EEN CONFERENTIE WAARD

Jaargang 34, nr.4 December 2014

HEEMRANK

Vereniging “Vrienden van de Heemtuin Malden” Secr.: Hetty Koemans, Postbus 30, 6580 AA Malden Red.: Suzanne Hägele en Ans van de Sluis e-mail redactie: [email protected]

Het Heemhuis, Bosweg 8a, Malden tel.: 024-3586638 www.heemtuinmalden.nl [email protected] IBAN: NL41 RABO 0131638211

VOORSTEL VOOR EEN SNELFIETSROUTE:

EEN CONFERENTIE WAARD Op 1 oktober 2014 waren 22 personen, van o.a. Maldense groeperingen, Heumense en Mookse politiek en twee bestuursleden van de Heemtuin Malden, aanwezig op een conferentie in het gemeentehuis. Voorafgaand aan de discussiebijeenkomst over een snelfietsroute Cuijk-Nijmegen, presenteerde de Stadsregio haar uitwerking van het plan. De vragen en vraagstukken van de aanwezigen werden verzameld en ter bespreking vastgesteld. Besproken onderwerpen zijn o.a. de inpassing van de route in het Lierdal, het huidige en nieuwe wegonderhoud, de hoge aanlegkosten, de beoogde aanleg van een nieuwe fietsbrug over de Maas, afwegingen voor verschillende (hoofd-)tracés, noodzakelijke aanpassingen van kruisingen waaronder die van de Bosweg met de Scheidingsweg, (sociale) veiligheidsaspecten en gladheidbestrijding. Samen met Natuurmonumenten en Bos en Kuil brak de Heemtuin Malden een lans voor meer besef en respect voor de natuur en de cultuurhistorie (Via Romanum). De cijfermatige onderbouwing van het voorstel gaf geen antwoord op de vele vragen. Aannames zullen beter onderzocht moeten worden. Vastgesteld werd dat het tot nu toe gevolgde proces en de betrokkenheid van (belangen)organisaties en indivi-

duele belanghebbenden nu onder de maat is. De ingebrachte zienswijzen en overwegingen maken een herstart noodzakelijk. Het volledige verslag van de avondconferentie ligt voor leden van de Heemtuin ter inzage in het Heemhuis. Paul Noort

I

N

H

O

U

D

IVN-afdeling Maas en Waal op bezoek P2 Heemtuin Malden op Facebook P3 Repaircafé en Heemtuin Malden P3 Een schenking in natura P3 Midwintertradities in de Heemtuin P5 Geologielezing P5 Cursus kettingzagen P5 De Bijenstandvanzaken P6 Paddenstoelen in de Heemtuin... P7 Workshop Maldense Stenen P7 Plaquette Gerda P7 1Boom P8 Moestuin P8 Agenda P8 HEEMRANK, DECEMBER 2014, P.1

IVN-AFDELING MAAS EN WAAL OP BEZOEK IN DE HEEMTUIN Onlangs was op een zonnige 6 december een groep cursisten tot IVN-gids te gast in de Heemtuin. Deze groep kwam van de IVN-afdeling Land van Maas en Waal, dus uit het rivierengebied. Ze hadden er flink wat reistijd opzitten en werden aangenaam verrast door onze mooie Heemtuin. Op de arme zandgronden mocht ik ze door de bekende plekjes zoals het bos, de heide en het arm grasland leiden. Ondanks de wintertijd was er nog veel te beleven. We ontdekten de vele bosvogels. De specht verraadde zich door zijn geluid, een roodborst liet zich van heel dichtbij bewonderen en natuurlijk zagen we ook verschillende mezen en boomklevers. Ook waren er nog een aantal paddenstoelen te vinden. Zo vonden we onder meer het kleine wimperzwammetje, een duivelsei en een oorlepelzwammetje onder de dennen. In deze tijd van het jaar beginnen de mossen en korstmossen op te vallen. Dat gold zeker voor de rode heidelucifer en het rendiermos. We ontdekten dat er veel verschillende mossen in de heide en het bos te vinden zijn. Een groep deed proees met de zanderige bodem en de resultaten werden vergeleken met de boring die in het Heemhuis te zien is. Er werd binnen goed rondgekeken en inspiratie opgedaan voor een toekomstig Steunpunt voor deze IVN-afdeling.

Al met al een hele leerzame excursie voor de groep (en ook voor mij als rondleidende IVN-cursist). De excursiegroep heeft dankbaar gebruik mogen maken van de faciliteiten van het Heemhuis, een luxe die we in de uiterwaarden nog niet tegenkwamen. Emmy Meijers (IVN-gids in opleiding)

Wimperzwammetje (0,5 cm)

Oorlepelzwammetje (1,5 cm) HEEMRANK, DECEMBER 2014, P.2

HEEMTUIN MALDEN OP FACEBOOK

REPAIRCAFÉ EN HEEMTUIN MALDEN In 2010 is het Repair Café landelijk gelanceerd en dit blijkt een groot succes dat op steeds meer plaatsen in Nederland navolging vindt. Onder het devies Weggooien? Mooi niet! is een groep mensen uit Malden elke 2e vrijdag van de maand in Maldensteijn druk bezig die dag ingebrachte kapotte spullen te repareren. Dit buurtinitiatief wil de sociale cohesie versterken en heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Niet alleen particulieren maar ook verenigingen zoals de onze kunnen voor reparaties bij het repair café terecht. Onze tuin- en handgereedschappen hebben, net als de tuin zelf, ook onderhoud nodig. Wij kunnen nu, vanaf oktober, onze kapotte gereedschappen ter reparatie aanbieden. Ook het slijpen van botte aksen, hiepjes en bijlen staat voor de komende periode op de planning. Paul Noort

EEN SCHENKING IN NATURA Op de valreep van dit mooie verenigingsjaar is de Heemtuin een bijzondere boom rijker dankzij de schenking van Marja van Weert. Mogelijk was de mistletoe boven de deur van de bezoekersruimte haar inspiratiebron. Mogelijk het spreekwoord ‘een appeltje voor de dorst’, of wie weet wel allebei. Feit is dat de maretak (wettelijk beschermd) een halfparasiet is die samenleeft met zijn gastheer. Deze appelboom (malus Collet) geeft zijn water en zouten aan deze bijzondere plant die veel in Limburg maar erg weinig in onze omgeving voorkomt. De boom met de maretak in een nog pril stadium heeft nu een tijdelijke plek en zal in overleg met onze bioloog Gerrit-Jan, na oplevering van de bijenstand, op een passende plaats helemaal tot zijn recht gaan komen. Omdat de maretak, alias vogellijm, specifiek snoeionderhoud eist, hebben onze leden met groene ambities en vingers een mooi stuk snoeiwerk in het verschiet. Paul Noort HEEMRANK, DECEMBER 2014, P.3

MIDWINTERTRADITIES IN DE HEEMTUIN riode relatief weinig te doen op de boerderijen: het was koud en donker en dus ideaal om gezellig samen te klitten bij het haardvuur en te luisteren naar gedichten en verhalen. En ook hierin was op deze midwintercultuurmiddag in de Heemtuin voorzien. Verhalenverteller Jack Stoop vertelde in het Heemhuis (geen haardvuur helaas) sagen en legendes uit onze omgeving. Uiteraard werd de legende van rovershoofdman Walrick en de koortsboom in Overasselt verteld maar ook het verhaal van de Zwanenridder van Kleef en de broers Reginald en Walram uit Valkenburg kwamen aan de orde. Zondagmiddag 14 december 2014 was het prachtig winterweer; een frisse wind, een stralend zonnetje en een dunne ijslaag op de amfibieënpoelen. Ideaal voor een wandeling en om in de Heemtuin wat winterse tradities op te snuiven. Zo’n zestigtal mensen deden dat dan ook. Zo liepen er de hele middag vier midwinterhoornblazers uit Oldenzaal door de Heemtuin die om beurten Germaanse oerklanken uit hun houten hoorns bliezen. Deze oude Saksische traditie die in Twente, het Duitse grensgebied en op de Veluwe nog springlevend is, is oorspronkelijk bedoeld om de boze geesten die in de donkere dagen rond midwinter vrij spel hebben, op afstand te houden. Later werd het midwinterhoornblazen gekerstend en kondigden de hoorns de geboorte van Christus aan. Ook werden er boodschappen mee doorgegeven van de ene boerenhoeve aan de andere.

Hiernaast konden literatuurliefhebbers hun hart ophalen aan de gedichten die werden voorgedragen door de dichters Joan ten Hove en Riny Jans. Naast hun eigen werk lieten zij de toehoorders ook genieten van winterse gedichten uit de wereldliteratuur. Uiteraard vonden alle activiteiten op deze geslaagde middag plaats onder het genot van warme chocomelk en Glühwein! Jack Stoop

In de Heemtuin lieten de mensen van stichting Mirrewinter Hoornbloazers Ol’nzl ons uitgebreid kennismaken met hun instrumenten en gaven tussendoor uitleg en antwoord op vragen van de luisteraars. Zelfs mensen die niet speciaal voor deze gelegenheid naar de Heemtuin waren gekomen konden meegenieten want de hoorns waren in heel Malden en ver daarbuiten tot in Nijmegen en Groesbeek te horen. Maar midwinterhoornblazen is niet de enige traditie die bij midwinter hoort. In vroeger tijden was er in deze peHEEMRANK, DECEMBER 2014, P.4

GEOLOGIELEZING Op woensdagavond 26 november gaf geoloog Hans de Jong een lezing in het Heemhuis over het ontstaan van het landschap van Rijk van Nijmegen. De lezing is goed bezocht door onze leden en er werd aandachtig geluisterd naar een heel enthousiast verhaal over ijstijden die wel 100.000 jaar duurden en warmere perioden van 10.000 jaren. Een korte greep uit de ontdekkingsreis van twee uur: In de een na laatste ijstijd ‘het Saalien’ zijn de stuwwallen in onze omgeving gevormd. Het ijsfront kwam vanuit het noorden en noordoosten onze kant op en was op zijn hoogtepunt wel 200 meter hoog. Niets in vergelijking tot de hoogte van het ijs en sneeuw in Scandinavië: wel 4 km hoog. Stel je voor, je kijkt richting Groesbeek over de stuwwal heen: dan was daar een grote ijswal te zien. De stuwwal gaf aan tot waar het ijs is gekomen. Wij in Malden hebben hier dus nooit onder ijs gezeten. De grond die wij hier hebben is een sandr. Een sandr bestaat uit zand en grind die door smeltwater vanuit het

ijs zijn aangevoerd. Zand bestaat overigens uit korrels van maximaal 2 millimeter groot. Grind is meer dan 2 millimeter groot. Daarnaast hadden wij te maken met smeltwaterrivieren vanuit de Alpen. Deze zorgden ervoor dat een deel van de stuwwallen ook weer is weggespoeld en natuurlijk kwam hierin ook een verscheidenheid aan stenen mee. Welke stenen we hier kunnen vinden, vanuit Scandinavië en de Alpen, en hoe die er uit zien horen wij een volgende keer. Jack Stoop

CURSUS KETTINGZAGEN

Met een zekere regelmaat worden via Landschapsbeheer Gelderland cursussen aangeboden. Dit jaar werd door hen voor de laatste keer een cursus kettingzagen georganiseerd. Het was dus zaak om nu deel te nemen, zeker omdat Landschapsbeheer Gelderland de helft van de cursuskosten vergoedt.

Deze cursus wordt verzorgd door de "groen"school Helicon te Apeldoorn, de oude bosbouwschool. Wegens veiligheidsredenen kunnen er maximaal 8 cursisten deelnemen. De eerste dag stond in het teken van de theorie en het veilig werken. Ook werd de nodige tijd besteed aan het onderhoud van de machine en het slijpen van de ketting. Daarna volgden twee volle dagen in de praktijk. De school heeft een overeenkomst met Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer die een stuk bos op de Veluwe ter beschikking hebben gesteld. De bedoeling is dat de cursisten het uitdunnen van het bos op zich nemen.

Zo hebben beide partijen baat bij de overeenkomst, de een krijgt gratis het bos uitgedund en de andere partij heeft een mooi perceel om met de leerlingen te oefenen. In deze omgeving kregen we diverse opdrachten, beginnend met eenvoudige vellingen tot het omzagen van bomen die "verkeerd" om hingen. De omgezaagde stammen moesten we op een juiste lengte afzagen zodat ze voor de handel bruikbaar zijn. Mijn zaag carrière is ooit begonnen nadat ik een boekje heb doorgenomen en toen ben ik gewoon gestart. Inmiddels zaag ik de nodige jaren en ik zorg ook voor het onderhoud aan de machine. Na deze cursus kan ik stellen dat ik het nodige heb bijgeleerd en dat het heel zinvol was om deze cursus te volgen. Voor de Heemtuin is het belangrijk dat er nu iemand is die ‘bevoegd’ mag zagen, immers ben ik nu gecertificeerd. Leo Mertens

HEEMRANK, DECEMBER 2014, P.5

DE BIJENSTANDVANZAKEN Er is de afgelopen maanden veel vergaderd met leden en onderhandeld met leveranciers. Het resultaat hiervan is nu te aanschouwen op de oude bijenstal plek in de Heemtuin. Chronologisch hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden:

5. UITGRAVEN Met behulp van POUWELS, fluitje van een cent.....

6. FUNDERING 1. DEMONTAGE

Uitzetten bekisting en uitlijnen voor de exacte maten van de vloer was weer een precisiewerkje. Elke cm. ernaast geeft problemen voor de opstand e.d. erboven. Ook hier konden Anthony en Stan het niet nalaten de lijnen exact en precies uit te leggen zodat de aannemer direct aan het werk kon. En wat voor een vloertje ligt er nu, zo glad als een aal en exact volgens tekening.

2. EIK SNOEIEN

7. OPSTAND, SEDUM EN ZONNEPANEEL 3. UITMETEN ‘Het uitmeten en plaats bepalen van de nieuwe stand’, het lijkt zo’n eenvoudig klus. Niets is minder waar. Zonder Anthony hadden we dat zeker niet tot een goed einde gebracht. ‘Chapeau’.

zijn gepland in week 51. Als de winter het even laat afweten hebben we begin 2015 zomaar een nieuwe bijenstand.

4. PLAGGEN Alvorens de grond bewerkt en er gegraven moest worden voor de fundering, was het noodzakelijk de graszoden te plaggen. Dat doe je toch even, een paar plaggen verplaatsen. Dit alles voor een mooie vlechtheg in plaats van een bleeslattenheg. HEEMRANK, DECEMBER 2014, P.6

…

RupseNDODeR

In oktober is Robert de Vos in de Heemtuin geweest op zoek naar paddenstoelen. Hij maakte daarbij de volgende bevindingen: in de Heemtuin zijn veel Wasplaten die aangeven dat de grond vrij is van mest, wat een goed teken is! Een spitse knotszwam, die redelijk zeldzaam is. Een roodschubbige gordijnzwam. Een rupsendoder met pop en een ijszwam.

EEN GREEP UIT HET ASSORTIMENT

PADDENSTOELEN IN DE HEEMTUIN

IJsZWaM

…

spItse KNOtsZWaM

ROODsCHubbIGe GORDIJNZWaM

WORKSHOP

MALDENSE STENEN Hoe zijn stenen ontstaan? Hoe kun je zien of een steen tijdens de ijstijd uit scandinavië naar Malden is gekomen of later door de Maas of Rijn is aangevoerd? Wat voor steensoort is het eigenlijk? Op woensdag 14 januari organiseert de Heemtuin Malden een stenenworkshop waarin op al dit soort vragen een antwoord gegeven wordt. Geoloog Hans de Jong verzorgt dan een lezing over stenen en een practicum waarbij we zelf stenen op naam zullen brengen met behulp van een determinatietabel. De lezing en het stenenprac ticum worden verzorgd door

Hans de Jong. Hans (1944) studeerde fysische geografie aan de Universiteit van Amsterdam en was ruim dertig jaar docent bij de lerarenopleiding van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Sinds zijn pensionering in 2006 verzorgt hij geologische lezingen en excursies in Zwitserland en Nederland. De stenenavond vindt plaats in het heemhuis van 19.30u tot circa 21.30u. Omdat we praktisch aan de slag gaan is er maar ruimte voor ongeveer 20 deelnemers. Je kunt jezelf voor deze interessante avond opgeven via [email protected] Wie het eerst komt, het eerst maalt!

PLAQUETTE GERDA Een aantal weken geleden is aan de picknicktafel, ter nagedachtenis van Gerda, een fanatieke barbecue georganiseerd. Helaas had dit tot gevolg dat de plaquette van Gerda ernstig beschadigd is geraakt. Met trots kunnen we zeggen dat de plaquette door Jan Grootveld (Educatiegroep) heel erg mooi is gerestaureerd. De plaquette kan snel weer op de inmiddels ook gerepareerde tafel geïnstalleerd worden. HEEMRANK, DECEMBER 2014, P.7

1BOOM: GEVELDE EIK VERANDERT IN RUIM 100 KUNSTOBJECTEN 190 jaar stond hij rustig in het Kooibos van landgoed Middachten, tussen Dieren en Rheden: de eik. Totdat liefhebbers van het werken met inlands hardhout een fantastisch plan krijgen, geïnspireerd op een Engels voorbeeld. De zaag komt er aan te pas op 27 maart 2013. De zaagdelen, takken, bladeren, de schors en het zaagsel worden verdeeld over ambachtslieden, ontwerpers en kunstenaars. Die houden van mooi kwaliteitshout. Die weten wat ze daar mee kunnen. Anderhalf jaar later is onze 1Boom getransformeerd in talloze objecten die creativiteit en vakmanschap uitstralen. In het Heemhuis ligt een boek ter inzage met alle foto’s en verhalen van de makers. Prachtig om te zien. Nog mooier is het om de tentoonstelling te bekijken: in februari in de Hogeschool Larenstein. Later ook nog op kasteel Middachten. Kijk voor de tentoonstellingsagenda en het verhaal over 1Boom op: www.1boom.nl.

Als gedreven amateur meubelmaker heb ik mee mogen doen aan het 1Boom project. Met een cursusgroep van meubelmakergezellen en onze meester hebben we 8 stoelen en een tafel gemaakt. De stoel die ik ontworpen en met de hand gemaakt heb, is mijn ‘meesterstuk’ geworden. Het is een variant op de zigzagstoel van Rietveld. Een ode die vereenvoudigd is tot vier x-en. Je kunt er niet op zitten. Wel eromheen lopen en een intrigerend lijnenspel zien. Mijn dochter heeft er een website over gemaakt: www.xzigxzag.com. De inspiratie voor de xzigxzag-stoel komt van mijn eigen kleine 1boom-projectje: een bijna drie jaar geleden gevelde veldesdoorn uit de Heemtuin. Daarover in een volgende Heemrank meer… Dieuwke Oegema

AGENDA Zaterdag 3 januari van 16.00 uur:

MOESTUIN Ook in de tweede helft van het jaar lag de moestuin er prima bij en ook staan de wintergroenten er nog steeds mooi bij tussen de met compost gevulde lege bedden. Inmiddels is de moestuin opgenomen in het programma van de Educatiewerkgroep. We hebben in het najaar veel kinderen uitleg kunnen geven en wegwijs kunnen maken. De meeste kinderen weten totaal niet wat voor gewassen er groeien! Zeer nuttig dus. Door alle hekverhogingen aan het begin van het seizoen heeft de ree onze moestuin links laten liggen (op één keer na waardoor de snijbiet en het wortelloof waren geschoren) maar was de moestuin voor leden en andere geïnteresseerden niet erg toegankelijk. Daar is door het fantastische werk van Leo Mertens verandering in gekomen. Een prachtig klaphek sluit sinds een paar weken de moestuin. Bekijk de onderstaande foto’s en geniet! In het echt is het nog mooier dus ga eens kijken!

NIEUWJAARS

BIJEENKOMST

Woensdag 14 januari: Workshop Maldense stenen Donderdag 26 maart: algemene Ledenvergadering Vrijdag10 april: startochtend ADRESWIJZIGING Wanneer u verhuist of een ander emailadres krijgt, wilt u dat dan doorgeven aan de ledenadministratie, Ida Geers, Postbus 30, 6580 AA Malden of: [email protected]

Kopij volgende Heemrank: voor 20 februari ! HEEMRANK, DECEMBER 2014, P.8