Een milieuboordtabel voor de administratieve activiteiten van een overheidsinstelling
Het hoe en waarom van het gebruik van indicatoren voor milieuprestaties bij overheidsinstellingen als milieubeheerssysteem
De internationale en europese vrijwillige milieubeheerssystemen (ISO 14001 en EMAS) kunnen voortaan ook toegepast worden bij overheidsinstellingen. Het Federaal Plan inzake Duurzame Ontwikkeling (FDPO) omschrijft de overheidsadministraties die kunnen deelnemen aan een duurzaam milieubeheer. In deze context ondersteunt het Federaal Milieucharter de overheidsinstellingen het deelnemen aan een milieuzorgsysteem. De overzichtstabellen en milieuindicatoren vallen onder de eisen van deze charter.
Inhoudstabel 2
Deze brochure heeft ten doel overheidsadministraties en met name de federale, te ondersteunen bij de invoering van de milieubeheerstabellen. Wij starten met een introductie van het belang van het Federaal Milieucharter, het geen een vrijwillige toetreding van een overheidsinstelling inhoudt bij het invoeren van een milieubeleid. p. 4 De overheidsinstellingen hebben door hun administratieve activiteiten een directe impact op het milieu. Deze kunnen per dienst worden vastgesteld. p. 9 Het systematisch verzamelen van milieugegevens maakt het mogelijk de impact op het milieu te evalueren en de milieuindicatoren vast te stellen die vervolgens opgenomen zullen worden in de overzichtstabellen. p. 11 Deze indicatoren zijn noodzakelijk voor het permanent opvolgen en aantonen van de evolutie van het milieubeleid van de administratieve activiteiten. Tevens wordt het aldus mogelijk gemaakt door middel van deze indicatoren een evaluatie te maken van de overeenkomsten tussen andere vergelijkbare diensten (benchmarking). p. 13 Het analyseren van de indicatoren met behulp van de boordtabellen, helpt de administraties om de doelstellingen inzake het milieubeleid te bepalen. De planning en het invoeren van concrete verbeteringsacties van het milieubeleid, draagt bij tot de realisatie van deze doelstellingen. p.15
Auteurs : Jean-Yves Marion, IEC, Heinz-Werner Engel, ABECE Illustraties : Jean-Rodolphe Dussart Maquette : Ruelle & Co Verantwoordelijk uitgever : Eric Nicolas, Institut Eco-Conseil Boulevard de Merckem 7, B-5000 Namen
Waarom een milieubeheer invoeren binnen de administratieve activiteiten van een overheidsinstelling ? Door de administratieve werkzaamheden (privé en openbaar) wordt grote druk uitgeoefend op de dienstverlenende sector. Dikwijls geconcentreerd in grote steden, gebruiken deze een niet te onderschatten hoeveelheid energie, papier en natuurlijke en menselijke hulpbronnen. Administratieve activiteiten kunnen als volgt in milieutermen worden gekarakteriseerd : • door hun energieverbruik (temperatuurregeling van lokalen, warm en koud, verlichting, kantoorapparatuur, …) (dit alleen al vertegenwoordigt zo’n 30% van de energienota’s in Brussel), • door hun productenverbruik (papier, computers, kantoorbenodigdheden,….), • en als gevolg hiervan de afvalproductie (waarvan 80% papier en karton) die ongeveer 120 kg afval per ambtenaar en per jaar bedraagt.
Geef het goede voorbeeld Overheidsinstellingen zijn meer en meer verplicht een voorbeeldfunctie te tonen aan de bevolking en maatschappij. Hoe kan men een ingezetene vragen zich milieubewust op te stellen als meerdere overheidsadministraties geen goed voorbeeld geven bij hun eigen milieubeleid ?
Een deelname op federaal niveau Het eerste Federaal Plan inzake Duurzame Ontwikkeling (FPDO) (KB van 5 mei 1997 m.b.t. het federaal beleid inzake duurzame ontwikkeling) heeft de departementen en federale overheidsdiensten aangewezen om een duurzaam consumptiebeleid in te voeren binnen de belgische gemeenschap. Het FPDO gaat ervan uit dat de federale overheidsinstellingen een voorbeeldfunctie kunnen uitoefenen in het milieubeleid. Het Plan voorziet in de te nemen maatregelen en de te bereiken doelstellingen. Het Federaal Milieucharter ondersteunt de overheidsdiensten bij het invoeren van een milieuzorgsysteem. Dit charter is een uitstekend startpunt voor het geleidelijk invoeren van een systeem dat enkel de directe milieuimpacten behandelt. Aansluitend is het mogelijk een stapje verder te gaan in het beheersen van de indirecte impacten.
Het opstarten van een milieubeheer Deze brochure laat het belang zien van het invoeren van een milieuzorgsysteem door een federale overheidsadministratie. Alleen de indicatoren voor milieuprestaties van de directe milieuimpacten en –factoren van een overheidsinstelling zijn hierin opgenomen. Tevens kan men zien hoe de overzichtstabellen van milieubeheer als uitgangspunt worden gebruikt bij het invoeren van een milieuzorgsysteem zoals het Federaal Milieucharter.
En verder ? Op internationaal niveau is er sinds enkele jaren vanwege openbare diensten en overheidsinstellen veel interesse voor het milieuzorgsysteem ISO 14001. Het vrijwillig europees kwaliteitslabel betreffende milieubeleid (EMAS) heeft in haar laatste versie (2001) twee nieuwe sectoren opgenomen : openbare diensten en overheidsadministraties. In het Brussels Gewest wordt een kwaliteitslabel aan bedrijven en overheidsinstellingen uitgereikt en ondersteuning geboden bij het geleidelijk invoeren van een milieuzorgsysteem (ecodynamisch label voor bedrijven). Wat betreft het Waalse Gewest ; er werden reeds verschillende overheidsdiensten en intercommunale afvalverwerkings- en afvalwaterbedrijven uitgenodigd om een milieuzorgsysteem in te voeren met het oog op het verkrijgen van het certificaat ISO 14001 of een EMAS registratie.
3
Een duurzame ontwikkeling binnen de overheidsadministraties gaat samen met een milieubeheer 4
Het Federaal Plan inzake Duurzame Ontwikkeling (FPDO) vraagt de gewesten en met name de overheidsadministraties, een milieubeheer toe te passen volgens de principes van een duurzame ontwikkeling Het Federaal Plan inzake Duurzame Ontwikkeling bepaalt de doelstellingen voor federale overheidsadministraties. In haar Federaal Plan inzake Duurzame Ontwikkeling (FPDO) legt de regering de te bereiken doelstellingen vast van federale administraties op het gebied van wateren energiegebruik, afvalbeheer, producten- en dienstenaankoop, aanbestedingen van overheidsopdrachten, …
Doelstellingen Milieubeheer Administratie Acties
Termijn
ref. FPDO
• Geleidelijke uitvoering van een milieuzorgsysteem • Aanstelling eco-adviseur • 4% van voedingaankoop • Voorstel van één bio-maaltijd in de refters van de federale administratie • 4% van voedingaankoop
31.12.2003 31.12.2001 31.12.2002 31.12.2002 31.12.2002
93
• Vermindering met 10 % voor alle Federale gebouwen in vergelijking met 1999 • Vermindering met 6m3 per ambtenaar • Vermindering van 25 % van het verbruik door de federale administratie • Vermindering met 30 kg per ambtenaar van de hoeveelheid niet gesorteerd afval (in vergelijking met 1999)
31.12.2003 31.12.2003 31.12.2002 31.12.2002
98 99 100 101
Aankoop van producten • Uitvoering geven aan de omzendbrief van de Staatsecretaris voor Duurzame 31.12.2002 en diensten Ontwikkeling voor het gebruik van milieuvriendelijke producten
158
Doelstellingen Milieubeheer EMAS Bio-producten Sociaal verantwoorde producten Energieverbruik Waterverbruik Papierverbruik Afval
• Opstellen door het Federaal Aankoopbureau van een model van lastenboek voor milieuvriendelijke producten • Opnemen van een clausule voor het gebruik van milieuvriendelijke producten in nieuwe onderhoudscontracten (diensten) van federale gebouwen
94
31.12.2002
158
31.12.2002
158
Toekenning • Invoering van sociale en milieuclausules in het lastenboek van overheidsop- test en 2001 objectifs en van overheidsopdrachten drachten en diensten
159
2002
Naast het aanwerven of aanstellen van een milieucoördinator(trice), zal elke federale overheidsinstelling of departement zich verbinden tot het invoeren van een milieubeheerssysteem, op regionaal, federaal of internationaal niveau. Het Federaal Plan inzake Duurzame Ontwikkeling (FPDO) (KB 19/9/2000, BS 17/10/2000) vermeldt in het hoofdstuk aangaande de consumptiepolitiek, de rol die de federale overheidsadministraties dienen te vervullen . Teneinde de strategische doelstellingen van het FPDO na te komen, worden er drie hefbomen aan de federale overheidsdiensten voorgesteld : 1. hun aankoopbeleid 2. het milieubeheer van hun activiteiten 3. de wetgeving betreffende overheidsopdrachten voor diensten of werken
Aankoop producten en het beheer van de activiteit De overheidsadministraties moeten het goede voorbeeld geven door het milieuvriendelijk aankopen van producten die in menswaardige omstandigheden geproduceerd werden. Het milieubeheer van hun activiteiten berust op het verbruik van niet-hernieuwbare hulpbronnen en afvalproductie. Tot nu toe hebben overheidsadministraties een aantal pilootacties van goede milieuzorg gevoerd. Deze acties zijn echter losstaand gebleven en over het algemeen zijn de water en energieconsumpties, alsmede de afvalproductie nog veel te hoog gebleken. Deze overconsumptie van hulpbronnen en overproductie van afval door de administraties, hebben bijkomende kosten tot gevolg.
De definitie van overheidsopdrachten voor diensten of werken In het lastenboek van aanbestedingen kunnen de administraties de invoering van milieu- of sociale clausules bevorderen, waardoor de inschrijver verplicht wordt bepaalde categorieën werkzoekenden aan te werven of op te leiden. Paragraaf 157 van het FPDO stipuleert : Alle ministriële kabinetten, federale administraties en instellingen die ervan afhangen, zullen een systeem van ecologisch beheer aannemen. De regering zal voor 2002 een milieucharter opstellen, geïnspireerd op de gewestelijke charters en op internationaal erkende certificaatsystemen (communautair milieubeheer- en milieuauditsysteem – EMAS of ISO 14001).
De voornaamste actoren van een duurzaam milieubeheer op federaal niveau • Federaal Planbureau, in samenwerking met een Task Force Duurzame Ontwikkeling (TFDO) • Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling (FRDO) ° Interdepartementale Commissie voor Duurzame Ontwikkeling (ICDO) • Werkgroep « Greening » van de ICDO • Interdepartementale Contactgroep Milieubeheer (milieucoördinatoren) • Federale coördinatiecel milieuzorgacties De TFDO en FRDO werken aan de definitie van het milieubeheer duurzame ontwikkeling op federaal niveau. De vier andere groepen zijn betrokken bij verwante opdrachten op verschillend niveau :
Opdracht
Samenstelling
Toepassingsveld
ICDO
Voorbereiding van het FPDO Jaarlijks rapport aan de regering inzake DO-acties
Ambtenaren van federale diensten, gemeenten en gewesten
Alle DO-sectoren voor alle administraties (federale en andere)
Werkgroep Greening van de ICDO
Voorbereiding van haar gedeelte van het FPDO Standaardiseert het interne werk op elk departement
Federale ambtenaren gespecialiseerd in DO-vragen
Milieubeheer van de federale administraties
Contactgroep Milieubeheer (milieucoördinatoren)
Uitwisselingsforum tussen departementen Doorsturen van beslissingen van de WG Greening naar federale
Milieucoördinatoren (één per Ministerie) vertegenwoordigen de Staatssecretarissen
Milieubeheer van de federale administraties
Federale coördinatiecel milieuzorgacties
Coördineert departementale acties Samenvatting van resultaten voor de ICDO
Een team specialisten verbonden aan het MSZVL
Milieubeheer van de federale administraties
5
Het Federaal Milieucharter nodigt de administraties uit een duidelijke omschrijving te geven van een milieubeheer 6
Om de doelstellingen van het FPDO te volgen, worden de overheidsadministraties uitgenodigd zich te verbinden aan een milieuzorgsysteem. Het Federaal Milieucharter is geïnspireerd op een milieubewust gedragspatroon door middel van toe te passen permanente verbeteringsacties binnen het milieubeheerssysteem. Wat is het principe van het charter ? Een permanente verbetering van de milieuprestaties van een federaal departement.
Wat betekenen doelstellingen in het algemeen ? • Verlaging van de milieufactoren (water- en electriciteitsverbruik, verwarmingsenergie, afval, …) • Verbetering van de milieuprestaties hiervan • Invoeren van maatregelen en acties teneinde de doelstelling van het FPDO te bereiken
Wie kunnen hierbij helpen ? • De Regie der Gebouwen voor de controle en opvolging van energie- en watergebruik ; • De Federale Coördinatiecel voor acties inzake milieubeheer (Ministerie van Sociale Zaken, Volksgezondheid en Leefmilieu, MSZVL)
!
!
Waartoe verbinden we ons bij het invoeren van het Federaal Milieucharter ? De federale overheidsadministratie of het departement verbindt zich tot het geleidelijk invoeren van volgende principes :
1. Organisatie van het milieubeheer Wat
Wie
Hoe
Wanneer
Benoemen of aanwerven van een milieudeskundige of –coördinator(-trice)
Staatssecretaris
Aanwerven van een deskundige (m/v) die de rol van milieucoördinator(-trice) vervult
Voorzien in 2001
Coördineren van de invoering van een milieuzorgsysteem
Milieucoördinator(-trice)
Voorstel van een actieplan
Direct na ondertekening van het charter
Samenstellen van een intern comité
Staatssecretaris
Afgevaardigde van elke dienst Afgevaardigde van raad van bestuur
Ten laatste vanaf het moment van ondertekening van het charter
Opstellen van milieuanalyse
Milieucoördinator(-trice)
Invullen van boordtabellen (energie, water, afval, …)
Eén maal per jaar
Verspreiden van milieu-overzicht
Intern comité
Aan federale coördinatiecel Aan regie der gebouwen Aan minister waaronder de dienst valt
Voor de 1e maart van elk jaar
Opstellen van meerjaarlijks milieuprogramma en jaarlijkse planning doelstellingen
Intern comité, op voorstel van coördinator(-trice)
Gebaseerd op prioriteiten en beschikbare middelen
Voor ondertekening van het charter Elk jaar voor jaarlijkse planning
Verspreiding van eerste opzet jaarlijkse planning
De coördinator(-trice)
Aan federale coördinatiecel
3 maanden nà ondertekening charter
Deelname van personeel (sensibilisatie, informatie, opleiding)
De coördinator(-trice) i.s.m. de betrokken dienst belast met de interne communicatie
Personeelsjournaal Affiches, jaarlijkse planning communicatie
Te bepalen in het actieplan
Evaluatie van verwachte milieuprestaties
De coördinator(-trice)
Verzamelen en invullen van boordtabellen en vergelijking met doelstellingen
Tenminste één maal per jaar
7
2. Milieuthema’s Wat Het plaatsen van geselecteerde afvalcontainers
Wie
Hoe
Wanneer
Logistieke afdeling
• Papier, karton, • Batterijen • Gevaarlijk afval • Toners en cartridges • Keukenafval • Bepalen van hoeveelheid geproduceerd afval • Invoeren van een intern beleid rationeel gebruik van papier • Plaatsen van gescheiden • Afvalbakken • Evaluatie • Boordtabellen milieubeheer
Souvent déjà en partie en place, selon le plan d’actions
8 Het invoeren van maatregelen om FPDO-doelstelling te bereiken i.v.m. verlaging hoeveelheid niet-gesorteerd afval
De coördinator(-trice) met verantwoordelijke gebouwen
Voor de initiële milieu-analyse
Volgens planning Eerste verslag Permanente actie
Opvolgen van energieverbruik Verlaging van energieverbruik door juiste afstelling
De coördinator(-trice) Technisch verantwoordelijken gebouwen
• Aangepaste thermostaten met uur- en dagregeling voor verwarming gebouwen
Permanente actie
Opvolgen van waterverbruik Verlaging van waterverbruik door optimaal onderhoud Verbetering van kwaliteit afvalwater Groenen aankoopbeleid
De coördinator(-trice)
• Met behulp van de boordtabellen milieubeheer • Regelmatig onderhoud
Permanente actie
Permanente actie
Opstellen van een verplaatsingsplan voor het personeel Aankoop/leasing milieuvriendelijker wagens
Staatssecretaris op voorstel van coördinator(-trice)
Beperken van geluidshinder door beheersing van interne overlast
IDPB
Beperken van directe en indirecte uitstoot van schadelijke stoffen in de atmosfeer
IDPB en Logistieke afdeling Coördinator(-trice)
Beheer groene zones
Logistieke afdeling
• Vermindering van gebruik bepaalde gevaarlijke stoffen • Op basis van de Federale lijst van milieuvriendelijke producten • Een woon-werkverplaatsingsplan en één voor zakelijke verplaatsingen • Introductie van milieucriteria in lastenboek aankoop of leasing • Respecteren van wetgeving ARAB • Controle • Verlaging van geluidsoverlast (airconditioniing, apparatuur,..) • Onderzoek van mogelijke acties bij het transport en van de verwarming • Aankoop van milieuvriendelijke producten zonder oplosmiddelen • Zich informeren over ecologische praktijken • Onderhandelen met onderhoudsfirma’s
Logistieke dienst of Regie der Gebouwen Onderhoudsploeg Laboratoria Aankoopdienst Coördinator(-trice)
Logistieke afdeling
Permanente actie
Volgens planning
Volgens planning
Tijdens het vervangen van het autopark Controle en acties volgens planning
Volgens planning
Volgens planning
Kantooractiviteiten van overheidsadministraties hebben een directe milieuimpact
Het invoeren van de eisen van het Federaal Milieucharter, maar ook andere milieubeheerssystemen (Brussels eco-dynamische label, ISO 14001 en EMAS) voorziet in het bepalen van de milieutoestand van een organisatie (administratie). We zullen het hier alleen hebben over de directe milieu-
factoren en –impacten en niet over de indirecte effecten die door activiteiten van de diensten worden veroorzaakt.
9
Ventilatie en verwarming van openbare gebouwen verbruiken energie Activiteiten van kantoren en ateliers veroorzaken veel afval
Overheidsinstellingen gebruiken een enorme hoeveelheid papier
Woon-werkverkeer en zakelijke verplaatsingen van het personeel vervuilen de lucht
Consumptie van dranken en maaltijden veroorzaakt afval
Elke dienst heeft zijn eigen milieufactoren en -impacten
10
Naast het indelen per instelling of gebouw van de algemene administratieve factoren en impacten, kunnen we ook de voornaamste directe milieuimpacten per dienst aanduiden. Hierna
laten we enkele voorbeelden zien per dienst. Sommige milieuimpacten zijn voor alle diensten van toepassing.
Dienst
Activiteiten specifiek voor de diensten
Directe factoren
Dienst Aankoop
Aankoop producten, gerecycleerde producten
Verpakkingsafval van bestelde producten, afval van aangekochte producten
Logistieke afdeling
Aanpassing kantoorapparatuur Terugname van apparaten of producten na afschrijving
Energieverbruik kantoorapparatuur Afval van kantoorapparatuur
Niet-logistieke operationele diensten
Administratieve activiteiten
Papierverbruik, energieverbruik (verwarming of airconditioning), waterverbruik, afvalproductie, papier,…
Documentatieafdeling
Doorstroom van documenten en tijdschriften persberichten
Papierconsumptie, kopieën en een overvloed aan tijdschriften
Technische diensten
Onderhoud van electronische apparaten Interne opknapbeurten
Afval : onderhoud van mechanische en electronische apparaten, reparties en lichte opknapbeurten van gebouwen,…
Schoonmaakdienst
Onderhoud van kantoren, vergaderzalen en andere lokalen
Afval van onderhoudsproducten waterverbruik en gebruik producten
Laboratoria en keuringen
Opmeten en ijken van apparaten, controle van producten
Electriciteits- en waterverbruik, specifiek afval (schadelijke producten, afvalwater,..)
Keuken/kantine
Aankoop van voedingswaren en bereiding van maaltijden, beheer van maaltijdresten
Electriciteits- en waterverbruik, productverbruik, afval maaltijden, schoonmaakproducten,…
Overzichtstabellen milieubeheer
11 De overzichtstabellen milieubeheer zijn nodig voor het berekenen en opmeten van de directe milieufactoren en –impacten van de kantooractiviteiten van overheidsinstellingen. Op basis van de verzamelde milieugegevens, kunnen we indicatoren samenstellen die het milieubeheer van de administratie kunnen ondersteunen. De methode van het opstellen van indicatoren maakt deel uit van een andere brochure die te zien is op de volgende website : http://www.abece.be/germaine
Welke milieugegevens moeten we verzamelen ? • Oppervlakte (m2) extra-muros van verwarmde gebouwen • Personeelsleden (aantal personen full-time equivalent)
Indicatoren voor productie gerelateerde prestaties • lverbruikte energie (kWh) en natuurlijke bronnen (m3 water) • gebruik van grondstoffen en aanverwante producten (kg of liter) • productie van vast en vloeibaar afval (kg of liter) • uitstoten van toxische stoffen in de lucht (ppm)
• Afmetingen keuken (aantal verstrekte warme maaltijden per maand) • Jaarlijks waterverbruik (m3) • Jaarlijks electriciteitsverbruik (kWh) • Jaarlijks energieverbruik (thermostaatregeling, verwarming en airconditioning (kWh) • Jaarlijkse afvalproductie (kg) • Jaarlijks papierverbruik (kg) • Jaarlijkse kosten waterverbruik (€) • Jaarlijkse kosten electriciteitsverbruik (€) • Jaarlijkse kosten verwarming (€) • Jaarlijkse kosten afvalbeheer (€) Deze gegevens kan men in het algemeen bij de betrokken diensten terugvinden (boekhouding, logistiek, Algemene Dienst -beheer,…). Eens verzameld, kunnen ze gebruikt worden voor het opstellen van de indicatoren voor milieuprestaties.
Indicatoren voor beheersprestaties Indicatoren voor de toestand van het milieu
indicatoren voor milieuprestaties (opleiding van personeel) Economische indicatoren economische aan het milieu gerelateerde ratio’s (energiekosten)
indicatoren voor het vaststellen van de locale en algemene milieutoestand (luchtkwaliteit)
Milieuindicatoren voor elke dienst
12
De indicatoren zullen door verschillende diensten gebruikt kunnen worden tijdens het invoeren van een milieubeheerssysteem binnen de administratie : milieucoördinator (MC), logistiek, boekhouding,…
We kunnen beginnen met het bepalen van de voornaamste milieuindicatoren (cursief). Deze in jaarlijks verkregen uitgedrukte indicatoren, reflecteren het milieubeheer in de boordtabellen. Zie volgende website : http://www.abece.be/germaine
Water- en afvalwaterverbruik m3 waterverbruik/persoon/jaar Aantal met waterbesparende filters voorziene kranen/totaal kranen Onderhoudsfrequentie ontvetter/jaar Jaarlijkse kosten waterverbruik Verbruik energiebronnen kWh verbruikte electriciteit per oppervlakte (m2)/jaar kWh verwarming per oppervlakte (m2)/jaar Jaarlijkse kosten electriciteitsverbruik Jaarlijkse kosten thermostaatregeling (verwarming, airconditioning) Sorteren en afvalbeheer kg totaal afval/persoon/jaar kg papierafval/persoon/jaar kg PMD afval/persoon/jaar Kosten afvalophaling % recyclage toners en cartridges % recyclage gevaarlijke producten % gebouwen met afvalsortering Eco-consumptie en afvalpreventie kg verbruikt papier/persoon % ecologische producten, aangekocht voor kantine of kantoorartikelen % ethische producten, aangekocht voor kantine of kantoorartikelen % verkochte dranken met wegwerpverpakkingen % gebruikt gerecycleerd papier Gebruik van chemische of gevaarlijke producten Ltr verbruikte onderhoudsproducten/maand/m2 schoongemaakte oppervlakte Mobiliteit % openbaar vervoer gebruikt voor woon-werkverkeer % abonnementen openbaar vervoer Milieuzorgsysteem Aantal voorstellen milieuacties komende van personeel of diensten Aantal ingevoerde milieuacties/jaar Aantal bereikte doelstellingen/verwachte doelstellingen Aantal gebouwen die een boordtabel hebben ingevoerd/geheel gebouwen Opleiding en Communicatie Aantal uren sensibilisatie, opleiding van personeel/jaar Voorziene budget milieuopleidingen
MC *, Logistiek, Boekhouding Logistiek Logistiek Boekhouding, MC MC, Logistiek MC, Logistiek Boekhouding, MC Boekhouding, MC Boekhouding, Logistiek, MC Boekhouding, Logistiek, MC Boekhouding, Logistiek, MC Boekhouding, MC MC, Logistiek MC, Logistiek MC, Logistiek MC, Logistiek MC, Logistiek MC, Logistiek MC, Logistiek MC, Logistiek MC, Onderhoud, Logistiek MC, Onderhoud, Logistiek MC, Personeelsdienst MC, Personeelsdienst MC, Dienstverantwoordelijken MC, Intern comité MC, Dienst Beheer MC, Dienst Beheer MC, Dienst Opleidingen MC, Boekhouding
*MC = milieucoördinator(-trice) Al naar gelang de overheidsadministratie, kunnen andere indicatoren worden opgesteld en toegevoegd worden aan deze niet-bindende lijst
Indicatoren, boordtabel, waarom ? Voor het evalueren, vergelijken en communiceren van het milieubeheer Enkele gebruiksvoorbeelden van milieuindicatoren bij kantooractiviteiten van administraties Enkele overheidsinstellingen hebben zich reeds verbonden aan het Federaal Milieucharter door het verbeteren van het milieu-
beheer van hun gebouwen. Op basis van de verzamelde gegevens, met name op het gebied van waterverbruik, verwarming en electriciteit, hebben zij de milieutoestand vastgesteld van de gebouwen en hun prioriteiten hieromtrent bepaald. Vervolgens hebben zij verbeterende maatregelen genomen en hebben de evolutie gevolgd van hun indicatoren voor milieuprestaties.
Voorbeeld 1 : Milieubeheer van administratieve gebouwen – Waterverbruik (Bron OFO-MSZVL, 2002) Waterverbruik 2000-2001
m3/persoon/jaar
Administratieve gebouwen waterverbruik in 2000
waterverbruik in 2001
Door het bestuderen van de milieuprestaties van de verschillende gebouwen, kunnen de beheerders de prioriteiten en milieudoelstellingen voor de gebouwen bepalen. Met name
de beheerders van de gebouwen 4 en 10 konden hun watergebruik (lekken) drastisch verlagen.
Voorbeeld 2 : Algemene verbruiksevolutie Met het jaarlijks opvolgen van de indicatoren, is het mogelijk het resultaat van de gedane inspanningen op de voet te volgen en de verwachte doelstellingen te bereiken.
Bovendien komen hierdoor de effecten van de genomen acties duidelijker naar voren.
(Gebouwen van het MSZVL van de administratieve zetel) Water : verlaging van het verbruik met 20% in 3 jaar (1996-1999) Gas : verlaging van het verbruik met 60% in 10 jaar (1989-1999) Electriciteit : verlaging van het verbruik met 30% in 10 jaar (1989-1999)
13
14
Voorbeeld 3 : Milieubeheer van administratieve gebouwen – Genormaliseerd verbruik verwarming (Bron OFO-MSZVL, 2002)
Genormaliseerd verbruik verwarming 2000-2001
kWh/m2/jaar
Administratieve gebouwen verbruik verwarming in 2000
verbruik verwarming in 2001
Door het combineren van de jaarlijkse evolutie van de indicatoren en het vergelijken tussen de gebouwen, kunnen we de algemene vooruitgang evalueren van een groep gebouwen in termen van milieuprestaties.
Voorbeeld 4 : het scheiden van papier Het scheiden van papier is gelanceerd in 1999 en wordt momenteel in alle gebouwen van het Ministerie van Verkeer en Infrastructuur toegepast. Door deze maatregel werd er een belangrijke verlaging geconstateerd van de hoeveelheid huishoudelijk afval (ongeveer 400 m3 voor de Aarlenstraat) en een flinke besparing (ongeveer 6200€/jaar voor de Aarlenstraat).
Het opvolgen van de jaarlijkse evolutie van indicatoren voorziet in een milieuboordtabel voor de verschillende gebouwen van een administratie.
Wat kunnen we doen om onze milieufactoren en –impacten te verbeteren ? Enkele voorbeelden van te nemen acties Het analyseren van de toestand van het milieubeheer, in het bijzonder van de indicatoren voor milieuprestaties, helpt bij het bepalen van de prioriteiten en te bereiken doelstellingen.
Het invoeren van sommige of alle genoemde acties, behoeft het aanstellen van een groep binnen de verschillende diensten. Deze kan samengesteld worden uit personeelsleden die zich het meest betrokken voelen bij het milieugebeuren. De groep kan worden begeleid door een milieucoördinator(-trice). Hieronder enkele voorbeelden van reeds uitgevoerde acties binnen verscheidene administraties of federale departementen. Deze acties werden in het algemeen geleid door de milieucoördinator(-trice) in samenwerking met de betrokken diensten.
Ze hebben het al gedaan… Waterverbruik Regelmatige controle van leidingen om lekkages op te sporen Energieverbruik Realisatie van energieaudits en/of milieuaudits Vervanging van cartridges en toners Papier Gebruik van gerecycleerd papier voor kopieën en printers Mobiliteit Terugbetaling van fietsverplaatsingen (0,15 €/km) Het afficheren van tijdstabellen openbaar vervoer Aankoop van dienstfietsen Aankoop van zakenvoertuigen op LPG Opnemen van brandstofverbruik van zakenvoertuigen Onderhoudsproducten Sensibilisatie van onderhoudspersoneel Informeren van personeel door interne nota’s Opleiding van toekomstige milieucoördinatoren
Legende BIVV : MEZ : MSZVL : MVI :
Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid Ministerie van Economische Zaken Ministerie van Sociale Zaken, Volksgezondheid en Leefmilieu Ministerie van Verkeer en Infrastructuur
BIVV, MVI MSZVL, MEZ MEZ BIVV MVI, MEZ BIVV MSZVL BIVV BIVV MSZVL MSZVL alle departementen
15
Nuttige adressen van actieve organisaties op het gebied vanduurzame ontwikkeling op federaal niveau FEDERALE RAAD VOOR DUURZAME ONTWIKKELING (FRDO) Aduatiquesstraat 71-75 1040 Brussel http://www.cfdd.be INTERDEPARTEMENTALE COMMISSIE VOOR DUURZAME ONTWIKKELING (ICDO) Kunstlaan 47-49 1000 Brussel http://www.cidd.be FEDERALE COÖRDINATIECEL MINISTERIE VAN SOCIALE ZAKEN, VOLKSGEZONDHEID EN LEEFMILIEU (MSZVL) Esplanade Pachecolaan 19, bus 5 1010 Brussel http://www.environment.fgov.be
FEDERAAL PLANBUREAU, TASK FORCE VOOR DUURZAME ONTWIKKELING Kunstlaan 47-49 1000 Brussel http://www.plan.be REGIE DER GEBOUWEN ENERGIECEL EN DUURZAME ONTWIKKELING Residentie Palace Wetstraat 155, bus 1 1040 Brussel http://regie.fgov.be OPLEIDINGSINSTITUUT FEDERALE OVERHEID (OFO) Bisschoffsheimstraat 15 1000 Brussel
Voor meer brochures aangaande andere sectoren (cultureel, collectieve keukens, gemeente), kijk op de website van het ABECE : http://www.abece.be/germaine
Institut Eco-Conseil Jean-Yves Marion 7, Boulevard de Merckem 5000 Namur - Belgique Tel. : +32 81 74 45 46 - Fax : +32 81 73 99 74 E-mail :
[email protected] Web : http://www.eco-conseil.be
vzw Belgische Vereniging voor Milieuraadgevers (BVM) Van Elewyckstraat 35 1050 Brussel- België Tel. : +32 2 644 96 66 - Fax : +32 2 644 94 20 E-mail :
[email protected] Web : http://www.abece.be
Federale diensten voor Wetenschappelijke, Technische en Culturele aangelegenheden Wetenschapsstraat 8 1000 Brussel- België Tel. : +32 2 238 34 11 - Fax : +32 2 230 59 12 Web : http://www.sstc.be
