Grondwater en ondergrond: een afweging waard!
Douwe Jonkers plv programmamanager Bodem en Ondergrond Symposium De waarde van grondwater, 23 september 2015
Maatschappelijk belang Meer maatschappelijke aandacht voor het gebruik van bodem & ondergrond: •
• •
• • •
Energievoorziening fossiel: olie, gas, schaliegas, kolen hernieuwbaar: geothermie, warmte koude opslag zoetwatervoorziening: drinkwater, industrie, landbouw Voedselvoorziening (landbouw) Infrastructuur Ondergronds bouwen (tunnels, garages) Transport (buizen, kabels, leidingen) Winning van mineralen (zand, grind, zout) Cultuurhistorisch en natuurlijk erfgoed Opslag water CO2 (klimaat) energiedragers (H2, perslucht) 2
STRONG – Programma Bodem en Ondergrond •
Breed Programma i.s.m. decentrale overheden.
Onderdelen: • •
• • • • • • •
Probleemstelling (opgaven voor de ondergrond), juni 2014 Gezamenlijke visie (veilig, duurzaam en efficiënt gebruik met balans tussen beschermen en benutten) en afwegingssystematiek (AS) Als inspiratiebron voor te maken eigen producten Rapporten Schaliegas Herziening Mijnbouwwet- en regelgeving Informatievoorziening (BRO, Informatiehuizen) Kennis- en Innovatieprogramma (KIBO) Bodem voor landbouw en natuur Kabels en Leidingen Verbreed gebiedsgericht grondwaterbeheer (governance, inhoud)
20 mei 2014
Uitgangspunten Visie & Afwegingssystematiek Duurzaam en efficiënt: • Samenhang boven- en ondergrond in ruimte en tijd (4D-RO) • Watersysteembenadering centraal (kwaliteit, kwantiteit) • Ga uit van potenties natuurlijk systeem (goederen, ecosysteemdiensten) • Nut en noodzaak onderbouwd, zuinig omgaan met (strategische) voorraden • Toets op effecten kwaliteit van leefomgeving (milieu, functies, ESD) Voorkomen, beperken, compenseren • • •
Exclusief gebruik heeft voorrang op gebruik dat ook elders mogelijk is. Meervoudig gebruik wordt bevorderd; volgorde, meenemen ‘tweede leven’ Alleen ruimtelijk keuzes/reserveringen als dit echt nodig is ruimte overlaten voor toekomstige ontwikkelingen Omgaan met onzekerheden door adaptief programmeren
4
Uitgangspunten Visie & Afwegingssystematiek Veilig en zorgvuldig: • Verantwoord omgaan met gevaren en risico’s Maak deze inzichtelijk en bespreekbaar • Risico’s afwegen tegen maatschappelijke kosten en baten • Pas het voorzorgsprincipe toe bij nieuwe, nog onzekere risico’s • Zorgvuldige besluitvorming (inhoud, proces) • Betrek de omgeving (burgers, bedrijven, ngo’s, wetenschap) ga in gesprek over emoties, risicoperceptie en ethische overwegingen • Wees transparant • Wees duidelijk over verantwoordelijkheden • Benut bestaande kennis in de samenleving optimaal om nieuwe (mogelijke) risico’s tijdig te signaleren
5
Omgevingswet (1) Verbeterdoelen stelselherziening Inzichtelijkheid, voorspelbaarheid en gebruiksgemak
Versnellen en verbeteren besluitvorming
Samenhangende benadering beleid, besluitvorming en regelgeving
Bestuurlijke afwegingsruimte
Omgevingswet (2) Uitgangspunten Omgevingswet: • Decentraal tenzij…. (provinciaal belang, nationaal belang) • Goede samenwerking en afstemming tussen overheden is vanzelfsprekend – Wordt daarom niet meer (overal) expliciet geregeld/benoemd! • Goede participatie met de omgeving •
Naast nationale en provinciale omgevingsvisies nu ook gemeentelijke omgevingsvisies verplicht
•
Van sectoraal naar integrale visie en aanpak: – afstemming tussen boven- én ondergrond (‘3D-bestemmen’) – Ruimte voor lokaal en regionaal maatwerk, bestuurlijke afweging
Relevante dossiers 1. • • • • •
Bodembeleid: Wbb gaat rond 2018 op in OW (via aanvullingswet) Convenant Bodem en Ondergrond 2016-2020, met bijbehorend Beleidsdocument duurzaam en efficiënt beheer en gebruik van bodem en ondergrond (17 maart 2015) Aanpak spoedlocaties Verbreed gebiedsgericht (grondwater)beheer (overige verontreinigingen)
20 mei 2014
Relevante dossiers 2. Energie: warmte Warmte = > 50% energiegebruik Nederland • Diep (geothermie), ondieper (WKO), toplaag (transport, warmtenet) Warmtenetten: • Verbinden van vraag een aanbod, toekomstige ontwikkelingen • Ruimtelijke uitwerking nationale Warmtevisie naar gemeentelijk /regionaal warmteplan 3. • • •
Beleidsnota drinkwater: nationaal belang drinkwatervoorziening nationale grondwater reserves Provinciale aanvullende strategische voorraden
20 mei 2014
Relevante dossiers 4. Aanpassing Mijnbouwwet- en regelgeving: Meer regie minister EZ (bevoegd gezag mijnbouwactiviteiten) extra grondslagen: veiligheid, schade, planmatig gebruik nieuwe én bestaande vergunningen (wijzigen, intrekken) Meer betrokkenheid decentrale overheden Regionale concessies (opsporings-, winnings-, opslagvergunningen): adviesrecht provincies (andere overheden via provincies) Locatiespecifiek: winningsplan (WP): adviesrecht provincies, waterschappen én gemeenten Omgevingsvergunning: instemmingsbesluit gemeente
20 mei 2014
Relevante dossiers 5. Schaliegas: • Rapporten planMER, Verkenning van maatschappelijke effecten en Innovatieve technieken schaliegaswinning zijn opgeleverd • Kamerbrief schaliegas (juli 2015): Deze kabinetsperiode geen boringen naar schaliegas Commerciële opsporing & winning komende 5 jaar niet aan de orde In Energierapport 2015 wordt besloten of schaliegas als optie niet wordt uitgesloten Bij niet uitsluiten volgt breed, langjarig wetenschappelijk onderzoek in Europees verband, met alleen ruimte voor boringen met wetenschappelijk doel
• •
Schaliegas wordt als een van de activiteiten meegenomen in de planMER voor STRONG Schaliegas komt bij niet uitsluiten terug in de Structuurvisie Ondergrond 20 mei 2014
Relevante dossiers 5. Schaliegas: • Rapporten planMER, Verkenning van maatschappelijke effecten en Innovatieve technieken schaliegaswinning zijn opgeleverd • Kamerbrief schaliegas (juli 2015): Deze kabinetsperiode geen boringen naar schaliegas Commerciële opsporing & winning komende 5 jaar niet aan de orde In Energierapport 2015 wordt besloten of schaliegas als optie niet wordt uitgesloten Bij niet uitsluiten volgt breed, langjarig wetenschappelijk onderzoek in Europees verband, met alleen ruimte voor boringen met wetenschappelijk doel
• •
Schaliegas wordt als een van de activiteiten meegenomen in de planMER voor STRONG Schaliegas komt bij niet uitsluiten terug in de Structuurvisie Ondergrond 20 mei 2014
STRONG – Structuurvisie Ondergrond •
Rijk: past visie en AS toe voor de Structuurvisie ondergrond – Focus op nationale belangen: mijnbouwactiviteiten en drinkwatervoorziening – Structuurvisie is bouwsteen voor nationale omgevingsvisie • Doorwerking naar decentrale overheden via AMvB OW – Structuurvisie is kader voor vergunningverlening mijnbouw (planmatige gebruik bodem en ondergrond)
•
Productbeeld Structuurvisie Ondergrond:
•
– Visie (nationale belangen, interactie met regionale overheden) – Van afwegingssystematiek naar afwegingskader (voor Mijnbouwvergunningen) • Kaart met gebieden (ruimtelijke ordening) – rood (verbod), oranje (aanvullende voorschriften), groen (uitnodigend) • Aanvullende voorschriften (activiteiten, gebieden) Ontwerp Structuurvisie voorjaar 2016 naar TK 20 mei 2014
Werkwijze Toekomstverkenningen: Energieverkenning (t.b.v. STRONG) HNS & Ecofys (2015) • Naast mijnbouw fossiel (olie, gas, schaliegas, kolen) ook aandacht ook voor bodemenergie (geothermie, WKO) • Brengt de ruimtevraag (-2050) in beeld van winning, opslag en transport • Ruimtelijk matchen van aanbod en vraag, knelpunten in beeld (schalie)gas, geothermie, CO2-opslag Verkenning Drinkwatervoorziening RIVM (2014) • GE-scanario: tekort behoeftedekking ca. 300 mln m3/jr • zoekgebieden Verkenning Drinkwatervoorziening Deltares (2014) • zoekgebieden nationale grondwaterreserves
20 mei 2014
Kansrijke gebieden aanvullende strategische voorraden
Kansrijke (zoek-) gebieden nationale grondwaterreserves • Water van hoge kwaliteit (bv laag Cl) • Hoge leeftijd goed afgeschermd • Komende 250 jr geen verslechtering kwali-teit • Locatie en diepte zijn robuust
Analyse scenario’s Vier hoeken van het speelveld: 1. Drinkwater voorop 2. Hernieuwbaar 3. Fossiel met CO2-opslag 4. Opslag en handel in gas . Ruimtelijke uitwerking voor winning, opslag, transport . Beoordeling planMER (o.a. veiligheid, milieu/water, natuur/landschap, functies, ecosysteemdiensten) . Beoordeling MKBA . Kansen en risico’s: agenda voor Structuurvisie Ondergrond
20 mei 2014
Dank voor uw aandacht!
