"Metaaldetectors een gevoelige zaak 3" kunt u lezen dat er nu hele andere zaken spelen. Zaken, waarbij op een goede manier rekening met ons wordt gehouden.
EEN STAP VOORWAARTS Wat gaat de tijd toch snel. Zo vier je Oud en Nieuw en w is het weer "wmer". Gelukkig zijn er deze keer geen bewrgdheden te melden, maar kan ik volstaan met een "terugblik" op het afgelopen half jaar. Ik ben blij u te kunnen vertellen, dat wij als vereniging op de goede weg zijn, alhoewel nog lang niet over de "finish". In april hebben Wim Woudstra en ondergetekende een gesprek gevoerd met de A.W.N. en enkele concrete afspraken gemaakt over het uitwisselen van elkaars programma's, het schrijven van artikelen in elkaars "clubblad" en over de mogelijkheid (dit wordt nog in het bestuur van de A.W.N. besproken) voor onze leden om voor f 10,- per jaar lid te worden van de A.W.N., evenwel wnder het blad "Westerheem" te ontvangen, maar wel met recht van deelname aan hun activiteiten. Waarschijnlijk kunnen we u hierover in het volgende nummer meer vertellen.
Verder wil het Fries Museum te Leeuwarden (behorend tot de belangrijkste musea van ons land) de mogelijkheid in overweging nemen om na hun verbouwing een expositie in te richten van onze detectorvondsten. Dat klinkt dus allemaal heel goed, maar bedenk wel, dat wij met zijn allen kunnen zorgen dat we op die goede weg blijven door ons aan de regels te houden enz. want .een gezonde, sterke vereniging is uiteraard van groot belang om ook in de toekomst te kunnnen blijven weken.
HET IS NU VIJF VOOR TWAALF In ons vorige magazine heeft u een voorstel tot wijziging van de monumentenwet en enkele citaten uit een artikel, gepubliceerd in het tijdschrift "Politie, dier en milieu" kunnen lezen. Natuurlijk hebben we direct actie ondernomen en contact gewcht met de R.O.B .. Hieruit bleek, dat dit voorstel een proeftekst is van jaren terug en dat dit op het ogenblik helemaal niet speelt. In het artikel
Maar genoeg gepraat, u bent weer op de hoogte en weet dat het bestuur er alles aan doet om deze stap voorwaarts te laten volgen door vele andere.
L. Haak
LEDENVERGADERING
2 UJ
z
N
« l? « L
et:.
o
ti
UJ ~ UJ
o
Omdat de animo om deze vergadering bij te wonen vorig jaar zeer klein was, heeft het bestuur besloten eerst te bekijken hoeveel belangstelling er is, alvorens de plaats en datum van deze vergadering v.ast te stellen. Belangstellenden dienen zich telefonisch op te geven bij de voorzitter. Tel. °5120-22804
Al met al viel het dus gelukkig mee en kunnen we tevreden zijn met de resultaten tot nu toe. Blijf wel uw vondsten melden; laat zien, dat niet alleen het bestuur, maar ook de leden er alles aan doen om de verstandhouding met de officiële archeologie te optimaliseren.
G t e c t o r AMATEUR BESTUUR
Voorzitter.
L. Haak
Vice-voorzitter.
T. Kolkman
Secretaris:
A.J. Folkerts
Penningmeester.
W. Woudstra
Ie Bestuurslid:
D. Eekhof
Hoofdl'!dacteur.
C.B. leenheer
I
Zoals u wellicht weet, houdt de vereniging elk jaar een ledenvergadering.
Ook is er een brief naar de redactie van "Politie, dier en milieu" gegaan om te protesteren tegen de hetze, die op deze manier gevoerd wordt tegen detecto ramateurs.
letveld 12 Tel. 05120-22 804 Rembrandtstraat 23 Tel. 05712-72837 Ridderspoor20 Tel. / Fax 03451-18067 Helkemastate 16 Tel. 058-661818 Pealskar 47 Tel. 05138-16670 Hanebalken 153 Tel. / Fax 05120-30403
9202 lH Drachten 7391 BB Twello 4143 Gl leerdam 8925 AP leeuwarden 850 I Tl Joure 9205 Cl Drachten
LJDMAATSCHAP - - - - - - - Het lidmaatschap van deze vel'!niging loopt altijd per kalenderjaar en wordt zonder opzegging altijd stilzwijgend verlengd met een jaar. Degenen die in de loop van het jaar toetreden, ontvangen alle reeds eerder verschenen nummers van het lopende jaar. Opzegging dient uiterlijk op 1 augustus S(hriftelijk binnen te zijn. De contributie per lid bedraagt f 47,50 per jaar. Voor gezinsleden geldt een aantrekkelijke korting.
Giro: 1675000, Bank: ING nr. 67.80.04.900, t.n.v. De Detector Amateur, Leeuwarden. Ledenadministratie : Wim Woudstra, Melkemastate 16, 8925 AP Leeuwarden, 058-661818
METAALDETECTORS, EEN GEVOELIGE ZAAK 3 Na alle negatieve publiciteit kan ik nu toch ook wat positieve geluiden laten horen over onze hobby. Arne Haytsma van de R.O.B. liet mij weten, dat ze daar de laatste tijd steeds meer vondstmeldingen binnen krijgen van leden van onze vereniging. Op het moment zit de R.O.B. midden in een reorganisatie, omdat het beleid in de toekomst meer gericht zal zijn op het behoud van alle resterende
ONBEKEND MAAKT ONBEMIND, DE DETECTOR AMATEUR IN DE PERS
archeologische monumenten op de plaats waar ze zich bevinden. Opgravingen vinden alleen maar plaats wanneer sites direct bedreigd worden door woningbouw en wegenaanleg.
Zoals bekend bestaat de
Voorlopig heeft men de handen vol aan bijvoorbeeld het Kopse
Detector Amateur nu ruim 2 jaar. We hebben een flinke ledenaanwas
Plateau in Nijmegen en de tracées van de Hoge Snelheidstrein door
gehad, maar het kan nog beter.
Holland en de Betuwegoederentrein.
Uit ervaring is gebleken, dat er nogal
In de tweede helft van dit jaar moet de reorganisatie afgerond zijn.
wat reacties komen op artikeltjes in de huis-aan-huisbladen. Gewoon een
Dan wordt de tekst in het R.O.B-foldertje met richtlijnen en informatie ook aangepast.
persbericht sturen heeft geen zin, die verdwijnt op de grote hoop of in de prullebak, zonde van ons geld.
at foldertje zal te
waarin de
zijner tijd als bijlage in
geïnteresseerd is, ten tweede een culturele, wat dat betreft
ons blad worden gevoegd. Een ander idee
heeft iedere provincie een museumconsulent, die behulpzaam kan
van Arne wordt dan ook
zijn bij het opzetten van exposities en ten derde een economische waarde.
handen en
R.O.B.
voeten gegeven, namelijk het opstellen
Nee, we moeten zelf actief aan de weg timmeren. Een krant bellen levert soms resultaat op maar nog beter is, dat we ze een kant en klaar interview leveren. Ons redactielid en secretaris, Albert Folkerts, is van professie
van convenanten met verenigingen, die
Wil je je vondsten verkopen,
zich bezig houden op archeologisch terrein. De Detector Amateur met zijn
biedt ze dan eerst aan bij locale musea. Geef ze desnoods in bruikleen met een
ongeveer 1100 actieve leden wordt zeker
journalist voor een reeks van huis-aanhuisbladen in het rivierengebied en kent wat dat betreft het klappen van de
niet vergeten, omdat wij een enorm
koopoptie. Verkoop je toch iets aan derden, noteer in dat geval naam en
reservoir vormen aan informatie en
adres van de nieuwe eigenaar, zodat bij
hulpkrachten tijdens opgravingen en
een eventueel wetenschappelijk
veldverkenningen. Het hoofd van de
onderzoek kan worden nagegaan waar iets zich bevindt. Wetenschappers
pad gaan.
zullen zich via ons blad tot jullie
Een gunstig neveneffect is, dat we zo ook een collectie interviews
informatie- en computerafdeling van de R.O.B.
wordt gevraagd een eenvoudig
meldingsformulier te maken, waarop wij onze meldingen kunnen doorgeven. Te zijner tijd wordt het bestuur
wenden met specifieke verzoeken om informatie en vondsten. Geef ze die gegevens, dat bevordert de goede verstandhouding en biedt ons de
uitgenodigd om te komen praten met de R.O.B .. Voor wat betreft de
mogelijkheid om in de toekomst ook nog bezig te blijven met onze boeiende
vondsten, die we al gedaan hebben,
hobby.
nogmaals het verzoek om die te melden, ook al heb je ze al jaren in huis. Ze hebben een zekere waarde; in de eerste plaats een wetenschappelijke,
•
Al bert Folkerts
zweep. Onze vraag is nu, wie wil er geïnterviewd worden en welke huisaan-huisbladen krijg je zoal in je brievenbus. Albert zal ook zelf actief op
krijgen voor ons eigen magazine, zie het vorige en dit nummer er maar op na,
3
hoe dat er uit ziet.
UJ
z
Voor afspraken om een gesprekje te voeren en foto's te maken,
N
kun je Albert in de avonduren bellen:
L a:
tel. °3451-18067 of overdag op 4533230 (b.g.g. 23 1, 232).
OIO-
l§
<:
o
f-
U
UJ
f-
UJ
o
PELGRI LMSINSIGNE
Geachte redactie, Ik wil mij graag aanmelden voor de vondst van het jaar, categorie "religie". Ik vond namelijk afgelopen zomer tijdens een archeologische opgraving een mooi pelgrimsinsigne voorstellende St. Maarten zittende te paard, die zijn man tel deelt met een arme. Het mooie van deze vondst is dat hij in samenwerking is gevonden, en wel met de heer Vincent van Vilsteren, verbonden aan het Drents museum te Assen. Ook aanwezig waren Ko Len ting, auteur van het prachtige:: boek over Bourtange en ] an Tillema, één van de vinders van de kleine schat van Coevorden. Het leuke van het vinden was, dat er al zeker drie zeer gedreven eedetectorneuzen", waaronder bovengenoemden, de plaats zorgvuldig hadden afgezocht. Na hen probeerde ik het weer eens en ja, ik haalde het mooie voorwerp omhoog. Iedereen was enthousiast en Van Vilsteren wist te vertellen, dat dit het tweede exemplaar was, ooit in Drente gevonden. De plek waar ik het vond was onder een brug, die toegang verschafte naar het kasteel. Dit verhaal bevestigt ook, dat de archeologen niet alle
detectoramateurs over één kam scheren. Ook bewerkstelligde deze detectorvondst, dat de stichting S.A.M. direct drie nieuwe White's metaaldetectors kocht. Daaruit
blijkt, dat niet alle archeologen een bord voor hun kop hebben. Hoogachtend, H. Tingen, Schoonebeek
9 w
z
N <{
l.? <{
I: et:.
o ~
U w
~
w
o
DE C-SCOPE TR 330 en gebruikerstest is niet meer dan de ervaring van één gebruiker. Bekij k en gebruik, indien mogelijk, zoveel mogelijk detectors, voordat u tot aankoop van een detector overgaat. Denk goed na (en wees reëel) over de plaatsen waar u hoofdzakelijk wilt gaan zoeken en de zaken, die u zou willen vinden. De C-Scope 330 stamt uit de beginjaren tachtig en functioneert op een frequentie van 100 KHz (kilohertz). Een voor deze tijd ongebruikelijke frequentie. Vandaar, dat we hier even bij stilstaan. Onze huidige detectors werken vrijwel allemaal op lagere frequenties, zo tussen de 4,5 en 20 KHz. Door veel fabrikanten aangeduid als VLF detectoren. Over het algemeen kan gezegd worden, dat hoe lager de frequentie is, des te dieper de detector de grond penetreert. Te vergelijken met de bassen van de stereo. Je hoort de "House" van de
buurjor.gen 3 ,huizen verder nu eenmaal vanwege de bassen en niet vanwege de hogere tonen van de zang. Tegenover het voordeel van de vergrote dieptewerking van lage frequenties staan nadelen, zoals een hoger stroomverbruik en het afnemen van het discriminatievermogen. Met name de gevoeligheid voor ijzer en mineralen neemt toe en de gevoeligheid voor goud neemt, vooral bij de lagere frequenties, af. De doorsnee VLFmotion detector heeft meestal een frequentie tussen de 4,5 en 12,5 KHz. De meeste echte "gouddetectors" (voor gebruik op goudvelden in Australië en Amerika) functioneren op frequenties tussen de 15 en 20 KHz. De indertijd veelgebruikte frequentie van 100 KHz had het voordeel dat de discriminatie zeer precies afgesteld kon worden. Dit gebeurde bij de toen gefabriceerde detectors, zoals de C-Scope TR 330, veelal standaard op een pun t, dat fijn ijzer, zoals spijkertjes, boutjes, stukjes roest, etc. net
afgewezen werden. Massief ijzer, zoals dikke bouten, messen, sleutels en speerpunten werden wel aangegeven, al was de detector er niet gek op. Echter bij alle nonferro metalen was het spekkie voor het bekkie. Bij koper, brons, zilver of goud reageert een 100 KHzdetector ongewoon fel. Een ander voordeel van die hoge frequentie was, dat je de detector als een waanzinnige heen en weer kon zwaaien. Hij miste niets, elk nietig non-ferro voorwerp, dat de schotel langs zag flitsen, meldde zich uit volle borst bij de gebruiker. Nog een voordeel van die 100 KHz is het feit, dat de detector behoorlijk stabiel blijft op gemineraliseerde grond. Dit werd nog versterkt doordat de fabrikant meestal koos voor een wide-scan zoekspoel op deze detectors. Het resultaat was een detector, die zeer geschikt was voor met ijzer bezaaide, gemineraliseerde grond.
IJ UJ
z
N <{ ~
<{
I:
a::
o
tJ
UJ
rUJ
o
Deze detectors werden vaak aangeduid als TR-discriminators.
De legendarische 77B Een legendarische TRdiscriminator was de Compass 77B. Het was «de zoeker" in Engeland in de zeventiger jaren. Reeds gemaakt in 1972 was deze detector zijn tijd ver voorui t. Nog in 1983 kwam het Engelse merk Saxon ui t met de Saxon 3TR. In hun advertenties claimend: Better than a Co~pass 77B! Het elektronische huis van deze Saxon was modulair gebouwd met de bedoeling dat de detector omgebouwd kon worden met andere modules tot een VLF/TR en TR discriminator. Daar is echter weinig meer van gehoord. Van de Compass 77B des te meer. Die werd onlangs nog herbouwd (!) en uitgegeven als de 77 Auto Legend. Hij wordt nu aangeprezen als de detector voor wedstrijden vanwege het zwaaien met de snelheid van het licht en voor zoekplaatsen (in Amerika: spookstadjes) waar het vergeven is van de (roestige) spijkers.
C-Scope TR 330 Ondanks deze laatste oprisping lijkt het door de ontwikkeling van de grondontstoring en de komst van de motiondetectors of de 100 KHz detectors naar de achtergrond zijn verdwenen.
I2 UJ
z
N
~
<:
L
et:
o
b
UJ
f-
UJ
o
Het lijkt alsof ze niet meer gebruikt worden, maar dat is slechts schijn, want in deze gebruikerservaring staat de C-Scope TR 330 centraal. Een detector, die volgens bovenstaand concept in de beginjaren tachtig is gebouwd en nog steeds boven verwachting lijkt te voldoen
Beschrijving De TR 330 werd gemaakt door de Engelse firma C-Scope. Tot 1984 geïmporteerd door de Voorburgse zakenman Hakkers, daarna door de fa. Gelan. Uitgevoerd in het bekende stevige zwarte plastic heeft de TR 330 de vorm van een grote handmixer. Er is een 6 inch ISOCON
wide-scan zoekspoel gemonteerd. De detector kan tot aan het electronische huis zonder problemen onder water gebruikt worden. De zoekspoel is vast aan het huis verbonden, zodat verwisselen van spoelen niet mogelijk is. Het geheel is uiterst licht uitgevoerd (I kilo). Er is een luidspreker ingebouwd en een aansluiting voor de koptelefoon. De aansluiting voor de koptelefoon is van het normale 6 mm type. De 330 «loopt" op twee 9-volts PP3 batterijen en kan daar minstens 40 uur mee vooruit. De detector heeft 3 bedieningsknoppen: I Een draai knop voor het aanen uitzetten van de detector, tevens volumeknop. 2 Een draai knop voor het instellen van de grondtoon. 3 Een drukknop bij de handgreep, waardoor met een druk van de duim de detector weer op de ingestelde grondtoon is ingesteld.
Ct"
De 'fR.J JO in de chure Uit /982
-~cope hra
De detector heeft een ingebouwde vaste discriminatiestand. Klein ijzer wordt dan ook afgewezen. De TR 330 viel in het detectorassortiment van C-Scope tussen de Treasure Seeker TR en de TR 440. De Treasure Seeker TR was de eenvoudigste en goedkoopste van het assortiment. Deze leek veel op de 330, maar had geen resetknop voor de basistoon. De TR 440 had een ander, groter uiterlijk met een meter (tevens batterijcontrole) en was uitgerust met een 8 inch zoekschijf en ging dus ook dieper. Met een eenvoudige gebruiksaanwijzing kostte de TR 330 in 1982 in Engeland 50 pond, in Nederland ca. f 335,-.
De TR 330 in de praktijk Het opstarten van het apparaat gaat heel eenvoudig. I Je houdt het schoteltje in de lucht, weg van metaal.
2
3
4
Je houdt de resetknop ingedrukt en je draait aan de instelknop tot je net hoorbaar de grondtoon hoort. Je draait de volumeknop ongeveer een halve slag, tot het aangenaam klinkt. Bij het gebruik zonder koptelefoon uiteraard de volumeknop helemaal openschroeven. Het gebruik van een koptelefoon is wel aan te bevelen. Het schoteltje plusminus 5 cm boven de grond houden. Dan de basis toon net hoorbaar instellen door de resetknop in te drukken (die resetknop is echt ideaal!). Zoeken en ..... vinden!
Het zoeken met met de 330 doe ik het liefst in de binnenstad in de "putten". Of natuurlijk proberen de afgevoerde grond te localiseren om aldaar te gaan snuffelen. Op dit gebied is de 330 in zijn element. Vooral kleine, dunne muntjes, zoals kopjes en obooltjes zijn een makkelijke prooi voor zijn zes inch zoekspoel. Maar ook pelgrimsinsignes, vingerhoeden en gespen pikt hij tussen de hopen uit. Je kunt natuurlijk met dat spoeltje in de kleinste gaatjes prikken! De discriminatie staat zo afgesteld, dat je kleine spijkertjes en fragmentjes ijzer net niet vindt en dat is voor de binnenstad perfect. Hij is wel gevoelig voor zilverpapier, maar daar heb je op die plaatsen niet zo veel last van. De TR 330 stoort andere BO gebruikers. Er valt binnen een straal van 2 meter nIet met twee Bo-ers te werken. Met zijn grotere broer, de C-Scope TR 440, treedt dit storingsprobleem niet op. De machine wordt nooit gepoetst en ander onderhoud is ook overbodig, hij doet het altijd. Maar, voor het geval "dat", heb ik er toch nog een bijgekocht. Ik moet er niet
aan denken, dat wanneer er ergens een goede put is, mijn vertrouwde zoeker het juist op dat moment zou begeven.
Veel gebruikt Ik zie de TR 330 veel gebruikt worden door diverse collega-
zoekers. Ook in andere plaatsen zie ik ze ermee bezig. Dat zegt mij genoeg. Ik zie zoekers met andere detectors wel eens meewarig/afkeurenswaardig naar mijn detectortje kijken. Het lijkt wel jaloersheid. Misschien is het ook het onvermogen van hun eigen detector om in deze omstandigheden goed te zoeken.
Ongeschikt De 330 is niet overal geschikt voor. Voor akkers is de spoel te klein, het dieptevermogen is dan echt te weinig. Ook op het (natte) strand komt de 330 niet tot zijn recht. Dan wordt hij onstabiel. Daar heb je gewoon een andere machine voor nodig. Ik gebruik twee Duracell 9-volts batterijen. Die gaan "echt" langer mee. Het batterijverbruik heb ik nooit bijgehouden. Wel een
probleempje is het batterij klepje. Dat is onhandig aan de onderkant gebouwd. Als je namelijk de detector stoot, dan tikken de batterijen door hun gewicht op dit klepje. De batterijen blijven mooi zitten, maar het klepje ben je kwijt.
Dat is me al verscheidene keren overkomen. Tegenwoordig doe ik er elastiek om, of een stuk plakband. Importeur Gelan heeft deze klepjes echter altijd gratis(!) vervangen. Overigens moet me van het hart, dat de service van Gelan uitstekend is. (En dat is echt waar!) Een ander puntje van attentie is de kabel onderaan bij de schotel. Deze kabel loopt van de schotel naar een gaatje in de steel. Als teveel kabel in de steel zit en vastklemt, kan door het verdraaien van de spoel de kabel uit de spoel getrokken worden. Door de zorg voor voldoende speling in de kabel tussen de spoel en het gaatje en deze speling met een stuk plakband op de steel te fixeren, zijn mogelijke problemen te voorkomen.
I3 UJ
Z
~l:l «
L:
a::
o
~
U
UJ ~ UJ
o
De c.Scope TR 330 is zeer gevoelig voor dunne, zilveren kopjes en obooItjes, zoals deze uit de 13e eeuw.
deze weer op de juiste plek zet. Daarbij benaderen maar enkelen het vedergewicht van de C-Scope TR 330.
Samengevat
Eerste detector Dit was mijn eerste detector. Ik kocht deze bij mijn toenmalige werkgever: een zaak voor electronica. Ik werkte daar en door de dealerzoekende importeur Hakkers werd me deze machine aangepraat. Een paar jaar later heb ik nog een tijdje een Metadec gehad, maar die vond ik te zwaar. Bovendien zocht ik toch meer in de binnenstad en daar viel ik altijd 0) weer terug op de 330.
De combinatie van 6 inch wide-scan spoel, 100 MHz, vedergewicht en de handige resetknop voor de grondinstelling, maakt deze detector op zijn terrein, zoals bouwputten en stortgrond, moeilijk te verslaan. Wie op dit moment een dergelijke detector zoekt, zal flink zijn best moeten doen. Tweedehands zijn ze nauwelijks meer te krijgen. Ze kosten tussen de twee- en driehonderd gulden. Wie iets dergelijks nieuw zoekt, heeft het ook niet gemakkelijk. Een rondje langs enkele Nederlandse dealers en importeurs leverde niet veel op. Er zijn inderdaad detectors verkrijgbaar met een hoge frequentie. Zo tussen de 80 en 100 KHz, maar deze hebben allemaal een grotere spoel. Ook zijn ze geen van allen in het bezit van zo'n handige resetknop op de handgreep, die bij verloop van de basistoon
De importeur Gelan heeft een open oog en oor voor vragen naar dit soort detectoren en is niet onwelwillend om naar mogelijkheden te zoeken om weer een dergelijk soort metaaldetector op de markt te brengen of bestaande detectoren te modificeren. Bel voor vragen en/of verdere informatie naar Gelan. De conclusie mag zijn, dat C-Scope begin jaren tachtig een unieke detector heeft gebouwd, die heden ten dage op zijn terrein nog op een uitstekend niveau presteert en zijn prijs nog volop waard blijkt te zijn. EM. Breibach, Dordrecht
HEt' GEHEIM. VAN DE 5rORTPLDlS
VONDST VAN HET JAAR
1994
Dingen, die we niet meer nodig hebben, of kapot zijn. gO
De volgende prijzen zijn door de hieronder vermelde importeurs beschikbaar gesteld; Catagorie Importeur Sieraden Kooistra Metaaldetectoren T. v. Broekhoven Munten Gebruiksvoorwerpen Gelan Metaaldetectoren BV Militaria Fa Detect Gert Gesink Religie!devotio nalia Detection Systems Holland
Prijs 2 zilveren miniatuurdetectors I Waadpak 3-delige scheppenset I Goudset testkistje I Ultrasoon cleaner
Voor de catagorie "diversen" wordt door de vereniging het boek "Schans op de grens" beschikbaar gesteld. Alle pri~winnaars ontvangen bovendien een verzamelband voor 2 jaar magazines.
I5 LU
Z
N
« ~ «
L
a::
o
ti
LU
ILU
o
EN
"Geslagen te Zutphen"; een hebbeding voor de ware munten verzamelaar.
Munten worden al sinds eeuwen geslagen in munthuizen. Dat zijn gespecialiseerde technische bedrijven, waar naast munten ook allerlei andere op munten gelijkende voorwerpen worden vervaardigd.
en jaar of vierhonderd geleden kende ons land een heel stel provinciale munthuizen en enkele stedelijke, waaronder die van Zutphen. Officieel werd het munthuis van Zutphen pas in 1606 erkend, maar uit het gedegen historische onderzoek van de twee opstellers van dit boekje blijken de oudste munten uit die stad reeds in 1478 geslagen te zijn. Het stadsbestuur bleek in de gelegenheid te zijn het vorstelijke monopolie te ontduiken en men kon met tussenpozen zelfstandig munten slaan tot 1692, want toen werd men afgekocht door de Staten-Generaal.
ZOEK NOOIT OP ARCHEOLOGISCHE OBJECTEN
Het was voor de stadsbestuurders soms behoorlijk lucratief om zelf munten in omloop te brengen, zeker wanneer deze van minderwaardige kwaliteit waren.
afzonderlijk uitgebreid beschrijft. Uiteraard is een literatuuroverzicht opgenomen.
Het boekje beschrijft achtereenvolgens de historie van de muntslag in de heerlijkhei~ Zutphen, waarna een uitgebreide catalogus iedere munt nog eens
j. Fortuyn Droogfever.
"Geslagen te Zutphen" door EJA van Beek en
Uitgeverij: De Walburgpers I.S.B.N. 90-6011-703-4 PrijsfI5,-
Cahiers lokale en regionale geschiedenis Zilver sierde de tafels der rijken, maar staal was bij uitstek het materiaal waar men vorken van maakte na een korte periode, waarin deze in tin werden uitgevoerd. De vork wordt wel in verband gebracht met de opkomst van de aardap pel als voIksvoedsel. Boeiende vraagstellingen, die op antwoord wachten, vind je in deze boekjes. Helaas ontbreekt de ruimte om ze hier allemaal op te sommen. Maar dat is de bedoeling ook niet. De Cahiers voor lokale en regionale geschiedenis kosten fI5,-·
De deeltjes: "Dorpsgeschiedenis: bewoning en bewoners", I.S.B.N. 9060u.818.9, "Stadsgeschiedenis" , I.S.B.N. 9060u.67I.2 en «Materiële cultuur: huisraad, kleding en bedrijfsgereedschap", I.S.B.N. 9060u.604.6, heb ik doorgenomen en ik kan niet anders doen, dan ze aanbevelen aan iedereen, die serieus wil omgaan met zijn hobby.
I7 UJ
z
N
~
<:
I: ~
o
rU
UJ
rUJ
o
TWEE BRABANDERS A. Folkerts
Omdat ze op zoek waren naar zoekmaten in het Bourgondische Branbantse land en daarvoor een oproep hadden geplaatst in Detector Magazine heb ik Henk Sommers uit Elsendorp en Peter Coset uit Kerkdriel geïnterviewd. Behalve dat ze allebei uit Brabant komen en verslingerd zijn aan ons aller hobby. de metaaldetector· blijkt dat ze beide zeer content zijn met hun Tesoro.
enk Sommers, 33 jaar oud, gewezen varkenshouder, nu in de W.A.ü., maar studerende voor een baan in de AGF (aardappelen, groente en fruit) is in 1986 begonnen met de detectorhobby. (Als kind was ik al belangstellend naar alles, wat te maken heeft met het verleden, vooral m un t- en schatvondsten hadden mijn belangstelling. Door mijn ziekte"- de reden, dat ik mijn bedrijf moest sluiten - kreeg ik opeens zeeën van tijd. Via een advertentie in de krant kocht ik een Garrett 111 met een grote schijf. De eerste duitjes kwamen al gauw, maar ik was er nog niet zo tevreden mee."
•
Rekenpenning
over op een Stingray. «Ik heb welgeteld twee halve middagen met die Stingray gezocht en het lijkt net of deze de munten uit de grond trekt." Veel ervaring heeft hij nog niet met zijn nieuwe apparaat, maar het lijkt veelbelovend. Zoekplaatsen heeft Henk in het Rivierengebied. De strook landerijen van Eindhoven via Overloon naar Nijmegen mijdt hij het liefst, omdat daar nog vreselijk veel oorlogstuig in de grond verborgen zit. Een specialisme heeft hij niet.
Fragment van een Romeinse armband T
•
Fietsplaatjes
UJ
Een Fisher 1265 bleek ook een teleurstelling te zijn. Deze deed het volgens Henk alleen maar op zand en daar vind je alleen hele slechte duiten. Na een Tesoro Silver Sabre stapte hij een paar maanden geleden
z
N
~
«
:r: a:
o
tJ
UJ
IUJ
o
kun nen gaan zoeken. Ook Peter heeft geen specialisme, maar het is vrijwel allemaal Romeins wat de
Peter en Henk vinden beide dat de contacten met de beroepsarcheologie verbetering
"Ik verzamel alles wat ik vind, hoewel fibula's mij op het momen t het meest aantrekkelijk zijn." Onze vereniging vindt hij een goede zaak, vooral omdat je dan contacten kunt leggen met hobbygenoten. Henk heeft daarom nog geen enkele zoekdag overgeslagen. Peter Coset is 21 jaar jong en werkzaam bij een Praxis doe-het-zelf markt. Hij woont in Kerkdriel en verdeelt zijn vrije tijd over zijn computer, detector en vriendin. Zeven jaar geleden ,kwam hij met het detectorvirus in aanraking op een hobbybeurs. "Oude dingen interesseren me eigenlijk altijd al en dit was iets nieuws. Ik heb een
klok slaat in de Bommelerwaard. Zijn mooiste vondst is een pelgrimsampul, die uiteraard aangemeld is bij de R.G.B .. Peter is nog nooit naar de ....
20 UJ
z « l.?
N
«
I: et::
of-
U UJ fUJ
o
goedkope detector gekocht, een Tandy Micronta, die er zeer indrukwekkend uitzag, maar niets presteerde. Een Tesoro Silver Sabre was duidelijk het betere werk. Vervolgens kocht ik een Golden Sabre, maar de Silver Sabre beviel toch beter, dus ben ik weer overgeschakeld naar dat type." Van een kennis leende hij een poosje een White's Spectrum, maar nadeel van die detector is volgens hem, dat je er eerst een half jaar mee gelopen moet hebben voor je het ding onder de knie hebt, "en computeren doe ik thuis al." Een detector moet je volgens hem aanzetten en er dan gel ij k mee
Dubbele duit van Friesland
•
Lakenloden
verdienen. "Men moet publieksgerichter gaan werken, want eigenlijk zijn wij, de amateurarcheologen , de doelgroep waar de archeologie zich op richt." Henk bewaart zijn vondstgegevens gewoon in een schriftje, maar Peter heeft als computerfanaat een heel
zoekdagen geweest, maar heeft wel via de advertentie in Detector Magazine een vaste zoekmaat gevonden, Piet Sanders uit Nuenen. Sinds kort maakt hij ook gebruik van een auto bij het zoeken. "Vroeger reisde ik de hele streek af met mijn bromfiets."
•
Romeinse ring met swastika
Bikkels 'Y
•
De dames in de Bommelerwaard sprongen vroeger nogal onzorgvuldig om met hun naaigereL Vingerhoeden zijn vanaf de Romeinse tijd tot heden ongewijzigd gebleven.
•
.... Wie dacht dat de veiligheidsspeld een vinding van onze tijd is vergist zich. Deze tweeduizend jaar oude Romeinse mantelspeld of fibula werkt op dezelfde wijze.
Middeleeuwse pelgrimsampul. Het exacte doel van dit devote stukje gietwerk is niet meer te achterhalen. Vermoedelijk is het bedoeld voor wijwater.
•
Denarius van Marcus Antonius, geslagen in Griekenland in 32-31 voor Chr., aan de vooravond van de slag bij Actium. Op de voorzijde staat een galeischip afgebeeld, op de keerzijde drie Romeinse legioenvaandels.
2I w
.... Denarius van Keizer Augustus, met op de keerzijde zijn kleinzonen Caius en Lucius Caesar, geslagen te Lyon tussen 2 voor en 4 na Chr.
z
N
~ <
1:
a::
o
b
Een denarius geslagen tussen 69 en 81 op naam ~ van Vespasianus of Titus.
w
~
w
o
je kunt zelfs contourlijnen reconstrueren en naar boven halen van voor de ruilverkaveling.
ALLe opnamens zijn met een statief gemaakt, omdat er heLe Lange sLuitertijden nodig zijn, vanwege het feit, dat ik het diaftagma helemaaL dicht heb gedraaid op I6. De scherptediepte is dan op zijn grootst. FiLmmateriaaL is een gewoon ISO IOO fiLmpje en om triLLingen te
.
-~_ __;e-
AI- •
f .....:-..
.--~/
tekenprogramma tot zijn beschikking. "Ook scan ik allerlei kaarten in de computer in een programma, dat d-paint heet in en op een Commodore Amiga draait. Je kunt dan oude en nieuwe kaarten over elkaar heen leggen, dan kun je .. . . precies Zien, waar lets geweest IS en Een zilveren crucifix van respectabele ouderdom. Een kloosterling die iets te enthousiast zijn rozenkrans hanteerde? ~
•
Peter Coset met zijn Tesoro Si/ver Sabre, electronische wichelroede.
Foto's De fOto's van de voorwerpjes bij dit artikeL heb ik gemaakt met een Olympus OM JO spiegeLreflexcamera met standaard 50 cm Lens. Ik gebruik tussen de body en de Lens een auto macro converter, omdat die mij beter bevalt, dan macroringen.
voorkomen gebruik in nog een draadontspanner. litJor pakweg /300,- heb je deze apparatuur tweedehands bij eLkaar, inclusiefeen haLogeen bureauLampje van Ikea voor het broodnodige Licht. Wát je verder nodig hebt, is een vaste hand, oog voor details en hééééL veeL geduld. Wie zijn vondsten ook eens op de fOto wiL hebben, kan mij altijd beLlen (A. Folkerts, teL. 03451-18067). Ik reken hier niets voor, behaLve natuurLijk een vergoeding voor de gemaakte onkosten. Misschien zit er nog weer een verhaaLtje in voor ons veren igingsblad.
•
OPROEP
--
I.v.m. inventarisatie van een onderzoek naar fibula's gevonden in Friesland, uit de periode Volksverhuizingstijd en Middeleeuwen, vraagt de heer J. Bos van het Archeologisch Centrum Groningen medewerking van mensen, die fibula's gevonden hebben. Fibula's blijven eigendom van de vinder.
22 LU
Z
N <{ ~
<{
L: ct::
o
tJ
LU
f-
LU
o
Informatie. 050-636728 (Univ. Groningen) 050-271633 (privé) Ook fragmenten, al is het er maar één.
EEN GESTOLEN VONDST
Eerst maar eens even voorstellen, dan weten wij met wie we te doen hebben. Mijn naam is Bert, woonachtig in Hattem, een leuk historisch stadje in Gelderland, waar je met de detector nog goed uit de voeten kunt. Mijn zoekmaat en kameraad Jelle, woonachtig in Zwolle, en bovengenoemde hebben in februari 1993 pas de stoute schoenen aangetrokken en zijn toen toch maar eens een detector aan gaan schaffen. Vlak bij Hattem, in Zalk zit een importeur, dus daar maar eens kijken. Maar van kijken komt kopen en gelijk maar lid worden, dat scheelde ook nog eens in de aanschafprijs.
Bij de raad van pas op, dat je niet al te getrouwd raakt met je detector, maar ook nog een gezin hebt, dachten wij: w'n vaart zal het wel niet lopen, maar ....hij, Ruud, had wel gelijk. Er gaat geen weekend voorbij of de detector komt uit de kast. Intussen staat er bij ons ook al een vitrinekast te pronken met onze eerste vondsten van het afgelopen jaar erin. Variërend van gewichtjes, pijlgewicht, muntgewicht tot
pijpekopjes, musketkogels, donderbuskogel, bronzen zwijnenkop, een wat vergaan Romeins muntje, een schaakstukje (pion) uit ongeveer 17°0, een koperen Romeins muntje als hanger gebruikt met het leer er nog aan en een collectie gouden en zilveren ringen, gouden kettingen, de laatste vier gevonden in het Balletonmeer in Hongarije. Zoals jullie kunnen lezen, gaat de detector dus overal mee naar toe. Het jaar liep teneinde, tussen Kerst en Oud en Nieuw vrij, dus nog maar een keer het geluk weken. In Wezep zagen we een mooi veldje met wat struikgewas langs de kan ten en er achter een stuk bos waar de bomen waren gerooid. Proberen, was het motto. Een paar hulzen en wat onbelangrijk spul. Mijn maat Jelle ging zijn geluk beproeven in het struikgewas, niet voor niets, bleek later. Met een grijns en opgestoken hand, waarin een herenschoudertas hing, dook hij uit het struikgewas. Na deze geopend te hebben, zijn we de inhoud eens gaan onderzoeken. Deze bleek te bestaan uit rijbewijs, ken tekenbewijs, bankpas, museumpas, pennen, een boekje over toegangshekken van het Gelderse landschap en meer prulletjes. Het toeval deed zich voor, dat terwijl we later weer over het veld liepen, de politie uit nieuwsgierigheid kwam vragen of we al wat gevonden hadden. Nu, dat konden wij wel beamen. De tas met inhoud konden we toen direct overhandigen. De politie wu het verder afhandelen.
Twee dagen later heeft Jelle navraag gedaan en die kon ons vertellen, dat de tas van een leraar uit Kampen was, die eerder was gestolen. Dit is ook weer een bewijs, dat je met een detector ook andere spullen, dan alleen oude voorwerpen kunt vinden. De tas is weer terug bij de rechtmatige eigenaar, die er zeer content mee IS. Wij willen met deze vondst ook meedingen naar de vondst van het jaar, omdat daar niet alleen oude voorwerpen voor in aanmerking komen, zo hebben wij begrepen. Voor de rest wensen wij een ieder veel succes bij het zoeken. Bert Broekhart en Jelle van der Laan
23 UJ
z
N
l3
<:
I: et:.
o ~
U
UJ ~ UJ
o
BOXTELAAR VINDT EEUWENOUDE KELTISCHE MUNT Een Keltisch muntje van het Annaroveci-type. Zo luidt de mening van dr. Van der Vin, conservator van antieke munten en gesneden stenen van het Koninklijk Penningen Kabinet in Leiden. Daarmee bevestigde de conservator het vermoeden van de Boxtelse detectoramateur Peter van Lierop: hij heeft in Boxtel een vondst van Keltische oorsprong gedaan.
etectoramateur Peter van Lierop uit Boxtel deed onlangs in de omgeving van zijn woonplaats een bijzondere vondst. Een Keltische munt. "Het is een zilveren muntje met een klein percentage lood, dat quinarius wordt genoemd. Aan de voorzijde is een naar rechts kijkend hoofd afgebeeld, terwijl op de keerzijde een sierlijk paardje naar links kijkt. Op het muntje staat de tekst 'Annaroveci'. Waarschijnlijk
... betekent dit niets, want de Kelten kenden het schrift niet. Ze aapten het na van Romeinse voorbeelden. In geheel lukrake volgorde plaatsten zij dan ook een aantal letters op hun muntjes. Gewoon ter imitatie", vertelt Van Lierop enthousiast over zijn vondst. De munt dateert uit de eerste eeuw voor Christus en is geslagen in Tongeren, in het huidige België. In die tijd leefden in deze streek de afstammelingen van de Keltische stammen Texuandri en Menapiërs. Zij gebruikten de munten met name voor het brengen van offers. Soms dienden de munten als soldij voor de Kelten, die vaak door de Romeinen als huurling werden Ingezet. Gemeente-archivaris Wil Doyen spreekt van een voor Boxtel unieke vondst: "Munten als deze
Amateur-<Jrcheoloog Peter van Lierop vond in Boxtel een Keltisch muntje. Foto Felix Janssens
zijn tot op heden slechts gevonden bij de Maas. In Ravenstein en Litl~ hebben ze ook dergelijke objecten uit de grond gehaald." Van Lierop vervolgt: "Hier in de buurt zijn tot nu toe erg weinig Keltische munten gevonden. In Boxtel is het de eerste vondst. Ik was bezig met mijn metaaldetector op een akker nabij Boxtel. Je verwacht dan niet zo' n oud muntje te vinden. Tot nu toe heb ik van alles gevonden; munten, musketkogels, gewichtjes, bikkeltjes, fluitjes, sleutels, gespen, vingerhoedjes en belletjes. Ik vond zelfs een keer een oud menselij k bot. Maar een Keltisch muntje, dat is echt uniek. Ik ben er niet zeker van, ofik ooit nog eens zoiets zal vinden."
25 UJ
z «l.? «
N L ex::
o
tJ
UJ
t-
UJ
o
Peter van Lierop benadrukt dat hij amateur is. Naast zijn baan als keurmeester van vee en vlees bij het Ministerie van Landbouw en Visserij trekt hij er ieder vrij uur op uit. Gekleed in een dikke jas, met laarzen aan, metaaldetector in de ene, legerschepje in de andere hand, zoekt hij in Boxtel en omgeving naar kleine metalen voorwerpen. lCZo'n vier jaar geleden begon ik met deze hobby. Sindsdien kom ik op akkers allerlei zaken tegen.
Voordat ik ga zoeken, vraag ik wel altijd toestemming aan de eigenaar van de grond. Met een metaaldetector doorzoek je de bovenste laag van zo'n dertig cm dik. Voor een amateur als ik maakt het weinig uit of iets heel erg oud is. In principe is alles interessant. Hoewel ik alleen naar kleine metalen voorwerpen zoek, kom ik ook andere zaken tegen. Die variëren van pijpekopjes en vuursteen tot Romeins glas en
aardewerkscherven. Van alle vondsten noteer ik de vindplaats, de ouderdom en wat het is. Bijzondere voorwerpen meld ik altijd bij de Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek en het Koninklijk Penningen Kabinet." Overgenomen uit: Brabants Dagblad, d.d. 22-11-93
r--------~--------------------,
BEWAAR NU UW Detector
(),. ~
magazine
(),.:
NUMMERS IN EEN SPECIALE VERZAMELBAND EN U HEEFT EEN PRACHTIG NASLAGWERK IN DE BOEKENKAST
26 LU
Z
N
« l? «
L
et::
o ~
U
LU ~ LU
o
L
De verzamelband is voorzien van een 12 pens mechaniek, waardoor u 12 bladen zonder te beschadigen makkelijk kunt bevestigen.. De buitenkant is uitgevoerd in blauw-zwarte bedrukking en voorzien van een milieuvriendelijke folie.
: I
I I I I I I I
U kunt deze verzamelband bestellen door overmaking van f 19,95 (incl. verzendkosten) op girorekening 1675000 of 1NG bankrekening 678004900 t.a.v. De Detector Amateur, onder vermelding van "Verzamelband". Tevens te verkrijgen bij enkele dealers/importeurs voor f 15,~
GELUKKIG
VOND IK HEM N I ET et afgelopen jaar heb ik sà.men met mijn zwager Jan Joosten uit Vessem, een 5-tal keren op jaarmarkten gestaan. Op onze kraam stallen we dan onze detectorvondsten ui t en geven geïnteresseerden daarbij tekst en uitleg. Buitengewoon leuk om te doen en ongelooflijk veel belangstelling. In juni stonden we op de jaarlijkse "lentemért" te Hoogeloon. Mooi weer en veel bekijks, waaronder veel bekenden. Logisch, ik ben in Hoogeloon geboren en getogen. Bovendien heb ik er ambtshalve jarenlang het plantsoen onderhouden. Ruim 6 jaar geleden ben ik zelfs in het Hoogeloons plantsoen tijdens werkzaamheden mijn gouden zegelring verloren. Nu heb ik wwat 3 jaar geleden mijn detector aangeschaft en natuurlijk geprobeerd mijn ring op te sporen, maar helaas. Ik berustte er maar in, dat hij wellicht met het afval afgevoerd zou zijn. Maar nu terug naar de markt. Aan onze kraam verscheen de familie Croese, vader, moeder en hun toen nog 8-jarige zoontje Joris. Toen het joch vernam, dat alle spulletjes op onze kraam met de metaaldetector waren gevonden, viel zijn mond open van verbazing. Nu weet ik zeker, dat ik er een wil, stamelde hij.
•
De bewuste ring
Zij n moeder vertelde, dat Joris de week daaropvolgend zijn ge verjaardag zou vieren en als cadeau de keus had tussen een fiets en een detector. Ben ik effe blij, dat jullie hier nu staan, ging ze verder, alle twijfel is nu bij hem weggenomen en dat is maar goed ook, fluisterde ze, want wat Joris nog niet weet, is dat er al een nieuwe detector thuis in de kast ligt. Het betrof een C-Scope cs 550. Een prima keus voor zo'n knulletje. Joris hing ondertussen met zijn neus op de kraam, de ene ohh, na de andere uitstotend. Na nog wat heen en weer gebabbel wilden zijn ouders de markt verder gaan bezichtigen, maar Joris was, bij wijze van spreken, met geen hout van onze kraam te krijgen. "Met uw goedvinden mag hij best hier blijven", zei ik tot zijn ouders, "haal hem straks maar weer op." Alle partijen stemden er mee in. Ik zeg: "Zo Joris, wat hoor ik, ben je bijna jarig?" "Ja", beaamde hij "en misschien krijg ik wel een detector." "Nou, nou", zei ik goeddunkend knikkend in zijn richting, "dat is
niet niks." Op dat moment besefte ik, dat Joris precies tegenover het bewuste plantsoentje woonde, dus ik vertelde hem het verhaal van mijn ring en dat ik hem zelf maar niet kon vinden. "Joris", zei ik, "luister eens jongen, stel jij krijgt die detector volgende week. Wil jij dan tegenover jullie huis eens zoeken naar mijn ring? Ik wil hem zo graag terug en als het je lukt hem te vinden dan krijg je een mooie beloning." Een paar dagen na zijn verjaardag ging de telefoon; Joris zijn moeder. "Je zult het niet geloven Wil", sprak zij, "maar je kunt je ring op komen halen. Joris heeft hem al gevonden." U begrijpt, dat ik me meteen naar Hoogeloon spoedde. Daar zag ik na zes jaar mijn ring terug, die mij werd aangereikt door een inmiddels 9-jarige overtrotse Joris. "Joris, Joris, jongen", stamelde ik een beetje, "wat dom van mij hè, dat ik hem zelf niet kon vinden, maar dankzij jou heb ik hem nu toch terug." Ik bedankte en prees hem nog vele malen, terwijl ik hem het vindersloon en nog wat folders overhandigde. Na nog wat gebabbel en de nodige koppen koffie verliet ik het gezin Croese met als trots middelpunt won Joris. Terwijl ik in de auto stapte, dacht ik: toch ben ik dolblij, dat ik hem destijds niet gevonden heb!
•
W Biessen, Hapert
UJ
z « l? «
N I: et:.
o ti UJ
f-
UJ
o
Voor de in het volgende nummer te plaatsen rubriek "Vraagbaak" kunt u tekeningen en/of foto's van voorwerpen of munten, waarvan u zelf niet weet wat het is, sturen naar Dick Eekhof, Pealskar 47, 850 I TL Joure
Met veel belangstelling lees ik altijd de rubriek "Vraagbaak". Ook in mijn verzameling ligt zo'n voorwerpje met de nodige vraagtekens. Ik zal proberen dit ro volledig mogelijk te omschriJven in de hoop, dat u mij wat meer informatie over het gebruik daarvan kunt verschaffen.
werp. Toch kunnen we niet voor zeker zeggen wat het is. Het is in ieder geval geen gewicht. vermoedelijk een soort zegel. Het lijkt wel op een bakenlood, maar voor ons is onbekend waar het dan vandaan komt.
Geachte vraagbaak, Hierbij zend ik je wat foto's van een klant' van mij, die graag rou willen weten wat dit precies voorstelt.
Materiaal: lood, diameter: 25 mm, dikte: ongeveer 1.5 mm, opschrift: 1829 PWDV (Prins Willem de Vijfde?), 8st (8 stuivers).
Alvast bedankt, Ton van Broekhoven
Beste Ton, Dit zijn twee hele mooie foto's van twee voorwerpjes, die zo te zien van tin zijn gemaakt. Beide daterend uit de 17e eeuw. Links op de foto zien wij een deksel van een (bier)pul of drinkbeker of misschien zelfs van een zoutvat of een inktpot. Een Franse lelie als merk, een meestermerk, kan ik hier niet op onderscheiden. Rechts onder
de staart van de zeemeermin bevindt zich het bevestigingspunt voor het scharnierende gedeelte. Aan de binnenkant van de staart zijn waarschijnlijk nog de slijtage sporen te zien. Het busje met deksel rechts op de foto kan in eerste instantie een inktpotje zijn (vergelijkbaar exemplaar staat in "Dete(cto)rminatie" van Dick Eekhof). Het zou ook een zalfpotje kunnen zijn, die wel eens gevonden worden met de restanten zalf er nog in. Bij dit exemplaar kan ik helaas de tekst niet ontcijferen die op het dekseltje staat en ook kan ik niet zien of er nog merktekens op staan.
Geachte vraagbaak, Bijronderheden: De letters/cijfers liggen op het materiaal, m.u.v. de 8 van 8 st, die kennelijk is ingeslagen. Naar ik hoop, heeft u hieraan voldoende informatie. Hoogachtend, M.A. Ouwehand, Monnickendam Geachte mijnheer Ouwehand, Dank u wel voor de goede omschrijving van het voor-
Een jaar geleden heb ik deze munten gevonden op Vlieland. Zij zijn van Zweden, één met jaartal
29 L.U
Z
N
< ~ <
:L cr:::
o
I-
U
L.U
IL.U
o
r~~
~
J<"')(
X-
~""'"
~~~
Û.
1634, zilver en de andere, brons, zonder jaartal. Kunt u mij zeggen van wanneer deze munt is en of deze munten ook waardevol zijn?
Geachte A. Heidstra. T en eerste onze excuses voor het lange wachten. Dit is het gevolg van een samenloop van omstandigheden. o.a. een vakantie van onze deskundige. Het zilveren muntje is een öre. geslagen onder Christina van Zweden. De bronzen munt is eveneens een öre. geslagen te Rostock onder Gustaaf Adolf 11 van Zweden uit het begin van 1700. Wat de geldelijke waarde betreft. wil ik nog even vermelden•.dat de vraagbaak niet bedoeld is om daarover informatie te geven. maar bij deze munten ligt de waarde in ieder geval onder de 50 gulden.
Geachte vraagbaak,
3° LU
Z
~lJ
«
I:
a:::
o f-
U
LU
f-
LU
o
Hierbij stuur ik u een paar tekeningen van voorwerpen. Hopelijk kunt u ze voor mij thuisbrengen. Voorwerp 1 is waarschijnlijk een messing penning, gevonden op een dijk nabij Brielle. De achterzijde is blanco.
3~'f.,.
Voorwerp 2 is gemaakt van koper en gevonden in oude grond, afkomstig uit de binnenstad van Brielle. Het is rond gebogen koperplaat in conische vorm. Graag zou ik willen weten wat de voorwerpen zijn.
tel. De datering van jouw "zware" nestel is begin IBe eeuw. In het gaatje in hetmidden kwam een spijkertje om het leer in de nestel te borgen. Meerdere types zijn o.a. te vinden in de volgende lectuur: "Opgravingen Amsterdam" van J. Baart. "Schatten uit de Schelde". een uitgave van het Gemeentemuseum Bergen op Zoom en in "Dete(cto)rminatie" van Dick Eekhof. Een paar bijzonder mooie exemplaren zijn te zien in ''The making of England" van L. Webster en J. Backhouse.
te patina. Kleine rondjes, versiering in de hoek en vlakke kant koper/goud kleurig. Aan de achterzijde zitten op de plaats van de acht rondjes ronde zichtbare laspuntjes en knoopoog in het midden. Dikte van oog is 1,5 mm en het gat in het oog is 3 mmo
Het lijkt of op de achtkantige grondplaat een ander dun plaatje met versiering is aangebracht.
~ JÓ
0) J
6
f'r>1Y\
b.=tl)')- Mfr't
.·~o
~G~1\f. ...~ ol
Geachte heer Eekhof, Reeds eerder heb ik beschrijvingen van voorwerpen en munten ingestuurd voor de V raagbaak van de Detector Amateur. Ik heb zoveel voorwerpen, waarvan ik niet de juiste datering en functie weet, daarbij nog munten en muntgewichten. Ik hoop, dat u mijn vragen kunt beantwoorden en kunt publiceren. Bij voorbaat dank.
/Sf'rlfYl I2f O.=JI, r m""
c)~
0
P
IS'"M"" Q± 7..""""",
ct l(Acl
•
~
H.O
-:; pwrJ.jf'S i n
MfY)
rIJ
J
eeuw. Voorwerp 2 is een nestel. Als je niet weet wat een nestel is. moet je eens naar je schoenveter kijken. Het plasticje aan het eind is een moderne nes-
./
37,5" rt'lf")
~1
'9 1~S'MM
I
i
""'<::=----------7
~
~
delu./ I) uer,ÇierJ'e/ ;n
hoek pun6 es .
~
,\/ lak ke .kan reil
Voorwerp 1 Dikte 1,3 mmo Acht kantig, materiaal brons, koper of messing, kleur groene gedek-
I
tro!
o~
rf
-0 @ ·taps ;z( {b f'n"'l
7- /::)f'r'I/Yl·
5'E
f1:1J
0== 2.. t"nM
0=
ë
~
D.:::;::l:: 3MI\o'"\
Met vriendelijke groet, Marchel Boonstra, Hellevoetsluis
hoek.
~
Oe> .
I S-I ç
Beste Marchel. Voorwerp I is naar mijn mening een knoopplaat, dit omdat de achterkantglad is. Zo'n losse plaat zat vast in een ander plaatje. waar het oog aan bevestigd was. Datering 1ge
/G 0N
H·R
.
,"•
P
Gv'
~ P ,2.
Voorwerpen nummer 2, zes van de tien muntgewichtjes, die ik gevonden heb.
MfYI
1598, oorspronkelijke .: massa 3,50 g. e •••• Ook bekend onder de namen reaal, halve gou reaal, halve goud rijaal. Zie Pol, blok 36. HR betekent Halve Reaal.
····i··:·····,R: :8·
....
Voorwerp 3 Versierd plaatje met anker, groen gepatineerd. Waarvoor diende dit en hoe oud is het? Dikte 3 mm, onderplaatje I mm, anker 2 mmo
kle//'Ie
cirke/s ûur, bu,ie;,/evnJ, Voorwerp 4 Broche, druk bewerkt met veel versieringen en veel open uitsparingen.
Voorwerp 6a en b Is dit een stuk leerbeslag? Hoe oud is het? Brons/koper aan achterzijde 4 lange krammen, waartussen nog wat leerresten. Met vriendelijke groet, Ben Oonk
Beste Ben, Bedankt voor de goede tekeningen. Aan de hand hiervan zullen wij proberen de door jou gevonden voorwerpen te determineren. Daar waar nodig wordt verwezen naar de lectuur, die hiervoorgebruikt is, doch ook worden vele voorwerpjes door ons herkend door de jarenlange ervaring met de metaaldetector. Vaak hangt de determinatie af yan hoe goed een voorwerp geschetst en beschreven wordt. U geeft hier een goed voorbeeld van hoe het kan. Voorwerp I: een knoop, en wel een sierknoop van begin 1ge eeuw, machinaal ge'maakt. Het plaatje is in een vorm gestanst en later is het oogje erop gesoldeerd.
Voorwerp 5 Gewicht, materiaal lood. Alleen opschrift 2,0. Donker gekleurd. Hoe oud is het, waarvoor werd het gebruikt? Vindplaats Vorden.
Qan
ochferzS'de.
LI Ictnse
kyc/I-.,y')le", BYcYIJ/kOf-J ... er
@ ef O
P[kie
I, (" mI\,.
! -()
Voor de voorwerpen onder nummer 2 volgt hier het antwoord van de heer R. Holtman. Dick, Voor muntgewichten heb ik een gemakkelijk terugzoekin systeem gemaakt FileMaker Pro op een Apple Macintosh. Hierbij de resultaten. Het is jammer, dat de . .IS opgegeven, dan massa niet was het determineren iets gemakkelijker geweest.
/erl'",rp.F/P'1
I
a: is een 1/2 Reaal van De Nederlanden, periode 1521-
.
,....
Amsterdam. Ook deze merken zijn in Pol terug te vinden. Datering meestal eerste helft van de 17e eeuw.
···· ti
c:
:'m····~·······~1)} \8
~H
is het merk van de muntgewichtmaker Guilliam de Neve, Amsterdam, werkzaam tussen ca. 1600 en 1654. Pol, merk dt. Dozen muntgewicht bekend uit de periode 1612-1652.
fG.jJN: . . .........
b: is een Keizersreaal De uit Nederlanden, periode 1521-1556, oorspronkelijke massa 5.10 g. Ook bekend onder de namen imperiale, gouden reaal. Zie De Witte, blok, 39. Oorspronkelijke massa eerder 5,3 g. De afbeelding lijkt op die van enkele andere munten, maar deze komt er het dichtst bij. Op de keerzijde is het merk onduidelijk; een naar links klimmende leeuw (heraldisch rechts) binnen een krans. Er komen een aantal merken voor in aanmerking, voor respectievelijk
~
•
-.....
:
••-
is voor I forint uit Hongarije of I dukaat uit De Nederlanden, periode resp. 1582-1808 en 1586- 1808, oorspronkelijke massa 3,5 I g. Ook bekend onder de namen Hongaarse dukaat, ongers ducaetldukaat, gouden dukaat, Hollandse dukaat, Hongaarse dukaat, ongers ducaet. Zie Pol, blok 71 en 72. d: is voor een 1/2
(;ii;) ~~g~~n~~~~ri~~ ~. .•.
de
1603-1604,
oorspronkelijke massa 5.57 of 2,79 g. Ook bekend onder de namen ducaton, gini, jacobi xx, karolus, regte jacobus, (halve) soeverein, verkeerde jacobus, kwart jacobis/souverein, (halve) ducaton, (halve) gouden ducaton, dicketon. Zie Pol blok 38. SE = Soeverein Eduardus I Elisabeth (?) voor Eduard VI 1547-1553 resp. Elisabeth I 1558-1603. ~
t:f~'C".~:' :111.)
is het merk van
Isaac Deelen lof j-~ ~ • 1):1 Rotterdam, 1600?l1620?-1 651. Zie merk bd.
~
~
Gz. 11 te ca. Pol,
e:
·····lr: d·r.ll of:.(J ._
~
(vermoedelijk) Gillis Jorisz. Vermeulen te Rotterdam of Amsterdam; idem; idem; idem; Lenaert van den Gheere 111 of IV te Amsterdam; idem; Roelof Woutersz. van der Schure te
11'
••• 'J
..................
•• D ••.,.
.~
i'
of
e.
...... -... ........~..
~
(er zijn meer varianten) is voor I excelente van Spanje of I ducaat van De Nederlanden, periode 15811594, oorspronkelijke massa 3,51 g. Ook bekend onder de namen gouden dukaat, Hollandse dukaat, Hongaarse dukaat, ongers ducaet. Zie
31
--w
Z
~
oe:(
I: e:t:
o
ti
w ~ w
o
Pol, blok 47 en 48.
,.
•• D
. ..
:·GfN: ..-.......-. !~.~\
Hallo vraagbaak,
is het merk van de Guilliam Neve.
Ik vond weer een aantal voorwerpjes, waar ik graag wat meer over wil weten.
f: is voor een 4
VoolWerp
1
is een riemtong,
cruzado van : ~. Portugal, perio.•. ~' ...:.-...... de 1584-1674, oorspronkelijke massa 12,24 g; in de periode 1677-1727 met een massa van 10,76 g. Ook bekend onder de namen cruisaat, ligte cruzaad, vier crusaat, dubbele crusaet, halve crusaet, millerees, twee crusaet, cruysaet, halve cruizaad, halve mil rees, kruysaet, kwart cruisaet. Zie Pol, blok 157.
maar hoe oud is ze? Materiaal: vermoedelijk koper, lengte 6 cm, breedte 1,5 cm . Identiek langs beide zijden.
Voorwerp 3: Sierplaatje, dat over een platte riem geschoven kon worden. Datering begin 1ge eeuw. Vermoedelijk een massaproduct, gezien het anker, dat los op het plaatje is gemonteerd.
VoolWerp 2: de functie is mij onbekend. Het voolWerp is van koper. Merk het kleine gaatje bovenaan op. Een vooraanzicht geeft het volgende:
Voorwerp 4: Een broche? Materiaal niet beschreven, evenals de achterzijde. Toch wil ik een poging wagen: gezien de vorm een koperen broche, ook machinaal vervaardigd, begin 1ge eeuw.
tigd. Het touw, dat aan het schellekoord vastzat, werd hierdoor geleid naar de vertrekken waar de dienstbode was. T en tweede: het kan ook de geleider zijn voor een pompstokje van een pistool of een geweer. De datering is rond de 1ge eeuw. Lectuur: "Succesvol zoeken met de metaaldetector" door· G. Gesink en "Dete(cto)rminatie" door D. Eekhof. "Opgravingen in Amsterdam, 20 jaar stadskernonderzoek", vraagbaak nr. 6 op blz. 21. "Identifying metalic small finds" by Michael J. Cuddeford op blz. 21.
Geachte vraagbaak, Ik zend u drie afbeeldingen, waarvan ik graag iets meer wil weten. Afbeelding 1 is een hanger van zilver. Hoe oud is deze hanger en waar staat d e. « s » voor. ~
Het voolWerp is 6-kantig (waarvan 3 vlakken getekend).
I.
32 UJ
z
N oe{ I..?
oe{
L cL
o
ti
UJ
f-
UJ
o
Voorwerp 5: Gewicht. Het opschrift 20 is afkomstig van Korenschaal. 18e eeuws.
Dank voor de informatie, Hans van der Meeren
Voorwerpen 6a en b: Leerbeslag. Deze beslagstukjes dienden als versiering of bescherming van het leer. De datering ligt tussende 15e en 17e eeuw. Lectuur: "Succesvol zoeken met de metaaldetector" van Gert Gesink, "Dete(cto)rminatie" van Dick Eekhof. In "Schans op de Grens, Bourtanger bodemvondsten" staan enkele afbeeldingen van dit leerbeslag.
Beste Hans, Voorwerp I: het hier afgebeelde is geen riemtong, doch een gedeelte van een boekbeslag. Deze sluitingen voor boeken zijn gedateerd tussen de 15e en 18e eeuw. Uw beslagstukje dateren wij in de 18e eeuw. Voorwerp 2: hiervoor zijn twee mogelijkheden. Ten eerste: het is een onderdeel voor het trekkoordgedeelte van een schellekoord. Je kunt deze het beste voorstellen als een soort katrol. aan een spijkertje of een schroef werd deze langs het plafond beves-
Afbeelding 2 is een gesp van zilver. Hoe oud is deze gesp en is er misschien meer over te vertellen? \100 z0 De
Afbeelding 3 is een voolWerp van koper. Wat is het en hoe oud is het?
Bedankt voor de te nemen moeite. F. Wiersma
Beste mijnheer Wiersma, Ik complimenteer u met de mooie afdrukken. Ik mis echter wel een aantal gegevens, die heel belangrijk zijn voor determinatie, zoals eventuele zilvermerken. Gelukkigheb ik scherpe ogen. Afb. I is een medaille met het opschrift "godsdienst-arbiedtevredenheid. De letter S staat voor Samaritaan, die de helper van de zieken en armen symboliseert. Kortom, dit is een medaillon voor iemand, die zich dienstbaar heeft gemaakt voor een kerkelijke instantie. De datering is eind 1ge begin 20e eeuw. Afb. 2 Omtrent deze speld verschillen de meningen binnen ons team. Mijn eerste reactie was dat het een gedeelte van een bijbelsluiting moest zijn, gezien de vier bevestigingspunten voor het scharnierende gedeelte, maar het zou ook een onderdeel van een ceintuur of een armband kunnen zijn. De datering is alleen te bepalen aan de hand van het zilvermerk. Afb. 3 is een koppel voor lederen riemen van een paardetuig. De exacte naam van dit koppel weet ik niet, maar is gezien de vorm van oudere datum dan de ronde koppels, die men vaker tegenkomt. De datering is begin 1ge eeuw. Hetzelfde type maar dan met ronde ogen is te dateren van de 1ge eeuw tot heden.
n a v d i l r u u n e t t a m A Word tor
c e t e De D
Wordt nu lid en krijg het nieuwste Detector Magazine om de twee maanden in de bus! Kijk voor meer informatie op www.detectoramateur.nl
Geachte vraagbaak, Een "twijfeltoon" hoorden mijn getrainde detectororen. "Laat maar liggen" zei ik tegen mijn met metaaldetector stuntelende vriendin. Die eigenwijze vrouwen altijd! Om mijn gelijk te bewijzen zocht ik het gegraven putje af naar een stukje a1ufolie. Maar wat kwam er naar boven? Een zilveren penning van Hendrik van Vianden uit 1260! Dat noem ik pas beginnersgeluk. Maar als ze dezelfde dag ook nog het volgende vindt (zie afbeelding, foto genomen door Ton van Broekhoven) krijg je bijna spijt haar meegenomen te hebben. Dick help! De R.O.B. (provinciaal) vond het nodig dit en andere voorwerpen 5mndi 3 mnd langer dan afgesproken te houden. Na 4X navragen, kregen wij de voorwerpen terug. Het beloofde rapport over dit voorwerp zullen we na inmiddels een jaar niet meer hoeven verwachten.
dateren we 13e-14e eeuw. Dit is trouwens een van de mooie puzzels op vraagbaakgebied. Deze mooie foto is een genot om te zien, laat staan het gespje op zich. Voor- en achterzijde fraai bewerkt en dan de tekst. Deze Griekse tekens zijn niet na te typen, dus heb ik ze maar nagetekend. Het komt ongeveer hierop neer: VlAM EILOSVn? Je kunt de tekst in
>t< ,V f
7IJ1IIZI.
Alvast bedankt moeite,
voor
Twee soortgelijke gespen (zie afbeelding) werden na enig speurwerk gevonden in het Engelse boek " Medival Pelgrims and Secular Badges". Hier spreekt men van love broches. U kunt zo de tekst en lettertypes goed vergelijken. Ook is een vergelijkbaar exemplaar te vinden in het boek van Van Beuningen" 100 pelgrimsinsignes". Dit type gesp is ook in tin bekend.
Bij voorbaat dank, Örjan Leuvenink
Hierbij zend ik u de potloodafdruk van een mij onbekende koperen munt. De voorzijde toont een afbeelding van een vorst met een lauwerkrans op zijn hoofd. Aan de zijkanten staat: FRANC.I1.D.G. en R.IMP.D.B., op de keerzijde staat AD-USUM-BELGIIAUSTR.. De munt dateert uit
1793 en is nog zeer gaaf.
Brussel onder Jozef 11 van Oostenrijk. Je potloodafdruk was helaas te slecht om te kunnen afdrukken. Het tweede voorwerpje heeft heel wat los gemaakt. Men had het over een schedebeschermer en over riembeslag. maar dat is het dus niet. Dit voorwerpje wordt regelmatig gevonden. soms zelfs met een firmastempel op de achterzijde. Vermoedelijk hoort er nog een deel bij. dat aan twee touwtj es vastzat Als daar aan getrokken werd viel dat gedeelte met een klap in de onderkaak. Dit alles is
--
de gesp aan de riem (laten we
Verder heb ik nog een loden voorwerp, dat ik niet kan determineren. Het is ongeveer 2,5 cm lang en 2,7 cm breed en heeft aan beide kanten exact dezelfde beeltenis, een gezichtje en van boven naar beneden zit in het voorwerp
aannemen, dat het een broekriem was) met de bewerkte
een rechthoekige sleuf van ongeveer 0,4 cm.
Jan Bol en Greetje Born
Beste Ö rjan, Het muntje, dat ik als eerste behandel, is gedetermineerd door de heer Van Loon. Het muntje is een Iiard of duit uit Brabant (België). geslagen te
slechts een vermoeden. omdat nog nooit een compleet exemplaar bekend is geworden. De datering is niet ouder. dan begin deze eeuw.
-----
de
Best Jan, Wat een prachtige vondst heeft jouw vriendin hier gedaan. Deze zeer vroege gesp
Misschien kunt u mij over deze twee voorwerpen meer vertellen.
Geachte vraagbaak,
parten lezen. Het duidelijkst komt hier VIA naar voren, wat weg of plaats betekent. En dan MEILOS; dit woord heeft meerdere betekenissen, zoals: zoet, lief, aangenaam, lekker. Het laatste VI??? is mij volslagen onduidelijk. De V gaat nog, maar dan het teken gelijkend op een huismerk en de C komt in het Grieks niet voor, evenals de afgekorte letter V, terwijl dez·e duidelijk geen slijtagesporen vertonen. Het begin- en eindteken lijken beiden ook op een huismerk. De tekst hiertussen zou volgens bovenstaande betekenen" de weg naar de liefde" of" plaats waar het aangenaam vertoeven is". Vermoedelijk werd
--
zijde naar voren gedragen, was de riem los, dan kon men de tekst lezen.
33 UJ
z
N
t3
«
L et:.
o
fU UJ fUJ
o
Omdat u schrijft, dat deze kop blauwgrijs van kleur en hard is, ga ik ervan uit, dat de pijp van pijpaarde gemaakt is. Van het model dat u getekend heeft, zijn ook wel metalen pijpen bekend. Bij een volgende brief dus graag nog even aangeven wat voor soort materiaal (steenachtig of metaal) het is. Qua vorm kunnen we deze pijp in de tweede helft van de negentiende eeuw dateren.
Geachte heer v.d. Molen, Is dit een pijpekop? 6M~
Met vriendelijke groet, R. v.d. Molen
Het materiaal is voor mij onbekend, het is blauwgrijs van kleur en hard. Bij voorbaat dank, M. Hilgers, Waddinxveen
w
Z
~
4(
L et:.
o
ti
w w
I-
o
Mijnheer Hilgers, Dit is inderdaad een pijpekop. De onderste helft van deze kop is versierd met enige pukkels, daarom noemen we het een pukkelkop.
