een nieuw focus filmtheater arnhem

Strategische toekomstvisie een nieuw focus filmtheater arnhem augustus 2014

1

d

Samenvatting

Met een flexibel gebouw, een flexibele organisatie en meer (multifunctionele) zalen kunnen wij meer films vertonen, meer bezoekers trekken en meer verschillende doelgroepen bereiken

Nu het kunstencluster van de baan is, heeft Focus Filmtheater Arnhem met nieuwe energie een strategische toekomstvisie ontwikkeld voor een nieuw filmtheater. Hiervoor hebben we binnen de Arnhemse context en op basis van de landelijke ontwikkelingen in de cultuur- en filmsector en de veranderende behoefte van het publiek een concept ontwikkeld voor een nieuw filmtheater dat bijdraagt aan het kunsten cultuuraanbod in Arnhem en het economische klimaat van de (binnen)stad. Er liggen 7 strategische richtingen aan het concept ten grondslag. Het nieuwe Focus... e is een flexibel filmtheater; e is een third place Arnhem; e biedt meer dan film alleen; e spreekt diverse doelgroepen aan; e breidt cultuureducatie uit; e zet steviger in op cultureel ondernemerschap; e levert een sterke bijdrage aan een vitale binnenstad. Het concept voor het Nieuwe Focus Filmtheater is opgebouwd langs de drie lijnen: e zien, ervaren & leren; e werken & vergaderen; e ontmoeten & ontspannen. Het nieuwe Focus is een levendige plek in de binnenstad van Arnhem. Het is een toegankelijke en gastvrije ontmoetingsplek voor diverse doelgroepen. We bieden overdag, in de middag en avond kunst, cultuur, ontspanning, horeca en ontmoeting. De basis is filmvertoning en daarnaast leggen we verbindingen met andere kunstdisciplines, daarbij steeds de film- en beeldcultuur als vertrekpunt nemend. Professionals kunnen in Focus werken en vergaderen, organisaties kunnen er aansprekende en technologisch hoogstaande ruimtes huren.

Wat is daarvoor nodig? Met een flexibel gebouw, een flexibele organisatie en meer (multifunctionele) zalen kunnen wij meer films vertonen, meer bezoekers trekken en meer verschillende doelgroepen bereiken. Ervaring uit het land leert dat vernieuwd aanbod meer vraag creëert (zie het overzicht op pag. 19). Het concept en het gebouw stellen ons in staat om sterker in te zetten op cultureel ondernemerschap, door onder andere meer en beter commerciële activiteiten te ontwikkelen (horeca en verhuringen). Dit alles vraagt om een uitnodigend, veelzijdig en multifunctioneel gebouw, met een culturele uitstraling en op een centrale locatie in de binnenstad van Arnhem, dat technologisch up to date is zodat we ook in de toekomst actueel kunnen programmeren. Deze strategische toekomstvisie biedt de uitgangspunten voor een concreet bedrijfsplan.

gebouw van STUK, Leuven

2

d

inhoud

Samenvatting

2

1 Inleiding

4

2 Landelijke trends en ontwikkelingen

5

3 Arnhemse context

7

4 Visie en strategie

9

5 Primaire doelgroepen

12

6

13 14 16 17 18

Concept voor het nieuwe Focus Filmtheater e Zien, ervaren & leren e Werken & vergaderen e Ontmoeten en ontspannen e Randvoorwaarden voor het nieuwe gebouw

7 Naar de toekomst

19

Colofon

20

filmstill uit Moonrise Kingdom

3

1 Inleiding

Films zijn tegenwoordig bijna overal te zien of te verkrijgen, via internet, dvd, tv en zelfs op je mobiel. In dat schier oneindige aanbod zijn filmtheaters belangrijke gidsen. Daar zijn kwaliteitsfilms te zien. Daar worden films van context en duiding voorzien. Bron: Filmtheaters en Cultuurbeleid - Handreiking voor bestuurders van provincies en gemeenten; uitgave van EYE Film Instituut, Vereniging Nederlandse Gemeenten, Interprovinciaal Overleg, 2010

Al jaren houdt Focus Filmtheater Arnhem zich, samen met de gemeente, bezig met herhuisvesting en uitbreiding van het filmtheater. De huidige accommodatie is bouwkundig en technisch ongeschikt als hedendaags filmtheater, voldoet niet meer optimaal aan de publiekseisen (onvoldoende geluidsisolatie, toegankelijkheid, horeca) en loopt niet meer in de pas met de culturele ambities van Arnhem. De plannen voor de realisatie van het kunstencluster in het Rijnbooggebied (met Museum Arnhem en Focus Filmtheater Arnhem als bewoners) zijn in het voorjaar van 2014 stopgezet. Nu, een aantal jaren van grote dromen achter ons latend, is het moment aangebroken om met nieuwe energie plannen te ontwikkelen voor de toekomst. De gemeente heeft zich hierover positief uitgesproken. In het coalitieakkoord 2014-2018 is opgenomen dat het structurele budget voor het kunstencluster beschikbaar blijft voor onder meer de herhuisvesting van Focus. Alhoewel Focus het betreurt dat de plannen voor het kunstencluster zijn afgebroken, hebben bestuur en directie een duidelijke visie op het filmtheater, de culturele meerwaarde van het theater voor de stad en de bijdrage die het kan leveren aan het economische klimaat, zoals het vergroten van de aantrekkingskracht voor (potentiële) inwoners, bedrijven en toeristen.

In dit document verwoorden bestuur en directie hun visie op een toekomstbestendig filmtheater in de stad. Het document dat voor u ligt is opgesteld in samenwerking met adviesbureau LAgroup. Deze toekomstvisie vormt de basis van een bedrijfsplan dat de komende maanden wordt ontwikkeld. Namens bestuur en directie, Patricia van Ballegooyen (voorzitter bestuur) en Henk Bitter (artistiek directeur) augustus 2014

filmstill uit Metropolis

4


In dit hoofdstuk schetsen we beknopt de belangrijkste trends en ontwikkelingen ten aanzien van het publiek, de film- en podiumkunsten en het cultuurbeleid. Het publiek verandert Er is meer behoefte aan luxe en comfort, aan meer beleving en inspiratie en het publiek wenst ook informelere vormen van kunst en cultuur. d Er is een toenemende behoefte aan gedeelde sociale en culturele ervaringen en aan bijzondere verblijfsplekken om te eten, drinken, werken, lezen, vrienden te ontmoeten en cultuur te consumeren (third places). d Er is behoefte aan verleiding ter plekke, waaronder ook kortstondige en intensieve ervaringen, cross-overs, interactie, verdieping en transparantie (achter de schermen kijken) met gelijkgestemden. d De grenzen tussen hoge en lage kunst vervagen. Dit is vooral te zien bij jongeren, bij wie dit onderscheid niet zo sterk speelt en die minder doorstromen van populaire kunst naar gecanoniseerde kunsten als ze ouder worden. Popmuziek, film en sommige musea zijn de enige sectoren die, volgens recent onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP), groeien en blijvend jongeren interesseren. d Er is een steeds groter wordende groep ouderen met veel tijd en geld die bereid is om veel cultuur bezoeken.

Binnen de kunsten zien we steeds meer cross-overs, meer randprogrammering en meer programmering op andere locaties

Film- en podiumkunsten veranderen Binnen de kunsten zien we steeds meer cross-overs, meer randprogrammering en meer programmering op andere locaties. d Er is een snel veranderend medialandschap en een daarmee veranderende beleving van filmcultuur, een grotere beschikbaarheid van films op verschillende platforms (Cinema on Demand, web, betaal-TV) en publiek dat actief op zoek gaat naar wat het wil zien, horen en ervaren. d Het filmbezoek (bioscopen en filmtheaters) blijft groeien in Nederland. De groep incidentele filmtheaterbezoekers is de laatste jaren gegroeid. Dat geldt ook voor de gemiddelde leeftijd van de filmtheaterbezoeker, die in vijftien jaar tijd is gestegen naar 40 jaar. d Filmtheaters en bioscopen werken met digitale projectieapparatuur, hetgeen veel extra mogelijkheden biedt en tegelijkertijd de conventies in de filmwereld ter discussie stelt (ten aanzien van distributie en de gangbare verdienmodellen). d De vrijetijdsmarkt, waarvan podiumkunsten en film een onderdeel zijn, is een verdringingsmarkt: het aanbod groeit en er wordt gestreden om de beschikbare vrije tijd van de consument. d Er is sprake van festivalisering met cross-overs, multidisciplinaire (rand-) programmering, op wisselende plekken binnen en buiten de muren van culturele instellingen.

Silent Cinema, Focus op Roofgarden

5


Het maakproces wordt individueler, makkelijker en goedkoper, de distributie eenvoudiger, flexibeler en via vele kanalen

De digitale revolutie voltrekt zich verder Het maakproces wordt individueler, makkelijker en goedkoper. De distributie eenvoudiger, flexibeler en via vele kanalen. d Door technologische ontwikkelingen kan een ieder zelf maken en ontwikkelen. Met een eenvoudig programma of een app kan binnen de kortste keren een filmpje worden gemaakt, presentatiekanalen maken vertoning mogelijk. Traditionele verdienmodellen worden onderuit gehaald en de positie van de kunstenaar/ professional ten opzichte van de amateur verandert. d De hoeveelheid informatie die ons via internet en sociale media bereikt, zorgt voor een overvloed (information glut). De consument heeft er behoefte aan de informatie door kenners in onderlinge samenhang te laten plaatsen en te laten duiden. Er blijft een sterke behoefte aan kwaliteit. d We communiceren non-stop met elkaar via onze smartphones en hebben zo constant toegang tot (social) media, informatie en netwerken. De reële en virtuele werelden raken steeds verder met elkaar verweven. We trekken ons niet alleen terug in de virtuele wereld door thuis te gamen, maar de real virtuality bevindt zich steeds meer om ons heen. Alledaagse dingen zijn verbonden met internet door sensoren, chips, camera’s en superkleine zenders, en kunnen zo gegevens uitwisselen (slimme objecten). Denk ook aan ontwikkelingen als de Google Glass en Oculus. d De technologische ontwikkelingen zullen naar verwachting ook effect hebben op de aloude vaak traditionele (culturele) instituten, zoals theaters, musea, universiteiten, bibliotheken en winkels. We gaan deze instituten langzaamaan omvormen en geschikt maken voor de nieuwe generaties.

Het beleid verandert Overheden en fondsen voeren een marktgerichter, gevarieerder, laagdrempeliger en flexibeler (cultuur)beleid. d Gemeentelijk beleid, waaronder het cultuurbeleid van Arnhem, stuurt in toenemende mate aan op efficiëntie van culturele instellingen en op samenwerking met partijen binnen en buiten de culturele sector (waaronder ook marktpartijen, via bijvoorbeeld publiek-private samenwerking). d Het landelijke cultuurbeleid is erop gericht aan alle doelgroepen aandacht te besteden (breed publiek, laagdrempeliger en gevarieerder aanbod). d Cultuureducatie is in landelijk, provinciaal en gemeentelijk cultuurbeleid een speerpunt en wordt vaak ontzien bij bezuinigingen. d Cultuur wordt steeds vaker als middel ingezet voor het vergroten van de aantrekkingskracht van de stad (citymarketing).

Zentrum für Kunst und Medientechnologie in Karlsruhe

6

3 De Arnhemse context

Arnhem van boven

Introdans

Musis Sacrum - Schouwburg Arnhem

Toneelgroep Oostpool

ArtEZ

Museum Arnhem

In dit hoofdstuk schetsen we beknopt de Arnhemse context. De stad Arnhem Met circa 150.000 inwoners is Arnhem de 16e stad van Nederland. De verwachting is dat Arnhem verder doorgroeit naar 167.000 inwoners in 2040. De stad heeft een verspreid karakter, de gevolgen van de bombardementen uit de Tweede Wereldoorlog zijn nog steeds voelbaar in de stedelijke structuur, en de Rijn vormt een barrière tussen het noordelijk en zuidelijk (voornamelijk naoorlogse) deel van de stad waar ruim 70.000 mensen wonen. In de beleving van de Arnhemmers is er een scheiding tussen deze beide gebieden. Het noordelijke deel van de stad neemt sterker deel aan het stedelijke leven in de binnenstad en is ook sterker vertegenwoordigd in de databases van de cultuurinstellingen. De stad heeft een relatief jonge bevolking, ondanks de afwezigheid van een universiteit. Er wonen relatief veel jong volwassenen tussen 20 en 39 jaar en de vergrijzing in Arnhem gaat minder snel dan gemiddeld in Nederland.

Relatie binnenstad en creatieve wijken De binnenstad van Arnhem wordt goed gewaardeerd door de ligging, compactheid en beleving. Toch staat de binnenstad onder druk door de niet optimale toegankelijkheid en herkenbaarheid. * Positief is dat in verschillende gebieden creatieve (gebieds) ontwikkelingen gaande zijn of zijn gerealiseerd, zoals Klarendal (modekwartier) en Coehoorn. De inmiddels stopgezette grootstedelijke ontwikkeling Rijnboog had een vitale verbinding moeten leggen tussen het centrum en de wijk die aan de Rijn is gelegen. Hiervoor moeten nu andere manieren worden gezocht. De stad worstelt met het creëren van een herkenbaar horecahart en het

aantrekken van aansprekende horecaconcepten voor een brede doelgroep. Zo kampt de Korenmarkt met een weinig aantrekkelijk imago. De huidige opzet, met Focus pal in het midden, beperkt de ontwikkeling van het plein. Al deze ontwikkelingen bij elkaar zorgen voor een versnipperd karakter van de binnenstad van Arnhem. De gemeente heeft de nadrukkelijke wens de binnenstad vitaal en aantrekkelijk te houden om te wonen, te werken, vrije tijd te besteden en te winkelen. De gemeente streeft dan ook naar een concentratie van deze functies in de binnenstad. In het coalitieakkoord 2014-2018 spreekt de gemeente de wens uit voor een ‘top binnenstad’, waartoe ook het aanjagen van economie en werkgelegenheid in de binnenstad behoort. * http://www.arnhem.nl/Politiek_en_organisatie/Ambities_ en_beleid/De_Arnhemse_binnenstad_klaar_voor_de_ toekomst

filmstill uit Stip en

Commerciële bioscopen en filmtheaters hebben verschillende functies. In bioscopen wordt vooral Hollywoodentertainment geprogrammeerd met als doel commercieel succes. Het filmtheater richt zich op de artistieke en maatschappelijke aspecten van de filmcultuur, biedt ruimte voor verdieping en ontwikkelt educatieve programma’s voor kinderen, jongeren en volwassenen. De culturele kwaliteit van het filmtheateraanbod en zijn verdiepende en educatieve programma’s zullen niet door de markt worden overgenomen. Vlek

7

3 De Arnhemse context

De gemeente benoemt het belang van een sterke culturele keten waarin educatie, productie en presentatie worden geborgd

Cultuurnota Stroom De gemeente Arnhem heeft haar cultuurbeleid verwoord in de nota Stroom. We lichten daar een aantal opvallende inhoudelijke punten uit die relevant zijn voor de toekomst van Focus. De gemeente benoemt het belang van een sterke culturele keten waarin educatie, productie en presentatie worden geborgd. Nu Cultuur in Rijnboog is vervallen (wat ten tijde van het opstellen van Stroom nog niet het geval was), is het belangrijk om de gewenste impuls aan de basis te realiseren, zowel in huisvesting als in diversiteit, levendigheid en vernieuwing van het aanbod. De gemeente benadrukt in Stroom ook specifiek het profileren van het culturele klimaat en het belang daarvan voor het functioneren van de stad in de regio en de uitstraling naar de rest van het land: Arnhem als culturele hoofdstad van het oosten.

Reuring in de Arnhemse filmmarkt Naast Focus zijn er momenteel twee commerciële bioscopen in Arnhem gevestigd. Pathé is direct naast Arnhem CS bezig met de bouw van een nieuwe multiplex met 9 zalen en 1.700 stoelen; het huidige pand aan het Velperplein (Pathé Rembrandt) zal na de opening van de nieuwe Pathé sluiten. Verder is er de bioscoop JT, met 5 zalen en 808 stoelen. Het aanbod en de sfeer van de commerciële bioscopen zijn wezenlijk anders dan van een filmtheater. In multiplexen wordt groot, commercieel aanbod geprogrammeerd met als doel het bieden van entertainment en behalen van commercieel succes (door een hoge box office). Het filmtheater springt in op de artistieke en maatschappelijke aspecten van de filmcultuur, biedt ruimte voor verdieping en ontwikkelt educatieve programma’s voor kinderen, jongeren en volwassenen.

Culturele infrastructuur Arnhem heeft een stevig cultureel basisvoorzieningenniveau met instellingen als Rozet (met daarin het erfgoedcentrum, de bibliotheek, het kunstbedrijf, de volksuniversiteit en de kunstuitleen), Museum Arnhem, Musis Sacrum en Schouwburg Arnhem (MSSA), Luxor Live, het Posttheater en Focus Filmtheater. Ook drie instellingen uit de basisinfrastructuur van het Rijk zijn in Arnhem gevestigd (Toneelgroep Oostpool, Introdans en Het Gelders Orkest), wat uniek is voor een stad van deze omvang. Hogeschool ArtEZ heeft haar eigen plaats in de culturele keten. Arnhem is een relatieve koploper in Nederland voor wat betreft mode en podiumkunsten, maar heeft weinig galeries en musea. Ondergronds gebeurt er veel en er zijn relatief veel gevestigde instellingen, maar er is - scherp gesteld - een scheiding tussen het bezoeken van gevestigde kunst en cultuur en een avondvullend, en wellicht meer toegankelijk, uitje mét kunst en cultuur.

Roofgarden Arnhem

8


Definitie third place: waar je huis de first place is en je werk de second place, is een third place in deze tijd een informele en toegankelijke ontmoetingsplek, met horeca en een culturele en maatschappelijke functie

7 strategische richtingen

haha

Uitgaande van de benoemde trends en ontwikkelingen, de Arnhemse context en succesvolle voorbeelden, heeft Focus zijn visie en strategie voor de toekomst geformuleerd. De visie en strategie bieden een inhoudelijke basis voor de komende vijf jaar, en geven een doorkijk naar een langere termijn, omdat (investering in) een pand die voorzienigheid vraagt. In Nederland werden de eerste filmtheaters begin jaren zeventig opgericht, vaak uit onvrede over het filmaanbod in de bioscopen. De eerste 30 jaar veranderde er relatief weinig, maar vooral de laatste vijf jaar is er beweging gekomen. De wereld om ons heen verandert razendsnel. Door technologische ontwikkelingen vinden momenteel grote veranderingen plaats in het medialandschap en in de kunsten. Niemand kan de gevolgen daarvan voor samenleving en individuen goed voorzien, noch voorspellen met welke snelheid deze gepaard gaan. Deels in lijn met de technologische ontwikkelingen signaleert Focus een veranderende behoefte van de consument en een veranderende houding van kunstenaars, van filmmakers. Focus is van mening dat een filmtheater hierop moet inspelen. Op basis van de benoemde trends en ontwikkelingen, de Arnhemse context en succesvolle voorbeelden, hebben we onze visie op het Arnhemse filmtheater van de toekomst verwoord in 7 strategische richtingen voor de toekomst.

1 Het nieuwe Focus is een flexibel filmtheater Focus verwacht dat het medium film de komende decennia democratiseert en evolueert; er komen artistieke dimensies bij die een plaats gaan krijgen in het concept van een filmtheater en de technologie zorgt voor andere uitingsvormen van film. Om rekening te houden met deze ontwikkelingen, streeft Focus een flexibel concept na dat kan meegroeien met de ontwikkelingen op termijn. Door een gebouw (hardware), de programmering (software) en de organisatie (orgware) flexibel in te richten, kan Focus de programmering leidend laten zijn en waar nodig de organisatie aanpassen. Focus wil de basis hiervoor ook in het nieuwe gebouw leggen, in de indeling, inrichting en technologie, zodat het gebouw toekomstbestendig is. Voor de komende vijf à tien jaar vormen filmvertoningen de kern van de programmering. Daarna is Focus klaar voor wat komen gaat.

2 Het nieuwe Focus is een third place in Arnhem Focus is van mening dat het filmtheater van de toekomst een third place is, a place to share social experiences. Focus wil een intieme verblijfsplek in Arnhem zijn waar je cultuur kan ervaren, kan eten, drinken, lezen, vrienden ontmoeten en werken, en waar een prettige en levendige sfeer is, in de ochtend, middag en avond, in de lente, zomer, herfst en winter. Een dergelijke third place draagt ook bij aan de levendigheid en het karakter van de binnenstad.

terras van Eye Amsterdam

9


film en beeldcultuur krijgen vanwege de algehele digitalisering een sterkere rol 3 Het nieuwe Focus biedt meer dan film alleen Film en beeldcultuur worden sterk bepaald en beïnvloed door digitalisering. Focus is van mening dat de digitalisering veel kansen biedt om aansluiting te zoeken bij andere kunstdisciplines. De culturele keten van oudsher (theater, beeldende kunst, dans, muziek, letteren, vormgeving en erfgoed) is al verrijkt met de discipline media, waaronder film en beeldcultuur. Maar film en beeldcultuur functioneren niet meer louter zelfstandig, met een eigen discours en prijzen, maar gaan ook dwars door alle kunstvormen heen en krijgen vanwege de algehele digitalisering een sterkere rol. Ook de grenzen tussen amateurkunst en professionele kunsten, tussen toegepaste en autonome kunsten, tussen het fysieke en het digitale vervagen. Film en beeldcultuur kunnen, dankzij de mogelijkheden van digitalisering, een verbindende rol aannemen. Focus kiest ervoor om kriskras door de bestaande disciplines en conventies heen te programmeren. We zoeken in de programmering naar crossovers en verbindingen om de bezoekers nieuwe inzichten te geven en hen op diverse en verfrissende manieren met kunst in aanraking te laten komen. Een hedendaags filmtheater heeft de technologie en kennis in huis om deze eigentijdse programmering te kunnen bieden. Om dit alles goed te kunnen doen, gaan we nog meer samenwerken en creëren we netwerken met aanbieders van andere kunsten cultuurdisciplines en met marktpartijen in Arnhem en andere steden.

4 Het nieuwe Focus spreekt nog meer doelgroepen aan Het filmbezoek in Nederland blijft groeien en de ervaring leert dat vernieuwing en uitbreiding van filmtheaters gepaard gaan met een groei van de bezoekersaantallen (door nieuw bezoek en een hogere frequentie van bestaande bezoekers - zie het overzicht op pag. 19). Daar waar een (multiplex)bioscoop door het vertonen van commerciële films amusement biedt voor een grote homogene en passieve doelgroep, kan een filmtheater met zijn aanbod inspelen op de specifieke vraag en behoeften

van diverse groepen. Film als medium heeft de kracht om een relatief groot publiek te bereiken. Focus ziet het als zijn taak om, zonder zich op het vlak van entertainment te begeven, ook andere doelgroepen aan te spreken dan de traditionele cultuurbezoeker. Het gaat hier om subculturen, om communities van gelijkgezinden, die soms een groep vormen door hun specifieke voorkeuren en cultuurgedrag en soms door hun afkomst, leeftijd of sociale status. Focus stelt zichzelf als doel om een sfeer te creëren waar verschillende groepen zich thuis voelen, zonder zich (in programmering en sfeer) aan te passen aan de grootste gemene deler. Dat vraagt veel van de programmering, organisatie (marketing) en het gebouw. Om een groep gelijkgestemden te kunnen aanspreken, willen we niet alleen zelf programmeren maar zetten we ook personen en/ of organisaties in die voor de consument artistieke keuzes maken in de overvloed aan cultuuraanbod. Dat doen we ook door festivals en andere activiteiten buiten de eigen muren te organiseren, die - naast de mogelijkheden voor cross-overs met andere disciplines kansen bieden om zichtbaar in Arnhem te zijn en te blijven.

Chris Milk, The Treachery of Sanctuary

10


de toegevoegde waarde van een filmtheater wordt onder meer geboden door cultuureducatie 5 Het nieuwe Focus breidt de cultuureducatie uit Focus is van mening dat de toegevoegde waarde van een filmtheater boven een reguliere bioscoop onder meer geboden wordt door cultuureducatie voor kinderen, jongeren en volwassenen. We richten onze educatieve activiteiten momenteel vooral op het primair en voortgezet onderwijs. Het nieuwe Focus zet, naast deze belangrijke doelgroepen, ook in op andere typen onderwijs, zoals mbo (ROC Rijn IJssel), en hbo (Hogeschool Arnhem Nijmegen en ArtEZ). We geloven dat we als filmtheater kunnen aansluiten op de belevingswereld van kinderen, jongeren en jongvolwassenen. Maatwerk stelt ons in staat om aan te sluiten op de doorlopende leerlijnen in het onderwijs. Focus heeft een brede visie op cultuureducatie: we zetten ook in op cultuureducatie in de vrije tijd van de verschillende leeftijdsgroepen. Voor beide vormen van cultuureducatie ontwikkelen we zelf programma’s, zoeken we aansluiting en stemmen ons aanbod af met andere aanbieders in Arnhem, zoals Kunstbedrijf Arnhem en de Volksuniversiteit, en met ‘Cultuureducatie met Kwaliteit’, het programma waarmee het Rijk, de provincies en de gemeenten de komende jaren in cultuur investeren op en rond de basisschool.

6 Het nieuwe Focus zet steviger in op cultureel ondernemerschap Voor Focus is cultureel ondernemerschap een houding, een manier van werken en programmeren die gericht is op het behalen van een zo hoog mogelijk artistiek, maatschappelijk en zakelijk rendement. * In het concept van het nieuwe Focus spelen we meer in op artistieke ontwikkelingen aan de vraagzijde en laten wij ons aanbod, binnen onze artistieke doelstellingen, nog beter aansluiten op de vraag van en bij een breed publiek. Dit kan alleen met een gedegen marketing- en communicatiestrategie. Hoewel Focus niet kan voortbestaan zonder een bijdrage van de overheid, willen wij de financiële afhankelijkheid

van de overheid zo laag mogelijk houden door ook op andere deelgebieden verder inhoud te geven aan het cultureel ondernemerschap. Focus wil dit bereiken door het aanbieden van een aantrekkelijke dag- en avondhoreca, het aanspreken van de zakelijke markt, schaalvergroting en het vergaren van overige eigen inkomsten.

7 Het nieuwe Focus levert een sterke bijdrage aan een vitale binnenstad Arnhem staat bekend als stad met een van de beste binnensteden van Nederland, allerlei partijen werken samen om deze positie te behouden. Naast winkelen en horeca zijn kunst en cultuur essentieel om een levendige binnenstad te kunnen zijn en blijven, ook in de avonduren. Focus heeft een sterke voorkeur voor herhuisvesting in de binnenstad, omdat wij geloven dat de aantrekkingskracht daar het sterkst is. Zeker in een stad als Arnhem, waar de binnenstad momenteel nog een versnipperd karakter heeft, denkt Focus door een aantal sterke culturele functies te bundelen reuring te kunnen genereren en bezoek te stimuleren aan het hart van de stad. * We onderschrijven hiermee de definitie van oudstaatssecretaris Van der Ploeg in zijn toenmalige uitgangspuntennotitie.

educatief programma in Focus

11

5 Primaire doelgroepen

Voor Focus blijft de noodzaak om uit te breiden en te verhuizen van de Korenmarkt onverminderd urgent

Focus heeft de ambitie om diverse doelgroepen te bereiken, zoals is omschreven in strategische richting 4. De volgende primaire doelgroepen zijn relevant voor programmering en marketing: Volwassenen - culturele omnivoren Focus richt zich op de culturele omnivoren. * Deze groep kan letterlijk en figuurlijk voldoende massa en reuring in Focus creëren en daarmee een zo stabiel mogelijke financiële basis voor Focus neerzetten. De groep bestaat uit volwassenen tussen de 25 en 55 jaar, met een relatief hoog opleidings- en inkomensniveau, een brede interesse in kunst en cultuur en een gemiddeld tot hoge frequentie cultuurbezoek. Onder deze groep bevinden zich ook freelancers en andere werkenden die overdag in Focus hun (werkende) tijd kunnen doorbrengen.

Ouderen 55+ - culturele omnivoren Focus richt zich op de groep ouderen die een hoge interesse hebben in cultuur. In Arnhem wonen circa 40.000 55+-ers (25% van het aantal inwoners). Het is een interessante groep, omdat zij geïnteresseerd zijn in cultuur, over het algemeen veel tijd hebben (ook overdag) en relatief bemiddeld zijn.

Kinderen en families Focus zet in op kinderen en families in hun vrije tijd. Voor deze groep biedt Focus specifiek aanbod, deels vergezeld van passende randprogrammering om extra verdieping aan te brengen.

Onderwijs Focus richt zich met name op het primair onderwijs (PO) en het voortgezet onderwijs (VO) in Arnhem. Daarnaast wil Focus (meer) inzetten op het middelbaar en hoger beroepsonderwijs, zoals MBO Rijn IJssel, ArtEZ en de Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN). Focus heeft de faciliteiten en de kennis om deze andere onderwijslagen een toegevoegde waarde te bieden in het onderwijsaanbod.

Nichemarkten en communities Focus heeft de ambitie zich te richten op moeilijker te bereiken doelgroepen en nichemarkten. Sommige doelgroepen zijn moeilijk te bereiken vanwege hun onervarenheid met het bezoeken van kunst en cultuur. De nichedoelgroepen hebben juist een specifieke (film)smaak. * Culturele omnivoren zijn mensen die smaakvoorkeuren uit diverse disciplines mixen.

Boyhood

12

6 Concept voor het nieuwe Focus Filmtheater

De basis van Focus is filmvertoning. Daarnaast leggen we verbindingen met andere kunstdisciplines waarbij we steeds de film- en beeldcultuur als vertrekpunt nemen

Inleiding op het concept Wat gebeurt er met de bezoeker als hij of zij het nieuwe Focus binnenwandelt? Wat is er te zien en te doen in ons pand? In dit hoofdstuk presenteren we het concept voor het nieuwe Focus Filmtheater. We hebben hiertoe de 7 strategische richtingen vertaald naar een coherent concept. Het concept bestaat uit drie lijnen: d zien, ervaren & leren d werken & vergaderen d ontmoeten & ontspannen In de lijnen liggen de programmering, de activiteiten en functies van het nieuwe Focus Filmtheater besloten.

De kern - het nieuwe Focus Het nieuwe Focus Filmtheater is een levendige, aantrekkelijke plek in de binnenstad van Arnhem. Het nieuwe Focus is een informele en toegankelijke ontmoetingsplek waar je op elk moment van de dag welkom bent en waar je gastvrij wordt ontvangen. We stimuleren (creatieve) interactie tussen diverse doelgroepen en bieden overdag, in de middag en avond kunst, cultuur, ontspanning en ontmoeting. De basis van Focus is filmvertoning. Daarnaast leggen we verbindingen met andere kunstdisciplines waarbij we steeds de film- en beeldcultuur als vertrekpunt nemen. Professionals kunnen in Focus werken en vergaderen, organisaties kunnen er aansprekende en technologisch hoogstaande ruimtes huren. Op de volgende pagina’s lichten we de drie lijnen van het concept verder toe.

The Clock

13


Zien, ervaren & leren CROSS-OVERS - verbreden

Zien, ervaren & leren betreft het vertonen van films, het maken van cross-overs en verbindingen met andere disciplines en het educatieve programma daaromheen. In dit hoofdstuk geven we aan hoe we hieraan invulling willen geven. FILM - verdiepen Het vertonen van kwaliteitsfilms vormt de basis van Focus, we doen dat op een aansprekende manier, binnen en buiten de muren van Focus en gedurende de hele dag. Bij de keuze van de films laten we ons inspireren en beïnvloeden door onze eigen programmeurs, gastcuratoren en het publiek. We bieden: e een actueel aanbod van kwaliteitsfilms; e thematische programmering (bijvoorbeeld gericht op een regisseur, land, onderwerp of type film); e premières, zo veel mogelijk en in aanwezigheid van een regisseur, acteurs of kenners; e previews en blind dates; e community-programmering, specifiek ontwikkeld door gastcuratoren (professionals en amateurs); e buitenbioscoop in de zomer, vertoning van film in en op andere verrassende locaties. Als programmaonderdeel en als inspirerend onderdeel in de publieksruimtes van Focus (in en rondom de zalen) leggen we verbindingen met andere disciplines. Zo maken we ons publiek attent op de diversiteit, ontwikkeling en mogelijkheden van film en beeldcultuur. We bieden: e kunstfilms en filmkunst: videokunst, films en documentaires van en over moderne kunst(enaars), kunsttheater en beeldende kunst performances (voorstellingen over kunst(enaars), optredens van kunstenaars of voorstellingen met een sterk beeldend of kunstzinnig karakter.

e theaterfilms/documentaires: over theater en theatermakers, verfilmingen van theaterstukken en (live) registraties van theater; e muziekfilms: (stomme) films met live muziek, muziekfilms en -documentaires en (live) registraties van concerten; e historische of erfgoedfilms: films over Arnhem, oude modefilms/-shows; e live streaming op het gebied van nieuwe media (bijvoorbeeld youtube, gaming); e multidisciplinaire festivals: thematische presentaties van voorstellingen, films, tentoonstellingen, events en performances in de vorm van festivals; e multidisciplinaire themaseries: bundeling van voorstellingen, films, tentoonstellingen, events en performances rondom toegankelijke thema’s. We realiseren de cross-overs door zelf programma’s te initiëren en door samen te werken met derden (zoals met andere filmtheaters, andere kunstdisciplines) en door gastcuratoren, kunstenaars en amateurs te faciliteren. We kunnen zodoende passende cross-overs ontwikkelen voor meerdere doelgroepen. De nieuwe generatie wordt aangesproken door curatoren uit hun subculturen en kan ervaren dat Focus up-to-date is, de oudere generatie wordt aangesproken op interesses die zij hebben, zoals de crossover met andere kunstdisciplines. Om filmvertoningen en cross-overs te kunnen realiseren is schaalvergroting essentieel. Met meer zalen kunnen wij meer films vertonen, meer bezoekers trekken maar ook meer verschillende doelgroepen bereiken. Ervaringen met ingrijpende vernieuwingen bij andere filmtheaters leren dat vernieuwd aanbod meer vraag creëert, zie het overzicht op pag. 19. Dankzij de digitalisering kunnen wij de personele inzet die nodig is voor het vertonen van meer films beheersen.

Pluk de Nacht filmposter van The Future

14

6 Concept voor het nieuwe Focus Filmtheater Zien, ervaren & leren

De Metropolitan Opera streamt live registraties van beroemde operavoorstellingen.

Tentoonstelling en lezing over VFX; hoe zien films eruit voordat de visuele effecten zijn doorgevoerd?

Cinematic Sounds verzorgt live speciaal gecomponeerde soundtracks bij klassiekers uit de jaren ’20.

Bij Games in Concert speelt het Metropole Orkest muziek uit games.

Clock van Christian Marclay (2010). De 24 uur durende real time film bestaat uit een samenstelling van populaire films waarin steeds de tijd een rol speelt.

Het Food Film Festival organiseert veel debatten tussen het publiek en professionals.

Rafael Lozano-Hemmer The Year’s Midnight 2011. De interactieve installatie combineert film en technologie en de wisselwerking met publiek.

Roffa mon Amour, op een verlaten parkeerdek wordt een podium geboden aan een nieuwe generatie filmmakers.

Upload Cinema toont de beste video’s van het web.

LEREN IN JE VRIJE TIJD Focus ontwikkelt en biedt diverse activiteiten aan, nauw verbonden aan de filmvertoningen en cross-overs, voor volwassenen, jongeren en kinderen, die meer context wensen en zich persoonlijk willen ontwikkelen. De activiteiten vinden plaats in de vrije tijd. Film en beeldcultuur zijn de basis, maar we maken ook uitstapjes, gebruikmakend van de technologische mogelijkheden die het pand biedt. We bieden: e inleidingen en Q&A’s, met makers en andere deskundigen; e cursussen, lezingen, colleges (live en via live streaming) en workshops; e debatten en talkshows; e lees- en filmclubs; e aanbod voor specifieke doelgroepen in samenwerking met Arnhemse instellingen.

EDUCATIE - ONDERWIJS Cultuureducatie voor jeugd, jongeren en jongvolwassenen is voor Focus belangrijk. In educatieprogramma’s richten wij ons op receptieve en reflectieve cultuureducatie. Receptief door te kijken naar film en beeldcultuur, het leren herkennen van kenmerken, stijlen en stromingen. Reflectief door kunstproducten te beschouwen, hierover na te denken, te lezen, erover te praten en gedachten uit te wisselen. Film en beeldcultuur zijn de basis. We bieden: e educatief aanbod voor het primair onderwijs en het voortgezet onderwijs; e een podium voor filmgerelateerd middelbaar en hoger beroepsonderwijs (ROC Rijn IJssel, ArtEZ): gastcolleges, presentaties van studenten en koppeling met filmprogramma’s.

15


Werken & vergaderen

In het element werken biedt Focus de professional een plek om te werken, te leren, elkaar te ontmoeten en kennis uit te wisselen, gebruikmakend van onze creatieve en technische mogelijkheden. WERKEN, ONTMOETEN EN VERGADEREN Het nieuwe Focus wil een plek bieden om te kunnen werken en te internetten, waar freelancers terecht kunnen om rustig te werken en waar zakelijke ontmoetingen kunnen plaatsvinden. Focus biedt nadrukkelijk geen flexibele werkplekken aan. Overdag, als het wat rustiger is in de horeca en in het gebouw, zijn freelancers en zakelijke ontmoetingen een perfecte manier om reuring (en omzet) te genereren.

ZAKELIJKE EN CULTURELE VERHURINGEN Met een flexibel gebouw en meer (multifunctionele) zalen kunnen wij beter en meer commerciële activiteiten ontwikkelen op alle momenten van de dag (horeca en

verhuringen). Het nieuwe Focus wil een plek zijn voor zakelijke en culturele bijeenkomsten van organisaties die hoogwaardige audiovisuele infrastructuur nodig hebben of op zoek zijn naar een aantrekkelijke en levendige plek met een culturele uitstraling. Het kan gaan om een inspiratie dag, een vergadering, congres of productpresentatie waarbij onze technologie wordt gewenst. De organisaties die zakelijke en culturele verhuringen afnemen, maken vaak ook gebruik van de horeca. De verhuringen kunnen plaatsvinden als tegelijkertijd ook publieksdoelgroepen in het gebouw zijn. De centrale locatie in de binnenstad en de culturele, open en uitnodigende uitstraling van het nieuwe Focus bieden eveneens kansen voor verhuringen op de particuliere markt.

De daghoreca van Droog in Amsterdam biedt gelegenheid tot werken en ontspannen.

16


Ontmoeten & ontspannen In Zentrum für Kunst und Medientechnologie in Karlsruhe lopen horeca en programmering naadloos in elkaar over.

Tape in het Arnhemse Modekwartier bevindt zich op de rand van mode, kunst en horeca.

De Verkadefabriek is een ongedwongen omgeving waar je ook zonder een cultuurbezoek welkom bent.

De Rotterdamse Schouwburg heeft diverse hoekjes met verschillende sferen, in en buiten de horeca.

Villa Augustus in Dordrecht heeft verschillende sferen in één horecaruimte, het is informeel en eigentijds.

MAMA Shelter heeft lange tafels, de sfeer is eclectisch, het publiek zit dichtbij elkaar (ontmoeten).

Een plek bieden waar je kunt ontspannen, ervaringen kunt delen, kunt eten en drinken en waar je gelijkgestemden kunt ontmoeten. Het nieuwe Focus wil een informele en toegankelijke ontmoetingsplek zijn, een third place naast thuis en werken. Een plaats van verbinding waar interactie wordt gefaciliteerd tussen diverse niches/communities, waar ervaringen kunnen worden gedeeld en waar je kunt ontspannen. De inrichting en uitstraling van deze ontmoetingsplek, in het bijzonder de horeca, spelen een belangrijke rol in het worden/zijn van een third place in Arnhem. De volgende aspecten zijn belangrijk: d Kwalitatief hoogwaardig Een hoge kwaliteit van eten, drinken, inrichting en uitstraling is een eerste randvoorwaarde. d Informeel en toegankelijk Het nieuwe Focus heeft een open, transparante en overzichtelijke uitstraling, waardoor mensen zich prettig voelen en makkelijk benaderbaar zijn. d Intiem en ongedwongen Mensen vinden het fijn om zich even te kunnen terugtrekken en tot zichzelf te komen. Het creëren van plekken waar mensen individueel of in kleine gezelschappen kunnen relaxen, lezen, interactie hebben via social media, internetten, werken of vergaderen is daarom belangrijk. Plekjes die bekend zijn en daarmee intiem en ongedwongen aanvoelen.

d Diversiteit en variatie Het nieuwe Focus wil een plek zijn waar creatieve interactie tussen verschillende niches en communities wordt gefaciliteerd. Om deze verschillende groepen zich te laten thuis voelen, is een niet monotone omgeving nodig die beantwoordt aan verschillende smaken. Geen steriele omgeving, maar gebruik makend van een verscheidenheid in kleuren, materialen, vormen en hoogtes. d Dynamisch en cultureel Een dynamische omgeving stimuleert creativiteit waardoor mensen geïnspireerd worden. Dynamiek kan worden verkregen door een omgeving te creëren die prikkelt, waar sprake is van diversiteit en variatie en die een culturele uitstraling heeft.

17


Randvoorwaarden voor het nieuwe gebouw Film kijken op het dak (Brooklyn’s Rooftop Films)

Normaliter maakt de hardware (het gebouw) geen deel uit van een strategische toekomstvisie van een cultuurinstelling. Vorm volgt immers inhoud. Het coalitieakkoord en de gesprekken met de gemeente hebben echter aanleiding gegeven om bij samenstelling van het concept voor het nieuwe Focus een nieuw pand als uitgangspunt te (mogen) nemen. De kenmerken van het gewenste pand van Focus Filmtheater en de locatie in de stad spelen een belangrijke rol in het tot uitdrukking laten komen van het concept. Daarvoor hebben we ervoor gekozen om de randvoorwaarden voor het gebouw wel in het strategische visiedocument op te nemen. Het gebouw voldoet zoveel mogelijk aan de volgende randvoorwaarden: d Centrale locatie Het gebouw bevindt zich in de binnenstad, in de buurt van andere cultuurinstellingen en horeca, en is omgeven met (intieme) openbare ruimte. d Culturele uitstraling Het gebouw heeft een culturele uitstraling. De gevel en/of vitrines communiceren en presenteren cultuur(aanbod) aan de omgeving. d Open en uitnodigend Focus wenst voor het gebouw een open en uitnodigende uitstraling, zonder poespas. Het gebouw is voor iedereen toegankelijk.

Door kunstencentrum Stuk in Leuven loopt een openbare route, met halverwege een programmeerbaar, openbaar binnenplein

Lincoln Center in New York heeft een grasdak waarop mensen in het gras kunnen liggen of een boek kunnen lezen

Hotel Arena in Amsterdam heeft een gezellig, beschut terras, toegankelijk voor gasten van het hotel en anderen d Binnen en buiten De buitenkant en/of directe omgeving maken activiteiten in de buitenlucht mogelijk, zodat Focus gedurende alle seizoenen passende programmering kan bieden en het pand geschikt is voor buitenactiviteiten, waaronder festivals. d Veelzijdig en flexibel De indeling van het pand is flexibel en geschikt voor uiteenlopende activiteiten. De zalen lenen zich zo veel mogelijk voor multifunctioneel gebruik. De zalen en overige ruimtes kunnen verduisterd worden, maar sommige ruimtes bieden desgewenst ook volop daglicht. Bepaalde ruimtes in het gebouw kunnen snel worden aangepast, zodat één grote ruimte of juist meerdere kleinere ruimtes gecreëerd kunnen worden. Dit is van belang voor de (multidisciplinaire) programmering, educatie en commerciële verhuur. d Technologie De technologie is up-to-date en maakt cross-overs mogelijk met andere kunstdisciplines.

In Eye Amsterdam lopen de publieksruimte en de horeca ongedwongen in elkaar over. Mensen zitten rustig op de trap en genieten van het uitzicht.

18

7 Naar de toekomst

Overzicht effecten schaalvergroting van een aantal filmtheaters op de bezoekersaantallen Aantal zalen van / naar

Aantal stoelen van / naar

Chassé (Breda)

2/3

188 / 305

46 / 79

Filmhuis (Den Haag)

3/5

200 / 333

60 / 133

Filmschuur (Haarlem)

1/2

92 / 185

34 / 76

Lumière (Maastricht)

3/6

171 / 335

45 / 95

Lux (Nijmegen)

4/9

340 / 760

110 / 211

Rialto (Amsterdam)

2/3

246 / 270

70 / 90

Verkadefabriek (Den Bosch)

1/3

115 / 282

18 / 90

Filmtheater

Aantal bezoekers (x 1.000) van / naar

Bron: Filmtheaters en cultuurbeleid, Handreiking voor bestuurders van provincies en gemeenten

In 2005 trok Focus met twee zalen 36.000 bezoekers, in 2006 met drie zalen 59.000. Na uitbreiding naar vijf zalen verwacht Focus te groeien van 65.000 bezoekers in 2013, naar ruim 90.000 bezoekers. Dit document verwoordt en verbeeldt de gewenste strategische richting van het nieuwe Focus Filmtheater Arnhem. De gesprekken tussen de gemeente en Focus en het coalitieakkoord 2014-2018 zijn hierin van belang geweest. We hebben vanuit de (landelijke en Arnhemse) context een visie en een concept ontwikkeld waarmee Focus van toegevoegde waarde is voor het culturele en economische klimaat van de Arnhemse (binnen)stad. Om het concept voor het nieuwe Focus te realiseren zijn mensen en middelen nodig. De volgende stap in het traject is het schrijven van een concreet bedrijfsplan waarin de strategische toekomstvisie wordt vertaald naar programmering en activiteiten, marketing, organisatie, en naar financiële en ruimtelijke aspecten. Dit visiedocument biedt daarvoor de inhoudelijke uitgangspunten.

Lichtkunst in Zentrum für Kunst und Medientechnologie ZKM Karlsruhe

19

d

colofon

Deze toekomstvisie is tot stand gekomen in samenwerking met LAgroup (Karin Swart en Anneke Jenniskens).

Om tot dit document te komen, zijn de volgende personen geraadpleegd. Van Focus Filmtheater: e Henk Bitter, artistiek directeur e Charlie Cappetti, zakelijk directeur e Kim van der Werff, coördinator publiciteit e Patricia van Ballegooyen, voorzitter bestuur e Marco Grob, penningmeester bestuur e Erik Arkestijn, bestuurslid Daarnaast is gesproken met: e Jeroen van Mastrigt-Ide, WeLoveYourWork, Dutch Game Garden e Arjon Dunnewind, directeur Impakt Utrecht Arnhem, augustus 2014 d Uitgave Stichting Focus Filmtheater Arnhem Korenmarkt 42 6811 GW Arnhem 026-4424283 [email protected] www.focusarnhem.nl d Grafisch ontwerp Joke Beltman voorpagina: filmstill uit Shirley - Visions of Reality

filmstill uit Cinema Paradiso

20

een nieuw focus filmtheater arnhem

Recommend Documents