archipel
editie juni 2015
in het bijzonder Alles is revalideren! Het ECD: een grote stap voorwaarts!
Initiatief Familiekring breidt uit Ambulant verpleegkundig team Archipel College Cliënt in regie Renovatie Akkers
het gevoel van samen
Welkom
bij Archipel in het bijzonder Voor u ligt weer een nieuwe editie van ons relatiemagazine. Ieder half jaar laten we u in dit blad meekijken achter de schermen van onze locaties in Eindhoven, Son en Breugel, Nuenen en Best zodat u weet wat er binnen en buiten Archipel gebeurt en wat u van ons mag verwachten.
6 Archipel 2017
In deze uitgave vindt u een artikel over hoe Archipel zichzelf in 2017 ziet; een organisatie die zelfsturend werkt zonder hiërarchie. Met medewerkers, cliënten en vrijwilligers die het heft zelf in handen nemen. Bestuurder Anton Metske, trendwatcher Laurens Waling en procesbegeleider Willeke Vos delen hierover hun visie. We nemen u mee in de ontwikkelingen van de zelfsturende teams in onze organisatie, ook wel ‘Medewerker in Regie’ genoemd, en hoe onze visie Cliënt in regie daarmee verbonden is. Een cliënt vertelt over haar ervaringen met het project Persoonsvolgend Budget wat als onderdeel van het programma Cliënt in Regie wordt uitgevoerd in locatie Berkenstaete. Dat wij als Archipel innovatief bezig zijn, leest u in de artikelen over het Elektronisch Cliënten Dossier (ECD) dat dit jaar wordt geïmplementeerd en over het project Verzorgend Wassen waarbij revaliderende cliënten in Dommelhoef op een andere manier worden gewassen. Ook de start van een Ambulant Verpleegkundig team, waarin zeventien gespecialiseerde verpleegkundigen 24 uur per dag mobiel beschikbaar zijn voor alle Archipel locaties, is een mooi voorbeeld van innoveren. We belichten ook op welke manier Archipel samenwerkt met collega-organisaties in de regio: dit keer spreken we met Glorieux over ons behandelteam dat verschillende cliëntgroepen op het terrein van Glorieux behandelt. Ook de samenwerking met ROC De Leijgraaf uit Veghel komt aan bod. Met deze onderwijsorganisatie is het Archipel College opgericht. Hier worden leerlingen dichtbij de praktijk opgeleid door docenten en ervaringsdeskundigen. We wensen u veel leesplezier. Wilt u reageren? We nodigen u van harte uit uw professionele ervaringen, persoonlijke verhalen, originele suggesties en gefundeerde opinie met ons te delen; we kunnen er alleen maar van leren!
[email protected] 2
12 Archipel Muziekconcours
14 Verzorgend wassen
19 Ambulant Verpleegkundig Team Archipel
4
Alles is revalidatie: zelf doen, sneller effect
6
Archipel 2017: complete zelfsturing zonder hiërarchie
9
Het ECD: een grote stap voorwaarts!
10
Samenwerking Cliënt in Regie en Medewerker in regie: het gaat om dezelfde beweging in de organisatie 12
Archipel Muziekconcours: genieten voor jong en oud
14
Verzorgend wassen: comfortabeler, beter en sneller
16 18 19 20 22 24
Initiatief Familiekring breidt uit Start Ambulant Verpleegkundig Team Archipel
Archipel College
26 Slimme renovatie voor bijzonder wonen
Archipel College: dicht bij de praktijk Cliënt in Regie: meebewegen met wat de cliënt wil en vraagt
26
Akkers in Nuenen: slimme renovatie voor bijzonder wonen
28
Actueel: de Wet langdurige zorg in de praktijk
30
Vrijwilligers in de palliatieve zorg geven extra aandacht
31
20
Archipel nieuws
Samenwerking Archipel en Glorieux: behandelaars geïnspireerd door omgeving en visie
Inhoud
Mondzorg verdient onze volle aandacht
28 In de praktijk: de Wet Langdurige Zorg (Wlz)
Archipel in het bijzonder is het relatiemagazine van Archipel Zorggroep en verschijnt twee keer per jaar in een oplage van 1.250 exemplaren. Hoofdredactie: Ilse van Leuken, Saskia van Nieuwland-Peters Interviews en teksten: Rob Bonnemaijers, Marie-José Dekkers en Ria Kerstens
31 Mondzorg verdient onze volle aandacht
Fotografie: Freekje Groenemans, Joop de Haas Redactieraad: Hermine de Bonth, Marieke Habraken, Wilma Hartman, Marjolein Muurling Layout en druk: Bek Veghel
3
Kenniscentrum
Alles is revalidatie:
zelf doen, sneller effect Als onderdeel van Archipel Kenniscentrum heeft Dommelhoef de afgelopen jaren een revalidatietraject ontwikkeld dat speciaal is gericht op mensen met een complexe revalidatievraag. Deze geriatrische revalidatie wordt veelal ingezet voor mensen na bijvoorbeeld een CVA (hersenbloeding of -infarct), amputatie, nieuwe knie of heup die daarnaast ook andere ziektebeelden of beperkingen hebben, zoals diabetes. Cliënten spelen de hoofdrol in hun eigen revalidatie. Manager zorg Annemiek Jongeneelen: “We hebben de revalidatieprocessen anders ingericht mede omdat de financiering ervan veranderde, maar de belangrijkste drijfveren zijn de eigen revalidatie van cliënten en optimaal revalideren in kortere tijd.” Teamleider Marie-José Valentijn bevestigt dat: “De visie is het beste te omschrijven als ‘alles is revalidatie’. Cliënten oefenen de hele dag door, zowel in hun dagelijkse activiteiten als tijdens hun therapie, om hun individuele doelen te behalen. Je ziet daardoor de meeste revalidatieprocessen sneller verlopen.”
samenwerken. De vakgebieden vermengen zich, dat was voor iedereen even wennen. De fysiotherapeut bijvoorbeeld werkt niet alleen in de oefenruimte maar komt ook op de afdeling voor opdrachten en kan zo meteen inspringen op vragen van cliënten en verzorging.” En daarvoor is intensieve communicatie weer essentieel: “Allereerst met de cliënt zelf. Die bepaalt namelijk hoe en wat, en daarin gaan we heel ver mee. Als iemand thuis gelijkvloers woont, heeft traplopen oefenen natuurlijk minder prioriteit. We moeten dus heel duidelijk weten wat de cliënt wil en al (niet) deed of kon. En uitleggen waaróm we iets doen, al is
Samenwerken en communiceren Marie-José: “Revalidatie gebeurt in een therapeutisch klimaat. Het revalideren start dus al als de dag begint. Samen met de cliënt kijken we naar de algemene dagelijkse levensverrichtingen, de eigen woonomgeving en actief meedoen; denk aan bed opmaken, gordijnen openen en tafel dekken. Voor ons betekent dat: zorg met de handen op de rug. De aanpak heeft bovendien een positief sociaal effect: zien is zelf doen. Cliënten stimuleren elkaar, in de groepsactiviteiten mag het ook gezellig zijn en er ontstaat een klik.” Alles is revalidatie vergt ook een andere manier van werken van de zorgprofessionals, aldus Annemiek: “Integraal
4
Niet de klacht maar de kracht centraal
het maar de hand-armfunctie stimuleren in de lunchgroep die zelf kleine gerechten maakt. Maar ook opletten dat de ene cliënt zelf koffie haalt en de ander niet omdat ze in verschillende revalidatiefasen zitten.” Onderlinge communicatie met én tussen zorgprofessionals vraagt eveneens aandacht: “De behandelaars, verplegers en verzorgers stemmen hun werk op elkaar af. Maar we praten ook veel met
ziekenhuizen, de ‘leveranciers’ van revalidanten. We moeten samen dezelfde visie hebben. Als bijvoorbeeld een neuroloog zegt ‘ga maar fijn naar Dommelhoef, daar wordt voor u gezorgd’ dan staan wij al met 3-0 achter. Voor toekomstige cliënten moet het heel helder zijn dat revalideren hard werken is en inzet vergt. En niet de klacht maar de kracht moet centraal staan.”
Rotding wordt lieveling Meneer Wolters (80) heeft ervaren dat revalideren inzet vergt. Na bijna vier maanden revalideren is hij inmiddels thuis: “Na 55 jaar diabetes en een beenamputatie heb ik weer zin in het leven. Je moet willen! Ik hoor nog een man zeggen, bij de brugoefeningen; ‘dat durf ik niet’. Dat dacht ik de eerste keer ook maar zei het niet. De fysio vroeg of leren fietsen niet meer nodig was. Jawel, dat doen we wel want je moet de lat steeds hoger leggen.” Geconcentreerd komt meneer Wolters in enkele snelle handelingen en met een soepele beweging uit bed. “Nee, nee, niks doen” zegt hij tegen Marie-José die onwennig zonder in te grijpen toekijkt: “Raar hoor, je handen op je rug in plaats van laten wapperen”. Van de rolstoel naar de rollator (“dat rotding is mijn lieveling geworden”) blijft hij rustig: “Niet praten, niet laten afleiden”,
Annemiek Jongeneelen en Marie-José Valentijn
De heer Stritzko
herhaalt hij hardop de instructies van de fysiotherapeut. Als zijn vrouw belt, vist hij zijn mobieltje uit zijn zak: “Ik word geïnterviewd, over mijn gedoe hier.” Dat ‘gedoe’ leidde wel tot zelfstandig functioneren: “Samen het revalidatieplan opzetten, stappen maken, scores bespreken. Ik heb de lat steeds hoger gelegd, stap voor stap verder gekeken wat er kwam. En nu durf ik meer, ben ik zekerder.”
Niet mokken maar wokken Zijn ‘collega’-revalidant meneer Stritzko (71) laat zijn laptop achter en loopt naar
De heer Wolters
de woonkamer om de tafel te dekken: “Ik brak mijn bekken bij een ongeluk. Na een maand ziekenhuis ben ik nu zes weken hier. Mijn doel: zo snel mogelijk
Revalidatieprocessen verlopen sneller
naar huis.” Met een lach vertelt hij hoe hij: “vorige week werd afgebeuld. Je moet je grenzen verleggen en er zelfs overheen gaan om je doel te bereiken. Ik doe veel, help waar ik kan. En ik ben zelf niet bang
om om hulp te vragen.” Dus krijgt hij van een andere cliënt die leraar is, hulp bij de virusscanner en is hij zelf regelmatig in de keuken te vinden: “Ik ben kok geweest, vandaar. Gisteren hebben we in de lunchgroep pizza’s gemaakt.” Op de vraag of hij weer als vanouds zal functioneren, komt een volmondig ‘ja’: “Ook in de keuken. Ik ga zitten als ik moe ben, de wok doet zijn werk wel. De rendang heeft het niet nodig dat ik erbij blijf staan.” ■
5
Interview
Archipel 2017:
Complete zelfsturing met cliënten, aan het roer en zonder hiërarchie
Zichzelf opnieuw uitvinden; dat is wat Archipel aan het doen is met de ontwikkeling richting een compleet hiërarchieloze, zelfsturende organisatie. De ambitie liegt er niet om. ‘Oude’ principes van management en besturing gaan overboord, medewerkers en cliënten nemen, krijgen en hebben het heft in handen. Laurens Waling
Eigenlijk zou je het proces Archipel 3.0 kunnen noemen, maar die term, vindt Anton Metske, “begint vervelend te worden, net als alles wat 2.0 wordt genoemd”. Vandaar de term Archipel 2017, omdat het beestje toch een naam moet hebben. Over een paar jaar moet er een fris en gezond Archipel staan, dat Cliënt in Regie en Medewerker in Regie volledig heeft toegepast. Zo compleet zelfs dat hiërarchie, zoals bestuur, directie en andere managementlagen, ook verdwijnt. Dus als kartrekker is Anton aan zijn eigen stoelpoten aan het zagen? “Ja! Ja!”, beaamt hij.
Uit evaluaties komt naar voren dat zelfsturing en regie van bovenaf doorduwen geen zin heeft: “Mensen moeten het zélf willen.” De top geeft daarin het goede voorbeeld: “Door het in het managementteam bespreekbaar te maken. En dan blijkt toch dat we erg vast zitten, denken dat iets niet kan zonder leiding; dat zit in ons hoofd. ‘Iemand moet verant-
Zelf regisseren
woordelijk zijn’, hebben we ook maar bedacht. Het internet heeft toch ook geen baas? En ja, door los te laten, passen we ook niet meer in het huidige plaatje van financiering en regelgeving. Maar het principe blijft zuiver: de cliënt moet het voor het zeggen hebben. De medewerker en de cliënt maken het samen uit op de werkvloer; daar is iedereen mans genoeg voor. Het is inderdaad een lange weg, ook voor een buitenwereld die naar verantwoordelijkheidstelling vraagt.
Zoals bekend is Archipel al enkele jaren bezig met Cliënt in Regie, sinds een jaar aangevuld met de visie Medewerker in Regie volgens dezelfde uitgangspunten: “En we kennen al de zelfsturende teams, intra- én extramuraal. In de thuiszorg zijn die volop actief, ook bij Archipel Thuis. Ook in onze eerste proeftuin in locatie Ekelhof hebben we er veel ervaring mee opgedaan.” 6
De cliënt moet het voor het zeggen hebben
medewerkers en vrijwilligers
In proeftuin-locatie Ekelhof wordt al een tijd zelfsturend gewerkt.
Maar als je doordenkt blijkt achter dingen die we nu logisch vinden geen logica te zitten; we doen ze gewoon al honderd jaar zo. Wat moet je met medezeggenschap als mensen zelf zeggenschap hebben?”
Lef Om de hiërarchie los te (kunnen) laten, wordt het teamwerk ook anders ingericht. Laurens Waling van Part-up.com legt uit hoe: “Een part-up is een nieuwe manier van organiseren, een tijdelijke samenwerking waarbij teamleden elkaar kiezen. De groep bepaalt en haalt de benodigde expertise bij elkaar. Alle part-uppers zijn gelijkwaardig, de verantwoordelijkheid is gezamenlijk, ze beoordelen elkaar.” Laurens’ rol is ‘het faciliteren en inspireren in die beweging’. Komende zomer gaat Archipel part-up echt inzetten, zodat iedereen zelf kan ervaren hoe het werkt. Uit de eerste bijeenkomsten proeft Laurens een voorzichtig positief beeld: “Archipel is een klassieke zorgorganisatie die het Nieuwe Organiseren graag wil omarmen. Daar is lef voor nodig.
Natuurlijk vergt dat veel loslaten van wat je hebt geleerd, dat is best wel eng. Maar chaos kan ook veel moois veroorzaken, is nodig om los te komen, te leren denken vanuit vertrouwen. Met Part-up leveren we de instrumenten aan om de chaos te stroomlijnen, waarmee mensen aan de slag kunnen. Richting eind dit jaar zijn en gaan er steeds meer mensen mee aan de slag, praten er onderling over; dat sneeuwbaleffect beogen we ook.”
Verleiden Het Nieuwe Archipel heet dan wel 2017, maar er hangt geen strikt tijdsschema aan vast; er zijn ook geen blauwdrukken, organisatieschema’s en andere reorganisatie-ingrediënten, aldus Anton: “Omdat het pad nog niet vast ligt. We weten wat we niet willen; geen directie, geen managers, geen teamleiders, maar wel zelfsturing.” Daarmee is Archipel feitelijk het wiel aan het uitvinden; héél vooruitstrevend: “Dat vind ik niet belangrijk, wil er ook 7
Anton Metske en Willeke Vos
geen publiciteit mee zoeken, dat vertroebelt het zoekproces. Je kunt wel een adviesbureau inschakelen en die draaien een modelletje uit, maar we zoeken zélf. Dit is een beweging die de hele maatschappij gaat raken, de hele samenleving is in transitie. Er zijn in Nederland weinig intramurale organisaties met zelfsturing bezig en zelfs dan wordt wel vastgehouden aan het hiërarchisch model.” Terwijl dát loslaten juist een andere manier van denken vergt, benadrukt Anton: “Dus niet opleggen maar mensen
Zelfsturend is zelf keuzes maken
verleiden die stap te maken. Zelfsturend is zelf keuzes maken. Daarvoor kijken medewerkers – en ik noem vrijwilligers óók medewerkers – naar de zelfsturende teams in Ekelhof, en die in woonvorm Kwadraat die inmiddels ook gestart zijn. Ik schat dat Archipel eind dit jaar voor de helft zelfsturend is.” En dan? “Dat betekent dat we dan een grote groep managers en teamleiders ‘over’ hebben. We hebben tegen iedereen gezegd dat er voldoende werk blijft want we willen eigenlijk niemand ontslaan en kennis behouden. Dat lukt ook als iedereen flexibel is; bijna iedereen heeft z’n plek gevonden. Loslaten creëert ruimte voor jezelf. Natuurlijk moet iedereen de huur of hypotheek betalen. Maar als je genoeg kwaliteiten hebt, vind je vanzelf werk. Van de zestig leidinggevenden zijn er nu nog maar acht voor wie we nog een baan moeten zoeken; een mooi resultaat. Er zijn wel mensen weggegaan die graag willen blijven leidinggeven. De anderen zijn en worden nu actief als verpleegkundig specialist, (specialistisch) verpleegkundige, teamcoach enzovoort.”
8
Wel zoeken, (nog) geen antwoorden Het einddoel staat vast, de ambitie is er, maar de weg ernaartoe is dus niet uitgestippeld omdat Archipel die zelf aanlegt. Op dat punt kwam Willeke Vos van ZoZorg in beeld. Zij is iemand die zoekt maar geen antwoorden heeft. Als procesbegeleider helpt Willeke bij dat zoeken; de verkennende gesprekken die sinds enkele maanden worden gevoerd: “Mensen van de Centrale Cliëntenraad, Ondernemingsraad, Vrijwilligersraad, directie, bestuur, ZorgInhoudelijk Beraad praten met elkaar en met de kwartieren programmamaker. Iedereen is opdrachtgever. Ik onderzoek wat bij hen allen leeft en speelt. Aan het einde van die sessies moet duidelijk zijn welke weg we volgen.” Tot dat moment is er nog een lange weg te gaan, beaamt ze: “Wat is de behoefte van cliënten en medewerkers aan facilitering? Met andere woorden; wat is de rol van leidinggevenden? Het zoekproces stelt vanzelf hele existentiële vragen, aan Archipel en alle individuen, over toegevoegde waarde. Een behandelaar bijvoorbeeld is resultaatgericht, maar wat als de verantwoordelijkheid bij cliënt en medewerker ligt? Dat voelt ongemakkelijk, geeft onzekerheid, zet patronen en routines op losse schroeven. Dat hoor je dan terug in de gesprekslijnen, in het zoeken naar gemeenschappelijk taalgebruik zodat we met z’n allen over hetzelfde praten. Want wat voor een open deur ook; communicatie is hierin wezenlijk want anders ontspoort het proces en kun je de veranderingen niet goed meten.” ■
Innovatie
TO DO
Het ECD: een grote stap voorwaarts!
Binnen Archipel wordt momenteel achter de schermen hard gewerkt aan de inrichting en implementatie van het Elektronisch Cliënten Dossier (ECD). Na een uitgebreide oriëntatie onder geschikte leveranciers wordt hiervoor samengewerkt met Cormel IT Services en Gerimedica. “De invoering van het ECD zorgt straks voor grote voordelen binnen onze organisatie. Een enorme stap voorwaarts”, aldus Helmy Timmermans, manager zorg en tevens projectleider implementatie ECD bij Archipel. Peter Rongen is projectleider bij Cormel en medeverantwoordelijk voor de uitrol van het ECD. “Archipel beschikt straks over digitale dossiers van elke cliënt. Dat betekent een hele omslag. Daarvoor hebben wij een toegankelijk systeem ontwikkeld dat bijdraagt aan het pragmatisch en cliëntgericht werken van alle zorgverleners en betrokken partijen binnen Archipel. Via een zeer gebruiksvriendelijke zoekfunctie binnen ECD wordt op taakniveau heel gericht gefilterd op de gevraagde informatie, doelstellingen of vraagstukken. Van zorgleefplan, rapportages, planningen, administratie, declaraties tot het beheren van de agenda. Alle informatie is straks via een laptop, tablet of PC direct beschikbaar en inzichtelijk. Dat leidt vanzelfsprekend tot een enorme efficiencyslag binnen Archipel.”
Peter Rongen en Helmy Timmermans
Stap voor stap Helmy Timmermans: “We merken dat de organisatie in de startblokken staat om te gaan werken met het ECD. Het doel is om de kwaliteit en doelmatigheid van de zorgverlening te vergroten; een ECD ondersteunt methodisch werken. Vanuit onze werkprocessen willen we tot een eenduidige en eenvoudige procesbeschrijving komen. Die is voor alle locaties van toepassing. Via klankbordgroepen kunnen medewerkers hierin meedenken. En natuurlijk worden ook onze cliënten betrokken bij het ECD; we bieden straks via een cliëntenportaal toegang zodat cliënten of mantelzorgers kunnen inloggen en informatie kunnen lezen en delen. Voor de definitieve uitrol worden straks alle medewerkers
getraind om effectief met dit systeem te werken. Afhankelijk van de gebruikersfunctie hebben wij daarvoor verschillende trainingsvormen ontwikkeld.” Peter Rongen: “Het ECD biedt zoveel mogelijkheden. Alle informatie wordt gekoppeld en daardoor heeft men direct inzage in bijvoorbeeld lopende afspraken, behandelingen, medicatie, roosters en administratie. Het ECD is gebaseerd op de allerhoogste zorgnormen. Gebruiksvriendelijkheid, geen overbodige handelingen, kwaliteit en informatie waren de sleutelwoorden tijdens de ontwikkeling van het ECD.” ■ 9
Cliënt in regie
Samenwerking Cliënt in Regie & Medewerker in Regie:
“Het gaat om dezelfde beweging in de organisatie” Medewerker in regie is geen doel op zich. Daar zijn Hans Hendriks (Programmamanager Cliënt in Regie) en Marion Gerritsen (Directeur Human Resources en kwartiermaker Medewerker in Regie) het over eens. De verbinding tussen Cliënt in Regie en Medewerker in Regie moet veel nadrukkelijker gemaakt worden. Het start bij de cliënt, die heeft een vraag. Het team moet aan die vraag tegemoet komen in de vorm van een passend arrangement (zorg en/of welzijn). Dat is de verantwoordelijkheid van het team: zij kennen de cliënt, hebben het contact en voeren het gesprek. Het is belangrijk dat zij ook de ruimte krijgen om zelf beslissingen te nemen. Marion: “Als je start als zelfsturend team ben je in het begin wel heel erg bezig met je veranderde takenpakket. Het is van belang dat die periode heel goed begeleid wordt zodat een team niet vergeet voor wie het werkt: de cliënt. Daarom hebben Hans en ik besloten veel meer samen op te trekken want het is belangrijk om de verbinding te maken.”
In locatie Ekelhof werken de teams al een tijdje zelfsturend
10
Hans: “Bij Cliënt in Regie en Medewerker in Regie gaat het om dezelfde beweging die we als organisatie willen maken: ondersteuning van de eigen regie door de cliënt, vanuit de overtuiging dat dit bijdraagt aan kwaliteit van leven en het gevoel van eigenwaarde. Soms ligt de start van die beweging bij een organisatieverandering (starten met een zelfsturend team), maar soms ook bij een inhoudelijk kwaliteitstraject. De ontwikkeling van de Regiecirkel is een goed voorbeeld van dat laatste. De Regiecirkel is een instrument van de cliënt zelf, waarmee hij duidelijk kan maken wat zijn eigen wensen en doelen zijn en op welke punten ondersteuning van de organisatie gewenst is. De regiecirkel helpt de cliënt om zelf de regie over zijn eigen dienstverlening te voeren. Marion en ik zoeken naar manieren om dit soort ontwikkelingen zo goed mogelijk te faciliteren.”
Hans Hendriks en Marion Gerritsen
Marion: “De uitdaging is om ervoor te zorgen dat de kennis die overal in de organisatie zit, ook rechtstreeks terechtkomt bij medewerkers op de werkvloer. Vroeger ging dat allemaal via de manager of teamleiders, die al die informatie filterden. Dat kan nu niet meer, relevante beschikbare informatie moet nu zijn weg rechtstreeks naar de teams vinden. De teamcoach speelt hierbij een belangrijke rol. Daarom krijgt nu ook elk startend zelfsturend team meteen een teamcoach.” Hans: “De slag die nu gemaakt wordt met zelfsturing, biedt ook nieuwe kansen om ‘best practices’ die al ergens ontwikkeld zijn, elders in te voeren. De proeftuin op Ekelhof tiert welig. Het team wil niet meer terug, ze vinden het fijn om eigen verantwoordelijkheid te nemen.” Marion: “Zij voelen zich nu inderdaad meer eigenaar van het ondersteuningsaanbod en de afspraken die met de cliënt zijn gemaakt. Maar je ziet ook dat ze het soms lastig vinden om de individuele wensen te vertalen naar een ‘maatwerk’ zorgarrangement. Daarvoor moet de dialoog echt aangegaan worden. En dan zie je dat het soms ook lastig is om de overtuiging los te laten dat de medewerker weet wat goed is voor de cliënt.” Hans: “Ja, het is ook lastig: medewerkers zijn opgevoed en opgeleid in een systeem om goede zorg te verlenen. Ze zijn geneigd om vanuit hun eigen beroep te kijken naar de cliënt en wat er dan nodig is. De bedoeling is om steeds vanuit het perspectief van de cliënt te kijken en vragen: ‘wat vindt u ervan?’ Die twee perspectieven botsen soms en leveren dilemma’s op. Vroeger loste de teamleider dat op, nu gaat het team daar zelf een weg in vinden.” Marion: “Ik ben trots op team Ekelhof. Ze hadden een tijd terug een vacature voor een verzorgende. Ze kwamen zelf met het idee dat het beter was om een woonbegeleider die altijd in de huiskamer aanwezig is aan te nemen. En dus
deden ze dat. Dat is een mooie combinatie van Cliënt in Regie en Medewerker in Regie: het is beter voor de cliënten en ze gaven zelf invulling aan hun eigen idee. Je ziet dat medewerkers trots zijn als je erop vertrouwt dat ze wel degelijk eigen verantwoordelijkheid kunnen nemen. Zeker als hun eigen inbreng ook resultaten oplevert. Daar word ik vrolijk van. Dat sterkt mij in de overtuiging dat medewerkers zich veel beter ontplooien als ze niet alleen de ruimte, maar ook de bevoegdheden krijgen.” Marion: “Naast Ekelhof is nu ook Het Kwadraat gestart met zelfsturende teams. Net als twee teams van Dagbesteding en Welzijn en het splinternieuwe ambulant verpleegkundig team. Bij Gagelbosch, Kanidas en Passaat staan ze in de startblokken. Bovendien ligt er een vraag van vier teams bij de Landrijt. Er is echt sprake van een sneeuwbaleffect.” Hans: “Daarom is onze samenwerking zo belangrijk: we kijken nu samen naar het programma voor de opleiding van de teamcoaches. De uitgangspunten van Eigen Regie zijn inmiddels een integraal onderdeel van het Archipelcollege (BBL opleiding).” Marion: “Het is ook belangrijk dat Archinet gebruikt wordt en er met meer hulpmiddelen zoals social media gewerkt kan worden. Bij de start zeiden we dat we moeten zorgen voor minder procedures, minder regels en minder bureaucratie, meer eigen verantwoordelijkheid en een goede facilitering en ondersteuning. Daar horen ook eigentijdse ICT-hulpmiddelen bij.” Hans: “Met zelfsturing kun je ook iets met die enorme bureaucratie doen. We hebben het in de zorg te ingewikkeld gemaakt. Doe nou eens gewoon wat je thuis doet. Vind je het moeilijk om een gesprek te voeren? Hoe praat je dan met je buurvrouw of familie? Houd het simpel!” ■
11
Actueel
Archipel Muziekconcours:
Genieten voor jong en oud
Juryleden mevrouw Vermeulen (midden) en rechts Monique Pellens
Het Archipel Muziekconcours maakt snel naam. Tijdens de finale van de tweede editie waren al bijna tweehonderd plaatsen in de grote zaal van het Muziekgebouw gevuld. De gasten genoten van hoogstaande optredens van de zes jonge musici. Daarbij kwam een keur aan grote componisten voorbij, merkte gastheer Stefan Klaassen terecht op; van romantisch Russisch tot tegendraads Belgisch. Ook de instrumenten waren gevarieerd. De drie finalisten Connie Lou (11 jaar), Anton Smulders (17) en Laura Landman (10) bespeelden de Steinway & Sons, terwijl Thijs de Laat (16), Tim Huijbregts (17) en Thomas Prechal (10) respectievelijk hun trompet, klarinet en cello mee het grote podium op namen. De zes wisten zich te plaatsen voor de finale na 12
spannende voorronden en halve finales, die volle zalen trokken in de diverse Archipellocaties.
Genieten Tijdens de pauze geniet mevrouw Fris (94) van, inderdaad, een glaasje fris nadat ze geconcentreerd naar de optredens heeft geluisterd: “Fijn om weer in het Muziekgebouw te zijn! Met mijn zus ga ik graag naar musicals maar ik ben in veel muziek en cultuur geïnteresseerd en kom ook graag in het Van Abbe. Als er iets te doen
is in of vanuit Genderhof (Archipel locatie) ben ik van de partij. Ik geniet van die jongelui en een fijne middag uit. Toch knap dat die kinderen zoveel oefenen in plaats van buiten spelen.” Ook Karien Rijnen bewondert de vele uren studie van de jonge musici: “Ik ben hier voor het eerst, via een vriendin die bij Archipel werkt, maar volgend jaar kom ik zeker weer. Leuk om deze kinderen en hun talenten te zien. Ik kan de technische kwaliteit niet beoordelen maar ik geniet van wat mij aanspreekt, mij ontroert in de muziek.”
Anton Smulders speelt Rachmaninov
Winnaars De jury had het moeilijk en nam dan ook ruim de tijd om de talenten te rangschikken. Ze hadden daarvoor langer nodig dan het speciale optreden van de winnaar van vorig jaar, Jacob van Eijk op marimba. Na ampel beraad waren ze eruit: pianist Anton, die vorig jaar ook al van de finale proefde, ging met de hoogste eer strijken. Stralend nam hij de cheque van duizend euro van Archipel-bestuurder Anton Metske in ontvangst. Anton maakte vooral indruk met zijn stuk van Rachmaninov: “Een van mijn favorieten, vanwege de Russische sfeer.” Niet vreemd; zijn oma en moeder zijn als pianisten afgestudeerd aan het conservatorium van Kiev. Anton treedt in hun voetsporen: “Eerst eindexamen havo doen. Daarna wil ik Fontys Applied Sciences combineren met het conservatorium in Tilburg.” De tweede prijs ging naar cellist Thomas, de derde naar pianiste Laura. Alle drie ontvingen naast hun geldprijs ook nog gastlessen van een hoofddocent van het conservatorium in Tilburg, uitgereikt door juryvoorzitter en directeur Muziek van deze Fontys Hogeschool voor de Kunsten Raf de Keninck. Hij deed dat namens zijn mede-juryleden: Monique Pellens, violiste bij philharmonie zuidnederland, en mevrouw Vermeulen, als liefhebster van klassieke muziek vertegenwoordigster van de cliënten van Archipel. ■
Thomas Prechal wint de tweede prijs
Laura Landman speelt haar muziekstuk in de halve finale in locatie Dommelhoef
Anton Metske (bestuurder Archipel) reikt de eerste prijs uit aan winnaar Anton Smulders
13
Innovatie
Verzorgend wassen:
comfortabeler, b
Een pakje dat dertig seconden in de magnetron gaat voor de dagelijkse verzorging … In Dommelhoef is het dagelijkse kost: een andere manier van wassen die comfortabeler voor cliënten en beter voor hun huid is, en daarom na een proefproject in Dommelhoef steeds meer binnen Archipel wordt toegepast.
Angela Wouters, één van de kartrekkers van het proefproject, demonstreert het nieuwe wassen. Dankzij de magnetron is het wegwerpwashandje, geïmpregneerd met Ph-neutrale, ongeparfumeerde lotion, op lichaamstemperatuur. Ze reinigt de benen van een cliënt die na een CVA in Dommelhoef revalideert. De rest van zijn verzorging doet meneer zelf; tenslotte is ‘alles’ revalideren.
Verzorgend Intussen vertelt Angela over de methode: “Voorheen werkten we met een sopje, washandje en afspoelen, nu volstaat één handeling, terwijl de huid prettig en schoon aanvoelt. Het is minder belastend voor de cliënten en dan scheelt het in de
14
eter, sneller
Angela Wouters
ochtenddrukte ook nog eens veel tijd. In de evaluatie van het proefproject met acht bedlegerige cliënten die last hadden van contracturen (een niet normale stand ofwel dwangstand van een gewricht of lichaamsdeel), kwam ook naar voren dat zij de verzorging veel comfortabeler vinden. De huid is meteen droog; vooral in de zomer ontstaat minder huidirritatie. Tijdens de proef hebben we ook gelet op mogelijke reacties. De lotion blijkt de huid te verzorgen en niet uit te drogen, zoals zeep doet.”
Voordelen Aanvankelijk leefde er wat weerstand tegen de nieuwe manier van wassen, maar die verdween snel: “Gaandeweg
de proef vroegen al meer collega’s erom. De meeste cliënten vinden het prettig. Zij zijn het vaak al gewend vanuit het ziekenhuis. Mensen die dat willen, worden natuurlijk gewoon met zeep gewassen. Deze dagelijkse verzorging vervangt ook niet het douchen dat eens per week of vaker op verzoek gebeurt en bij mensen met incontinentie blijven we werken met wegwerpwashandjes met foam voor persoonlijke hygiëne.” Bijkomend voordeel is dat er op de revalidatieafdeling veel minder wasgoed omgaat: “Dat scheelt in karren op de werkvloer. Ook hoeven de logistieke mensen minder vaak op de afdeling te zijn.”
Leerzaam Manager zorg Annemiek Jongeneelen kijkt positief terug op de proef: “Het lijkt een ‘klein’ item maar de pilot leerde het team wel zelfsturend werken. Samen hebben we na afloop het kosten-batenplaatje gemaakt. Belangrijke winst zit vooral in comfort voor cliënten en tijdens de ochtendzorg tijd overhouden die we op een andere manier aan cliënten kunnen besteden.” ■
15
Archipel Thuis timmert aan de weg
De per 1 januari zelfstandige thuiszorgorganisatie Archipel Thuis heeft haar verzorgingsgebied uitgebreid. Archipel Thuis levert haar diensten nu ook in de Eindhovense wijk Stratum, Geldrop, Waalre en Veldhoven/Oerle.
Cliënten maken samen vrijheidsquilt Vanuit alle locaties van Archipel kwamen cliënten naar de Citydwellers studio in De Heuvel in Eindhoven. Een welbesteed, creatief middagje uit! Onder begeleiding van de Citydwellers hebben meer dan veertig cliënten een bijdrage geleverd aan de Vrijheidsquilt. Voor deze vrijheidsquilt zijn zeventig Nederlandse vlaggen ‘geupcycled’, en dat verwijst naar zeventig jaar vrijheid. De quilt is een herinnering aan de oorlogsperiode waarin textiel schaars was en alle restjes werden gebruikt om er een nieuw kledingstuk of warme deken van te maken. Een cliënt vertelde: “Ik kon mijn eigen herinnering aan de oorlog op de vlag kwijt. Zo hebben velen er iets opgeschreven of geborduurd. Dat maakt het heel persoonlijk.” Een andere reactie was: “Leuk, om in een echte studio met elkaar samen aan één quilt te werken”. De vrijheidsquilt geeft een stukje van het levensverhaal van de makers weer en wordt hierdoor elk jaar waardevoller.
Archipel Thuis biedt professionele thuiszorg, van wijkverpleging tot individuele begeleiding, met als uitgangspunt: het leveren van een zinvolle bijdrage aan de kwaliteit van leven. Ook in complexe situaties biedt Archipel Thuis, samen met behandelaren (bijvoorbeeld fysiotherapeuten, ergotherapeuten of diëtisten) en specialisten van moederorganisatie Archipel, de juiste zorg op maat. We bieden zorg naar de wensen en behoeften van de cliënt, zodat zo lang mogelijk thuis blijven wonen mogelijk is. Samen met de cliënt kijkt Archipel Thuis welke hulp nodig is en worden er duidelijke afspraken gemaakt. Ook (24 uurs) zorg die moeilijk op vaste momenten te plannen is, is bespreekbaar en af te stemmen.
Kwiek beweegroute nu ook in Best Op 7 mei is de Kwiek beweegroute in Best officieel geopend door wethouders John Verheijen en Marc van Schuppen en Nicolien de Groot, programmaleider Sport & Bewegen bij Archipel Kanidas/Vloed. De route loopt door het centrum van Best, onder meer langs Bestwijzer en Kanidas. De Kwiek beweegroute maakt gebruik van bestaand straatmeubilair om mensen uit te nodigen (extra) te bewegen. Denk aan zit- en opsta-oefeningen bij een bankje, rek- en strekoefeningen bij een 16
lantaarnpaal en evenwichtsoefeningen langs een rechte lijn. Onder anderen fysiotherapeuten maken dankbaar gebruik van deze route om mensen in de buitenlucht met elkaar te laten bewegen. Natuurlijk met een gezellig kopje koffie na afloop! De eerste Kwiek beweegroute is ontworpen in Eindhoven en aangelegd bij Archipel Eerdbrand. Inmiddels zijn er al verschillende versies door geheel Nederland.
Monuta schenkt troostkoffers aan Archipel
Archipel Afasiecentrum wint de tweede prijs bij UKON-UNIEK!
Op 31 maart 2015 hebben Vloed en Kanidas twee troostkoffers ontvangen van Monuta. De uitvaartverzorger en -verzekeraar ontwikkelde deze troostkoffers speciaal om kinderen en jongeren op de juiste manier te kunnen ondersteunen na een overlijden. Als een opa of oma komt te overlijden, hebben kleinkinderen vaak veel verdriet. Kinderen en jongeren rouwen anders dan volwassenen. Monuta vindt het belangrijk dat kinderen en jongeren op een juiste manier worden ondersteund na een overlijden. De troostkoffer biedt hulpverleners en ouders praktische handvatten om met een kind of jongere in gesprek te gaan. In de troostkoffer zitten boekjes en andere materialen die ouders, leerkrachten en andere begeleiders helpen om in gesprek te gaan met een kind of jongere. Op deze manier dragen zij bij aan de verliesverwerking. De troostkoffer kent twee varianten: één voor kinderen in het basisonderwijs en één voor jongeren in het middelbaar onderwijs.
Archipel deelt kennis over gespecialiseerde zorg op congressen en symposia Op 17 april heeft het congres ‘Jonge mensen met dementie: In beweging’! plaatsgevonden. Tijdens dit congres stond het thema beweging centraal, zowel letterlijk als figuurlijk. Onderwerpen die aan bod kwamen, waren onder meer: het sociotherapeutisch leefmilieu en zorgen voor fysieke en mentale weerbaarheid. Twee workshops over deze onderwerpen werden verzorgd door professionals van Archipel. Voor meer informatie over deze onderwerpen kunt u kijken op www.archipelzorggroep.nl/professionalsen-verwijzers/archipel-kenniscentrum CVA Ketenzorg organiseerde op dinsdag 21 april een symposium met als onderwerp en ambitie: ‘In 2020 geven wij de beste CVA zorg voor de cliënt en zijn naasten in de regio Eindhoven. Dat doen we met elkaar.’ Archipel is onderdeel van de CVA Ketenzorg en levert op die manier haar bijdrage aan het verspreiden van kennis hierover.
Peter Sanders met zijn iPad schilderij
Afasiecentrum Eindhoven doet mee aan het beoordelen van de ‘apps voor afasie’ die op de markt komen; Peter Sanders in het bijzonder omdat hij ermee moet werken als cliënt met globale afasie. Hij laat in de workshop ‘Communiceren met de iPad’ de apps zien waar hij graag mee werkt en vertelt zo tevens over zijn leven. Activiteitenbegeleidster Tilly van Bussel geeft uitleg over het technisch aspect, zij is lid van de werkgroep apps voor afasie van Hersenletsel.nl (voorheen afasie vereniging Eindhoven). Om mee te dingen naar de UKON-Uniek prijs moest het Afasiecentrum een poster maken om de workshop te presenteren; Peter maakt daarvoor een schilderij van de iPad, een bijzondere aankondiging. Voor deze workshop heeft Archipel Afasiecentrum de tweede prijs gewonnen van UKON-UNIEK! De prijs werd toegekend tijdens het symposium van het Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen, waar Archipel aan deelneemt. Wat de jury vond van de workshop: “Sprekende presentatie, heel hard nodig. Duidelijke positieve resultaten voor cliënt. Origineel en persoonlijk. Gericht op de toekomst. Zichtbaar dat de cliënt centraal staat!” 17
Cliënt in Regie
Initiatief Familiekring breidt uit Na de eerste in Ekelhof kent nu ook Archipellocatie Berkenstaete in Son en Breugel een eigen Familiekring. In Fleuriade en Gagelbosch in Eindhoven wordt eveneens gewerkt aan de opzet van zo’n gespreksgroep voor en door familie en mantelzorgers. Cecilia van der Geest begeleidt de verschillende kringen: “Om leden te werven, brengen we Familiekring onder de aandacht via flyers, postertjes in de liften en de contactverzorgenden. Archipel faciliteert dat, evenals de koffie, thee en ruimtes.” Via oproepen kwamen ook Minny Krombeen, schoondochter van een bewoonster van Berkenstaete, en Jeannette Scherf, wier moeder in Ekelhof woont, bij Familiekring terecht.
Behoefte Jeannette ziet dat de groep in een behoefte voorziet: “Familiekring functioneert heel prettig. Mensen komen er een paar keer of vaker. Soms overlijdt het familielid of weten ze al na een paar keer genoeg. Je kunt er je vragen kwijt, hoort de verhalen van anderen aan en kunt afdelingen vergelijken met de eigen situatie.” Cecilia vult haar aan: “Bovendien leer je de verhalen van cliënten kennen, zodat je hen in de woonkamer herkent. Soms komt familie ook terug om afscheid te nemen en het laatste levensstukje van hun familielid in de groep te delen.”
opnieuw uit te vinden, wisselt ervaringen uit.” Cecilia: “En die informatie blijft vertrouwelijk. Of de kring besluit gezamenlijk wat naar buiten, naar Archipel, cliëntenraad of andere families wordt teruggekoppeld.”
Regie Elke Familiekring is onafhankelijk maar past bij het cliënt-in-regiestreven van Archipel; het is voor beide leerzaam. Cecilia: “Naar mantelzorgers luisteren is voor de organisatie wennen. Wisselwerking is belangrijk. Als organisatie moet je blijven luisteren en mee-ondersteunen als er iets naar boven borrelt. Medewerkers zijn gebonden aan allerlei
regels, wij kunnen vrijuit praten en brainstormen.” Minny en Jeannette knikken: “Dat is de basis van elke groep. Wat betreft Cliënt in Regie zijn er nog stappen te maken. Het is een uitdaging om zo transparant mogelijk te zijn, om af te stappen van het ‘instelling’-idee. Als Familiekring kun je opkomen voor jezelf en de cliënten, toch een zeer kwetsbare doelgroep. Het spuien en klagen valt overigens wel mee. We delen ook complimenten uit. Er gaat hier veel goed. De uitdaging zit in open praten over wat beter kan. Vertrouwen moet je geven én verdienen.” ■
Ervaringen Familiekring zal zeker ook op de andere locaties van de grond komen, want de meerwaarde is duidelijk. Minny: “Het is belangrijk om mensen informeel en onbeperkt te laten praten. Onder elkaar spreken we toch een andere taal, geen zorgjargon. Familiekring is een plek om elkaar te vinden. Je hoeft het wiel niet 18
Van links naar rechts: Cecilia van der Geest, Minny Krombeen en Jeannette Scherf
Actueel
Zeven dagen per week, 24 uur per dag beschikbaar
Start Ambulant Verpleegkundig Team Archipel
Op 1 april gaf een cliënt van Gagelbosch het feestelijk startschot voor het Archipel Ambulant Verpleegkundig Team. Het team, bestaande uit zeventien gespecialiseerde verpleegkundigen, is zeven dagen per week, 24 uur per dag mobiel beschikbaar. Manager Frank Hendriks: “Met dit team bieden we zorg op de plek waar onze cliënten verblijven”. Meer zorgvraag De zorg voor ouderen wordt steeds complexer. Wanneer ze op hogere leeftijd naar het verpleeghuis gaan, hebben veel ouderen vaak meerdere medische problemen. Het is niet nodig om op alle locaties fulltime een hoog opgeleide verpleegkundige aanwezig te laten zijn. Maar het Ambulant Verpleegkundig Team biedt uitkomst; zo is de noodzakelijke verpleegkundige zorg wel 24 uur per dag beschikbaar op alle locaties.
Altijd goede zorg Frank Hendriks: “Deze gespecialiseerde verpleegkundigen kunnen elk moment
uitrukken voor dringende verpleegkundige zorg in één van onze twaalf verzorgingsen verpleeghuizen. Hierbij richten zij zich op de totale verpleegkundige zorg van de cliënt. Het team werkt als een kwaliteitsschil om de locaties en afdelingen heen. Altijd met één doel voor ogen: direct beschikbare aandacht voor de cliënten.
Hoge kwaliteit Tiny Janssen, beleidsmedewerker en vakgroepvoorzitter Verpleegkundigen en Verzorgenden (V&V) van Archipel, vult aan: “Het gehele team is bevoegd en bekwaam om medische handelingen te verrichten zoals injecteren of infusen
aanbrengen. Daarnaast zijn ze gespecialiseerd op diverse gebieden zoals wondzorg, agressie en probleemgedrag en bijvoorbeeld vrijheidsbevorderende maatregelen.”
Zelfsturende kracht Frank Hendriks: “Het team is zelfsturend. En dat betekent: zelf plannen, regelen en organiseren. Door het delen van kennis, het nemen van eigen verantwoordelijkheden en het maken van duidelijke afspraken is het team in staat om de cliënt zo goed mogelijk te verzorgen. Kortom: direct beschikbare kwalitatief goede zorg. Dat telt!” ■ 19
Samenwerking
Samenwerking met ROC de Leijgraaf leidt tot resultaat
Archipel College: dicht Opleiden dichter bij de praktijk, maatwerk dat aansluit op de visie van Archipel en onderwijs verzorgd door ervaringsdeskundigen uit onze organisatie. Vanuit deze drijfveren heeft Archipel gekozen voor de oprichting van het Archipel College. Hier worden leerlingen opgeleid via de Beroepsbegeleidende Leerweg (BBL) tot Verzorgende (IG) niveau 3.
Samen wijs Marian van Ginkel is als manager betrokken bij het Archipel College: “We hadden al langer het idee om leerlingen dichter bij de praktijk op te kunnen leiden. Alle leerlingen van het College zijn werkzaam binnen Archipel. Het is dan heel logisch dat hun opleiding ook plaatsvindt binnen onze organisatie, zo dicht mogelijk bij de dagelijkse praktijk. Echter: wij hebben de wijsheid niet alleen in pacht. Omdat het hier een brede opleiding betreft, werken we hiervoor samen met een erkende opleiding: ROC de Leijgraaf uit Veghel.”
Archipel & ROC Marion Verschoor is docente bij ROC de Leijgraaf. “Binnen een BBL opleiding leer je vooral in de praktijk. Dat wat je tijdens de lessen leert, kun je dan meteen toepassen in de praktijk. Om de week volg je op twee aansluitende dagen je 20
opleiding. Binnen Archipel College verzorgen docenten van de Leijgraaf het grootste gedeelte van het lesprogramma. Daarnaast hebben we met Archipel goed gekeken welke expertise we konden benutten van Archipelmedewerkers uit de praktijk. Dat vraagt om veelvuldig overleg, nauwkeurige afstemming en continue aandacht voor de planning.”
Van theorie naar praktijk Marian van Ginkel: “De flexibele opstelling van het ROC sluit precies aan op onze ambitieuze doelstellingen. Samen geven we richting aan het lesprogramma en bekijken we telkens opnieuw hoe we praktijksituaties en ervaringen kunnen verwerken in dit lesprogramma. We maken daarbij veel gebruik van de aanwezige kennis binnen onze organisatie. Er zijn tal van specialisten die hier wekelijks voor de klas staan. Logisch. Zij weten precies
waar ze over praten en slaan een slimme brug tussen praktijk en theorie.”
De visie van Archipel Archipel legt de lat hoog. Naast specialisten maakt Archipel namelijk ook gebruik van ervaringsdeskundigen zoals cliënten of mantelzorgers. Zij worden uitgenodigd om hun ervaringen met de leerlingen te delen. Marian: “Maar we gaan nog verder. We vinden het heel belangrijk dat onze leerlingen al in een vroeg stadium kennismaken met onze visie ‘Cliënt in Regie’. De docenten van het ROC zijn daarvan op de hoogte en deze visie is verweven in de leerstof.”
Onze leerlingen Maar hoe werkt dat nu in de praktijk? Oftewel: hoe ervaren de leerlingen het Archipel College? Leerling Bouke Neggers: “Wij ervaren deze praktijkopleiding als
bij de praktijk
Marion Verschoor, Marian van Ginkel en Bouke Neggers
heel positief. Onze praktijkervaringen en vraagstukken kunnen we heel snel doorvertalen naar de leerstof. Op die manier kun je veel gerichter vragen stellen, problemen voorleggen of situaties bespreken. Een gedeelte van de docenten is afkomstig van Archipel. Je komt elkaar dus voor de klas en op de werkvloer tegen. Je leert in de klas en daarbuiten de organisatie heel goed kennen. Dat zorgt voor korte lijnen en een efficiënt leertraject. Dat levert een positieve bijdrage aan mijn positieve studieresultaten.”
Alles uit de kast Marian van Ginkel nogmaals: “Onze medewerkers vormen de kern van onze organisatie. We halen alles uit de kast om ook in de toekomst die gekwalificeerde krachten aan te blijven trekken. Daarvoor bekijken we momenteel allerlei innovaties op het gebied van techniek, instromen
en maatwerk. Archipel is en blijft een ambitieuze organisatie.”
Samen vooruit ROC docente Marion Verschoor: “De zorgsector is volop in beweging. Als ROC vinden wij het een mooie uitdaging om samen met zo’n ambitieuze organisatie als Archipel te kijken hoe wij in de toekomst nog meer die theorie kunnen laten aansluiten op de praktijk. Dat vraagt om aandacht en betrokkenheid van beide partijen. Samen overwinnen we zo tal van drempels met één doel voor ogen: het opleiden van zelfsturende verzorgenden IG die perfect aansluiten bij de visie van Archipel.” ■
“Sinds veertien jaar heb ik Alzheimer en ben ik cliënt van de dagbehandeling op Landrijt. Als ervaringsdeskundige mag ik soms ‘colleges’ geven aan de leerlingen van het Archipel College. Daar ben ik heel blij mee. Heel veel leerlingen zijn verrast als ik hen vertel dat jong-dementerenden in de praktijk nog van alles kunnen. Van hobby’s tot gesprekken, alles functioneert nog heel goed. Alleen het arbeidsproces lijdt vaak onder hun ziekte. De leerlingen zijn altijd heel erg geïnteresseerd en daarom vertel ik hen graag over de voorbeelden uit de praktijk. Dat werkt volgens mij gewoon ook stukken beter dan de theorie uit een boekje. Mijn verhalen zijn daarvan het levende bewijs.’ Coby Pieper (74 jaar)
21
Cliënt in Regie
Meebewegen met wat de cliënt wil en vraagt Mevrouw Gorree uit Berkenstaete is 89 jaar en zit vanwege artrose in een rolstoel. Ze is niet het type om de afhankelijkheid echt te kunnen accepteren. Door haar beperking kan ze bijvoorbeeld niet meer wekelijks naar de markt in Son en Breugel. Haar familie werkt overdag, dus die kunnen haar op dat punt niet helpen. Daarom ligt nu de vraag bij de medewerkers van de dagbesteding om mee te denken over een oplossing. Een elektrische rolstoel of een scootmobiel is geen optie, dat vindt ze eng. Mevrouw Gorree heeft een Persoonsvolgend Budget (PVB). Dat betekent dat ze zelf bepaalt welke zorg en diensten ze inkoopt. In Berkenstaete zijn wonen en zorg gescheiden. Dat betekent dat de bewoners hun appartement huren van de woningcorporatie ‘Thuis’ en dat Archipel de noodzakelijke zorg en ondersteuning levert. Dat gebeurt in de vorm van een Volledig Pakket Thuis (gebruikelijke zorg in een instelling, geleverd in de thuissituatie). Ook de infrastructuur in het gebouw (het Atrium en alle gemeenschappelijke voorzieningen) levert Archipel. Het tarief dat Archipel van het Zorgkantoor ontvangt voor het leveren van zorg en diensten wordt virtueel aan de individuele bewoner gegeven; daaruit kan de gewenste zorg- en dienstverlening (zoals dagbesteding) worden ingekocht. Als het beschikbare budget niet toereikend is, kan dit desgewenst uit eigen gelden worden aangevuld. Dus in alle opzichten geldt: de klant betaalt en bepaalt!
22
Het pilotproject Persoonsvolgend Budget startte drie jaar geleden in Berkenstaete (Son) en wordt uitgevoerd binnen het kader van Cliënt in Regie. “Het is erop gericht om echt mee te bewegen met wat de cliënt wil en vraagt”, zegt projectleider Janneke Vissers. ‘‘Het versterkt de positie van de cliënt. Die heeft een eigen budget om zorg en diensten in te kopen en wordt daarin bijgestaan door een klantondersteuner. Die zorgt ervoor dat iemand zijn leven binnen Berkenstaete zo goed mogelijk op dezelfde manier kan voortzetten als hij of zij thuis gewend was.”
het beschikbare budget kan, dan kiest ze voor bijbetalen. Zo houdt zij de regie bij de keuzes die gemaakt moeten worden. Het budget wordt bepaald door de indicatie die de cliënt toegewezen krijgt van het indicatieorgaan. Van dat budget moeten enkele verplichte bijdragen worden betaald, zoals voor de nachtdienst, de infobalie, het Atrium en tien procent voor ongeplande zorg. Dat is extra zorg op de dagen dat iemand ziek is of wat meer verward, of voor momenten dat de mantelzorger niet kan komen.
Spelregels Mevrouw Gorree vindt het belangrijk dat ze iedere dag op haar gemak kan douchen. “Dat ben ik zo gewend”, zegt ze. En dat wil ze zo houden. Dus is dat bij de inkoop van zorg een belangrijke prioriteit voor haar: elke dag hulp bij het douchen en daar rustig de tijd voor nemen. Als dat vanwege de overige zorg, die zij ook nodig heeft, niet meer helemaal uit
Janneke: “Vervolgens kijken we wat iemand nodig heeft. De klantondersteuner gaat al bij de mensen op bezoek terwijl ze nog op de wachtlijst voor een appartement in Berkenstaete staan. Er wordt geïnventariseerd: wat heeft u nodig, wat is er nu aan zorg en ondersteuning geregeld, wat doet het netwerk? Het streven is om dat leven hier voort te
Mevrouw Gorree
Janneke Vissers
zetten. Het gaat om wat belangrijk voor iemand is. Zoals het douchen voor mevrouw Gorree. Alle zorg die vroeger onder de AWBZ viel, mag ingekocht worden. Dat zijn de spelregels.” Wat gebeurt er met het geld dat overblijft? Janneke: “We zien dat cliënten niet zoveel overhouden. Als gedurende een jaar niet meteen het hele budget nodig is, mag het resterende bedrag worden opgespaard voor extra uitgaven later in dat jaar. Het moet dan wel gaan om zorggerelateerde uitgaven. Vaak wordt er gespaard voor de periode waarin mantelzorgers op vakantie gaan en er volledige zorg door Archipel nodig is.”
Afwasje “Wij willen de cliënt een positie geven waarin die zelf inkoopt, waardoor de organisatie gedwongen is te leveren wat iemand ook daadwerkelijk verlangt. Dat lijkt logisch, maar als je hulp nodig hebt krijg je daar vaak een hoop bemoeienis
bij van mensen die ook een mening hebben over wat goed is voor jou. Natuurlijk moet een professional een signalerende en adviserende rol hebben, maar uiteindelijk beslist de cliënt toch over zijn eigen leven en wat hij daarbij nodig heeft.” “Nu kunnen cliënten hun eigen keuzes maken; kiezen voor bijvoorbeeld dertig in plaats van tien minuten douchen. Dat kan verschil maken in kwaliteit van leven die mensen ervaren. De organisatie wordt met dit project ‘gedwongen’ om zich te voegen naar wat voor de klant belangrijk is. Soms is het nog lastig voor medewerkers om daarin mee te bewegen. De meeste medewerkers zijn gewend taakgericht te werken en dat werd voorheen ook vaak verwacht van zorgverleners. Dan doe je toch nog even snel dat afwasje terwijl de cliënt duidelijk aangaf dat ze dat zelf wil blijven doen. Dat is soms hardnekkig. Cliënt in Regie vraagt om continu meebewegen met de
vraag die de cliënt heeft en dat is écht een andere manier van werken.” Mevrouw Gorree weet heel best wat ze wil. Qua dagbesteding kiest ze voor kienen en het internetcafé. Bovendien is ze lid van de bibliotheek. Op gezamenlijke bijeenkomsten zit ze niet zo te wachten; “dan zit de helft van de deelnemers toch te slapen”, zegt ze. Nee, dan leest ze liever een boek.
Hoe verder Het pilotproject Persoonvolgend Budget loopt eind juli op z’n eind. Dan wordt besloten over voortzetting of niet. Er wordt druk gewerkt aan een evaluatie van het project en aan voorstellen over hoe nu verder. Kan het zijn dat het helemaal ophoudt? Janneke: “Dat kan ik me eigenlijk niet voorstellen. De vraag is of cliënten dat zouden accepteren. Dat zou overigens pas echt cliënt in regie zijn!” ■
23
Samenwerking
Behandelaars Archipel geï bijzondere omgeving en vi Overal in het 12 hectare grote Glorieuxpark aan de Geldropseweg in Eindhoven wandelen medewerkers en mantelzorgers met bewoners. Om de prachtige vijver heen of door de mooie lanen. Het zonnetje schijnt en de vogels fluiten. Alles ademt rust. “Het park is groot, maar de bedrijfsvoering klein”, zegt Ingemar Lubbers, directeur van Stichting Zorg & Wonen Glorieux. “Ik stond laatst ’s avonds nog in de keuken peperkoek te smeren voor een hongerige bewoner.”
Vanwege die relatief kleine omvang besloot Glorieux tot samenwerking met Archipel voor de huizen met bewoners met een verpleeghuisindicatie. Een Archipel behandelteam bestaande uit een specialist ouderengeneeskunde, een psycholoog, ergotherapeut, logopedist en een diëtist, levert nu zorg aan de bewoners van drie kleinschalige verpleeghuizen. Een gecatoriseerde doelgroep; een huis voor religieuzen, Antroposofen en Indische Nederlanders.
moeten hier normaal kunnen wonen, de vrijheid blijven voelen ook al zijn ze dement en ervaren dat ze in een soort van gezinssituatie wonen waarin je fijn oud mag worden.” “Bij Archipel keken we welke behandelaars daarbij pasten”, vult Hermine de Bonth, manager Dienst Behandeling aan. “Want we verwachten van de behandelaars dat ze zich aanpassen aan de visie en de missie van Glorieux.”
Blue Zones Ingemar: “Tijdens de start van de verpleegsetting besloten we te kiezen voor genormaliseerd wonen. Want het is naar als alles ineens verandert als je dementerend bent. Dat de dokter op uur en tijd komt en de deuren ineens op slot moeten. De vraag was ook of we alles zelf in de hand wilden houden. We besloten om de samenwerking te zoeken.” In eerste instantie in 2011 vonden ze die bij Ananz in Geldrop maar sinds november 2014 koos Glorieux voor het behandelteam van Archipel. Ingemar: “Het werkt hier anders dan in een grote organisatie. Daarom gaven we aan wat wij belangrijk vinden; de mensen 24
Ingemar: “Onze visie is gebaseerd op de Blue Zones in de wereld. Dat zijn plekken waar de mensen veel ouder worden dan elders. Ze zijn minder ziek en vaak vitaal en in goede gezondheid. Ook worden ze ouder, 100 jaar is geen uitzondering. Wij zouden wel de zevende plek kunnen zijn. We liepen alle statements na en concludeerden dat het enige waar we niet aan voldoen het aantal zonuren is. We vinden het belangrijk om duurzaam met elkaar te leven. En daarnaast ook een fixatievrije organisatie te hebben. Als mensen de neiging hebben om te gaan lopen, zetten we hen niet meteen vast maar kijken of iemand mee kan lopen of we leiden ze af. Bovendien kent iedereen elkaar hier. We hadden in 1996 al
nspireerd door sie Glorieux
Ingemar Lubbers en Hermine de Bonth
een papieren Facebook. Als iemand ‘verdwaald’ is, wordt die gewoon teruggebracht naar de afdeling.” “Het is fijn om vanuit die Blue Zone gedachte met elkaar samen te leven. Vanuit die intentie kijken we ook naar de aarde en beseffen we dat we die in bruikleen hebben. Dat geldt ook voor het eten: als er op een tafel peultjes te kort zijn en op de andere tafel staan er nog, dan maken we eerst die op. Net als thuis.”
Aanpassen Hermine: “Duurzaamheid en ‘net als thuis’ zijn sterke punten in die visie. Dat vraagt ook begrip en aanpassing van onze behandelaars. Ze weten om te gaan met religieuze ouderen, antroposofische ouderen of Indische Nederlanders. Bij de antroposofische ouderen begin je niet meteen over medicatie maar kijk je, meer dan bij andere instellingen, eerst naar alternatieve oplossingen.” Igemar: “Er deden zich sinds 2011 weinig problemen voor bij de religieuze bewoners van Zonnehoeve. Met die overtuiging startten we in november de twee andere huizen: die voor Indische bewoners en een voor antroposofische. In het
Lukashuis voor antroposofische zorg wonen hoogopgeleide mensen. Dan krijg je heel andere vragen dan bij de zusters; dat moesten we opnieuw afstemmen. Bij de Indische groep zijn mensen die mogelijk getraumatiseerd zijn; ze hebben bijvoorbeeld in het Jappenkamp gezeten. Daar spelen weer heel andere problemen.” Hermine: “De behandelaars zijn hier maar een paar keer per week maar het personeel weet hoe ze hen kunnen bereiken als het nodig is. Daarnaast bieden we 24-uurs bereikbaarheid voor als er ’s nachts of in het weekend medische vragen zijn. En er kan altijd een beroep gedaan worden op het ambulant verpleegkundig team van Archipel.” Ingemar: “Ik ben blij met de samenwerking. Overigens denk ik dat Archipel ook waarden van ons mee naar de eigen organisatie neemt.” Hermine: “We worden zeker geïnspireerd door de bijzondere omgeving en visie. Ik ben ervan overtuigd dat die meerwaarde hebben voor de behandelaars. Dat nemen ze mee naar de andere werkplekken.” ■ 25
Vastgoed
Renovatie Archipel Akkers in Nuenen
Slimme renovatie voor bijzonder wonen Woonzorgcentrum Archipel Akkers wordt gerenoveerd. Door de huidige overheidsmaatregelen verdwijnen de verzorgingshuizen en in Nuenen is grote behoefte aan capaciteit voor mensen met een zware zorgvraag. Akkers biedt straks ruimte voor circa vijftig plaatsen PG (psychogeriatrie) en vijftien plaatsen somatiek. “Binnen de renovatie focussen we op een bijzondere woonvisie”, vertelt Edgar Zoon, beleidsadviseur vastgoed bij Archipel. Huidige situatie In Akkers wonen momenteel 65 cliënten, van wie 25 bewoners een verzorgingshuisindicatie hebben en veertig bewoners verpleeghuisindicatie. Nuenen is één van de meest vergrijzende gemeenten in Midden- en Oost-Brabant. Dat vraagt om flink wat extra capaciteit voor mensen met een zware zorgvraag. Door de renovatie worden de PG plaatsen uitgebreid naar een capaciteit van vijftig bewoners in combinatie met vijftien bewoners met somatische aandoeningen.
Onze woonvisie
Edgar Zoon
26
Edgar Zoon: “Voor Akkers hebben we gekozen om te renoveren vanuit een bijzondere woonvisie. Allereerst hebben we gekeken naar een inrichting van Akkers die gericht is op wonen. In een eerste brainstormsessie met architecten, stedenbouwkundigen, specialisten, een omgevingspsycholoog en woonprofessionals hebben we - vanuit hun persoonlijke ervaringen met dementie een beeld geschept voor de toekomst. Het levensgeluk van cliënten speelt daarbinnen een belangrijke rol.”
Over wonen en slapen Grotere kamers (zo’n dertig vierkante meter) met een eigen bed, een zithoek, een eettafel en ruim, eigen sanitair. Hier wordt geslapen en is ruimte om de familie of een mantelzorger te ontvangen. Voor het woongedeelte wordt een uniek dorpsplein gerealiseerd met functies zoals woonkamers, ateliers, restaurant, wellness, kapel, buurthuis, kapsalon en bruin café. De visie van Archipel werd stap voor stap duidelijker: slapen op de verdieping en wonen op de begane grond. “Vanzelfsprekend zorgt dat voor aandachtspunten als bijvoorbeeld liften die zonder tussenstop naar de begane grond gaan, maar we zijn ervan overtuigd dat deze inrichting bijdraagt aan het levensgeluk van cliënten. Het vraagt ook iets van onze waakzaamheid en betrokkenheid.”
Laagdrempelig welkom “Goede zorg staat voorop bij Archipel. Maar een prettige woon- en leefomgeving vinden wij minstens zo belangrijk. Elke bewoner ontvangt nu eenmaal graag bezoek. De cliënt, hun verzorgenden,
familie, vrienden en mantelzorgers moeten zich dan wel prettig voelen in zo’n nieuwe omgeving. Een laagdrempelig gebouw, optimale toegankelijkheid en de juiste sfeer zijn dan belangrijke aandachtspunten. Daarvoor zijn we op zoek gegaan naar de juiste partijen.”
Prettige sfeer “Eén van de brainstormsessies vond plaats in het Boordhuys in Nuenen. Een bijzondere (vergader)locatie die vooral opviel vanwege het authentieke karakter, de verwevenheid van binnen en buiten en de enorme gastvrijheid. Die sfeer werkte inspirerend en via de eigenaresse kwamen we terecht bij de (mede) verantwoordelijken voor deze bijzondere inrichting: Bram en Barry van Van Beek en Dings interieurarchitecten. Zij reageerden heel enthousiast op onze uitnodiging. Sterker nog: ze hadden behoefte om eens betrokken te worden bij zo’n omvangrijk project voor zo’n bijzondere doelgroep. Kortom: right time, right place.”
De laatste fase “Samen met het ontwerpteam, medewerkers en leden van de cliëntenraad hebben wij het woonconcept weten te vertalen naar een voorlopig ontwerp. Nu staan we voor de grote uitdaging dit te vertalen naar een definitief ontwerp, een bestek en de bijbehorende vergunningen.” “Gezamenlijk begeven we ons op een geheel nieuw terrein van een mooie vormgeving, een bijzondere sfeer, een authentieke stijl en een woon- en leefomgeving waarbij we het levensgeluk van cliënten meer dan ooit voorop plaatsen. Na het zien van de laatste ideeën hebben we allemaal het volste vertrouwen in het eindresultaat. Maar eerlijk is eerlijk: het slotwoord is straks aan hopelijk tevreden cliënten en de talloze bezoekers van het gerenoveerde gebouw”, aldus Edgar Zoon. ■
27
Actueel
De eerste ervaringen op een rij
In de praktijk: de Wet Langdurige zorg (Wlz) Mensen moeten steeds langer thuis kunnen blijven wonen, aldus het kabinet. Dat geldt ook voor de cliënten met intensievere zorg; die moet zoveel mogelijk thuis plaatsvinden. Opname in een zorginstelling kan pas als het thuis echt niet langer gaat. Daarvoor geldt sinds 1 januari een nieuwe wet: de Wet Langdurige zorg (Wlz). Wat betekent dat voor kwetsbare ouderen en wat merkt Archipel daarvan? Wij vroegen het aan Lia van Vroenhoven, cliëntadviseur bij Archipel. De huidige situatie De kosten voor opname in een zorginstelling (de 'intramurale zorg') worden vanaf 2015 vergoed vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz). Dit is de opvolger van de AWBZ. De Wlz betreft dus alleen
Welke zorg valt onder de Wlz? • verblijf in een instelling; • persoonlijke verzorging; • begeleiding; • verpleging; • behandeling; • individueel gebruik van hulpmiddelen om te bewegen en voor vervoer; • vervoer van en naar dagbesteding en dagbehandeling; • aanpassing aan de woning. Hoe krijgen cliënten zorg uit de Wlz? Het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) bekijkt of de cliënt recht heeft op Wlz-zorg en of er blijvend behoefte is aan 24 uur per dag zorg en/of permanent toezicht. Het CIZ geeft een indicatiebesluit en stelt ook een
28
de meest zware, langdurige en intramurale zorg. Begeleiding en ondersteuning worden vanaf 2015 georganiseerd en gefinancierd door de gemeenten. Hiervoor geldt de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). De kosten voor
zorgprofiel vast. Na het besluit van het CIZ kan de cliënt kiezen uit: • verblijf in een instelling; • zorg thuis met een volledig pakket thuis (vpt); • een persoonsgebonden budget (pgb). De Wlz wordt uitgevoerd door regionaal werkende zorgkantoren. Zorgkantoren werken voor alle zorgverzekeraars in Nederland en hebben zorgplicht. Dat betekent dat het zorgkantoor moet zorgen dat de cliënt de zorg krijgt waar die recht op heeft. Het zorgkantoor koopt de zorg in bij instellingen. Dit doet het zorgkantoor voor mensen die in een instelling gaan verblijven. Maar ook voor mensen die met VPT (Volledig Pakket Thuis) thuiszorg
medische zorg worden vergoed uit de Zorgverzekeringswet (Zvw).
In de praktijk Tot zover de theoretische gevolgen van deze ingrijpende verandering.
krijgen. Ook als de cliënt voor een PGB kiest, krijgt hij of zij dit van het zorgkantoor. Voor mensen met een indicatie voor AWBZ-zorg, geldt een overgangsregeling. Welke zorg krijgt de cliënt als die niet in aanmerking kom voor Wlz? Dan komt de cliënt misschien in aanmerking voor ondersteuning op grond van de Wet maatschappelijke Ondersteuning (Wmo). De gemeente levert met ingang van 1 januari 2015 deze ondersteuning. Als de cliënt verpleging en verzorging thuis nodig heeft, kan die vanaf 1 januari 2015 via de Zorgverzekeringswet (Zvw) worden ontvangen.
Lia van Vroenhoven
Wat betekenen deze maatregelen in de praktijk? Lia van Vroenhoven signaleert als cliëntadviseur van het Archipel Servicepunt de eerste gevolgen. Lia: “Het is nog vrij prematuur, omdat we alle gevolgen nog niet geheel kunnen overzien zo snel na de invoering van deze nieuwe wet. In ieder geval merken we nu al dat de bureaucratie in eerste instantie nog niet vermindert. Het aanvragen van indicaties bij het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) verloopt in ieder geval vlotter dan voorheen. Echter, als er gegevens zoals een kopie van het identiteitsbewijs ontbreken komt de aanvraag onherroepelijk retour. Dat soort administratieve verplichtingen vraagt dan weer veel tijd.”
De alternatieven “Daarnaast moeten we veel mensen teleurstellen bij het aanvragen van zorg. Hun ouders voelen zich niet meer veilig in huis, maar toch kunnen we vanwege hun redelijk goede gezondheid geen geschikte indicatie aanvragen. We bekijken vanzelfsprekend dan wel heel goed wat we wel voor hen kunnen betekenen. Bijvoorbeeld een doorverwijzing naar
Een bewoner van verpleeghuis Passaat
seniorenappartementen die dicht bij allerlei zorgfaciliteiten zijn gesitueerd. Er komen steeds meer diensten beschikbaar bij dit soort wooncomplexen. We kunnen hen ook doorverwijzen naar wijkteams, alhoewel het hier soms ontbreekt aan de benodigde specialistische kennis. En onder bepaalde voorwaarden kunnen mensen thuis zorg ontvangen door bijvoorbeeld een Volledig Pakket Thuis (VPT), een Modulair Pakket Thuis (MPT) of via een Persoons Gebonden Budget (PGB).”
Toename werkzaamheden “We hadden ook verwacht dat de indicatieaanvragen zouden gaan afnemen, echter het lijkt nu alsof deze juist toenemen. Kortom: steeds meer mensen doen een beroep op ons, ook eigen Archipel medewerkers. Bij bijvoorbeeld de ophoging van een indicatie weten ze dat ze bij ons moeten aankloppen. Anderzijds hebben we ook te maken met familieleden die steeds mondiger zijn. Ze stellen allerlei randvoorwaarden zoals woonvoorkeuren, die in de praktijk bij dementerenden een lagere prioriteit hebben. Dat betekent:
veel uitleggen, uitgebreid communiceren en beargumenteren.”
Mooie uitdaging “Als cliëntadviseur zie ik deze overgangsfase als een mooie uitdaging. Het is en blijft een prachtig beroep. Wij bepalen geheel zelfstandig onze agenda’s en de werkzaamheden zijn heel divers. Daarnaast staan we dagelijks voor allerlei verrassingen, vragen en onverwachte situaties. Dat vraagt iets van ons aanpassingsvermogen en flexibiliteit, maar dat maakt het juist zo leuk. Het veelvuldige overleg met collega’s is een belangrijk onderdeel om te komen tot constructieve oplossingen.” ■
29
Cliënt in regie
Vrijwilligers in de palliatieve zorg geven extra aandacht Sinds kort werft en biedt Archipel (inclusief Archipel Thuis) de diensten van bijzondere vrijwilligers: extra aandacht en persoonlijk contact tijdens de laatste levensfase van cliënten met een klein eigen netwerk. Dit vrijwilligerswerk voorziet in een behoefte.
Elze Maas en Betty Morel
Geestelijk verzorger Betty Morel vertelt over de proef: “Er zijn al vrijwilligers actief in de palliatieve zorg in Eindhoven en omgeving, maar we wilden dit werk als organisatie toch zelf oppakken. Individuele begeleiding sluit aan op maatschappelijke ontwikkelingen. Mensen worden ouder, hebben een klein netwerk, kinderen wonen niet in de buurt. Daarom zijn we zelfsturende en zelfstandig werkende vrijwilligers gaan werven. Ze geven cliënten tijd en persoonlijke aandacht, ook als die niet fit genoeg zijn om aan activiteiten mee te doen. De groep is nu enkele maanden actief. Ze praten onderling veel en leren van elkaar. Gezamenlijk zorgen ze voor bekendheid van hun werk op de Archipellocaties en bij Archipel Thuis.” De afdeling geeft een signaal af wanneer een cliënt behoefte heeft aan extra aandacht of het netwerk beperkt blijkt. In goed overleg met cliënt en familie komt dan de gespecialiseerde vrijwilliger in actie. 30
Eigen verhaal Eén van de vrijwilligers is Elze Maas: “Voorheen was ik al actief in de zorg, werkte met jongeren met een verstandelijke beperking. Omdat ik geïnteresseerd ben in alles rondom het levenseinde besloot ik te reageren op de advertentie in de krant. Ik doe ervaring op in stervensbegeleiding en dat verrijkt mijn loopbaan. Samen met begeleiders en familie bepaal ik mijn inzet, de tijdstippen en duur. Ik houd er bijvoorbeeld rekening mee wanneer familieleden er zelf zijn.” Is dat geen groot verschil, van jongeren naar ouderen? “Het is een uitdaging omdat je hele andere activiteiten onderneemt, maar in gesprekken is er geen leeftijdsverschil. Iedereen wil zijn eigen verhaal doen en ik merkte al dat daar in de dagelijkse gang van zaken weinig tijd voor is. Ik kan er nu écht voor iemand zijn, heel fijn.” ■
Actueel
Functieprogramma verbetert resultaten
‘Mondzorg verdient onze volle aandacht’ Uit recent onderzoek blijkt dat mondzorg in verpleeghuizen vaak onvoldoende is. Archipel vindt een goede kwaliteit voor mondzorg belangrijk. In het functieprogramma ‘Mondzorg’ is aangegeven hoe functionele, adequate, doelmatige en systematisch georganiseerde mondzorg moet worden verleend. Programmaleider Monique Poell: “We willen graag meer aandacht voor mondzorg en daarmee een betere mondgezondheid. Preventie en mondzorg zijn daarvoor van groot belang. Het verlenen van goede mondzorg wordt belemmerd door onvoldoende medewerking of weerstand van de cliënt, door tijdgebrek en door onvoldoende kennis van de verzorgenden bij de steeds vaker ingewikkelde gebitssituaties. We streven niet naar een perfect gebit, maar wel naar een gezonde mond en cliënten zonder pijn en/of klachten.”
Heldere richtlijnen “We zien steeds meer cliënten met eigen tanden en/of complexere gebitssituaties. Een slechte mondgezondheid veroorzaakt pijn, ondervoeding, bloedend tandvlees, slechte adem, smaakstoornissen en mond- en tongbranden. Verder heeft dat een grote invloed op de algemene gezondheid en het sociale functioneren. Om de mondgezondheid te verbeteren, hanteert Archipel de landelijke richtlijn mondzorg. Binnen ons functieprogramma werken wij volgens éénduidige werkafspraken zoals:
• Stroomschema met stappenplan vanaf opname; • Korte inventarisatie mondzorg tijdens intakegesprek; • Inventarisatie gebitssituatie en mondzorg op verzorgingsblad in zorgleefplan; • Screening door tandarts; • Tandheelkundig mondzorgplan met daarop instructies voor de individuele mondzorg; • Periodieke oproepen.
Duidelijke afspraken “Binnen alle locaties van Archipel kan men gebruik maken van tandheelkundige zorg. Na een eerste bezoek aan het tandheelkundig team, maken we een individueel mondzorgplan en bepalen we de oproepfrequentie. Cliënten ontvangen dan automatisch een nieuwe oproep van het tandheelkundig team.”
Blijven innoveren Daarnaast lopen er binnen Archipel allerlei initiatieven om de mondzorg nog verder te optimaliseren. Het aantrekken van gespecialiseerde verpleegkundigen met als aandachtsgebied mondzorg, de mogelijkheden van e-learning en trainingen ‘on the job’ zijn zomaar enkele innovaties die momenteel gestart worden binnen Archipel. “Mondzorg heeft onze volle aandacht”, aldus Monique Poell. ■ 31
Uw eigen leven blijven leiden? Dat vinden wij bijzonder normaal Uw eigen leven blijven leven. Oók als u zorg nodig hebt. Daar zorgen wij voor. Of het nu gaat om zorg in een verpleeghuis of thuis, dagbesteding of specialistische zorg. Met elkaar kijken we naar uw wensen en mogelijkheden. Zodat alles zo veel mogelijk vertrouwd en bij het oude blijft.
T (040) 264 64 64 www.archipelzorggroep.nl
het gevoel van samen
