd aan een vastomlijnde zuivere islam is toegenomen. Roeland et al., (2010:18): “De toenemende saillantie van religieuze identiteiten onder Nederlandse moslimjongeren heeft een zoektocht naar de ‘echte’ en ‘ware’ islam voortgebracht. Deze wordt beschouwd als ‘puurder’ dan de traditionele islam die omarmd wordt door de oudere generaties en gepreekt wordt in de meeste Nederlandse moskeeën”. Het teruggrijpen op het fundament van een religie wordt ook wel fundamentalisme genoemd. Hierbij moet worden opgemerkt dat fundamentalisme verschillende connotaties kent, er kan gedoeld worden op een algemene zoektocht naar de fundamenten en in andere gevallen wordt het woord gebruikt om een specifieke ontwikkeling aan te duiden (Khatab: 17). In westerse wetenschappelijke literatuur wordt Islamitisch fundamentalisme besproken als een beweging die rond het begin van de 20ste eeuw is ontstaan en zich heeft ontwikkeld tot een theologie die als inspiratiebron is gaan dienen voor religieus terrorisme, zie: Khatab (2011), Barr (1981). Het gedachtegoed wordt gekenmerkt door islam te categoriseren als een systeem dat andere systemen, visies en tradities uitsluit. Khatab ( :17): “Although the existence of democracy in Islam is clearly evident, those who are called fundamentalists do not appreciate any view that erases the name of Islam in favor of a label of democracy. They argue that Islam is adequately equipped and that its system has the characteristics and qualities necessary to give that system all rights to retain its name ‘Islam’. In their view, Islam will gain nothing by being called democrasy. In other words, democrasy is democrasy, socialism is socialism and Islam is Islam. Each of these systems, in the fundamentalist view, has its own historically based origins, principles, and fundamentals, wich define the nature of the system and distinguish one system from the other. Thus, ‘Islamic fundamentalism’ 23 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

or ‘fundamentalism in Islam’ signifies searching for the fundamentals and islamic authority, rather than referring to a specific political or religious movement”. De klassieke sharia is een voorbeeld van een juridisch systeem dat door fundamentalisten is geherwaardeerd en opgevat is als een systeem dat andere systemen overbodig maakt (Khatab: 19).

3.6

Conclusie

Uit onderzoek blijkt dat moslims verschillende betekenissen aan het woord sharia geven. De betekenissen zijn te scharen in vier concepten: 1. Gods wil voor de mensheid, 2. de klassieke sharia zoals deze in de twee eeuwen van de islam is toegepast, 3. historisch ontwikkelde sharia’s en 4. hedendaagse interpretaties van sharia. Van de 12 onderzochte moslimlanden zijn er 4 landen die hadd straffen uit de klassieke sharia erkennen in de grondwet. Alleen in Saoedi-Arabië worden deze straffen ook daadwerkelijk op regelmatige basis door de staat uitgevoerd. In de overige moslimlanden heeft de klassieke sharia geen of een beperkte rol in de grondwet. Interpretaties van sharia kunnen sterk verschillen tussen groepen, individuen, staten en rechtsscholen. Een gebruikelijke zienswijze is dat sharia beschouwd kan worden als een richtsnoer en niet zozeer als een plichtenleer. Daarnaast is er naar de mening van sommige moslims ten onrechte een beeld ontstaan in het westen over de jihad als een synoniem voor gewapende strijd, terwijl er ook andere interpretaties bestaan van jihad, namelijk die van een innerlijke strijd, of bijvoorbeeld inspanning voor vrede en diplomatie. Voor fundamentalistische groeperingen geldt dat de klassieke sharia een ste

belangrijke inspiratiebron vormt. Begin 20 eeuw is de basis gelegd voor een herwaardering van de klassieke sharia en theologisch geïnspireerd terrorisme. Kenmerkend voor deze ontwikkeling is dat zij niet voortbouwt op traditie maar de focus legt op de herbronning van de vroegste openbaring. Eenzelfde verandering in religiepraktijk doet zich voor onder moslimjongeren in Nederland. De moskeeën worden gemeden en de gelovigen zoeken zelf hun weg in het geloof. Daarbij ligt het accent op zuiverheid en uitsluiting van alles wat niet correleert met de geloofsopvatting.


4

Methode 4.1

Inleiding

Dit hoofdstuk bestaat uit een verantwoording voor de methode die gebruikt is om de hoofdvraag van deze scriptie te beantwoorden. De hoofdvraag richt zich op de representatie van het begrip sharia in de Nederlandse media. Er is gekozen voor kranten (De 5 grootste dagbladen van Nederland) aangezien deze media zich goed lenen voor een tekstanalyse. Televisie, radio en opiniebladen en dagbladen met een kleine of regionale oplage zijn buiten beschouwing gebleven. De resultaten uit de krantenanalyses worden vergeleken met de resultaten uit interviews en vergeleken met de theoretische bevindingen.

4.2

Doelstelling

Het empirische gedeelte van deze scriptie richt zich op de betekenissen van het woord sharia in de media en die van imams in Nederland. Het doel is om de betekenis(sen) die de partijen hanteren met elkaar te vergelijken.

4.3

Onderzoeksopzet

Om antwoord te geven op de onderzoeksvraag is gebruik gemaakt van interviews en een inhoudsanalyse. Interviews lenen zich het beste voor het achterhalen van meningen, attitudes, kennis en gevoelens, terwijl een observatie van bestaande gegevens zich het beste leent voor een gedragsanalyse (Baarda, 2005:191). Voor het onderzoeken van de krantenartikelen is gebruik gemaakt van een inhoudsanalyse. Een inhoudsanalyse kan als volgt worden omschreven “het interpreteren van teksten in termen van een bepaald, vooraf vastgesteld interpretatieschema” uit: Van Cuilenburg e.a. (1996:138). Het schema dat gehanteerd is analyseert de wijze waarop journalisten betekenis hebben gegeven aan het woord ‘sharia’ in de berichtgeving. De artikelen zijn toegankelijk voor iedereen en informeren een groot publiek over sharia. De interviews richten zich op de vraag hoe imams sharia ervaren en in hoeverre zij zich herkennen in de betekenissen van sharia in de media. De methode richt zich op de feitelijke contexten en associaties van de geschreven artikelen. Er zijn vier imams geïnterviewd, een socioloog die de islambeleving van moslimjongeren als zijn expertise heeft (moslimonderzoeker) en een islamvertegenwoordiger die zich met regelmaat heeft uitgelaten in de Nederlandse media over de betekenis van sharia. Het interview met deze laatste persoon is relevant aangezien hij een voorbeeld is van iemand die zich beweegt binnen de context van de media en als zodanig invloed heeft op de publieke opinie. Het interview met de moslimonderzoeker heeft inzicht verschaft in de invloed van media en imams 25 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

op moslimjongeren en, hoewel dit geen direct antwoord verschaft op de hoofdvraag, plaatst dit de resultaten in een breder perspectief. 4.3.1

Krantenanalyses

In de opzet van deze paragraaf is gebruik gemaakt van het artikel: Macnamara. J. ”Media content analysis: it issues; benefits and best practice methodology”. University of technology Sydney. 2003. Er is een analyse gemaakt van artikelen uit 2013 met het woord ‘sharia’. De artikelen komen uit de vijf grootste landelijke dagbladen van Nederland. Dit zijn De Telegraaf, Algemeen Dagblad, de Volkskrant, NRC Handelsblad en Trouw Tabel 4.3.1 geeft aan dat deze vijf kranten in 2013 de grootste oplagen hadden en dat zij met een gezamenlijke oplage van bijna 1,5 miljoen een groot publiek bedienen. Landelijke kranten Krant De Telegraaf Algemeen Dagblad de Volkskrant NRC Handelsblad Trouw Het Parool Het Financiële Dagblad Reformatorisch Dagblad Nederlands Dagblad

Binnenlandse oplage in 2013 528.044 408.463 261.089 191.617 102.827 71344 53.835 48.808 24-662 Tabel 4.3.1. (Bron: http://www.oplagen-dagbladen.nl)

Uit deze kranten zijn artikelen geselecteerd waarin het woord ‘sharia’ gebruikt wordt. De kranten Trouw, de Volkskrant, NRC Handelsblad hebben een openbaar digitaal archief. Per maand is steeds het eerste artikel geselecteerd dat voldeed aan het zoekcriterium: ‘sharia.’ Voor de kranten De Telegraaf en Algemeen Dagblad is gebruik gemaakt van de krantendatabank Lexis-Nexis. Ook hier is per maand het eerste artikel geselecteerd dat voldeed aan dit zoekcriterium. De krantenanalyse heeft zowel een kwantitatief aspect als een kwalitatief aspect. In de sociale wetenschap is het gebruikelijk dat deze twee aspecten beiden gehanteerd worden 12. Het 12Macnamara

blz 2: “Shoemaker and Reese categorise content analysis into two traditions – the behaviourist tradition and the humanist tradition. The behaviourist approach to content analysis is primarily concerned with the effects that content produces and this approach is the one pursued by social scientists. Whereas the behaviourist approach looks forwards from media content to try to identify future effects, the humanist approach looks backwards from media content to try to identify what it says about society and the culture producing it. – Most researchers agree that, with limitations, mass media do both. Shoemaker en Reese say that social scientist taking a behaviourist approach to content analysis rely on quantitative content analysis, while humanist approaches to media content tend towards qualitative analysis. They also note that social scientist may use both types”.


kwantitatieve aspect behelst het turven van onderwerpen, geografische aanduidingen, woordvoerders en definities. Deze eigenschappen tezamen geven een indicatie van de context en de definitie die in een artikel wordt gegeven. Het kwalitatieve aspect behelst de suggestie en invalshoek van een artikel. Bijvoorbeeld waar een definitie van sharia niet direct is op te maken maar wel vanuit de context af te leiden is. Het volgende schema is bij de analyse gehanteerd: Kop

Onderwerp/ plaatsaanduiding

4.3.2

Woordvoerders

Definitie/invalshoek

Trefwoorden/suggestie

Interviews

Met het oog op de hoofdvraag is gekozen voor het semi-gestructureerde diepte-interview (Baarda, 2005). Het open karakter van de methode geeft de geïnterviewden de ruimte een eigen invulling te geven de betekenis(sen) van sharia. De onderwerpen en de belangrijkste vragen liggen vast. De interviews zijn semi-gestructureerd en niet geheel open aangezien de vragen voortvloeien uit de theorie en de krantenanalyse. De interviews met de imams hadden als doel:  Vaststellen van de gehanteerde definitie van sharia en de wijze van toepassing door de imam in relatie met de Nederlandse staat.  De visie van de imam op de berichtgeving over sharia in de geschreven media van 2013 vaststellen. Vragen: 1. Wat is uw definitie van sharia? 2. Hoe ziet u de relatie tussen sharia en de Nederlandse staat? 3. Welke rol speelt de jihad als onderdeel van sharia? 4. Wat vindt u van de wijze waarop krantenmedia berichten over sharia? Het interview met de moslimonderzoeker had als doel:  Inzicht verschaffen in de betekenissen van sharia onder moslimjongeren.  Inzicht verschaffen in de relatie die moslimjongeren hebben met de media en met moskeeën. Vragen: 1. Wat kunt u zeggen over de gehanteerde sharia definities onder moslimjongeren, in de media en in moskeeën? 2. Wat kunt u zeggen over de relatie tussen media, moslimjongeren en moskeeën? Het interview met de islamvertegenwoordiger in de media had als doel:  Zijn betekenis van sharia vaststellen  Inzicht verschaffen in de relatie die hij heeft met de media, moskee en achterban. 27 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

Vragen: 1. Wat is uw definitie van sharia? 2. Wie vertegenwoordigt u? 3. Hoe omschrijft u uw relatie met media, moskeeën en uw achterban? Vier imams kunnen uiteraard niet representatief zijn voor alle in Nederland werkende imams. De vraag wie de islam vertegenwoordigd is niet eenvoudig te beantwoorden. Wel is het mogelijk om te onderzoeken op welke verschillende manieren de islam ervaren wordt. Er is getracht om imams te spreken vanuit verschillende werelden, zo hebben de 4 imams alle vier een ander etnische achtergrond. Met naar schatting 242 Turkse moskeeën en 179 Marokkaanse moskeeën (SCP, 2004:13) zijn de Turken en Marokkanen veruit de twee grootste etnische groepen. Daarom is er een Marokkaanse en een Turkse imam geïnterviewd. De Turkse imam heeft naast zijn imamschap de functie attaché van religieuze zaken van Turkije, wat inhoudt dat hij de belangrijkste religieuze adviseur is voor Turkse imams in Nederland. Tot slot zijn er twee imams geïnterviewd die een kleinere groep vertegenwoordigen. Een Surinaamse imam en een bekeerde imam van Nederlandse origine: De bekeerde imam is Hashim Jansen. Alle vier imams beschouwen zichzelf als soennitisch en hangen daarmee de grootste stroming aan in de islam in Nederland (SCP 2004). Tijdens het schrijven van deze scriptie is twijfel gerezen of Hashim Jansen beschikt over de vooraf veronderstelde theologische opleiding. Het NRC Handelsblad publiceerde op 12 november 2014 een artikel waaruit zou blijken dat deze ‘imam’ zich ten onrechte uitgeeft als imam. Jansen betitelt zich zelf als eerste homoseksuele imam en progressief gezind. Het COC heeft hem aangesteld om homoseksuele moslims te begeleiden. Jansen vertegenwoordigt een kleine groep moslims in Amsterdam die zijn lezingen en preken bijwoont. Daarbij moet worden opgemerkt dat het imamschap geen beschermde titel is. Religieus gezag is niet in alle islamitische groepen formeel vastgelegd. Imams zijn autonome figuren die binnen hun eigen gemeenschap en soms daar buiten invloed hebben (Digibron, 2001). Reflectie eigen positie als onderzoeker en interviewer 13 Het was niet eenvoudig om imams te spreken te krijgen, er is een lange zoektocht aan vooraf gegaan. Er zijn in totaal 8 imams benaderd waarvan er 4 aangaven geen tijd te hebben of doorverwezen naar andere imams die deskundiger zouden zijn en daarom geschikter voor het interview. De terughoudendheid komt denk ik voort uit het feit dat ‘sharia’ een beladen onderwerp is. Ik ben begonnen met het benaderen van moskeeën met de vraag of ik de imam kon spreken. In deze telefonische gesprekken werd er dikwijls doorgevraagd naar mijn beweegredenen, het onderwerp van het gesprek en mijn eigen vooronderstellingen omtrent sharia. Tussen het eerste contact met de moskee en het interview met de Surinaamse imam zat een periode van ruim 2 maanden. Ik heb meerdere voorgesprekken gevoerd voordat het eigenlijke gesprek plaatsvond. Het interview met de Turkse imam (de attaché voor religieuze zaken) had een 13

In deze paragraaf is er gekozen voor de ik-vorm, het gaat hier immers om de motieven en de handelingswijze van de onderzoeker.


zelfde tijdspanne. Dit had er mee te maken dat imams doorverwezen naar hun belangrijkste adviseur op het gebied van sharia. Ik had de indruk dat deze personen zich niet uit durfden te spreken over het onderwerp. Na deze twee interviews heb ik mijn tactiek voor het benaderen van imams gewijzigd door imams aan te spreken die actief zijn op sociale media. Via het laagdrempelig medium Facebook was het aanzienlijk eenvoudiger om imams van een geloofsgemeenschap te benaderen. De Marokkaanse en de Nederlandse imam (die ik via dit kanaal heb benaderd) gingen dan ook onmiddellijk akkoord met een vraaggesprek. Naast dat de term sharia als een gevoelig onderwerp ervaren werd, speelde de assertiviteit of de naar binnen gerichtheid van de imams ook een rol. Het spreekt voor zich dat de laatste twee imams aanzienlijk minder terughoudend waren om zich te mengen in de sharia discussie dan de eerste twee geïnterviewden, omdat zij zich al mengden in de publieke discussie door middel van sociale media. Inherent aan het diepte-interview is het gegeven dat de interviewer een grote rol speelt in de constructie van de gegevens die voorkomen uit het interview (Bryman, 2004), (Kvale en Brinkmann, 2009) en (Baarda, de Goede en Teunissen, 2005). De interviewer kan de invloed van zijn karakter en persoonlijke voorkeuren niet vermijden. Desalniettemin is er gestreefd naar een zo openlijk mogelijke weergave van de feiten. De vragen zijn gesteld vanuit de wetenschap dat er discussie bestaat over de pluriformiteit of uniformiteit van sharia. Hoewel de vragen hierop aansloten hadden de interviews een open karakter. Dit werd bevestigd door de terugkoppeling van de respondenten die aangaven tevreden te zijn met de uitwerking van de interviews. Ik heb getracht om de theorie zoveel mogelijk los te laten in de gesprekken om zodoende de ervaring van sharia door de respondenten centraal te stellen. Ik heb de theorie in zoverre meegenomen in de gesprekken, dat ik rekening heb gehouden met het beladen karakter van islam en media zoals dat in hoofdstuk 2 naar voren is gekomen. De vragen in de gesprekken zijn om die reden opgebouwd van verkennende vragen zoals: wat is uw functie, wie adviseert u, naar meer verdiepende vragen zoals: wat verstaat u onder sharia tot hoe zou u de context van de Nederlandse media omtrent dit onderwerp karakteriseren? Ik kan niet uitsluiten dat de respondenten hierop sociaal wenselijke antwoorden hebben gegeven. Ik ben een blanke man met een Nederlandse culturele achtergrond. Het is mogelijk dat geïnterviewden de noodzaak hebben gevoeld om daar hun antwoorden op aan te passen. Ik stel vast dat de respondenten de indruk wekten met overtuiging te spreken over hun ervaring van het begrip sharia en dat zij deze ervaring ook plaatsten in een bredere traditie. De islamvertegenwoordiger en de moslimonderzoeker waren eenvoudig te benaderen. 4.3.3

Interviewgegevens

Imam 1 De geïnterviewde wenst anoniem te blijven.14 Werkzaam: Als gevangenisimam en moskee-imam Etniciteit: Surinaams 14

Naam en overige gegevens bij de auteur bekend


Fiqh school: hanafitisch Totstandkoming interview: Het contact kwam tot stand via het moskeebestuur alwaar de imam werkzaam is. Het interview vond plaats op de locatie waar de imam werkzaam is. Van het gesprek bestaat een geluidsopname. Imam 2 Naam: Yusuf Acar Werkzaam: Op het Turkse consulaat in Deventer Etniciteit: Turks Fiqh school: Heeft geen voorkeur, hij wil alle vier de soennitische scholen vertegenwoordigen. Totstandkoming interview: Acar is de opvolger van Mehmet Malkoç als attaché van religieuze zaken. Aanvankelijk was er een interview georganiseerd met Malkoç, maar deze schoof de afspraak door naar Acar. Hij vertegenwoordigt het grootste deel van de Turkse imams in Nederland. Het interview vond plaats op het consulaat met behulp van een Turks - Engelse tolk. Van het gesprek bestaat een geluidsopname. Imam 3 Naam: Hashim Jansen Werkzaam: Naar eigen zeggen bezig met de oprichting van een progressieve moskee in Amsterdam. Hoewel hij beweert ontslagen te zijn als imam van de moskee in Goes is dit niet bevestigd en wordt er in de media getwijfeld over zijn status als imam en aan het feit of hij ooit werkzaam is geweest als zodanig. Etniciteit: Nederlands Fiqh school: hanafitisch Totstandkoming interview: Jansen is de eerste openlijk homoseksuele imam in Nederland en hij probeert dit bespreekbaar te maken. Hij beschouwt zichzelf als progressief. Het contact kwam tot stand via het sociale medium facebook. Het interview was telefonisch. Van het gesprek bestaat een geluidsopname. Imam 4 Naam: Azzedine Karrat Werkzaam: in de Essalam moskee in Rotterdam Etniciteit: Marokkaans Fiqh school: Malikitisch Totstandkoming interview: Karrat (1987) is een imam die naast prediken in de moskee moderne middelen in zet (youtube en facebook) om zijn boodschap te verkondigen. Het contact kwam tot stand via het sociale medium facebook. Het interview verliep via de mail. Islamvertegenwoordiger Naam: Maiwand al Afghani Werkzaam: student bedrijfskunde en actief op sociale media als prediker. Hij treedt met regelmaat op in kranten en televisieprogramma’s waarbij hij het


woord voert over jihad en sharia.15 Hij is een pleitbezorger van de gewapende jihad. Etniciteit: Afghaans. Totstandkoming interview: Het contact kwam tot stand via het sociale netwerk facebook en het interview verliep via Skype. Moslimonderzoeker Naam: Martijn de Koning Werkzaam: Aan de UVA en doet onderzoek naar moslimjongeren en salafisme. Totstandkoming interview: Het contact werd telefonisch gelegd en het interview vond plaat op de Vrije Universiteit. Er bestaat een geluidsopname van het gesprek.

15Knevel

en van den Brink 28-5-2013 Maiwand Al Afghani wordt in deze uitzending opgevoerd als moslim en hij geeft als zodanig tekst en uitleg over sharia zo ook in Volkskrant 14-06-2013 een opiniestuk van al Afghani met de titel: ‘Voor mensen die de ware islam volgen, is hier dus geen plek?’.


5 Uitkomsten 5.1

Inleiding

In dit hoofdstuk volgen de uitkomsten van de krantenschema’s en de interviews. De geselecteerde krantenartikelen zijn verwerkt in schema’s die terug te vinden zijn in de bijlage. Die schema’s zijn vervolgens verwerkt in de tabellen die in dit hoofdstuk gepresenteerd worden. Ook de uitgeschreven interviews zijn terug te vinden in de bijlage, in deelparagraaf 5.4 worden de interview resultaten gecategoriseerd naar de in hoofdstuk 4 geformuleerde vragen.

5.2

Geselecteerde krantenartikelen 5.2.1

De Telegraaf

De Telegraaf Land Groot Brittannie Nederland algemeen Amsterdam Den Haag, Schilderswijk Syrië Rusland Mali Jemen Onderwerp Groepering legt sharia op Moslimjongeren die sharia regels opleggen in Schilderswijk Peiling onder Nederlandse bevolking. Sharia wordt ingevoerd in Groot Brittannië Islamlobby Jihadisten in Syrië Sharia als gevaar voor de samenleving Woordvoerders Lokale autoriteiten (niet Nederland) Verslaggever publicist Anglicaanse kerk Maurice de Hond Hans Jansen Geert Wilders Sharia definities Sharia is voor een gewapende jihad Sharia is tegen nuttigen varkensvlees, alcohol en tegen ongesluierde vrouwen Sharia hoort bij bendes Sharia propageert aanslagen Sharia is gevaarlijk Suggestie Sharia is extremistisch terrorisme

Aantal 3 2 1 2 1 1 1 1 5 2 1 1 1 1 1 3 5 1 1 1 1 6 2 1 2 1 8 Tabel 5.2.1


5.2.2

Algemeen Dagblad

Algemeen Dagblad Land Nigeria Nederland algemeen Den Haag, Schilderswijk Saoedi-Arabië Mali Indonesië Iran Onderwerp Boko Haram legt sharia op Moslimjongeren die sharia regels opleggen in Schilderswijk. Lijfstraffen in Saoedi-Arabië Sharia als gevaar voor de samenleving Kledingvoorschriften in Iran Shariapolitie op Atjeh Toearegs rebellen die sharia opleggen in Mali Woordvoerders Rebellenleider/woordvoerder sharia Slachtoffer sharia Verslaggever/publicist Minister Asscher Raadslid Piet Hein Donner Mensenrechtenorganisatie Sharia definities Sharia is tegen nuttigen varkensvlees, alcohol en tegen ongesluierde vrouwen Sharia druist in tegen mensenrechten Sharia is tegen democratie Doodstraf voor afvalligheid Sharia is voor gewapende jihad Sharia is voor martelingen Sharia verbiedt zwemmen in zwemkleding Sharia is gevaarlijk Suggestie Sharia is extremistisch terrorisme Er bestaan verschillende interpretaties van sharia

5.2.3

Aantal 3 1 3 2 1 1 1 3 2 2 1 1 1 1 3 3 2 1 1 1 1 4 1 1 1 2 1 1 1 9 1 Tabel 5.2.2

de Volkskrant

de Volkskrant Land Mali Syrië Nederland, Schilderswijk in Den Haag Groot Brittannie Turkije Somalië Congo Afghanistan Tunesië

Aantal 2 2 2 1 1 1 1 1 1


Onderwerp Toearegs rebellen die sharia opleggen in Mali ADF rebellen die sharia opleggen in Congo Al shabaab die sharia oplegt in Somalië Jihadisten in Syrië Moslimjongeren die sharia regels opleggen in Schilderswijk Shariabankieren Yunuskwestie De staat Afghanistan voert opnieuw sharia in Sharia wetgeving in Tunesische grondwet Woordvoerders Verslaggever/publicist Lokale autoriteiten (niet Nederland) Rebellenleider/ sharia woordvoerder Wetenschapper Veiligheidsdienst Hulpinstantie PVV woordvoerder Slachtoffer van sharia Sharia definities: Sharia is tegen muziek Sharia is voor doden afvalligen Sharia is voor gewapende jihad Sharia is tegen nuttigen varkensvlees, alcohol en tegen ongesluierde vrouwen Sharia schrijft een bankiersysteem voor Sharia propageert steniging en handen afhakken Sharia is tegen democratie Sharia is gruwelijk Suggestie Sharia is extremistisch terrorisme Sharia wordt zonder geweld ingevoerd

5.2.4

2 1 1 2 2 1 1 1 1 4 2 1 1 1 1 1 1 1 1 3 2 1 2 1 1 9 3 Tabel 5.2.3

NRC Handelsblad

NRC Handelsblad Land Nigeria Egypte Syrië Indonesië Midden oosten algemeen Nederland, Schilderswijk in Den Haag Mali Tunesië Onderwerp Sharia in grondwet Egypte Boko Haram legt sharia op Jihadisten in Syrië FPI groepering legt sharia op. Moslimjongeren die sharia regels opleggen in Schilderswijk Toearegs rebellen die sharia opleggen in Mali Sharia wetgeving in Tunesische grondwet Woordvoerders Rebellenleider/ sharia woordvoerder

Aantal 3 2 2 1 1 1 1 1 3 3 3 2 1 1 1 1 5


Verslaggever/publicist Lokale autoriteiten (niet Nederland) Sharia definities Sharia is voor gewapende jihad Sharia is tegen nuttigen varkensvlees, alcohol en tegen ongesluierde vrouwen Sharia is tegen onderwijs Sharia is tegen democratie/grondwet Sharia houdt vooruitgang tegen Sharia heeft niets met de islam te maken Suggestie Sharia is extremistisch terrorisme

5.2.5

4 3 4 2 2 2 1 1 10 Tabel 5.2.4

Trouw

Trouw Land Mali Egypte Tunesië Somalië Marokko Pakistan Saoedi-Arabië Nederland, Schilderswijk in Den Haag Syrië Onderwerp Toearegs rebellen die sharia opleggen in Mali Jihadisten in Syrië Al shabaab die sharia oplegt in Somalië Mensenrechten in Saoedi-Arabië Moslimbroeders in Egypte Polygamie en sharia Doodstraf fatwa in Marokko Moraalpolitie in Egypte Taliban legt sharia op Woordvoerders Rebellenleider/ sharia woordvoerder Verslaggever/publicist Wetenschapper Hulpinstantie Slachtoffer van sharia Pro sharia advocaat Minister Asscher Mensenrechten organisatie Sharia definities Sharia is tegen muziek Sharia is voor doden afvalligen Sharia is voor gewapende jihad Sharia is tegen nuttigen varkensvlees, alcohol en tegen ongesluierde vrouwen Sharia is tegen porno Sharia voert doodstraf uit Sharia druist in tegen mensenrechten

Aantal 3 2 1 1 1 1 1 1 1 3 2 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 3 1 1 2 1 1 2 1 1 2 1


Sharia is primitief Sharia bepleit martelen Sharia is tegen democratie Suggestie Er zijn verschillende interpretaties van sharia Sharia is extremistisch terrorisme

5.3

1 1 1 1 7 Tabel 5.2.5

Totaal kranten

Deze paragraaf toont een totaaloverzicht van onderwerpen in alle onderzochte krantenartikelen. In tabel 5.3.1 zijn alle artikelonderwerpen verwerkt. Het terugkerende onderwerp is dat sharia door groeperingen met geweld wordt opgelegd aan de bevolking (Onderwerp nr 1, 3, 5, 6, 7, 15, 24 en 25). Onderwerp

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

aantal

ADF rebellen die sharia opleggen in Congo

1

Al shabaab die sharia oplegt in S omalië

2

Boko Haram legt sharia op

6

De staat Afghanistan voert opnieuw sharia in

1

Doodstraf fatw a in Marokko

1

FPI groepering legt sharia op

1

Groepering legt sharia op

5

Islamlobby

1

J ihadisten in S yrië

7

Kledingvoorschriften in Iran

1

Lijfstraffen in S aoedi-Arabië

2

Mensenrechten in S aoedi-Arabië

1

Moraalpolitie in Egypte

1

Moslimbroeders in Egypte

1

Moslimjongeren leggen shariaregels op, S childersw ijk

7

Peiling onder Nederlandse bevolking.

1

Polygamie en sharia

1

S haria als gevaar voor de samenleving

2

S haria in grondw et Egypte

3

S haria w etgeving in Tunesische grondw et

2

S haria w ordt ingevoerd in Groot Brittannië

1

S hariabankieren

1

S hariapolitie op Atjeh

1

Taliban legt sharia op

1

Toearegs rebellen die sharia opleggen in Mali

7

Y unuskw estie

1 Tabel 5.3.1


Grafiek 5.3.2 geeft aan uit welke regio’s het nieuws over sharia afkomstig is.

Regio's waarover gepubliceerd is met het woord 'sharia' in de vijf grootste landelijke dagbladen

Afghanistan Congo Egypte Groot Brittannië Indonesië Iran Jemen Mali Marokko Midden oosten algemeen Nederland algemeen Amsterdam Den Haag, Schilderswijk Nigeria Pakistan Rusland Saoedi-Arabië Somalië Syrië Tunesië Turkije 0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Aantal publicaties

Grafiek 5.3.2


Grafiek 5.3.3 geeft aan wat voor onderwerpen in de artikelen werden opgevoerd. Onderwerpen van de artikelen ADF rebellen die sharia opleggen in Congo Al shabaab die sharia oplegt in Somalië Boko Haram legt sharia op De staat Afghanistan voert opnieuw sharia in Doodstraf fatwa in Marokko FPI groepering legt sharia op Groepering legt sharia op Islamlobby Jihadisten in Syrië Kledingvoorschriften in Iran Lijfstraffen in Saoedi-Arabië Mensenrechten in Saoedi-Arabië Moraalpolitie in Egypte Moslimbroeders in Egypte Moslimjongeren leggen shariaregels op, Schilderswijk Peiling onder Nederlandse bevolking. Polygamie en sharia Sharia als gevaar voor de samenleving Sharia in grondwet Egypte Sharia wetgeving in Tunesische grondwet Sharia wordt ingevoerd in Groot Brittannië Shariabankieren Shariapolitie op Atjeh Taliban legt sharia op Toearegs rebellen die sharia opleggen in Mali Yunuskwestie 0

1

2

3

4

5

6

7

8

Aantal

Grafiek 5.3.3


Grafiek 5.3.4 geeft aan wat voor type woordvoerders in de artikelen werden opgevoerd.

Type woordvoerders in de artikelen Anglicaanse kerk Hulpinstantie Lokale autoriteiten (niet Nederland) Maurice de Hond Mensenrechtenorganisatie Minister Asscher Piet Hein Donner Pro sharia advocaat PVV woordvoerder Raadslid Rebellenleider/woordvoerder sharia Slachtoffer sharia Veiligheidsdienst Verslaggever publicist Wetenschapper 0

2

4

6

8

10

12

14

16

Aantal

Grafiek 5.3.4

De definitie van sharia werd het vaakst gegeven door een verslaggever of publicist. In het geval van de verslaggever betrof dit of de schrijver van het artikel of een geciteerde verslaggever ter plaatse. In tien van de 60 artikelen werd de definitie van sharia gegeven door de rebellenleider van een fundamentalistisch extremistische groepering die de sharia uitvoerde of wilde invoeren. Kort daarop volgen de lokale autoriteiten en de slachtoffers van sharia, variërend van wijn- of pornoverkoper tot professioneel zwemster. Driemaal werd de definitie van sharia gegeven door een wetenschapper.


18

Grafiek 5.3.5 geeft aan welke definities van sharia werden meegegeven in de artikelen.16 Definities van sharia Doodstraf voor afvalligheid Sharia druist in tegen mensenrechten Sharia heeft niets met de islam te maken Sharia hoort bij bendes Sharia houdt vooruitgang tegen Sharia is gevaarlijk Sharia is gruwelijk Sharia is primitief Sharia is tegen democratie Sharia is tegen muziek Sharia is tegen varkensvlees, alcohol ongesluierde vrouw Sharia is tegen onderwijs Sharia is tegen porno Sharia is voor een gewapende jihad Sharia is voor martelingen Sharia propageert aanslagen Sharia propageert steniging en handen afhakken Sharia schrijft een bankiersysteem voor Sharia verbiedt zwemmen in zwemkleding Sharia voert doodstraf uit 0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Aantal

Grafiek 5.3.5

Van de 60 artikelen waren er 58 waarin men van één definitie van de sharia uitging. Deze was gekoppeld aan een nieuwsfeit. De Volkskrant en Trouw publiceerden als enige van de 5 kranten een beiden artikel waarin werd aangegeven dat sharia meerdere interpretaties kent.

5.4 Interviews met imams, moslimonderzoeker en islamvertegenwoordiger 5.4.1

Uitkomsten interviews imams

Deze paragraaf vat de uitkomsten van de interviews samen aan de hand van de in hoofdstuk 4 geformuleerde vragen. 1. Wat is uw definitie van sharia? Imam 1: “Sharia betekent het volgen van wat God en zijn laatste profeet Mohammed gebieden of verbieden aan volgelingen.” Over sharia: “Als mensen willen scheiden dan probeer ik allereerst te verzoenen. Niemand wil immers een echtscheiding. De profeet heeft gezegd: ,De meest ongewenst toegestane daad is een echtscheiding'.” Daarnaast vindt imam 1 dat sharia het groepsbelang benadrukt daar waar mensen geneigd zijn om vooral aan zichzelf te denken. Als er bij een scheiding kinderen in het spel zijn dan kan 16Onder

gewapende jihad valt ook: Met geweld de sharia opleggen.


de sharia hulp bieden om voor elk lid van het gezin de beste oplossing te geven. In zijn optiek kan sharia geweld in principe onder geen enkele voorwaarde accepteren, niet als straf en ook niet als rechtvaardiging voor het ene individu ten opzichte van het andere individu. Zolang geweld te vermijden is dient men dit ook te vermijden. Alleen in het geval van absolute noodzaak kan men zich met geweld verdedigen. Noodzaak breekt wetten wanneer het gaat om leven en dood. Imam 2: De sharia zijn de wetten van God, de toepassing van deze wetten zijn echter sterk aan verandering onderhevig. Volgens de attaché van religieuze zaken van Turkije (imam 2) komt het strafrecht van de sharia geheel overeen met het strafrecht van de staat. Elke staat is immers tegen diefstal en moord. Lijfstraffen zijn al in een vroeg stadium door imam Umar ibn Khattab afgeschaft. Omdat de islam geen overheidsmodel kent kan het zich gemakkelijk aanpassen aan elk mogelijk overheidsmodel. Als er grondverplichtingen zijn die daar niet in opgenomen zijn, zoals overspel, dan kan het religieuze recht het slachtoffer helpen om een gepaste straf te vinden in het staatsrecht. Is die straf er niet dan blijft de straf uit aangezien het staatsrecht de hoogste autoriteit is. Imam 3: De sharia is de wetgeving van de islam die als doel heeft om de gemeenschap bij elkaar te houden en te verbinden in barmhartigheid en rechtvaardigheid. Volgens imam 3 wordt de sharia te juridisch geïnterpreteerd en is het de hoogste tijd om de sharia in haar oude context te herwaarderen. Sharia als filosofisch en spiritueel doel om de gemeenschap met God te verbinden. Imam 4: Sharia pleit voor datgene wat in het voordeel is van alle mensen en wil vrede voor de gehele mensheid nastreven. De betekenis van sharia komt het best naar voren volgens imam 4 in de verzen over rechtvaardigheid. Soera 49 aya 13 wordt daarbij expliciet genoemd. De mens is in verschillende vormen geschapen om elkaar te leren kennen. Man en vrouw en elke volk is van Adam en in die zin is elk mens gelijk. Wanneer er recht gesproken wordt vanuit sharia dient men dit dus ook te doen vanuit gelijkwaardigheid. 2. Hoe ziet u de relatie tussen sharia en de Nederlandse staat? Imam 1: Is van mening dat de sharia wet altijd het staatsrecht moet accepteren als het belangrijkste recht in het land. De sharia kan een aanvulling zijn op het al bestaande recht. Volgens de imam zou het een verrijking voor Nederland zijn als er een officiële sharia rechtbank wordt opgericht. Deze rechtbank moet zich beperken tot familie en erfrecht vraagstukken. Zij kan vanuit islamitisch perspectief moslims bijstaan op punten die niet al in het staatsrecht zijn opgenomen. De rechtbank moet zorgvuldig worden samengesteld en moet de islam zo breed mogelijk vertegenwoordigen. Imam 2: Volgens imam 2 zijn de wetten van sharia in Nederland overgeleverd aan de Nederlandse staat. De hoofdzaken van sharia zijn daar gewaarborgd. 41 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

De imam kan de moslim bijstaan in het vinden van zijn heil in het Nederlandse recht. Imam 3: De staat en sharia staan geheel los van elkaar en bijten elkaar niet. Sharia gaat over hoe de mensheid verbonden is met God, dat is een geestelijke vraagt, geen staatsrechtelijke vraag. Het staatsrecht wordt voor de sharia pas relevant als de staat de harmonie van haar gemeenschap schendt. Dan druist zijn in tegen sharia. Imam 4: Het uiteindelijke gezag ligt bij de officiële instanties van de staat. Als er elementen van het shariarecht worden ingevoerd dan moet dit met beleid gebeuren. De sharia is niet bindend, de staat of het juridisch gezag in een land kan dat wel zijn. 3. Welke rol speelt de jihad als onderdeel van sharia? Imam 1: Ziet de jihad als een innerlijke strijd. Voorbeeld: “Vanochtend ging om half 6 de wekker. Mijn wens was om uit te slapen, maar mijn gebod was om op te staan en om te bidden. Ik deed het laatste.” Imam 2: Ziet jihad als een vorm van dawah. Oftewel evangelisatie. De moslim doet aan jihad als hij actief anderen betrekt in zijn geloof zonder dat daarbij sprake is van dwang. De islam heeft geen bevel uitgevoerd om met oorlog de islam te verspreiden. Imam 3: Ziet de jihad als een innerlijke strijd. Imam 4: Er zijn verschillende vormen van jihad. Innerlijk en in de vorm van dawah en er is in de Koran sprake van een gewapende jihad. Hier wordt mee bedoeld dat een land het recht heeft om zich te verdedigen in een oorlogssituatie. 4. Wat vindt u van de wijze waarop krantenmedia berichten over sharia? Imam 1: Het overgrote deel van de imams in Nederland geven een geweldloze uitleg aan sharia, maar het internet heeft veel veranderd in de samenleving. Radicale stemmen krijgen nu meer aandacht doordat jongeren op internet opzoek gaan naar extreme geluiden. De media heeft nu veel meer invloed op de samenleving dan vroeger, daardoor is het voor imams lastiger om jongeren in de gemeenschap te betrekken. De media speelt hierin een aanjagende rol, hetzij door negatieve berichtgeving of door het geven van een platform aan radicale moslims. Imam 2: De islam is heel duidelijk in zijn afkeuring van geweld. Helaas is het zijn van ‘moslim’ geen beschermde titel en kunnen de meest vreemde geluiden worden opgepikt door de media. De associatie die de westerse media heeft bij de islam is vals.


Imam 3: Volgens de imam is er aandacht vanuit de media voor een andere interpretatie van sharia, al vindt hij zijn rol daarin lastig. De discussie is complex en is niet eenvoudig over te brengen. Imam 4: Sharia wordt vaak in de media gezien als iets wat te maken heeft met radicalisme, dat klopt niet. Elke moslim wil leven naar de wetten van sharia. De media heeft haar eigen definitie van sharia en het is goed als er meerdere betekenissen aan dit beeld worden toegevoegd. 5.4.2

interview met moslimonderzoeker

1. Wat kunt u zeggen over de gehanteerde sharia definities onder moslimjongeren, in de media en in moskeeën? “Sharia is niet een term waarbij de gemiddelde Nederlander denkt, oh gezellig. Het heeft de associatie handen afhakken, onderdrukking van vrouwen en steniging. Het beeld dat jongeren zelf hebben varieert heel sterk. Soms laten ze zich leiden door de media en soms meer door de traditie van de moskee. - Erfrecht en traditionele huwelijken zie je in salafistische kring. Er is echt maar een heel kleine groep die zich echt verdiept in de fiqh. Een hele kleine groep trekt de tegenstelling tussen democratie en sharia heel scherp. Dan heb je het over een man of 115 in Nederland. Het gros, ook uit salafistische hoek, roept op om te gaan stemmen en ziet geen tegenstelling tussen democratie en sharia.” 2. Wat kunt u zeggen over de relatie tussen media, moslimjongeren en moskeeën? “De associatie is geweld, intolerantie, wat voortvloeit uit de islam. Dat is niet helemaal onterecht, je kunt moeilijk ontkennen dat dit niet bestaat in de islam. Alleen er valt meer over die jongeren te vertellen dan dat. De Nederlandse cultuur is in veel gevallen een push factor. Ze voelen zich vervreemd, gevangen in twee culturen en niet geaccepteerd. Als je kijkt naar de motieven van deze jongeren dan blijkt dat dit in veel gevallen gestimuleerd is door Nederlandse media. Ze zijn vaak meer gekant tegen Nederland dan dat ze voor de rebellen in Syrië. Er zijn ook veel ronselaars die gebruik maken van fragmenten uit de Nederlandse media om te laten zien hoe stereotiep er over de islam gedacht wordt.”


5.4.3

Uitkomsten interview met islamvertegenwoordiger

Vragen: 1. Wat is uw definitie van sharia? Parafraserend: “Er kan heel veel onder sharia verstaan worden, er zijn verschillende interpretaties, maar lijfstraffen zijn zeker een onderdeel van de sharia evenals de gewapende jihad”. 2. Wie vertegenwoordigt u? “In eerste instantie vertegenwoordig ik alleen mijzelf, maar datgene wat ik zeg is conform islamitische bronnen, dus zodoende vertegenwoordig ik de islam en de moslims die zo behoren te denken.” 3. Hoe omschrijft u uw relatie met media, moskeeën en uw achterban? ”Er is veel onwetendheid en negatieve perceptie. Zo had ik op Twitter een discussie met columniste Sylvia Witteman die vrijwel direct lam sloeg omdat zij zich bedreigd zou voelen door mij. Ze twitterde dat het tijd werd om een foto van haar blote kont op twitter te zetten. Een sarcastische tweet als reactie op Heleen van Rooyen die graag naaktfoto’s publiekelijk maakt. Ik reageerde daarop met: 'Het leven van een ongelovige.’ Daarop reageerde ze dat ze voor het eerst bang was voor een jihadist en voor de vrijheid van meningsuiting.- Ik ben niet op zoek naar volgelingen, ik wil alleen mijn boodschap verspreiden. Daarom ben ik zo actief op sociale media. Het is waar dat ik de media ook opzoek. Overigens heb ik wel veel volgers op sociale media. Het is maar wat je onder volgelingen verstaat.- Ik word opgepikt omdat ik op internet actief ben. Mensen volgen mij daar en zo komen ze bij mij uit. Een imam is vooral actief in de moskee. Ik spreek met iedereen en heb een uitgesproken mening”.

5.5

Samenvatting bevindingen 5.5.1

Definitie

In 17 van de 60 gevallen is de definitie van het woord sharia direct gekoppeld aan de gewapende jihad. In 33 andere artikelen wordt de sharia omschreven als een verbodsleer of een lichamelijke strafoplegging. Eén artikel omschrijft de sharia als een banksysteemleer. De overigen (9) geven geen betekenissen aan sharia maar geven wel een bepaalde suggestie, zoals 'sharia is gevaarlijk' of 'sharia is primitief'. In 58 van de 60 artikelen (zie: bijlage 1: 8.3, 8.5) is de definitie direct gekoppeld aan het nieuwsfeit en wordt er gesproken over de sharia met een vaststaande betekenis. In de overige twee artikelen wordt aangegeven dat sharia verschillende interpretaties kent. De verschillende rechtsschooltradities die sharia kent kwamen in geen van de artikelen aan de orde.


5.5.2

Onderwerp

Uit de gegevens is af te lezen dat de ‘gewapende jihad’ de meest gebruikte context is waarbinnen het woord sharia gebruikt wordt. In 29 gevallen was het onderwerp van het artikel: “Het met geweld opleggen van sharia door een rebellengroepering” het woord jihad werd daarbij niet altijd genoemd. In 13 artikelen is het onderwerp een staat die straffen of verplichtingen oplegt op basis van sharia. 5.5.3

Woordvoerders

De schrijvers van de artikelen gaven in 17 gevallen zelf de definitie van sharia. In 10 artikelen werd de definitie gegeven door een rebellenleider. 8 keer ging het om de lokale autoriteiten en 7 keer de slachtoffers van een toegepaste veroordeling op basis van sharia. In de 60 artikelen werden er geen imams of islamitische theologen als woordvoerder opgevoerd. 5.5.4

Interviews imans

De imams omschrijven sharia als de een abstract begrip voor het goede leven, wat uit kan monden in een rechtssysteem. Over de concrete toepassing van sharia denken de imams verschillend. Waar ze het over eens zijn is dat de media een te eenzijdig beeld weergeeft. Ze ervaren alle vier in meer of mindere mate dat de definitie van sharia vastligt in de media en dat je als imam mee moet draaien in de mal die de media opgezet heeft. Alle vier imams zijn van mening dat de wetten van de staat leidend moeten zijn, de sharia moet een adviserende of bemiddelende rol spelen tussen de staat en de moslim. De imams denken ook verschillend over de toepassing van jihad. Geen van hen ziet de jihad als een rechtvaardiging voor het beginnen van een oorlog. Imam 4 vindt dat de sharia in sommige gevallen militair geweld toestaat. Het gaat dan om acties uit zelfverdediging in een oorlogssituatie. De andere 3 imams leggen het begrip uit vanuit een innerlijke strijd of wel als evangelisatie van de islam. 5.5.5

Moslimonderzoeker

De onderzoeker schetst een beeld van een door de media gecreëerde werkelijkheid over de sharia die zelfvervullend werkt. Jonge moslims spiegelen zich hieraan en raken verweesd van de betekenissen van sharia zoals die in moskeeën gepredikt worden. Genuanceerde islamvertegenwoordigers en imams krijgen onvoldoende ruimte om het publieke debat te beïnvloeden.

5.5.6

Islamvertegenwoordiger

De Islamvertegenwoordiger heeft een visie op sharia die aansluit bij de context zoals die in krantenartikelen gehanteerd wordt. Hij zoekt daarnaast gericht de publiciteit, zijn werkterrein bevindt zich niet in de moskee maar in de sociale media. 45 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

6 Analyse 6.1

Krantenframes en interviews

In hoofdstuk 3, onder punt 2, zijn een viertal betekenisconcepten van sharia genoemd: 1. Gods plan voor de mensheid, dat de juiste weg aangeeft: een abstract concept. 2. De klassieke sharia, zoals door schriftgeleerden van de klassieke rechtsscholen vastgesteld in de eerste twee eeuwen van de islam tot het sluiten van de poort van de ijtihad (interpretatie). 3. De historisch ontwikkelde sharia’s, waarin allerlei verschillende interpretaties en elementen zich naast elkaar hebben ontwikkeld. 4. De huidige sharia’s, een veelheid van vandaag de dag gehanteerde, en vaak sterk uiteenlopende, interpretaties van staten, groepen en individuen. Uit de bevindingen blijkt dat de kranten het tweede betekenisconcept framen. Met het woord sharia wordt verwezen naar een puristische en fundamentalistische interpretatie van de klassieke sharia. De artikelen doelen op een vaststaand wetssysteem dat steniging en handen afhakken gebiedt en een gewapende jihad propageert. Andere betekenisconcepten komen niet aan bod in het door de kranten gehanteerde frame. Hoewel sharia en jihad termen zijn die niet enkel door fundamentalisten gehanteerd worden, wekt de media de associatie op dat deze termen de hoofdoorzaak zijn van fundamentalistisch geweld. Van der Velden (2010) concludeerde dat er twee dominante islamframes in de Nederlandse media herkent kunnen worden: ‘het wij-zij frame’ en het ‘islam als schuldigenframe.’ Het laatste frame is duidelijk aanwezig in de berichtgeving over sharia. De sharia en daarmee de islam wordt als schuldige aangewezen omdat de sharia het geweld volgens de nieuwsberichten rechtvaardigt. Of er ook sprake is van een wij-zij frame is op basis van de bevindingen in deze scriptie niet met zekerheid te zeggen aangezien het onderscheid tussen moslims en anderen niet aangetroffen is in de onderzochte berichtgeving.

6.2

Interviews

De 4 geïnterviewde imams hanteren de betekenisconcepten 1,3 en 4. Zij omschrijven de sharia als een abstracte duiding van het goede leven of/en een wettelijk richtsnoer dat zich door de eeuwen heen steeds ontwikkeld heeft en verschillende interpretaties kent. De Islamvertegenwoordiger die als zodanig regelmatig optreedt in de media hanteert hetzelfde concept als de onderzochte kranten en houdt vast aan de klassieke sharia. De geïnterviewde onderzoeker wijst op een revival van puristische interpretaties onder salafistische jeugd. De geïnterviewde islamvertegenwoordiger valt volgens de onderzoeker binnen deze categorie. De islamvertegenwoordiger kan rekenen op media-aandacht omdat hij dezelfde context als de media hanteert.


6.3

Theorie versus bevindingen

De interviews met de imams en moslimonderzoeker bevestigen het beeld uit de theorie van een sharia als pluriform begrip. De geanalyseerde krantenartikelen en moslimvertegenwoordiger daarentegen geven een uniforme betekenis aan het begrip sharia, dat wil zeggen dat het begrip systematisch gekoppeld wordt aan een puristische en fundamentalistische interpretatie van klassieke sharia (hanteren van geweldstraffen). De theorie over media en islam uit hoofdstuk 2 ondersteunt dit gegeven. Na de aanslagen is de VS en de aanslagen op Pim Fortuyn en Theo van Gogh worden theologische begrippen zoals jihad en sharia geframed vanuit de context van die nieuwsgebeurtenissen.

6.4

Consequenties van framing

Het lezerspubliek van de onderzochte kranten krijgt een eenzijdige betekenis van sharia voorgeschoteld. De visie van de imams op sharia past niet in het gehanteerde frame van de media en wordt dus niet gehoord. Als de lezer deze kranten als belangrijkste informatiebron beschouwt voor zijn begrip van sharia dan kan deze lezer niet anders concluderen dat sharia een vaststaand wetssysteem is dat straffen oplegt zoals steniging en handen afhakken en een gewapende jihad propageert. In 58 van de 60 artikelen wordt sharia als zodanig voorgesteld. Hoewel dit een bestaande betekenis is geeft dit geen gebalanceerd beeld van de verschillende gehanteerde betekenissen van sharia door imams, groepen individuen en staten.

6.5

Beantwoording subvragen

1. Hoe wordt islam en sharia in de Nederlandse media gerepresenteerd sinds 2001? De berichtgeving rondom islam en sharia kan niet losgezien worden van de aanslagen in de VS en de moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh. Islamitische theologische begrippen zoals sharia zijn sinds deze gebeurtenis meer onder de aandacht gekomen en worden geassocieerd met terreur. 2. Hoe wordt sharia in de praktijk ten uitvoer gebracht en wat wordt er onder verstaan? Groepen, individuen en staten hebben verschillende interpretaties van sharia. De sharia wordt ook per groep of staat verschillend in praktijk gebracht. De geïnterviewde imams geven op basis van sharia advies over zaken als scheiding, trouwen en zonden. Een deel van de moslimstaten erkent de klassieke sharia. Eén land voert de lijfstraffen op regelmatige basis uit. Islamitische fundamentalistische groeperingen hanteren een puristische interpretatie van de klassieke sharia. 3. In welke context(en) wordt sharia genoemd in krantenberichten?


Het woord sharia wordt in een context van fundamentalisme en terrorisme gebruikt. 4. Welke betekenissen van sharia zijn dominant in de krantenberichten? De fundamentalistische interpretatie van de klassieke sharia is dominant. 5. Welke betekenissen geven imams aan het begrip sharia? De betekenisconcepten 1, 3 en 4. 6. In hoeverre komen de context en betekenissen van sharia in de krantenberichten overeen met de contexten en betekenissen die imams in Nederland geven aan sharia? De betekenissen en contexten van de geïnterviewde imams komen niet overeen met de betekenis en context van sharia zoals gehanteerd door de media.


7 Conclusie Welke betekenis of betekenissen werden toegekend aan het begrip sharia in de grootste Nederlandse geschreven krantendagbladen in het jaar 2013 en in hoeverre komen deze overeen met betekenis(sen) van imams en islamvertegenwoordigers in Nederland? De gehanteerde betekenis van sharia in Nederlandse kranten reproduceert het discours van fundamentalisten. In dit discours heeft sharia de betekenis van de klassieke sharia zoals deze door schriftgeleerden van de klassieke rechtsscholen is vastgesteld in de eerste twee eeuwen van de islam tot het sluiten van de poort van de ijtihad (interpretatie) en geherinterpreteerd is door fundamentalistische groeperingen. De geïnterviewde imams wijken af van deze betekenis en geven een historische of hedendaagse betekenis aan sharia. Actualiteit over extremistische en fundamentarische groeperingen zijn de belangrijkste aanleiding voor het gebruik van het woord sharia in nieuwsberichten. Het gebruik van het woord sharia door Nederlandse imams en Nederlandse moslims is in geen enkel nieuwsartikel ter sprake gekomen. Door het gehanteerde frame in de media, wordt het moslims met een andere visie op sharia onmogelijk gemaakt om deel te nemen aan het publieke debat. Elke visie op sharia moet conform het mediastramien refereren aan het al bestaande betekenisconcept van sharia. De geïnterviewde Al-Afghani treedt, hoewel hij geen theologische achtergrond heeft, met regelmaat op in de media om islamitische begrippen zoals sharia te duiden als islamvertegenwoordiger. Volgens onderzoeker Martijn de Koning worden salafistische jongeren zoals Al-Afghani in hun opvattingen bevestigd en gevoed door de media. De media kiest woordvoerders die passen bij de stellingnamen en referentie van de media zelf. De krantenanalyse van deze scriptie ondersteund die stelling. Het publieke debat over sharia is in de onderzochte kranten geen open debat, maar een debat waarin de vertrekpositie van het debat en de daarbij behoren associaties al vast liggen.

7.1

Aanbevelingen 7.1.1

Academisch

De vier imams zijn niet representatief voor het gehele gedachtegoed van imams in Nederland. Zij dekken niet alle islamitische stromingen, etniciteiten en culturen die imams vertegenwoordigen. Om een breed betrouwbaar beeld te krijgen van de verschillende betekenissen van sharia onder imams is verder onderzoek nodig. Deze scriptie toont aan dat de dagbladenmedia in Nederland de betekenis van sharia ontlenen aan het fundamentalistische gedachtegoed. Vast staat dat de bestaande visies over sharia van de geïnterviewde imams genegeerd worden. 49 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

Interessant is om te weten in hoeverre dit ook geldt voor andere vormen van media zoals televisie, radio en internet. Daarnaast zou vervolgonderzoek zich kunnen richten op de vraag in hoeverre de constructie van het nieuws bepalend is voor heersende opinies in de samenleving en politieke besluiten omtrent sharia. Mocht er besloten worden tot een algeheel verbod op invoering van sharia, welke sentimenten en betekenisconcepten zijn daarbij dan richtingbepalend? 7.1.2

Media

Het is te verdedigen dat de betekenis van begrippen in de media bepaald wordt door de actualiteit over deze begrippen. Echter als een begrip als sharia consequent dezelfde betekenis en context mee krijgt, zonder daarbij in acht te nemen dat deze betekenis niet breed gedragen wordt door o.a. Nederlandse imams, dan geeft dit een vertekend beeld. Het lijkt evident dat nieuws over terreurgroeperingen meer nieuwsaandacht genereren dan nieuws over Europese banken die shariarecht implementeren of de toepassing van sharia in het alledaagse leven van moslims in Nederland. Toch kan op een vrij eenvoudige manier recht gedaan worden aan de discussie omtrent sharia. Een zin als: “In hun strijd om de sharia, de islamitische wetgeving, ingevoerd te krijgen, hebben rebellen van het ADF verschillende dodelijke terroristische aanslagen gepleegd in Oeganda” (de Volkskrant 14 juli) kan eenvoudig aangepast worden in: “In hun strijd om een fundamentalistische interpretatie van sharia ingevoerd te krijgen, hebben rebellen van het ADF verschillende dodelijke terroristische aanslagen gepleegd in Oeganda.” Wat tot nadenken stemt is dat in datzelfde land ook het “Verzetsleger van de Heer” van Joseph Kony actief is. Deze organisatie stelt zichzelf ten doel om een staat te stichten op basis van de tien geboden (Allen, 2010). In nieuwsartikelen over terreurdaden van deze organisatie wordt met geen woord gerept over de gebruikte theologie voor het rechtvaardigen van geweld. Kony is geen christenfundamentalist, maar een guerrillastrijder en een massamoordenaar (Telegraaf 16 maart 2012), (Volkskrant 7 maart 2012).


Bronvermelding Literatuur Ajouaou, M. Islam in Nederland: theologische bijdragen in tijden van secularisering. Amsterdam: Boom, 2011. Akgunduz, A. Inleiding tot het Islamitisch recht. Rotterdam: IUR Press, 2012. Al Afghani, M., “Knevel en van den Brink”, Uitzending gemist video mei 28, 2013, http://www.npo.nl/knevel-van-den-brink/28-05-2013/EO_101200523. Allen, T. The Lord resistance army: Myth and Reality. Londen: Zed Books, 2010. Alshech, E. The doctrinal Crisis within the Salafi-Jihadi Ranks and the Emergence of Neo Takfirism: A historical and doctrinal Analysis. Hebron: Brill, 2014. Armstrong, K. De strijd om God: Een geschiedenis van het fundamentalisme. Amsterdam: De bezige bij, 2005. Baarda, D.B., De Goede, M.P.M en Theunissen, J. Basisboek kwalitatief onderzoek: handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek. Groningen/Houten: Wolters-Noordhof bv, 2005. Bangstad, S, ”Inclusion and Exclusion in the Mediated Public Sphere: The Case of Norway and its Muslims.” Social Anthropology 21 (3). 2013. Barr, J. Fundamentalism. Londen: Hymns Ancient & Modern,1981. Berger, M. Klassieke sharia en vernieuwing. Amsterdam: Amsterdam University Press, 2006. Berger, M. Sharia, Islam tussen recht en politiek. Den Haag: Boom Juridische Uitgeverij, 2006. Berkowitz, E, “Framing the future of Fanfiction: How the New York Times’ Portrayal of a Youth Media Subculture Influences Beliefs about Media Literacy Education.” Journal of Media Literacy Education, 4 (3), 2005. Gedownload 1 mei 2015 via: http://digitalcommons.uri.edu/jmle/vol4/iss3/2. Bryman, A. Social Research Methods. Oxford: Oxford University Press, 2004. Cohen, A.A. en Wolfsfeld, G.W. Framing the Intifada: people and the media. New York: Ablex Publishing, 1993. De Barros, C. De Islam en de media: vijand of vriend? Een literatuurstudie over de totstandkoming van onderzoeken met betrekking tot de Islam in de 51 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

media. MA Scriptie, UVA, 2011. Gedownload 1 mei 2015 via: http://dare.uva.nl/cgi/arno/show.cgi?fid=228887. De Boer, C. en Brennecke, S.I. Theorieën over media impact. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam, 2003. De Hond, M. “Reacties op islam in Nederland.” Peil.nl. Geraadpleegd http://www.pvv.nl/images/stories/Reactie_op_Islam_in_Nederland.pdf (Geraadpleegd 28 april 2015). Deuze, M. Multiculturaliteit en journalistiek Nederland, The Amsterdam School of communications Research ASCOR: Faculty of Social and Behavioral Sciences, Gedownload 1 mei 2015 via: http://www.miramedia.nl/media/files/deuze.pdf. De Vreese, C.H. Framing Europe, Television news and European Integration. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam, Aksant, 2003. D’ Haenens, L. en Bink, S. Islam in the Dutch press: with special attention to the Algemeen Dagblad. Media, Culture en Society, 29(1), 2007, 135-149. D’ Haenens, L. en Lange de, M., “Framing of asylum seekers in dutch regional newspapers”. Media, Culture & Society, 23 (6), 2001, 847-860. Digibron, “Islam kent geen opleiding tot imam.” Digibron.nl. http://www.digibron.nl/search/detail/012dcf8af5cf56fa449decd7/islamkent-geen-opleidingseisen-voor-imam (Geraadpleegd 28 april 2015). Dijk van, T. Minderheden in de media: Een analyse van de berichtgeving over etnische minderheden in de dagbladpers. Amsterdam: Dagbladpers, 1983. Entman, R., “Framing U.S. coverage of international news: Contrasts in narratives of the KAL and Iran Air incidents”. Journal of Communication, 41 (4), 1991, 6–2. Fortuyn, P. De puinhopen van acht jaar Paars. Karakter. Rotterdam: Uithoorn / Speakers Academy, 2002. Gamson, W. A., “News as framing: Comments on Graber.” American Behavioral Scientist, 33, 1989, 157–166. Ganzevoort, R.R. en Roeland, J.H., “Lived religion: The praxis of practical theology.” In: International Journal of Practical Theology. 18(1), 2014. 91101. Goffman. E., Frame Analysis: An essay on the organisation of experience. Boston: North Eastern university press, 1986. Hidir, O. Inleiding tot de hadithwetenschap: ontstaansgeschiedenis, literatuur, methodologie en kritische benaderingen. Rotterdam: IUR PRESS, 2010. 52 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

Jansen, Y. Critique of religion and the framing of jews and muslims in the Netherlands today. Amsterdam: ASCA, 2013. Johnson- Cartee, K.S. News Narratives and News Framing. Constructing Political Reality. Oxford: Rowman & Littlefield Publishers, inc, 2005. Joustra, J.A.S. en Aa, G.M.F.T. Islam de essentiele gids bij de snelst groeiende religie ter wereld. Amsterdam: Elsevier, ISSN 1875-080X, 2006. 1-98. Karagül, A, “Islamic Care Ethics, between Law and conscience”, Looking beneath the surface. Leiden: Brill, 2013. Kamali, M.H. Shari’ah law: An introduction. Londen: One world publications, 2008. Khatab, S. Understanding islamic fundamentalism: The Theological and ideological basic of Al-Qa‘ida’s Political Tactics. Cairo: The American University in Cairo Press, 2011. Kovach,B. The elements of journalism: what newspapers should know and the public should expect. New York:Three Rivers Press, 2007. Kroon, van der. R. Moslims in de media, verandering in beeldvorming. Rotterdam: Erasmus universiteit Rotterdam, 2005. Kvale, S, en Brinkmann, S. InterViews: Learning the Craft of Qualitative Research Interviewing. Los Angeles: SAGE, 2009. Leurdijk, A. Televisiejournalistiek over de multiculturele samenleving. Amsterdam: Het Spinhuis, 1999. Li, X. Stages of a Crisis and Media Frames and Functions. U.S. TV Networks Coverage of the 9/11 Tragedy during the 24 Hour. Conference Paper. International Communication Association 2005, Annual Meeting: New York, 2004, 1-32. Iyengar, S. en Peters M.D. en Kinder, D.R., “Experimental demonstrations of the ‘not-so-minimal’ consequences of television news programs.” American Political Science Review, 76, 1982, 848-858. Macnamara. J. Media content analysis: it issues; benefits and best practice methodology. Sydney: University of technology Sydney, 2003. Mason, D. en Rosenholtz ,C. Missing Voices: A study of religious voices in mainstream Media reports about LGTB equality. Columbia: Center on religion Religion & the professions, 2012. McCombs, M. F. en Shaw, D. L., The agenda-setting function of mass media. Public Opinion Quarterly, 36, 176-197, 1972. 53 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

McQuail, D. Mass communication theory: An introduction. Londen; Thousand Oaks: SAGE, 1997. Nahas, O. De andere jihad. Antwerpen: Uitgeverij Ten Have, 2007. NDP Nieuwsmedia, Verspreide oplage uitgesplitst naar binnen- en buitenland per titel. http://www.oplagen-dagbladen.nl/ (Geraadpleegd 3 mei 2015). Nieuwland, R. zelfcensuur en islamitische fundamentalisme. Tilburg: School of media, Fontys hogeschool, 2005. Otto, J.M. (editor) Sharia incorporated, A comparative Overview of the Legal Systems of Twelve Muslim Countries in Past and Present. Leiden: University Press, 2010. Otto, J.M. Sharia en nationaal recht: rechtssystemen in moslimlanden tussen traditie, politiek en rechtsstaat, WRR verkenningen ; 11, Amsterdam: Amsterdam University Press, 2006. Roeland, J. en Aupers, S. en Houtman, D. en Noomen, I., “Zoeken naar zuiverheid. Religieuze purificatie onder jonge new-agers, evangelicalen en moslims.” Sociologie, 6 (2) 2010, 11-30. Perez, E. ‘Nova en de islam.’ Representatie van de islam en de Marokkaanse en Islamitische gemeenschap in NOVA. MA scriptie, UVA, 2008. Gedownload 1 mei 2015 via http://dare.uva.nl/cgi/arno/show.cgi?fid=122009. Pludowski, T. (editor) How the World’s News Media Reacted to 9/11: Essays from Around the Globe. Washington: Marquette books, 2007. Rojeckj, A, “Media Discourse on Globalizationand Terror.” Political Communication, 22, 2005, 63-81. Said, E. W, Orientalism. London: Penguin Books, 2003. Said, E. W. Covering Islam: How the Media and the Experts Determine How We See the Rest of the World. New York: Vintage Books, 1997. Semetko, H.A. en Valkenburg, P.M., “Framing European politics: A content analysis of press and television news.” Journal of Communication, Spring 2000, 2000, 93-109. Sociaal-Cultureel Rapport, Moslims in Nederland: feiten, beleid en beeldvorming, Moslim in Nederland. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau, 2004. Stappers, J.G. en Reijnders, A.D. en Möller, W. A. J. De werking van massamedia: Een overzicht van inzichten. Den Haag: Staatsuitgeverij, 1983. 54 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

Scheufele, D.A., Framing as a theory of media effects. Journal of communication, 49(1), 102-122, 1999. Scheufele, D. A., Agenda-setting, priming, and framing revisited: Another look at cognitive Effects of political communication. Mass Communication & Society, 2000. Schilder, J., Weg van de straat naar school werk en moskee: Een sociologisch onderzoek naar het spanningsveld tussen straatcultuur en geloofsbeleving bij jonge moslims. Rotterdam: Erasmus Universiteit, 2011. Stromback, J., Framing of the Iraq War in the Elite Newspapers. New York: Conference Paper: International Communication Association 2005, Annual Meeting, 2005, 1-20. Van Cuilenburg, J.J. en Scholten, O., en Noomen, G.W. Communicatiewetenschap Bussum: Coutinho, 1996. Van der Velden, M. Framing de islam na 11 september 2001: Een onderzoek naar de beeldvorming van moslims/islam in de dagbladen De Telegraaf en de Volkskrant in de week na de aanslagen in de Verenigde Staten van Amerika. Amsterdam Docteraalscriptie, UVA, 2007. Gedownload 1 mei 2015 via: http://dare.uva.nl/cgi/arno/show.cgi?fid=93886. Van Gorp, B. Frames in de nieuwsmedia. Een onderzoek naar het theoretische en methodologische potentieel van het concept framing met studies van de asielberichtgeving en haar effecten. doctoraatsproefschrift uit: Institute for media Studies. Antwerpen: UA, 2004. Van Helden, P.E. Framing Islam: een onderzoek naar de beeldvorming over moslims in de media en onder de Nederlandse bevolking. Amsterdam: MA scriptie Vrije Universiteit, 2005. Gedownload 1 mei via: http://www.miramedia.nl/scriptiebank/framing-islam.htm. Van Herten, M. en Otten F., “Naar een nieuwe schatting van het aantal islamieten in Nederland.” CBS: Bevolkingstrends, 3de kwartaal 2007, 48-53. Van Rooy, S. en W. (editor), De Islam kritische essays over een politieke religie. Brussel: Academic and Scientific Publishers, 2010. Wansink, H. De erfenis van Pim Fortuyn: De Nederlandse democratie na de opstand van de kiezers. Amsterdam: Meulenhoff, 2004. Watt, M.W., Muslim-Christian Encounters. Londen: Routledge, 1991. Wijnberg, R., “Kijken in de ziel”, Uitzending gemist video, 3:00, Juli 21, 2014, http://www.tvuitzendinggemist.nl/nederland-2/kijken-in-de-zieljournalisten/venster-op-de-wereld-ma-21-juli-2014-21-15-31121.


Yaqin, A. en Morey, P. Framing muslim: stereotyping and representation after 9/11. Cambridge: Harvard university Press, 2011. Zelizer, B. en Allan, S. Journalism after September 11. London: Routledge, 2003. Artikelen in media (op verschijningsdatum). Het gaat hier alleen om de specifiek genoemde bronnen. De geanalyseerde krantenartikelen zijn terug te vinden in de analyseschema’s in bijlage 1. De Telegraaf, 12 september 2001 Het Het Parool, 12 mei 2002 de Volkskrant, 3 november 2004 de Volkskrant, 18 juni 2011 de Volkskrant, 7 maart 2012 De Telegraaf, 16 maart 2012 De Volkskrant, 14 juni 2013 de Volkskrant, 14 juli 2013


8 Bijlage 1, Analyse kranten 8.1

De Telegraaf

De Telegraaf januari

januari

Januari

februari

mei

Juni

juli

augustus

september

Kop ‘‘Bende verkondigd sharia in Londen’’ ‘‘Levensgeva arlijk’’ ‘‘Fundament alisme’’ ‘‘invoering sharia onvermijdelij k’ ‘‘Kalifaat’’

‘‘Links en rechts klaar met de islam’’ ‘‘kopstuk sharia4 belgium komt om in Syrië’’ ‘‘PVV woest om islampromot ie’’ ‘‘Satan

Onderwerp/land Groot Brittanie

Woordvoerders Engelse politie

Groepering legt sharia op. Rusland

redactie

Groepering legt sharia op. Groot Brittannië

redactie

Groepering legt sharia op. Groot Brittannië

Anglicaanse kerk

sharia wordt ingevoerd in Groot Brittannië. Schilderswijk

De anglicaanse kerk kan niet tegen houden dat de sharia wordt ingevoerd in Groot Brittannië. Geen verdere definitie gegeven

redactie

Moslims die sharia regels opleggen in Schilderswijk Nederland

Vrouwen moeten bedekt zijn, geen varkensvlees en geen alcohol. Dit wordt met dwang opgelegd.

Het gevaar voor sharia wordt gebagatelliseerd, in Den Haag wordt de sharia uitgevoerd: vrouwen worden geïntimideerd.

Maurice de Hond

Uit een peiling blijkt dat de meerderheid van de Nederlands helemaal klaar is met alles wat met sharia te maken heeft. Geen definitie gegeven.

Geciteerd uit de Belgische krant: Het laatste nieuws

Overlijden van een extremistische moslim die voor invoering van sharia was. (Gewapende Jihad.)

Op de vraag wilt u een verbod op sharia zegt 72 procent van de Nederlanders ja. De Hond heeft niet gepeild wat die Nederlanders verstonden onder sharia. Hij wilde ,,de ruggengraat van de Belgische democratie breken.’’

Geert Wilders

Sharia druist in tegen mensenrechten.

Koeweit financiert islamlobby in Nederland. In Koeweit is sharia ondergeschikt aan mensenrechten

Columnist

Sharia betekent gewapende jihad.

Cynisch en sarcastische column over

Peiling. Syrië Jihadisten in Syrië Nederland

Definitie/invalshoek Na een filmpje dat online gezet is van jongeren die buurtgenoten aanspreken op gedrag is de politie een onderzoek begonnen naar de vraag of het gaat om een grap of om sharia’’ Een mogelijke toekomstige dader van een aanslag in Sotsji wordt in kaart gebracht. Terreurgroepen willen de sharia in Sotsji invoeren door aanslagen. ,,De wereld gaat ten onder aan moslimfundamentalisme. Kijk maar naar de sharia-politie in Groot Brittannië.’’

Islamlobby. Schilderswijk

Trefwoorden/suggestie Geen onderscheid sharia in abstracte zin en in dit voorbeeld. Sharia gaat samen met extremistisch terrorisme. ,,Vrouwen zijn minder waard in de sharia. Ze zijn niet meer waard dan een lolly die op de grond valt’’ Verder geen argumenten of uitleg over sharia. De suggestie is dat de sharia een bedreiging vormt voor de veiligheid.


Richard’’

oktober

november

december

‘‘Sharia tijdens Amsterdam debat ‘‘Balanceren tussen machten: VN missie komt in wespennest van Jihadi’s. en Malinees leger.’’ ‘‘Ansar al sharia eist aanslag op’’

Moslims die sharia regels opleggen in Schilderswijk Amsterdam

Hans Jansen

Sharia als gevaar voor de samenleving. Mali Toearegs rebellen leggen sharia op.

Verslaggever

Jemen Ansar al sharia legt sharia op.

Ministerie van defensie in Jemen

,,het is niet gewoon dat het sharia gedachtegoed is overgewaaid naar Nederland’’ zegt Hans Jansen. Hij in treed debat met orthodoxe moslims ,,Sinds het vertrek van Khaddfi schiet de sharia wortel in Mali.’’

Sharia propageert aanslagen.

Richard Krajicek die in achterstandwijken jongeren aan het sporten probeert te helpen. Het is goed dat ze sporten ze moeten immers klaargestoomd worden voor sharia. Alleen dat snapt satan Richard niet Sharia is gevaarlijk voor Nederland

Sharia wordt met geweld ingevoerd en het begrip wordt niet verder uitgelegd buiten de betekenis die de rebellen eraan geven.

Ansar al sharia zijn aanhangers van sharia de islamitische wet.

Tabel 8.1


8.2

Algemeen Dagblad

Algemeen Dagblad januari

Januari

Januari

april

mei

juni

juli

augustus

Kop ‘‘Een Bijbel is goed voor de doodstraf’’ ‘‘Ik greep de kinderen en sprong in de bus’’

Onderwerp Saoedi Arabië

‘‘Atjeh verbiedt wijdbeens op brommer zitten’’ ‘‘Saoedische rechtbank veroordeeld man tot verlamming. ’’ ‘‘Haagse raadlieden bezoeken Schilderswijk : ‘geen sharia’’ ‘‘Geen kleding volgens sharia, zwemrecord niet erkend’’ ‘‘Rare jongens die Egyptenaren’ ’

Indonesië

‘‘Bange Nigerianen eisen

Nigeria

Woordvoerders De redactie

Definitie/invalshoek Sharia eist de doodstraf voor afvalligheid.

Trefwoorden/suggestie In Saoedi Arabië wordt de sharia toegepast.

katholieke priester

Sharia is extremistisch geweld. Sharia is tegen afvalligen.

Christelijke inrichtingen werden verwoest, kerken zijn platgebrand en vrouwen dekten christelijke symbolen toe, de sharia is ingevoerd

Verslaggever

Sharia en lijfstraffen (geweld) gaan hand in hand.

De sharia is in 2009 in Atjeh ingevoerd. Overtredingen van de wet worden door openbare afranseling bestraft.

Amnesty international

Sharia gaat in tegen de rechten van de mens.

,,Landen die de sharia wetgeving hanteren voeren vaak ‘weerwraak’ uit d.m.v verlamming’’

Raadslieden Den Haag

Moslims geloven in sharia en als ze de kans krijgen willen ze die opleggen. (Jihad met geweld.)

CDA Fractievoorzitter Gert-Jan Bakker: ,,Er wonen overwegend moslims in deze wijk maar we hebben niet gemerkt dat zij het voor het zeggen zouden hebben.’’

Profzwemster Elham Asghari

sharia verbiedt zwemmen zonder gepaste kleding. Aghari roept op om haar record erkend te krijgen.

Begrip sharia wordt niet verder uitgelegd

Minister Piet Hein Donner

,,Donner vond dat de sharia best in Nederland kon worden ingevoerd, zolang daar een democratische meerderheid voor was - ,,In Egypte zijn het afgelopen weekend 30 doden gevallen’’ Boko Haram wil sharia met geweld (Jihad) invoeren.

Sharia is gevaarlijk. Donner onderschat het gevaar.

doodstraf Mali Toearegs rebellen die sharia opleggen in Mali

shariapolitie op Atjeh Saoedi Arabië Lijfstraffen in Saoedi Arabië Schilderswijk Moslims die sharia regels opleggen in Schilderswijk. Iran Kledingvoorschriften in Iran. Nederland Sharia als gevaar voor de samenleving.

Boko Haram legt sharia

Boko Haram

Sharia is extremistisch geweld.


september

oktober

november

december

wapens’’

op.

‘‘PVV wil onderzoek naar shariawijken ’’ ‘‘in Kano wordt sharia strikt gehandhaafd ’’

Schilderswijk

‘‘Sharia politie slaat bevoorradin g stuk’’ ‘‘Den Haag: De nieuwe wildernis van het Westen’’

Moslims die sharia regels opleggen in Schilderswijk. Nigeria

Boko Haram legt sharia op. Nigeria Boko Haram legt sharia op. Schilderswijk Moslims die sharia regels opleggen in Schilderswijk.

Minister Asscher

Sharia verbiedt alcohol gebruik en nuttigen van varkensvlees.

Moslims leggen hun leefregels op.

Woordvoerder van de zedenpolitie Hisbah en een taxichauffeur

een taxichauffeur (moslim) meent dat sharia niet verbiedt om bepaalde kleding te dragen, zedenpolitie meent dit wel.

Er wordt uitgelegd dat er verschillende interpretaties van sharia zijn. En dat kledingvoorschriften niet altijd verboden worden.

Politiechef en een winkelier

Winkeliers zijn slachtoffer van shariapolitie die alcohol met harde hand verwijdert uit de winkels. Sharia is tegen alcohol.

Er wordt een vorm van islamitische wetgeving toegepast

column

Sharia is tegen democratie

,,Een nieuw kalifaatje een minisharia’’ Jongens zwaaien met jihad vlaggen en bespotten de democratie.

Tabel 8.2


8.3

de Volkskrant

de Volkskrant januari

februari

maart

april

mei

juni

juli

augustus

Kop ‘‘Muziek is de grootste zondebok in Mali ‘‘Toearegs Mali pakken radicale moslims op’’ ‘‘Erdogan bepaalt niet of Yunus en moslim is’’ ‘‘Sharia4Holl and speelt rol bij Jihadreizen’’ ‘‘Zorgwekke nd deze nieuwe golf van radicaliserin g’’ ‘‘Banken kunnen leren van de islam’’

Onderwerp/Land Mali

Woordvoerders Sidi Toure een muzikant

Definitie/invalshoek Muzikant mag geen muziek meer spelen van islamitische extremisten

Trefwoorden/suggestie In de sharia staat dat het verboden is om muziek te maken. Ook het hebben van telefoons en democratie wordt afgezworen

MNLA woordvoerder van de rebellen

De man die de sharia in Mali invoerde is opgepakt

Geen onderscheid tussen sharia in algemene zin en sharia van rebellen

Publicist Michiel Hegener

‘‘De sharia zegt ondubbelzinnig dat islamverlaters moeten worden gedood.’’

De sharia verplicht het doden van geloofsverlaters

Syrië

AIVD

ronselen

Nederlandse Jihadisten in Syrië . Schilderswijk.

Sharia4Holland ronselt moslimjongeren voor gewapende Jihad.

de redactie

Er zijn groepjes jongeren in de schilderswijk die de sharia willen invoeren

Er wordt gesproken van een ‘mini sharia’ alcohol, varkensvlees is verboden en vrouwen mogen geen ontblote schouders hebben.

Celia de Anca , directrice van het Saudi-Spanish Center for Islamic Economics and Finance aan de IE Business School in Madrid. Rode Kruis in Oeganda

De sharia wetgeving kan een bankencrisis voorkomen. Islamitische bankieren houdt in: geen onnodige risico’s en een integere opstelling

Groot Brittannië loopt mijlenver voor in Europa als het gaat om het omarmen van de sharia. De banken staan er daar dan ook goed voor

‘‘Meer dan 60.000 Congolezen gevlucht voor rebellen ‘‘PVV wil onderzoek naar shariawijken ’’

Congo

De rebellengroep ADF wil met geweld sharia invoeren. (Gewapende jihad.)

Terroristische aanslagen door sharia rebellen

Joram van Klaveren (PVV)

Een islamitische ordedienst moslims legt haar leefregels op aan buurtbewoners. Nuttigen van alcohol is verboden. Varkensvlees mag niet gegeten worden. De hond mag niet worden uitgelaten. Vrouwen mogen geen parfum ophebben.

Een ordedienst van extremistische moslims heeft de wet in eigen hand genomen. En voert sharia wetgeving uit.

Toearegs rebellen die sharia oplegt . Mali Toearegs rebellen die sharia oplegt. Turkije Yunuskwestie .

Moslims die sharia regels opleggen in Schilderswijk. Groot Brittannië Shariabankieren.

ADF die sharia oplegt.

Schilderswijk Moslims die sharia regels opleggen in Schilderswijk.


september

oktober

november

december

‘‘Wat is alShabaab? Tien vragen op een rij’’

Somalië

‘‘Tunesie probeert stap te zetten naar democratie’’ ‘‘Steniging en zweepslagen terug in Afganistan’’ ‘‘Assad is en blijft een moordenaar’ ’

Tunesië

de redactie

De sharia streng toepassen betekent: vrouwen stenigen en afhakken van handen van mannen die diefstal plegen.

Seculiere parlementariër Mohammed Msaad van Ettakatol

Een democratie is alleen mogelijk zonder sharia.

Woordvoerder ministerie van justitie in Kabul

,,Sharia is de streng islamitische wetgeving die steniging voorschrijft.’’

Afganistan voert sharia opnieuw in

Ferry Biedermann, midden oosten correspondent

Voor de oorlog in Syrie was er al voor een groot deel sharia onder Assad. ,,Al waren de straffen op eermoorden extreem laag.’’

De suggestie is dat Assad een deel van sharia had ingevoerd en daarmee dus minder gruwelijke dingen deed dan de huidige jihadisten.

Al-Shabaab legt sharia op.

Sharia wetgeving in Tunesië Afghanistan

Onder aan het artikel wordt gezegd dat AlShabaab de wahabistische uitleg van de islam hanteert en dat dit verschilt van gematigde moslims. Alleen wat dit betekent voor sharia wordt niet nader uitgelegd. De woordvoerder suggereert dat de islamieten pogingen hebben gedaan om toch sharia wetgeving in de grondwet te laten sijpelen.

Sharia terug in Afganistan. Syrië Jihadisten in Syrie

Tabel 8.3


8.4

NRC Handelsblad

NRC Handelsblad januari

februari

maart

april

mei

juni

Kop ‘‘Malinese leger en Fransen boeken terrein winst op rebellen ‘‘Opnieuw duizenden aanhangers Ennahda in Tunesië de straat op’’

Onderwerp Mali Toearegs rebellen die sharia opleggen in Mali.

Woordvoerders Franse minister van defensie.

Definitie/invalshoek ,,veel Malinezen zijn gematigde moslims en moeten niets hebben van de sharia.’’ Sharia past niet bij islam.

Trefwoorden/suggestie Sharia is volgens dit artikel niet per definitie onderdeel van het islamitische geloof.

Tunesië

NRCbuitenlandverslaggever Carolien Roelants.

Er mag geen verwijzing in de grondwet komen naar de sharia.

Ennahba is leider van een fundamentalistische partij maar ze heeft wel een liberaal programma want ze is tegen de sharia in de grondwet.

‘‘Serie aanslagen in noordoosten Nigeria: 25 doden’’ ‘‘Minstens 185 doden bij nieuw sektarisch geweld Nigeria’’. ‘‘Haagse Schilderswijk domein voor orthodoxe moslims’’. ‘‘NRC en de ‘Arabische lente’.

Nigeria

Boko Haram

Boko Haram riep de heilige oorlog uit met als doel invoering van sharia

Westers onderwijs is zondig volgens sharia

Lokale autoriteiten

Boko Haram wil de sharia invoeren met geweld.

Westers onderwijs is zondig volgens sharia

Dagblad Trouw

Volgens Trouw wordt de sharia opgedrongen aan de buurtbewoners. (Jihad met gewed.)

,,Er is sprake van een mini-sharia.’’ Dat betekent geen rokjes dragen en geen varkensvlees eten.

Column Sjoerd de Jong in reactie op Martin Bosma, PVV

De NRC redactie verdedigd zichzelf in dit artikel naar de beschuldiging van Bosma dat de krant te positief zou zijn over Arabische lente en het gevaar van sharia niet zou erkennen.

Het idee van Bosma dat de sharia niet samen kan gaan met democratie wordt niet door Sjoerd de Jong tegengesproken. Sterker nog deze opvatting wordt onderstreept.

Sharia wetgeving in Tunesische grondwet

Boko Haram legt sharia op. Nigeria Boko Haram legt sharia op. Schilderswijk Moslims die sharia regels opleggen in Schilderswijk. Midden Oosten Sharia in grondwet.


juli

augustus

september

oktober

november

december

‘‘Commissie begint aan opstellen nieuwe grondwet Egypte’’.

Egypte

‘‘Indonesië gaat ngo’s stevig inperken’’.

Indonesië

‘‘Jihad en shoarma’’

Syrië

‘‘Lange tirade Nederlandse jihadisten’’ ‘‘Vicepremie r Egypte keert zich tegen inperking demonstrati erecht’’ ‘‘Lege stemlokalen in Nigeria door aanhoudend e dreiging extremisten’ ’

Syrië

NOVUM

Vooruitstrevenden hopen dat artikelen die veel gewicht aan sharia toekennen worden geschrapt uit de grondwet. (Sharia is tegen de grondwet.)

Wie vooruitstrevend is, is tegen de sharia

Bestuur FPI

FPI een islamitische front dat Indonesië wil bevrijden van het kwaad laat door een woordvoerder optekenen: als de sharia geïmplementeerd is zullen wij vanzelf verdwijnen. Zij voeren met geweld de sharia in.

De FPI strijdt voor meer sharia.

Een jihadist vanuit Syrië op Twitter

De man probeert journalisten ervan te overtuigen dat de sharia (met geweld) ingevoerd moet worden in Syrië.

De tweets van de man worden overgenomen zonder verder commentaar.

e-boek geschreven door Nederlandse jihadisten

Sharia is tegen het vrije westen en vecht hiertegen in een gewapende jihad.

Strijden voor de gewapende jihad is beter dan vernederd worden door het westen

Vicepremier

Invloed sharia moet worden beperkt

Geen verdere uitleg begrip sharia

Leider van extremistische organisatie

Extremisten dreigen met geweld en invoering van sharia

Sharia en geweld horen bij elkaar

Sharia in grondwet.

FPI groepering legt sharia op.

Jihadisten in Syrie

Jihadisten in Syrie Egypte Sharia in grondwet.

Nigeria Boko Haram legt sharia op.

Tabel 8.4


8.5

Trouw

Trouw januari

februari

maart

april

mei

juni

juli

augustus

Kop ‘‘Muziek is de grootste zondebok in het noorden van Mali’’ ‘‘Mali toch geen democratisc h sprookjeslan d’’ ‘‘Ook Egypte heeft nu islamitische moraalpoliti e ‘‘Marokkaan se fatwa eist doodstraf voor afvalligen’’ ‘‘Goede raad over polygamie’’

Onderwerp Mali Toearegs rebellen leggen sharia op.

Woordvoerders Een muzikant

Definitie/invalshoek Islamitische militanten verbieden muziek op basis van sharia

Trefwoorden/suggestie Militanten willen de sharia invoeren, dat betekent: geen muziek en geen telefoons.

Mali Toearegs rebellen leggen sharia op

Een inwoner die werkt voor een hulporganisatie

De rebellen in Mali willen een primitieve vorm van sharia invoeren

De sharia die deze mensen willen invoeren is een primitieve variant

Egypte Moraalpolitie in Egypte.

Commissie ter Promotie van Deugd en Voorkoming (de moraalpolitie)

De commissie pleit voor een strenge sharia uitvoering. Tegen prostitutie, voor bedekking kleding

Marokko Doodstraf fatwa in Marokko.

Marokkaanse krant Akhbar Al-Yaoum

Moslimgeleerden in Marokko geven als advies aan de staat, om de doodstraf voor afvalligen in te voeren op basis van sharia

Het is een fatwa van de hoogste religieuze instantie en zij schrijft de doodstraf voor.

Tunesië Polygamie en sharia

Er gaan in Tunesië stemmen op voor een strengere vorm van sharia. Deze vorm druist in tegen vrouwen/mensenrechten.

Volgens de sharia mag een man met 4 vrouwen getrouwd zijn

‘‘Asscher bezorgt over Syriëgangers ’’ ‘‘Taliban kunnen porno niet stoppen’’ ‘‘Schrijf ze niet af neem de moslimbroe ders serieus’’

Schilderswijk

Tunesische advocaat die pleit voor polygamie in Tunesië op basis van sharia Minister Asscher

Schilderswijk is een voedingsbodem voor een gewapende jihad/sharia

ronselpraktijken

Verkoper van porno in Pakistan

Taliban wil porno uitbannen, maar slaagt hier niet in. Sharia is tegen porno.

Seksfilms druisen in tegen de sharia

Joas Wagemakers, Docent islamstudies.

Wat wil de moslimbroederschap, democratie of wil ze de letter van sharia uitvoeren? Sharia is tegen democratie.

Hier wordt gesproken over de letter van sharia, hierdoor is een ruimere opvatting over sharia mogelijk

Jihadisten in Syrië Pakistan Taliban legt sharia op. Egypte Moslimbroeders in Egypte.


september

‘‘Wat is alshabaab? Tien vragen op een rij’’ ‘‘Saoediers onder vuur in VN over mensenrecht en’’

Somalië

november

‘‘Als christen het gevaar tegemoet’’

Mali Toearegs rebellen leggen sharia op.

december

‘‘Martelinge n in shariagevan genissen Syrië’’

Syrië

oktober

Uit monde van de redactie

Informerend artikel over de achtergrond van alshabaab. Ze passen de sharia streng toe. Definitie: Steniging en handen afhakken.

Al-shabaab voert de sharia streng uit. Dat betekent: steniging van vrouwen en het afhakken van handen bij misdaden.

Bandar bin Mohammed alAiban, voorzitter van de Saudische mensenrechtencommissie

De woordvoerder verdedigt tegen de VN dat de sharia wel degelijk gelijkheid tussen mannen en vrouwen garandeert, hetgeen de Saoedische staat verweten wordt. Definitie: sharia druist in tegen mensenrechten.

Twee kampen staan in het artikel tegen over elkaar. De mensenrechtenorganisatie en de sharia commissie.

Een dominee die met gevaar voor eigen leven teruggaat naar zijn geboortestreek in Mali Amnesty international

Christenen moeten vechten voor hun leven, ,,de moslims schreeuwen dat ze de sharia zullen invoeren en christenen doden’’

Het woord sharia wordt niet verder verklaard. Definitie: sharia wordt met gewapende jihad ingevoerd.

Martelingen in gevangenissen door ISIS in naam van sharia. Definitie: sharia is voor doodstraffen.

Geseling en standrechtelijke executies

Al-shabaab Saoedie Arabie Mensenrechten in Saoedie Arabie.

jihadisten in Syrië.

Tabel 8.5


9 Bijlage 2, de integrale interviews. 9.1

Interview imam 1, anoniem

Is volger van Hannafieten. Werkt als geestelijk verzorger in een gevangenis. Is van Surinaamse afkomst en wil anoniem blijven. Werkzaam in een gevangenis als geestelijk verzorger. Gesprek vond plaats op 1 mei 2014 in een Rotterdamse gevangenis. Wat betekent sharia volgens u? Sharia betekent het volgen van wat God en zijn laatste profeet Mohammed gebieden of verbieden aan volgelingen. Mijn standpunt is dat men daarbij altijd rekening dient te houden met de wet van het land. Mijn interpretatie van sharia laat onder geen enkele voorwaarde geweld toe. Eerwaak is bijvoorbeeld op geen enkele manier goed te praten, dat vind ik in alle gevallen een foute handeling. Een individu mag nooit een ander individu geweld aandoen. Verder heeft alleen de regering de macht om een ander te bestraffen. Als imam geef ik slechts advies en bemiddel ik. Hoe brengt u de sharia in praktijk? Als mensen willen scheiden probeer ik allereerst te verzoenen. Niemand wil immers een echtscheiding. De profeet heeft gezegd: ,De meest ongewenste toegestane daden is een echtscheiding.’ Kinderen hebben recht op een goede opvoeding en ouders moeten een voorbeeld zijn. Bij een scheiding gaat het vaak om individuele belangen terwijl het groepsbelang de essentie is van het conflict. Je kunt niet zeggen: ‘dit is mijn kind’ of: ‘dit zijn mijn spullen.’ Als je trouwt moet je het samen doen. En deel je dus wat je hebt. Trouwen is het halveren van je rechten en het verdubbelen van je plichten. Dat betekent dat overgave en compromis leidend moeten zijn. Pas als het echt niet meer gaat kan men er vrijwillig uitstappen. We hebben het graag over onszelf en over ons eigen belang, maar als imam probeer ik mensen te laten kijken naar het belang van de ander of het gezamenlijke belang. Als gevangenisimam probeer ik ook een leraar te zijn voor de gevangenen. Ik wil ze inlevingsvermogen meegeven. Een gevangene heeft geweld gepleegd en geweld is niet gerechtvaardigd. Om hem dat te laten inzien stel ik vaak de volgende twee vragen: Wanneer mag je geweld plegen? Op deze vraag heeft iedereen wel een antwoord. Bijvoorbeeld: als iemand je zus iets aan doet of als iemand iets van je gestolen heeft. Wanneer mag een ander jou geweld aan doen?


Op de tweede vraag zullen de meeste mensen zeggen: ,nooit.’ Als jij het niet verdient waarom een ander dan wel? Als iemand iets slechts heeft gedaan betekent dat nog niet dat je iets slechts terug mag doen. Het is belangrijk om te beseffen dat goede mensen slechte dingen kunnen doen. Die persoon die slechte dingen heeft gedaan heeft ook een moeder, een zus of een broer die veel om hem geven. In de Islam staat dat noodzaak alle wetten breekt, maar de vraag is dan: Wat is noodzaak? Noodzaak is een zaak op leven en dood. Geweld is in bijna alle gevallen te vermijden zolang iemand kiest voor een geweldloze oplossing. In de Nederlandse beeldvorming van sharia heeft men het vaak over de jihad. Is jihad geen rechtvaardiging voor geweld? In de westerse wereld denkt men bij jihad aan een heilige oorlog. Het overgrote merendeel van de moslims denkt bij jihad aan heel iets anders. De islamitische visie op jihad is: ,In moeilijke situaties het gebod van Allah volgen.’ De profeet heeft gezegd: ,vecht tegen je wensen als tegen je vijanden.’ Voorbeeld: vanochtend ging om half 6 de wekker. Mijn wens was om uit te slapen, maar mijn gebod was om op te staan en om te bidden. Ik deed het laatste. Ander voorbeeld: Ik zie de mogelijkheid om vreemd te gaan of om iets te stelen, maar doe het niet. Als het gaat om een gewapende strijd dan kan en mag alleen de staat dat beslissen, ik vind niet dat je de islam daarvoor kunt gebruiken. Wie ‘imam’ goochelt zal zeker een imam kunnen vinden die het tegenovergestelde zegt en dat is het probleem. Wie geweld zoekt zal geweld vinden. Een agressief iemand vindt een agressieve imam. Wat vindt u is zijn algemeenheid van de beeldvorming rondom sharia? Ik denk dat de computer ook op dat gebied veel heeft veranderd. Er zijn minder hangjongeren en criminaliteit neemt af omdat veel jongeren uren achter de computer zitten. Het is enorme informatiebron en het geeft vrijheid. Ik vind vrijheid iets goeds. Mensen hebben meer keus en God houdt van diversiteit. Echter vrijheid kan ook betekenen: de vrijheid om te kunnen radicaliseren. Jongeren gaan individueel opzoek naar nieuwe wegen in een religie. De familieband wordt minder belangrijk en jongeren zoeken naar hun identiteit. Ik ben een voorstander van vrijheid in verbondenheid. De jongeren die in hun eentje opzoek gaan naar extreme ideeën moeten we blijven opnemen in onze gemeenschap, we moeten ze de waarden van de familie en traditie meegeven, anders gaan ze ermee op de loop. Ooit was opvoeding 50 %, scholing 30 % en 10 % maatschappij. Nu zijn we naar een situatie gegaan waarin we ons voor zeker 50 % spiegelen aan de maatschappij. Dat vraagt om nieuwe antwoorden voor nieuwe problemen. Voor de media is goed nieuws geen nieuws. Dat maakt dat een negatief beeld over een bepaald onderwerp al gauw dominant wordt. Bent u voor sharia rechtbanken in Nederland zoals dat bijvoorbeeld in Groot Brittannië het geval is?


Onder bepaalde voorwaarden denk ik dat dit een meerwaarde kan zijn voor de Nederlandse samenleving. Het zou zich moeten beperken tot erfenis en echtscheidingszaken. Strafrecht moet daar buiten vallen. Voorwaarde is dat de beslissingsbevoegdheid van de shariarechtbank onder de verantwoordelijkheid van de staat valt. Zo’n rechtbank kan en mag nooit een vervanging zijn van het al bestaande recht. Het moet een verlengstuk zijn voor die groep mensen die gebaad is bij een islamitische religieus perspectief. Daarnaast ben ik voorstander van een meerkoppige jury en de mogelijkheid tot hoger beroep. Het kan niet zo zijn dat één persoon of één islamitische visie alles bepaalt.

9.2

interview imam 2, Yusuf Acar

Dr. Jusuf Acar is werkzaam als Attaché van religieuze zaken van het Turkse consulaat. Hij is de opvolger van Mehmet Malkoc met wie eerder een afspraak gemaakt was, maar hij trad af voordat de afspraak doorgang had gevonden. Acar is sinds een week in Nederland en werkt vanuit het Turkse consulaat in Deventer. Acar geeft leiding aan alle Turkse imams in Nederland. Gesprek vond plaats op 22 mei 2014. 1, U werkt in het consulaat van Turkije als religieadviseur voor Nederlandse imams. Kunt u mij vertellen wat precies uw rol en achtergrond is en wat de relatie is met de staat Turkije? Ik heb een doctoraal behaald op de Turkse universiteit: ‘Selcuk Universitesi’ op de bewoordingen en gedachtegangen van de profeet Mohammed. Mijn rol is om Turkije te vertegenwoordigen op het gebied van religie. Als het gaat om de verhouding met de staat moet u het volgende weten. De rol van een imam is niet te vergelijken met die van een pastoor. Er is geen hiërarchie in de Islam. Ik hoef alleen verantwoording af te leggen aan de organisatie die mij uitnodigt. Ik ben uitgenodigd door de ‘Nederlandse islamitische federatie’ een Turkse organisatie in Nederland die zichzelf ten doel heeft gesteld om Turkse moslims goed te informeren. Deze organisatie is geen autoriteit, zij hebben een adviserende rol en aan hen leg ik verantwoording af. Ik hoef mij niet te verantwoorden naar de Turkse staat of aan welke Turkse organisatie dan ook. Toch zitten we hier nu wel in het Turkse consulaat, waarom heeft u uw kantoor dan niet in de vestiging van de Nederlandse Islamitische federatie? Mijn kantoor staat in het Turkse consulaat omdat ik de Turkse islam vertegenwoordig, omdat ik een vertegenwoordiger van Turkije ben werk ik hier, maar dat betekent nog niet dat ik beïnvloed wordt of verantwoording moet afleggen aan de Turkse staat. De Nederlandse islamitische federatie organiseert welke imam naar welke moskee gaat, omdat ik kennis heb van de religie heb ik daarin een adviserende rol. Zowel als het gaat om de inhoud van preken als de aanstellingen in Nederlandse Moskeeën. De Nederlandse 69 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

imams moeten verantwoording afleggen aan mij en ik leg verantwoording af aan De Nederlandse islamitische federatie. Welke interpretatiestroming van de fiqh staat u voor (madhhab?) (Hanafi, Maliki, Shafi’i of Hanbali) Luister, als het gaat om de uitvoering van de rituelen dan is er geen onderscheid tussen deze verschillende geloofsstromingen. Voor alle vier de stromingen gelden dezelfde grondbeginselen. Voorbeeld: diefstal is strafbaar. Hoe vervolgens diefstal bestraft wordt daar verschillen deze stromingen in. Als attaché ben ik verantwoordelijk voor verschillende moskeeën, dus ook voor Turks religieuze verschillende stromingen. De uitvoering van die wetten is niet statisch, ze passen zich aan, aan de tijdsgeest en de staat. De interpretatie van de uitvoering is dus heel divers, maar de wet zelf is onveranderbaar. Als attaché kies ik geen stroming, wel zie ik er op toe dat de uitvoering volgens de gangbare regels is zoals die in de islam gelden. In de sharia staat dat een dief bestraft moet worden door zijn handen af te hakken. In die tijd was diefstal iets zeer zeldzaams wat om die reden als een grote zonde werd beschouwt. Na Mohammed kwam imam Umar ibn Al-Khattab (579-644). Hij leefde in een tijd dat er veel meer armoede was en dus ook veel meer diefstal. Het afhakken van handen was daarom niet gepast. Umar vond dat stelen uit armoede niet alleen een probleem was van de dief maar ook van de maatschappij. om die reden voerde hij een wet in die het afhakken van handen verbood. Op welke wijze zou volgens u de sharia toegepast moeten worden in bijvoorbeeld Nederland? De sharia is overgedragen aan de Nederlandse staat. Als het gaat om strafrecht, dus om wat wel en niet mag verschilt de sharia niet zoveel van het Nederlandse recht. Ook in Nederland is het verboden om te stelen. Hoe de sharia dus de Nederlandse wet wordt uitgevoerd hangt af van de Nederlandse situatie en de Nederlandse autoriteiten. De islam schrijft geen overheidsmodel voor. Zij bepaalt alleen de grondverplichtingen. De islam ziet overspel als iets slechts, de meeste Nederlanders zullen het er over eens zijn dat overspel geen goede daad is. Hoe wij vervolgens omgaan met zo’n verkeerde daad, hangt af van de culturele setting. Zowel in Nederland als in Turkije zijn we van mening dat dit familie kwestie is en geen staats kwestie. Het religieuze familierecht kan wel een rol spelen bij zo’n kwestie. Als moslims slachtoffer zijn van mishandeling, ontrouw of als er sprake is van echtscheiding dan kan de imam een advies geven op basis van islamitisch recht. Als er sprake is van een misdaad dan moet daar een straf tegenover staan. De imam kan het slachtoffer helpen om die straf te vinden in het staatsrecht. Welke rol speelt de Nederlandse media volgens u als het gaat om berichtgeving omtrent de sharia? Ik spreek geen Nederlands maar uiteraard ben ik op de hoogte van de tendens in de Nederlandse media. De islam is heel duidelijk, geweld wordt in 70 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

alle gevallen afgekeurd. Als er ergens sprake is van geweld en de daders noemen zich moslim, dan wordt dat geassocieerd met de islam. Moslim zijn is geen beschermde titel, iedereen kan zich zo noemen. Wat mij irriteert is dat die associatie bij moslims selectief is. Als een christen, bijvoorbeeld de president van de V.S geweld toepast dan wordt dit niet automatisch geassocieerd met het christendom. Dat is selectieve verontwaardiging. Hoe volgt u de ontwikkelingen van moslimjongeren in Nederland? Er is een tendens waarneembaar van moslimjongeren die steeds vaker de moskee mijden en in plaats daarvan online naar theologische ondersteuning zoeken, op het internet vindt men vaker vergoelijking van geweld. Dat is een groot probleem. Zij denken dat de shariat (sharia) het geloof is, de imam heeft een rol in het uitleggen van wat het geloof is. De shariat kan oplossingen bieden voor problemen, maar staat los van het geloof zelf. Wat is geloof in een wetboek? Dat is een leeg geloof. Op het internet kan men roepen wat men wil. Een imam weet dat shariat verandert als de omstandigheden veranderen. Geloof verandert niet. Hoe kijkt u naar de Nederlandse jongeren die zich aansluiten bij de strijd in Syrie die naar eigen zeggen de jihad voeren? Het woord jihad wordt op een verkeerde manier geïnterpreteerd. De jihad komt in de koran in de volgende bewoordingen voor: ,,het goede geloof, de goede handelingen zijn er om uit te leggen aan de mensen.’’ Vroeger heeft men deze handelingen opgelegd door bijvoorbeeld oorlog te voeren, maar in die tijd was er in de wereld overal oorlog. De islam heeft geen bevel uitgevoerd om met oorlog het geloof te verspreiden. Binnen de islam is dat nog nooit gezegd. De Nederlandse jongeren laten zich verleiden door hersenspinsels die zowel historisch als theologisch onjuist zijn. Mijn visie op Jihad behelst evangelisatie. Het is goed om te vertellen over de schoonheid van het geloof. Jihad valt onder dawah. Je bent verplicht om de mensen goed te informeren over het geloof.

9.3

Interview imam 3, Hashim Jansen

12-09-2014 Hashim Jansen komt uit een katholieke Nederlandse familie maar bekeerde zich tot de islam op zijn twintigste. Hij wilde imam worden en studeerde 5 jaar aan de Abu Nour universiteit in Syrië. Hij haalde (naar verluidt) zijn doctoraal op de onderwerpen Fiqh, tasawuf en koran interpretatie. Begin dit jaar kwam hij uit de kast. Hij is voor zover bekend de enige imam in Nederland die homoseksueel is. Hij was verbonden aan een moskee in Zeeland, nadat hij uit de kast was gekomen wilde het moskeebestuur niet meer verder met hem. Het argument was niet theologisch. Het bestuur meende dat het vertrouwen geschaad was aangezien hij al enkele tijd werkte voor de moskee voordat hij uitkwam voor zijn geaardheid. Inmiddels is Jansen bezig met een moskee in Amsterdam op te richten. Volgens hem zijn 71 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

er voldoende moslims die geen problemen hebben met een homoseksuele imam. Jansen wil een spreekbuis zijn voor een progressieve islam in Nederland. Wat is sharia volgens u? Sharia is de wetgeving van de islam die als doel had om de gemeenschap bij elkaar te houden. In de eerste eeuw na Mohammed was het belangrijk om als moslims eigen wetten en regels te hebben zodat zij als groep met elkaar verbonden waren. De gemeenschap groeide en daarmee ook het overkoepelende doel van sharia, namelijk: barmhartigheid en rechtvaardigheid. Sharia is een religieuze wet, geen juridische. Ik stoor me eraan als de sharia ontdaan wordt van haar filosofische en spirituele inslag. Alsof het aardse wetten zijn. We weten allemaal dat er in de Koran gesproken wordt over lijfstraffen maar er zijn verschillende hadith’s die de ware bedoeling van de profeet duidelijk maken. Zo is er een hadith waarin een verhaal verteld wordt van een man die vreemdgaat. Hij fluistert in het linkeroor van de profeet wat hij gedaan heeft. Mohammed antwoord: ,,Ga terug naar je vrouw en praat met haar.’’ Een tweede keer fluistert de man zijn vreemdgaan daden in het rechteroor van de profeet. Mohammed zegt: ,,Ga snel terug naar je vrouw en los het op.’’ De derde keer dat de man getuigt zegt Mohammed: ,,Je hebt nu driemaal getuigt als je een vierde maal getuigd hebt dan moeten wij als gemeenschap optreden, zorg in het belang van jezelf en de gemeenschap dat dit niet hoeft te gebeuren. De man ging naar huis en vroeg zijn vrouw om vergiffenis. Dit verhaal laat zien dat het Mohammed te doen is om de relatie met God en de harmonie van de gemeenschap. Een straf dient alleen het belang als het in het belang van de gemeenschap is. Welke maddhab volgt u? Ik heb mijn wortels in de hanafi leerschool, maar in mijn zoektocht naar islam probeer ik niet teveel in kaders te denken. Ik sta een vrije interpretatie voor. Dat houdt in de praktijk in dat mijn volgelingen een mix van interpretaties hebben uit verschillende leerscholen. Ik vind het belangrijk dat je als individu vorm geeft aan je geloof. U bent wat dat betreft een humanistisch moslim? Hoe zit het dan met overgave aan God? Uiteindelijk is God groter dan het individu neem ik aan? Zeker, maar iedereen heeft daar zijn eigen weg in. Overgeven aan God betekent voor mij dat ik mij houd aan de vijf peilers van de islam. Ik bid vijf keer per dag, maar niet elk lid van mijn gemeenschap zal dat doen. Ook niet elk lid onthoudt zich van alcohol en varkensvlees. De sharia verplicht die onthouding. Alleen het gaat niet om het getal, het gaat meer om de levensstijl. Je probeert zo bewust mogelijk te leven. Je probeert je over te geven in het belang van het goede, maar de één is daar sterker in dan de ander. Een stap in de goede richting is vaak al het eten van biologisch varkensvlees. 72 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

Wat is uw definitie van jihad? Jihad is de innerlijke worsteling die een gelovige kan hebben met zijn schepper. Helaas hoor je die visie op jihad zelden terug in de media. Hoe vindt u dat de sharia in de wereld wordt toegepast? Als ik in het buitenland kijk zie ik vooral veel voorbeelden waar de sharia onderdeel is van het staatsrecht en op een veel te praktische, juridische wijze wordt toegepast. Dat is niet mijn sharia. Sharia is op spirituele filosofische wijze de wetten van God toepassen. Het is een leefwijze die gericht is op barmhartigheid, genade en gerechtvaardigdheid. Groot Britannie is een voorbeeld waar het shariarecht gebruikt wordt als bemiddeling tussen moslim en staat. Dat lijkt mij een barmhartig streven. Wat vindt u van de wijze waarop de media dit onderwerp benaderd? Ach, ik ben interessant voor de media, dat ben ik ook, maar ik doe rustig aan. Wie snel stijgt, valt ook snel. Heb je de indruk dat de visie die jij hebt op sharia en jihad voldoende weerklank krijgt in de media? Nee, en ik zie daarin ook wel een bepaalde rol voor mij weggelegd, maar het is een complexe discussie ik zal daar niet zo snel mijn nek over willen breken.

9.4

Interview imam 4, Azzedine Karrat

Hij werd geboren in Marokko en kwam op zijn elfde naar Nederland. Hij haalde aan de universiteit van Rotterdam zijn imamdiploma. Hij werkt in de Essalam moskee. 1, Welke sharia interpretatie (madhab) hangt u aan? Ik respecteer alle madhabs, alleen ik ben van oorsprong Maliki. 4, Welke hadiths of koranverzen zijn voor u leidend wanneer het om rechtspraak gaat? Er zijn diverse verzen over rechtvaardigheid die mij aanspreken. Er is één vers waarin de mensenrechten wordt weergeven die mij in het bijzonder raakt. Het gaat als volgt: Soera 49 aya 13: ,,Wij hebben u allen als man en vrouw geschapen en we hebben jullie tot volkeren gemaakt om elkaar te leren kennen.’’ Goed omgaan met elkaar in alle verschillen is de maatstaf die wij moeten hanteren. Ook in de hadith wordt gezegd ,,We zijn allemaal van Adam en Adam is van aarde.’’ Met andere woorden er is geen verschil tussen de mensen van de mensheid.


5, Geeft u juridische adviezen op basis van sharia aan uw volgelingen? Kunt u hier voorbeelden van geven? Ik heb geen volgelingen, maar uiteraard geef ik adviezen op basis van sharia aan mijn geloofsgenoten, aan mensen van een ander geloof of geen geloof. Sharia pleit voor datgene wat het voordeel is van alle mensen. Ik ben me er wel van bewust dat mijn uitspraken niet bindend zijn, ik geef alleen advies op basis van de kennis van de Koran en mijn eigen ervaring. 6, In Groot Brittannië zijn er shariarechtbanken die familie en erfrecht behandelen. Hoe staat u hier tegenover? Zou u dit voor Nederland ook een goed idee vinden? En in welke vorm zou u dit in Nederland wensen? Ik denk dat zij goede dingen doen. In Nederland kan een dergelijk systeem ook werken, alleen dan moet dit wel met beleid gebeuren. Officiële instanties met kennis van de islam moeten de lijnen uitzetten. 7, Hoe staat u tegenover het strafrecht de huddud? Er zijn immers een aantal passages in de Koran waarin lijfstraffen worden besproken. (stenniging bij vreemdgaan en handen afhakken bij stelen. Hoe gaat u daar mee om? En wat betekent een begrip als figh voor u? Niet iedereen kan zomaar huddud toepassen. Er is huddud ik zal dat niet ontkennen, maar er zijn zeer veel voorwaarden aan verbonden. Het is een heel complex onderwerp wat we aan grote geleerden over moeten laten. De media duikt er bovenop als ergens een vrouw gestenigd wordt vanwege overspel. Echter als wij goed gaan kijken naar sharia dan is het haast onmogelijk dat dit islamitisch is. De media zou de vraag moeten stellen: Waren er vier getuigen? Rechtvaardigen de geleerden deze bestraffing? Daarnaast zal er door een islamitisch rechter ook altijd gekeken worden naar de motieven van de vrouw. Wat is bijvoorbeeld de rol van de man, was hij wel een goede echtgenoot? Enz. 8, Op welke manier gaat u om met een begrip als Jihad? Is jihad een vorm van vredelievende dawah of is het een puur innerlijke strijd, of kan het in sommige gevallen ook een gewapende strijd betekenen? Je hebt inderdaad verschillende vormen. Je hebt de strijd met jezelf, de strijd met de duivel en de strijd met verschillende mensen. Er is ook een jihad die zelfverdediging als betekenis heeft. Elk land dat wordt aangevallen heeft recht om zich te verdedigen. Al moet je daar wel heel voorzichtig mee omgaan, het is niet zomaar een vrijbrief om geweld toe te passen. Het gaat om noodsituaties. In sommige gevallen kan het een gewapende strijd betekenen, maar dan alleen uit verdediging. 9, Hoe staat u tegenover andersdenkenden? Ik sta altijd open voor dialoog en respecteer de mening van een ander. Dat wil niet zeggen dat een ander mij zijn mening kan opleggen. Ik ben overtuigt 74 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

van waar ik in geloof. Ik heb liefde voor God en ik respecteer de ander zoals God van mij verwacht. 10, Zoals gezegd heb ik onderzoek gedaan naar de Nederlandse media en het gebruik van het woord sharia. Wanneer dit woord gebruikt wordt gaat het vrijwel altijd over terrorisme of problemen zoals bijvoorbeeld in de schilderswijk wat de bijnaam 'de shariadriehoek' heeft gekregen. Hoe kijkt u aan tegen de manier waarop de media dit begrip gebruikt? Wat gaat u er in uw ogen verkeerd op dat gebied? Sharia is een wet en heeft dus als begrip niets te maken met radicalisme, terrorisme of wat dan ook. Sharia is islam. Sharia is een rechtvaardigde wet en in mijn ogen heeft het als doelstelling om vrede over de gehele mensheid uit te storten. De Nederlandse media gebruikt deze term negatief, ik heb sterk de indruk dat zij niet rechtvaardig omgaan met de islamitische wet. Ik sta altijd open voor andere definities van sharia, maar dat is natuurlijk ook iets wat van twee kanten moet komen. Er is bijna niet op te boksen tegen de definitie van de media van sharia.


9.5

Interview moslimonderzoeker, Martijn de Koning.

dr. De Koning deed namens de UVA onderzoek naar MarokkaansNederlandse moslimjongeren en hun zoektocht naar de ‘zuivere’ islam. 19-04-2014 U heeft onderzoek gedaan naar moslimjongeren. Hoe denken zij over sharia? En wat is volgens u het heersende beeld over sharia in de Nederlandse media? Sharia is niet een term waarbij de gemiddelde Nederlander denkt, oh gezellig. Het heeft de associatie handen afhakken, onderdrukking van vrouwen en steniging. Het beeld dat jongeren zelf hebben varieert heel sterk. Soms laten ze zich leiden door de media en soms meer volgens de traditie van de moskee. Welke betekenis geven de jongeren aan sharia? Onder de salafistische jongeren heb je een heel breed scala aan betekenissen. Voor een aantal is het de wil van God. Concreter dan dat wordt het niet. Dat is per definitie goed want God is goed. Alleen wat het concreet inhoud weet alleen God. Er zijn er ook die een meer uitgewerkt idee hebben. Erfrecht en traditionele huwelijken zie je in salafistische kring. Er is echt maar een heel kleine groep dat echt zich verdiept in de fiqh. Een hele kleine groep trekt de tegenstelling tussen democratie en sharia heel scherp. Dan heb je het over een man of 115 in Nederland. Het gros, ook uit salafistische hoek roept op om te gaan stemmen en ziet geen tegenstelling tussen democratie en sharia. Hoe denken de moslims die u onderzocht heeft over de sharia rechtbanken in Groot Brittannië? De sharia rechtbanken in Groot Britanie spreken niet echt tot de verbeelding. Ik sluit uit dat er ooit een sharia-rechtbank in Nederland komt. Een aantal Nederlanders heeft wel eens zo'n shariarechtbank in Groot Brittannië bezocht om zich te oriënteren. Toch zie ik geen enkele serieuze poging om in Nederland iets op te zetten op dat gebied. Mensen gaan wel naar de imam voor juridisch islamitisch advies. Ook gaat men met regelmaat naar een imam om te trouwen. Dat gebeurt dan gewoon thuis, niet in de moskee. Bemiddeling op basis van sharia met echtscheiding komt ook voor. Arbitrage heb ik nooit gezien. In ieder geval niet geïnstitutionaliseerd. Hoe kijkt u naar de wijze waarop media betekenissen van sharia construeren? Een voorbeeld hiervan is Abdelkarim Honing die bij Pauw en Witteman uitlegt waarom de sharia een reis naar Syrië of Irak motiveert. Een ander voorbeeld is Maiwand Al-Afghani die in hetzelfde programma pleit voor invoering van de sharia in Nederland. 76 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

Wat Abdelkarim doet is typisch voor hem. Ik ken hem persoonlijk. Hij haalt dingen van de geschiedenis erbij. Bosnië. Ottomanen. Hij probeert de gang naar Syrië normaal te maken. Ik vind het opvallend dat het gesprek gevoerd wordt met als achtergrond een slachtveld, met gewapende strijders. Je kunt natuurlijk ook als achtergrond een hangplek uit de Schilderswijk nemen. Het verhaal van die jongeren is niet dat het gewapende strijders zijn, maar dat het jongens zijn uit onze wijken. Het tonen van een slagveld is niet verkeerd ten slotte is het daar ook een slachtveld, alleen het zet wel gelijk de toon. De associatie is geweld, intolerantie wat voortvloeit uit de islam. Dat is niet helemaal onterecht, je kunt moeilijk ontkennen dat dit niet bestaat in de islam. Alleen er valt meer over die jongeren te vertellen dan dat. De Nederlandse cultuur is in veel gevallen een push factor. Ze voelen zich vervreemd, gevangen in twee culturen. Niet geaccepteerd. Zou je kunnen zeggen dat het frame dat gehanteerd wordt in de media, voor een deel de problematiek ook creëert? Als je kijkt naar de motieven van deze jongeren dan blijkt dat dit in veel gevallen gestimuleerd is door Nederlandse media. Ze zijn vaak meer gekant tegen Nederland dan dat ze voor de rebellen in Syrië. Er zijn ook veel ronselaars die gebruik maken van fragmenten uit de Nederlandse media om te laten zien hoe stereotiep er over de islam gedacht wordt. Als het gaat om de keuze als gast Abdelkarim Honing is hij perfect als je wil dat er de volgende dag over gesproken wordt. Hij is spraakmakend. Maar hij is geen goede vertegenwoordiger van de groep salafisten of voor de jongeren die naar Syrië gaan. Hij ligt er namelijk compleet uit. Hij leest de koran Hadith en luistert preken, maar hij leest ook Nietzsche en Schopenhauer. Hij is niet te beroerd om speldenprikken uit te delen en grapjes te maken. Hij is teveel een eenling. Honing vraagt aan mij hoe het met die jongens gaat. Doordat hij zo vaak wordt uitgenodigd wordt hij wel een autoriteit en vertegenwoordiger van een groep. Hoewel hij goed kan uitleggen wat de motieven kunnen zijn, is hij niet representatief voor de groep ansich. Komt het vaker voor dat een eenling zonder achterban of opleiding als vertegenwoordiger optreedt? In Trouw had je op een gegeven moment ook een serie artikelen over salafistische predikers. Daar werd Maiwand Al-Afghani opgevoerd als een invloedrijk prediker, terwijl hij geen volgelingen heeft. Als hij die al had dan zijn ze massaal van hem afgekeerd. Hij komt nog meer op tv dan Honing, terwijl hij louter zichzelf vertegenwoordigd. Hij is tevens iemand die vindt dat er in Syrië sprake is van een jihad, terwijl het gros van de Nederlandse imams dat niet vind. Je kunt ook een politicus uitnodigen die zich over dit probleem gebogen heeft. Er wordt heel duidelijk gezocht naar specifieke typetjes die voor reuring kunnen zorgen. Het zijn zelden mensen met mitsen en maren. Zo nu en dan hoor je wel een genuanceerd geluid. Ibrahim Wijninga heeft een liberaler antwoord, alleen ook dat zijn mensen die praten in slogans en goed 77 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

kunnen reageren op bestaande beelden. Meer dan dat zij nieuwe beelden toevoegen. In 2008 hadden Pauw en Witteman ook interesse om mij uit te nodigen als gast na mijn proefschrift 'zuivere islam'. Toen belden ze later: ,,We dachten dat jouw proefschrift ging over de oorzaken van radicalisering'' daar ging mijn proefschrift helemaal niet over. Vervolgens waren ze niet meer geïnteresseerd. Er is sprake van hele specifieke interesse en daar zijn ze niet van af te brengen. Ik heb de indruk dat Islam pas interessant is in de context van radicalisering. Autochtonen zijn als groep geen onderwerp van debat. Sterker nog ze zijn alleen onderwerp als zijnde de norm van hoe een burger zich dient te gedragen. De moslim en zeker de radicale moslim is een probleemcategorie waar speciaal beleid op wordt gemaakt. Met die groep is een probleem. Zolang de problematiek ook de hoofdinteresse heeft van de media zul je ook niet snel een ander gezicht te zien krijgen. Voor moslims is het lastig om zich aan dat beeld te ontworstelen. Het overheersende frame in de media is dat er iets is met moslims. Je leest minder vaak lezen over radicale christenen of boeddhisten. Dan is het de vraag: is het het beeld dat het beeld in stand houdt of is het de religie die het beeld in stand houd? Het is voor een deel zo dat het de traditie dat beeld oproept. De islam kent een gewapende Jihad en kent gelegitimeerd geweld, maar dat geldt ook voor andere religies. Niet exact dezelfde doctrine als jihad, maar wel onderscheid in gelegitimeerd en ongelimiteerd geweld. Het christendom kent bijvoorbeeld de 'just war' doctrine. De boeddhisten hebben ook hun eigen strijdtradities. In iedere religie zie je de discussie terug of het dan gaat om inwendig of uitwendige strijd. Is het frame in de Nederlandse media ten aanzien van moslims gerechtvaardigd? Het frame op zich is niet illegitiem of onrechtvaardig. Alleen in dit geval is dat het overheersende frame en dan is er wel een probleem. De werkelijkheid kent meer frames waar de mediagebruiker nu onvoldoende toegang toe heeft. In tijdschriften en kranten probeert men wel andere geluiden door te laten klinken, dat lukt ook wel. Op televisie heb ik dat nog niet gezien. Is het probleem niet dat er geen eenduidigheid is te geven over sharia? Je ziet de onenigheid ook in de wetenschappelijke kringen. Dat is zeker zo. Dat geldt niet alleen voor godsdienst, dat geldt voor elke sociale wetenschap. Die wetenschap moet het juist hebben van de discussie en de verschillende interpretaties. Zodra één interpretatie overheersend wordt zoals in de media soms het geval is, krijg je misleiding. Iedere keer is opnieuw de vraag wat bedoelen mensen met sharia. Is dat het afhakken van handen? Ik weet dat er in een onderzoek van Foquz Etnomarketing rond 2002 de vraag is gesteld: ,,moet een eventuele moslim democratische partij gebaseerd zijn op sharia.'' 43 procent had daar ja op gezegd. Minder dan de 78 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

helft had daar,ja' op gezegd. De eerste vraag van het onderzoek was: Wat is Sharia? Daaruit kwamen 7 clusters van betekenissen uit waarvan niet 1 cluster meer dan 1 derde vormde.

9.6 Interview islamvertegenwoordiger, Maiwand Al Afghani Al Afghani is 22 jarige jongeman die in Afghanistan geboren is en in Nederland is opgegroeid. Hij heeft maandelijks na eigen zeggen tientallen interviewverzoeken van nationale kranten, tijdschriften en televisieprogramma’s. In 2013 dook hij regelmatig op bij programma’s als Knevel en van de Brink, Pownews en Nieuwsuur. Ook wordt hij vaak uitgenodigd voor debat avonden over jihadisten in Syrië. Al Afghani vindt geweld te rechtvaardigen indien dit uit verdediging is. Hij heeft geen theologische studie. Hij is student bestuurskunde. Gesprek vond plaats op 3-9-2014 U treedt regelmatig op in de media, hoe vindt u dat de media in zijn algemeenheid omgaat met sharia gerelateerde onderwerpen? Er is veel onwetendheid en negatieve perceptie. Zo had ik op Twitter een discussie met columniste Sylvia Witteman die vrijwel direct lam sloeg omdat zij zich bedreigd zou voelen door mij. Ze twitterde dat het tijd werd om een foto van haar blote kont op twitter te zetten. Een sarcastische tweet als reactie op Heleen van Rooyen die graag naaktfoto’s publiekelijk maakt. Ik reageerde daarop met: ,,Het leven van een ongelovige.’’ Daarop reageerde ze dat ze voor het eerst bang was voor een jihadist en voor de vrijheid van meningsuiting. Nog geen uur later had de Volkskrant er een artikel van gemaakt die kopte met: ,,Sylvia Witteman bedreigt door jihadist op twitter.’’ Zo werkt het. Wat je ook zegt, ze horen alleen wat ze willen verstaan. Wie vertegenwoordigd u? In eerste instantie vertegenwoordig ik alleen mijzelf, maar datgene wat ik zeg is conform islamitische bronnen, dus zodoende vertegenwoordig ik de islam en de moslims die zo behoren te denken. Wat is sharia volgens u?

De vraag is wat versta je onder sharia? Dat is het kernpunt. De media denkt bij sharia enkel aan bepaald lijfstraffen. Het is veel meer dan dat, het is een abstract begrip in het kort: alle wat als wet te interpreteren is in de koran en de soenna, maar zijn natuurlijk talrijke hadith die allerlei verschillende invullingen eraan hebben gegeven. De lijfstraffen zijn daar een minuscuul onderdeel van. In de media lijkt het er op dat u juist het accent op lijfstraffen legt. In het filmpje van pownews van een aantal weken geleden zegt u dat de moslima die een wijnbar opende stokslagen moet krijgen. 79 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

Die opmerking van mij was in een bepaalde context. Het is eruit geknipt. Wat ik wilde zeggen is dat deze vrouw strikt genomen in overtreding is. En in een ideale islamitische staat zoals die in de Koran beschreven staat is dat een geldige straf. Het is een voorbeeld, een mogelijke uitkomst. De werkelijke uitkomst moeten we aan de geleerden overlaten. Doel van mijn betoog was dat het tegen de islamitische regels is om een wijnbar te openen. Alcohol is een duidelijk verbod. Nu kwam de nadruk op de bestraffing die ik noemde. Alsof het mij ging om die straf. Ik wilde haar graag waarschuwen, hervormen. Uitleggen wat zij doet dat, dat niet islamitisch is. Het doel van sharia is om mensen te beschermen, niet bestraffen. Zijn lijfstraffen in deze tijd een mogelijke optie? In bepaalde gevallen. Ja, waarom niet als het de gemeenschap hervormd? Ik bedoel er gaan jaarlijks ik weet niet hoeveel mensen dood door alcohol. Zou jij ze niet tegen zichzelf willen beschermen? Is het niet tegen hun eigen best wil als ze het afleren en daardoor juist langer leven? Het is maar een voorbeeld. Ik zeg niet dat lijfstraffen nodig zijn, maar soms kan het mensen helpen om hun leven in eigen hand te nemen en los te komen van verslaving. Er zijn imams die beweren dat Umar ibn Al-Khattab (579-644) in zijn tijd de lijfstraffen afgeschaft heeft en vervangen door boetes. Dat is niet waar. Hij heeft het tijdelijk gestopt in tijde van hongersnood. Dan is er meer veroorlooft. Afschaffen is wat anders dan beslissen om iets niet meer toe te passen. Zoals ik al zei straf is geen doel op zich. Volgens Martijn de Koning heeft u geen volgelingen en bent u vooral actief op internet, klopt dat? Ik ben niet opzoek naar volgelingen, ik wil alleen mijn boodschap verspreiden. Daarom ben ik zo actief op sociale media. Het is waar dat ik de media ook opzoek. Overigens heb ik wel veel volgers op sociale media. Het is maar wat je onder volgelingen verstaat. Hoe komt het denkt u dat de media in veel gevallen bij u uitkomt? Ik word opgepikt omdat ik op internet actief ben. Mensen volgen mij daar en zo komen ze bij mij uit. Een imam is vooral actief in de moskee. Ik spreek met iedereen en heb een uitgesproken mening. U wordt gezien als een vertegenwoordiger van de islam, ziet u dat zelf ook zo? Ja, die vraag heb ik vaker gehad. Mijn antwoord? Ik ben onafhankelijk. Als er moslims met een andere mening zijn laten zij zich dan net als ik manifesteren op het internet. Op het internet kun je elk geluid vinden wat je wilt vinden. Dat zie ik als een groot goed. Dat is positieve vrijheid binnen de 80 Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

kaders van sharia. Media noemen u een jihadist. Wat is uw visie op de Jihad? Als de islam bedreigd wordt en moslims worden afgeslacht dan mag je, je verdedigen. Als ik zie hoe moslims worden vermoord dan doet mij dat pijn en begrijp ik waarom jihadstrijders in actie komen. Ik zou mijzelf geen jihadist willen noemen.


Betekenis(sen) en beeldvorming van sharia

Recommend Documents