Een bloeiend erf. Een b(l)oeiende lijn tussen. bloeiend erf. landschap en boerderij

Een bloeiend erf

Een b(l)oeiende lijn tussen landschap en boerderij

www.vlaamsbrabant.be/bloeienderf

bloeiend erf

Deze broc hu re is een onderdeel va n het PD P OII -projec t “Ee n bloeie nd er f ”, gere aliseerd m et f ina nciële steu n va n de Eu ropese Unie, de V laa m se O verheid e n de provincie V laa m s- Brab a nt . EUROPEES LANDBOUWFONDS VOOR PLATTELANDSONTWIKKELING: EUROPA INVESTEERT IN ZIJN PLATTELAND

www.vlaamsbrabant.be/landbouw

BACTERIEVUUR provincie Vlaams-Brabant Provincieplein 1, 3010 Leuven - dienst land- en tuinbouw 016-26 72 72 / fax 016-26 72 61 [email protected] www.vlaamsbrabant.be/landbouw - Monique Swinnen, gedeputeerde voor land- en tuinbouw / 016-26 70 57 [email protected]

VLM Vlaams-Brabant Diestsevest 25, 3000 Leuven 016-31 17 10 [email protected] RegionaLE LandschapPEN Groene Corridor Leuvensestraat 117 - 1800 Vilvoorde 02-253 43 04 / [email protected] Zuid-Hageland Schoolpad 43 - 3300 Hakendover 016-81 52 77 / [email protected] Dijleland Naamsesteenweg 573 - 3001 Leuven 016-40 85 58 / [email protected] Noord-Hageland Gelrodeweg 2 - 3200 Aarschot 016- 63 59 54 / [email protected] Zenne, Zuun en Zoniën Donkerstraat 21 - 1750 Gaasbeek 02- 452 60 45 / [email protected] KVLV-Agra Remylaan 4b, 3018 Wijgmaal-Leuven 016-24 20 15 & 12 / fax 016-24 39 09 [email protected] Boerenbond Diestsevest 40, 3000 Leuven 016-28 60 00 / fax 016-28 60 09 www.boerenbond.be AVBS - Algemeen Verbond van Belgische Sierteelt en Groenvoorziening Denen 157, 9080 Lochristi 09-326 72 10 / fax 09-326 72 11 [email protected] / www.avbs.be BVTL - Belgische Vereniging Tuin- en landschapsarchitecten Leopold II-laan 53, 1080 Brussel 0496-06 63 36 / [email protected] / www.bvtl.be Tuinaannemers Brabant/Limburg Annemie Wuyts (0498-82 84 96) BFG: Stefan Leys Belgische Federatie Groenvoorzieners Zuidstationstraat 2, 9000 Gent 09-224 03 11 / fax 09-224 03 18 [email protected] Erasmushogeschool Brussel Campus Jette Laarbeeklaan 121, 1090 Jette 02-479 18 90 / [email protected] www.ehb.be PCFruit vzw Fruittuinweg 1, 3800 Sint-Truiden 011-69 70 80 / [email protected]

inhoud De groene pluspunten van erfbeplanting 3 ____ Profijt voor het bedrijf 4 ____ Waarde voor omwonenden 5 ____ Nut voor landschap en natuur

Van landschapsintegratie tot erfbeplanting 7 ____ Het landschap rond de boerderij 8 ____ De toegang of het onthaal 10 ____ Het binnenerf

Bacterievuur is een bacteriële ziekte die veroorzaakt wordt door de bacterie Erwinia amylovora. Deze plantenziekte komt voor in de fruitteelt (perenen appelaanplantingen), boomkwekerijen, parken, tuinen en natuur. De naam duidt op het karakteristiek bruinzwart verkleuren, verschrompelen en verdorren van bloesems, bladeren en twijgen: het lijkt of ze door vuur zijn verschroeid. Voor het bruinzwart verkleuren, zijn ook de aanwezigheid van slijmdruppels een symptoom van bacterievuur. Bacterievuur tast een brede waaier van planten aan: krentenboompje (Amelanchier), Japanse kwee (Chaenomeles), dwergmispel (Cotoneaster), meidoorn (Crataegus), kwee (Cydonia oblonga), Japanse mispelboom (Eriobotrya), appel (Malus), mispel (Mespilus), glansmispel (Photinia), vuurdoorn (Pyracantha), peer (Pyrus) en lijsterbes (Sorbus). Vooral de dwergmispel (Cotoneaster), meidoorn (Crataegus) en appel- en perenbomen hebben veel last van deze gevreesde aandoening.

Herkent u deze symptomen op één van uw aanplantingen en is het een waardplant van bacterievuur, aarzel dat niet om het meldpunt van het FAVV te contacteren. Particulieren, fruittelers en boomkwekers kunnen hun klachten en meldingen richten naar het meldpunt via: [email protected], tel 0800-13 550, fax 02-211 82 60 Fruittelers en boomkwekers met meldingen (bv.: fruittelers met bacterievuur in hun eigen plantage) kunnen het FAVV bereiken via: [email protected], tel 016-39 01 11, fax 016-39 01 05. Deze meldingen dienen te gebeuren via de procedure van de meldingsplicht met het meldingsformulier. Dit formulier is terug te vinden op de website van het FAVV: www.favv.be > beroepssectoren > meldingsplicht

Preventieve maatregelen Preventieve maatregelen die u kunt nemen tegen bacterievuur zijn het regelmatig snoeien van de hagen en struiken (meidoorn). Bovendien is het verplicht om meidoornhagen jaarlijks te snoeien (KB 23.06.2008) in de winterperiode (tussen 1 november en 1 maart).

Wat zegt de praktijk 13 ____ Een voorbereid man ... 14 ____ Voorbeeld van uitbreiding van een bedrijf

Bacterievuur bestrijden

waar er een groenscherm moet voorzien worden

Indien u een infectie van bacterievuur wil wegsnoeien is het belangrijk volgende zaken in acht te nemen:

Enkele aandachtspunten 17 ____ Melkveebedrijf 18 ____ Intensief veebedrijf

Snoei minstens 50 cm onder de laagste infectieplaats Na het snoeien: - Ontsmet altijd het snoeigereedschap (met Dettol of ontsmettingsalcohol) na het verwijderen van de infectie, zo verspreidt u de bacterie niet verder. Hiervoor kunt u ook gebruik maken van een snoeischaar met verstuivingssysteem, waardoor deze zich automatisch ontsmet. - Wanneer u de besmette delen hebt weggesnoeid, is het van belang deze aangetaste plantendelen zo snel mogelijk op te ruimen door deze te verbranden. Verbranden is niet altijd evident vanwege de wettelijke bepalingen (100 meter afstand houden van huizen). Bij kleine hoeveelheden, enkele scheutjes, kan men deze ook verbranden in de openhaard of kachel. - Aangetaste plantendelen moeten zo snel mogelijk worden opgeruimd zodat infecties niet meer kunnen verder gezet worden.

Gemengd bedrijf



Fruitteeltbedrijf 19 ____ Alleenstaande loodsen Van plan tot plant - Enkele voorbeelden van erfbeplanting en landschapsintegratie 21 ____ In Gaasbeek 22 ____ In Halle

24

In Sint-Pieters-Leeuw ____ Succesvolle landschapsintegratie:



26

een waargebeurd verhaal ____ Hof ter Vrijlegem:



een groen schot in de roos

28

Landschapsintegratie in de Provincie Vlaams-Brabant

30

Agrarische architectuur

34 Agrarisch natuur- en landschapsbeheer 37 Bacterievuur

Colofon:Deze folder werd uitgegeven door het provinciebestuur van Vlaams-Brabant in opdracht van de deputatie van de provincie Vlaams-Brabant in december 2010/ foto’s en illustraties: provincie Vlaams-Brabant, © Sofie Hoste, cover, p 2, 5, 6, 8, 11, 16, 17, 24, 25, 26, 27, 31, © Rana - Jeroen Mentens, p 5, Yves Adams, p 7, p 32, p 34, © RLZZZ, p 21, p 22, p 23, © DLV, p 25, © Toon Coussement, p 18, © Luc Van Dijck, p 18, © Geert Gerard, cover. Redactie: Kristien Cockx. Gedrukt op Cyclus print, 100 % gerecycleerd papier. Wettelijk depotnummer: D/2010/8495/22 / V.u. Marc Collier, provinciegriffier, provincie Vlaams-Brabant, Provincieplein 1, 3010 Leuven (Ondernemingsnummer 0253-973-219)

33

Een b(l)oeiende lijn tussen landschap en boerderij De landbouwsector in Vlaams-Brabant heeft de afgelopen decennia andere vormen aangenomen: nieuwe productietechnologieën, schaalvergroting, strengere regels op vlak van hygiëne en milieu. Oude boerderijen of hoeves die zich in het landschap nestelden, verloren beetje bij beetje aan functionaliteit. En natuurliefhebbers opperden al vaker een ecologisch én esthetisch verantwoorde make-over. Land- en tuinbouwers zijn meer dan ooit eigentijdse en mondige ondernemers. Het beroep is nog altijd zwaar, maar de moderne methodes kunnen de efficiëntie van het werken stevig bevorderen. Het bedrijfsleven speelt zich almaar vaker af in nieuwe of gerestaureerde gebouwen. Vandaag voelen meer agrarische bedrijven de noodzaak van integratie van hun bedrijf in het landschap. Erfbeplanting en landschappelijke inkleding fleuren de omgeving op en dragen zo ook bij tot een goede verstandhouding met de buren. Ook de groeiende groep wandelaars en fietsers genieten mee. Daarom vatte de provincie Vlaams-Brabant het plan op om land- en tuinbouwers een steuntje in de rug te bieden bij hun infrastructuurprojecten. Ze schreef in 2009 de wedstrijd “Een bloeiend erf” uit. Geïnteresseerde bedrijven gingen tot actie over en een professionele jury kroonde vijf deelnemers tot winnaar. Een eerste brochure werd uitgegeven met een beschrijving van waardevolle planten, bomen en struiken. Deze brochure zet de stap naar een planmatige aanpak van erfbeplanting en landschapsintegratie. Want waar een wil is, is een weg.

Monique Swinnen gedeputeerde land- en tuinbouw

1

MEERWAARDE voor het bedrijf

groene pluspunten van Land- en tuinbouwers die hun erf voorzien van beplanting scoren niet zelden met hun initiatief. Want een groene werk -en leefsfeer heeft zo haar aangename neveneffecten.

Planten en bomen in de buurt zorgen voor verkoeling. Ze filteren het zonlicht en vermijden een te sterke opwarming van de bedrijfsgebouwen. Tevens vormen ze een windscherm waardoor bedrijfsgebouwen tegen koude wind beschermd worden.

Boerderijen zetten nu ook meer dan vroeger hun deuren open voor geïnteresseerde voorbijgangers, scholen of gasten. Voor vele bezoekers is het de eerste keer dat ze van zo dichtbij kennismaken met de agrarische wereld. Als ze die dan door een groene bril zien, is hun eerste indruk er meteen een die blijft hangen. En ook al is het geen doel op zich: de bedrijven prikkelen op die manier wel de algemene bewustwording rond respectvol voedsel produceren. Ook de overheid heeft oog voor - en oren naar - wie actief meewerkt aan de integratie van zijn bedrijf in de omgeving. Bij aanvragen voor bijvoorbeeld bouwvergunningen is (een op stapel staande) erfbeplanting en landschapsintegratie alvast een positieve noot in het dossier.

De groene pluspunten van erfbeplanting 2

3

MEERWAARDE voor het bedrijf VOORDEEL voor omwonenden Nut voor landschap en natuur boomgaard met haag

MEERWAARDE voor het bedrijf

groene pluspunten van Land- en tuinbouwers die hun erf voorzien van beplanting scoren niet zelden met hun initiatief. Want een groene werk -en leefsfeer heeft zo haar aangename neveneffecten.

Planten en bomen in de buurt zorgen voor verkoeling. Ze filteren het zonlicht en vermijden een te sterke opwarming van de bedrijfsgebouwen. Tevens vormen ze een windscherm waardoor bedrijfsgebouwen tegen koude wind beschermd worden.

Boerderijen zetten nu ook meer dan vroeger hun deuren open voor geïnteresseerde voorbijgangers, scholen of gasten. Voor vele bezoekers is het de eerste keer dat ze van zo dichtbij kennismaken met de agrarische wereld. Als ze die dan door een groene bril zien, is hun eerste indruk er meteen een die blijft hangen. En ook al is het geen doel op zich: de bedrijven prikkelen op die manier wel de algemene bewustwording rond respectvol voedsel produceren. Ook de overheid heeft oog voor - en oren naar - wie actief meewerkt aan de integratie van zijn bedrijf in de omgeving. Bij aanvragen voor bijvoorbeeld bouwvergunningen is (een op stapel staande) erfbeplanting en landschapsintegratie alvast een positieve noot in het dossier.

De groene pluspunten van erfbeplanting 2

3

MEERWAARDE voor het bedrijf VOORDEEL voor omwonenden Nut voor landschap en natuur boomgaard met haag

VOORDEEL voor omwonenden

erfbeplanting

Nut voor landschap en natuur Vele kleine veranderingen maken een groot verschil. Boeren en tuinders die zich ertoe verbinden om hun bedrijf te laten samenvloeien met het omliggende landschap, krijgen het advies om bij het ontwerp voor streekeigen planten- en boomsoorten te kiezen. Zo krijgen die meer bekendheid, want slechts een klein percentage van ons groen bestaat uit echte Belgische bomen en struiken. Terwijl ze prima aangepast zijn aan onze milieuomstandigheden en dus ook een langer leven beschoren zijn. Bovendien zijn ze mooi en vereisen ze geen speciale potgrond of specifiek onderhoud. En dat houdt de kostprijs laag.

Wie naast een agrarisch bedrijf woont, is niet altijd even lyrisch over het uitzicht op kale loodsen, de penetrante geur van verse mest of lawaai op een ontiegelijk vroeg uur.

Een groenscherm tussen de boerderij en de omwonenden vermindert deze struikelpunten aanzienlijk. Buurtbewoners hebben veel minder het gevoel naast een landbouwbedrijf te wonen, voelen zich veiliger en meer geborgen en kunnen de verhullende beplantingen best smaken. Die verhogen de privacy van beide partijen.

Het oog wil ook wat en een visueel aantrekkelijk kader waardeert de hele omgeving op. En stimuleert het communicatieve aspect tussen de omwonenden. Boeren onderhouden graag een fijne relatie met hun buren en initiatieven zoals erfbeplanting zijn een prima manier om de band met hen aan te halen. Als de ondernemers goede informatie geven over de plannen, verdwijnt het wantrouwen tegenover de activiteiten van het bedrijf als sneeuw voor de zon.

Met behulp van lineaire kleine landschapselementen kan een visueel symbiotische link worden gemaakt met nabijgelegen bosjes, hagen en houtkanten. Streekeigen groen is ook de habitat van vele insectensoorten, die op hun beurt weer tot de culinaire voorkeur van de vogels behoren. Deze doen zich, samen met hun rondreizende gevleugelde vrienden en sommige zoogdieren, graag te goed aan de gevarieerde vruchten in de houtkanten. En dat is alleen maar een voordeel voor de biodiversiteit van het landschap.

stal in het landschap

Door creatief en doordacht met de groene elementen om te springen, ontstaan er dieptezichten en perspectieven die het erf een extra dimensie geven. Bij sommige hoeves en boerderijen is het zelfs interessant om bepaalde delen van de gebouwen in te graven. Dat beperkt de zichtbare hoogte in het landschap, creëert meer ruimte en werkt energiebesparend.

4 een groenscherm zorgt voor de nodige privacy tussen het bedrijf en een woonwijk

de loods is mooi weggestopt door bomen en struiken

stallen en loodsen zijn hier op een zorgzame manier geïntegreerd.

een holle weg tussen de akkers

bedrijf met streekeigen gemengde haag

Als boeren een dergelijk natuur- en milieugerichte aanpak als een positieve ervaring klasseren, kan dat een stimulans zijn om een verbintenis aan te gaan voor nieuwe acties bijvoorbeeld een kleine waterzuiveringsinstallatie.

de gebouwen en bijhorende erf moeten samensmelten met het omliggende landschap

agrarisch landschap met kleine landschapselementen

de bedrijfsgebouwen kunnen indien mogelijk letterlijk verwerkt worden in het landschap

5

VOORDEEL voor omwonenden

erfbeplanting

Nut voor landschap en natuur Vele kleine veranderingen maken een groot verschil. Boeren en tuinders die zich ertoe verbinden om hun bedrijf te laten samenvloeien met het omliggende landschap, krijgen het advies om bij het ontwerp voor streekeigen planten- en boomsoorten te kiezen. Zo krijgen die meer bekendheid, want slechts een klein percentage van ons groen bestaat uit echte Belgische bomen en struiken. Terwijl ze prima aangepast zijn aan onze milieuomstandigheden en dus ook een langer leven beschoren zijn. Bovendien zijn ze mooi en vereisen ze geen speciale potgrond of specifiek onderhoud. En dat houdt de kostprijs laag.

Wie naast een agrarisch bedrijf woont, is niet altijd even lyrisch over het uitzicht op kale loodsen, de penetrante geur van verse mest of lawaai op een ontiegelijk vroeg uur.

Een groenscherm tussen de boerderij en de omwonenden vermindert deze struikelpunten aanzienlijk. Buurtbewoners hebben veel minder het gevoel naast een landbouwbedrijf te wonen, voelen zich veiliger en meer geborgen en kunnen de verhullende beplantingen best smaken. Die verhogen de privacy van beide partijen.

Het oog wil ook wat en een visueel aantrekkelijk kader waardeert de hele omgeving op. En stimuleert het communicatieve aspect tussen de omwonenden. Boeren onderhouden graag een fijne relatie met hun buren en initiatieven zoals erfbeplanting zijn een prima manier om de band met hen aan te halen. Als de ondernemers goede informatie geven over de plannen, verdwijnt het wantrouwen tegenover de activiteiten van het bedrijf als sneeuw voor de zon.

Met behulp van lineaire kleine landschapselementen kan een visueel symbiotische link worden gemaakt met nabijgelegen bosjes, hagen en houtkanten. Streekeigen groen is ook de habitat van vele insectensoorten, die op hun beurt weer tot de culinaire voorkeur van de vogels behoren. Deze doen zich, samen met hun rondreizende gevleugelde vrienden en sommige zoogdieren, graag te goed aan de gevarieerde vruchten in de houtkanten. En dat is alleen maar een voordeel voor de biodiversiteit van het landschap.

stal in het landschap

Door creatief en doordacht met de groene elementen om te springen, ontstaan er dieptezichten en perspectieven die het erf een extra dimensie geven. Bij sommige hoeves en boerderijen is het zelfs interessant om bepaalde delen van de gebouwen in te graven. Dat beperkt de zichtbare hoogte in het landschap, creëert meer ruimte en werkt energiebesparend.

4 een groenscherm zorgt voor de nodige privacy tussen het bedrijf en een woonwijk

de loods is mooi weggestopt door bomen en struiken

stallen en loodsen zijn hier op een zorgzame manier geïntegreerd.

een holle weg tussen de akkers

bedrijf met streekeigen gemengde haag

Als boeren een dergelijk natuur- en milieugerichte aanpak als een positieve ervaring klasseren, kan dat een stimulans zijn om een verbintenis aan te gaan voor nieuwe acties bijvoorbeeld een kleine waterzuiveringsinstallatie.

de gebouwen en bijhorende erf moeten samensmelten met het omliggende landschap

agrarisch landschap met kleine landschapselementen

de bedrijfsgebouwen kunnen indien mogelijk letterlijk verwerkt worden in het landschap

5

Het landschap rond de boerderij

van landschapsintegratie Een land- of tuinbouwbedrijf in een omgevingsvriendelijke groene outfit steken, betekent helemaal niet dat de gebouwen compleet verstopt worden achter een jungle van planten en bomen. Het evenwicht bewaren tussen de economische activiteit van het bedrijf enerzijds en de harmonieuze samenhang met het aangrenzend landschap anderzijds: dat is waar het om draait.

Een straffe planning is onontbeerlijk en daarbij houden de bedrijfsleiders best een scherpe blik op de toekomst gericht. Kleine plantjes en boompjes worden immers groot en de noodzaak aan bijkomende gebouwen is niet onrealistisch. Dan moet er genoeg ruimte voorhanden zijn.

Een goede analyse van de omgeving is geen overbodige luxe. De streekkenmerken, de grondsoort, de lokale begroeiingen enzovoorts : het zijn goede indicatoren die ondernemers op weg helpen om hun domein op een productieve en wijze manier met de aanwezige landschapselementen te verzoenen. Hagen en houtkanten zijn een esthetische brug tussen loodsen, schuren of stallen en optimaliseren zo de relatie met de omgeving.

Van landschapsintegratie tot erfbeplanting 6

7

Het landschap rond de boerderij De toegang of het onthaal Het binnenerf koeienstal

Het landschap rond de boerderij

van landschapsintegratie Een land- of tuinbouwbedrijf in een omgevingsvriendelijke groene outfit steken, betekent helemaal niet dat de gebouwen compleet verstopt worden achter een jungle van planten en bomen. Het evenwicht bewaren tussen de economische activiteit van het bedrijf enerzijds en de harmonieuze samenhang met het aangrenzend landschap anderzijds: dat is waar het om draait.

Een straffe planning is onontbeerlijk en daarbij houden de bedrijfsleiders best een scherpe blik op de toekomst gericht. Kleine plantjes en boompjes worden immers groot en de noodzaak aan bijkomende gebouwen is niet onrealistisch. Dan moet er genoeg ruimte voorhanden zijn.

Een goede analyse van de omgeving is geen overbodige luxe. De streekkenmerken, de grondsoort, de lokale begroeiingen enzovoorts : het zijn goede indicatoren die ondernemers op weg helpen om hun domein op een productieve en wijze manier met de aanwezige landschapselementen te verzoenen. Hagen en houtkanten zijn een esthetische brug tussen loodsen, schuren of stallen en optimaliseren zo de relatie met de omgeving.

Van landschapsintegratie tot erfbeplanting 6

7

Het landschap rond de boerderij De toegang of het onthaal Het binnenerf koeienstal

Beplantingen zien er over het algemeen anders uit aan de voorzijde van het bedrijf dan aan de achterzijde. Achteraan speelt het effectief landbouwgebeuren zich doorgaans af. Omdat het hier over een behoorlijke oppervlakte gaat, is de impact ervan op de omgeving het grootst. De mesthoop, sleufsilo’s, stapelhoekjes enz. bruuskeren de omgeving niet omdat ze netjes aan het oog onttrokken zijn door bijvoorbeeld boerenjasmijn, krentenboompjes, hulst of laurier.

bestaande beplanting, waaronder houtkanten, bomenrijen, solitaire bomen,... kan mee opgenomen worden in het groenscherm.

het landschap rond de boerderij

een ingerichte toegang biedt veel voordelen

een bloemenweide zorgt voor kleur

korenbloem

goudsbloem

De toegang of het onthaal

8

tot erfbeplanting

9

Eigenaars hoeven hun bedrijfsingang daarom niet op te smukken met exuberante bloemensoorten en zeldzame planten. Afwisselend hoge en lage planten geven een gezonde en gevarieerde glans aan het geheel en zorgen voor de nodige structuur.

Een eerste indruk maak je geen twee keer. En een paar treffende beelden zeggen soms meer dan honderd klinkende woorden. Dat een stijlvolle en nette ingang de voorbode kan zijn van lovende kritieken van bezoekers, loont de moeite om er enthousiaste zorg aan te besteden.

Elegante bomenrijen zijn vaak de statige en stille wachters op de dreef die naar de ingang leidt. De duurzame en landelijke linde, beuk of wilde paardenkastanje stellen zich hier graag kandidaat. Bij boerderijen zonder oprijlaan volstaan enkele alleenstaande bomen om de aandacht naar de voordeur te sturen. toegang met dreef

een sollitaire boom trekt de aandacht

Beplantingen zien er over het algemeen anders uit aan de voorzijde van het bedrijf dan aan de achterzijde. Achteraan speelt het effectief landbouwgebeuren zich doorgaans af. Omdat het hier over een behoorlijke oppervlakte gaat, is de impact ervan op de omgeving het grootst. De mesthoop, sleufsilo’s, stapelhoekjes enz. bruuskeren de omgeving niet omdat ze netjes aan het oog onttrokken zijn door bijvoorbeeld boerenjasmijn, krentenboompjes, hulst of laurier.

bestaande beplanting, waaronder houtkanten, bomenrijen, solitaire bomen,... kan mee opgenomen worden in het groenscherm.

het landschap rond de boerderij

een ingerichte toegang biedt veel voordelen

een bloemenweide zorgt voor kleur

korenbloem

goudsbloem

De toegang of het onthaal

8

tot erfbeplanting

9

Eigenaars hoeven hun bedrijfsingang daarom niet op te smukken met exuberante bloemensoorten en zeldzame planten. Afwisselend hoge en lage planten geven een gezonde en gevarieerde glans aan het geheel en zorgen voor de nodige structuur.

Een eerste indruk maak je geen twee keer. En een paar treffende beelden zeggen soms meer dan honderd klinkende woorden. Dat een stijlvolle en nette ingang de voorbode kan zijn van lovende kritieken van bezoekers, loont de moeite om er enthousiaste zorg aan te besteden.

Elegante bomenrijen zijn vaak de statige en stille wachters op de dreef die naar de ingang leidt. De duurzame en landelijke linde, beuk of wilde paardenkastanje stellen zich hier graag kandidaat. Bij boerderijen zonder oprijlaan volstaan enkele alleenstaande bomen om de aandacht naar de voordeur te sturen. toegang met dreef

een sollitaire boom trekt de aandacht

Het binnenerf

Het centraal gedeelte van een agrarisch bedrijf is de binnenruimte. Op het binnenerf kan er soms heel wat bedrijvigheid zijn. Afhankelijk van deze bedrijvigheid is er meer of minder plaats voor beplanting. En ook hier gelden groene schoonheidswetten. Grasveldjes breken op een eenvoudige manier de lengte van de oppervlakte, een imposante es of beuk geeft karakter aan de binnenplaats. Heesters, kruidachtige- of klimplanten verzachten de eentonige aanblik van de stenen muren. Een houten bankje en aarden potten of kruiken met doorlevende planten zoals pioenroos, hosta enz. creëren een pittoreske sfeer. De vergelijking met een onberispelijke siertuin is niet veraf.

een ingericht binnenerf met een solitaire boom

10

11

voldoende ruimte is gewenst

Het binnenerf

Het centraal gedeelte van een agrarisch bedrijf is de binnenruimte. Op het binnenerf kan er soms heel wat bedrijvigheid zijn. Afhankelijk van deze bedrijvigheid is er meer of minder plaats voor beplanting. En ook hier gelden groene schoonheidswetten. Grasveldjes breken op een eenvoudige manier de lengte van de oppervlakte, een imposante es of beuk geeft karakter aan de binnenplaats. Heesters, kruidachtige- of klimplanten verzachten de eentonige aanblik van de stenen muren. Een houten bankje en aarden potten of kruiken met doorlevende planten zoals pioenroos, hosta enz. creëren een pittoreske sfeer. De vergelijking met een onberispelijke siertuin is niet veraf.

een ingericht binnenerf met een solitaire boom

10

11

voldoende ruimte is gewenst

Een voorbereid man …

wat zegt de praktijk

Wie effectief beslist om gebouwen, stallen of loodsen te gaan (ver)bouwen, kan niet van start gaan zonder stedenbouwkundige vergunning. En die krijgen boeren tegenwoordig niet meer in handen als ze geen groenscherm voorzien om hun bedrijf visueel op het landschap af te stemmen.

Een land- of tuinbouwbedrijf integreren in het landschap is een lovenswaardig initiatief, maar het is geen werk van korte adem. Een duidelijke toekomstvisie en een stevig gefundeerd plan dat onder meer waakt over het behoud van de bedrijfsfunctionaliteit zijn onmisbare kapstokken.

Het groenscherm kreeg ook een definitie. En die klinkt zo: om de gebouwen beter in het landschap te integreren, moet de beplanting verspreid rond de inrichting worden aangelegd. De gebouwen moeten opgaan in de omliggende natuur en de goede bedrijfsvoering mag zeker niet in het gedrang komen. Het verplichte gebruik van streekeigen plantenmateriaal garandeert een goede landschapsintegratie en verhoogt de ecologische meerwaarde. Een combinatie van verschillende soorten is belangrijk voor de ontwikkeling van een natuurlijke en waardevolle begroeiing. Bij de aanplanting moeten de voorwaarden voor het groenscherm, zoals bepaald in de bouwvergunning, worden gerespecteerd. Er moet ook rekening worden gehouden met de wettelijke afstand t.o.v. de perceelsgrens zoals beschreven in het Veldwetboek.

Wat zegt de praktijk 12

13

Een voorbereid man ... Voorbeeld van uitbreiding van een bedrijf waar er een groenscherm moet voorzien worden.

Een voorbereid man …

wat zegt de praktijk

Wie effectief beslist om gebouwen, stallen of loodsen te gaan (ver)bouwen, kan niet van start gaan zonder stedenbouwkundige vergunning. En die krijgen boeren tegenwoordig niet meer in handen als ze geen groenscherm voorzien om hun bedrijf visueel op het landschap af te stemmen.

Een land- of tuinbouwbedrijf integreren in het landschap is een lovenswaardig initiatief, maar het is geen werk van korte adem. Een duidelijke toekomstvisie en een stevig gefundeerd plan dat onder meer waakt over het behoud van de bedrijfsfunctionaliteit zijn onmisbare kapstokken.

Het groenscherm kreeg ook een definitie. En die klinkt zo: om de gebouwen beter in het landschap te integreren, moet de beplanting verspreid rond de inrichting worden aangelegd. De gebouwen moeten opgaan in de omliggende natuur en de goede bedrijfsvoering mag zeker niet in het gedrang komen. Het verplichte gebruik van streekeigen plantenmateriaal garandeert een goede landschapsintegratie en verhoogt de ecologische meerwaarde. Een combinatie van verschillende soorten is belangrijk voor de ontwikkeling van een natuurlijke en waardevolle begroeiing. Bij de aanplanting moeten de voorwaarden voor het groenscherm, zoals bepaald in de bouwvergunning, worden gerespecteerd. Er moet ook rekening worden gehouden met de wettelijke afstand t.o.v. de perceelsgrens zoals beschreven in het Veldwetboek.

Wat zegt de praktijk 12

13

Een voorbereid man ... Voorbeeld van uitbreiding van een bedrijf waar er een groenscherm moet voorzien worden.

Het type beplanting, hun wetenschappelijke naam, de plantafstand, de bestaande groene elementen, de afmetingen van de grondoppervlakte enz. zijn maar enkele van de noodzakelijke inlichtingen die de landbouwers - officieel - moeten verstrekken. Tenzij boer-aanvrager kan aantonen dat zijn specifiek voorstel een meerwaarde voor de integratie betekent, zijn er een aantal strikte richtlijnen waarvan hij niet mag afwijken. Voor varkens- en pluimveestallen zien die er bijvoorbeeld wel anders uit dan voor landbouwen industriële loodsen. Idem dito voor serres of mestvaalten. Deze brochure vermeldt het meer dan een keer: streekeigen planten gebruiken is een absolute prioriteit. Omdat ze goed aarden in hun vertrouwde grond en dus langer leven. Maar ook omdat een combinatie van verschillende soorten waardevol is bij het succesvol integreren van een bedrijf in de omgeving.

de gebouwen bevinden zich op een heuvel en open landschap. Een minimale aanplant is nodig om het zicht te breken.

In het wilde weg gaan zaaien en planten is dus niet de juiste aanpak, want elk (ver)bouwwerk, vraagt een ander soort groenscherm. In ieder geval moet de aanleg ervan gebeuren het eerstvolgende plantseizoen na het afwerken van de constructies.

14

Voorbeeld van uitbreiding van een bedrijf waar er een groenscherm moet voorzien worden

Wegens uitbreiding van het bedrijf dient er rond de nieuwbouw een groenscherm aangeplant te worden. Om een goede landschapsintegratie te garanderen en omwille van de ecologische meerwaarde wordt voorgesteld om te kiezen voor streekeigen plantenmateriaal. Een combinatie van verschillende soorten is erg belangrijk willen we een natuurlijke en waardevolle begroeiing laten ontwikkelen.

Voor een goede landschapsintegratie wordt er voorgesteld om te werken met solitaire bomen, waaronder winterlinde, zwarte els, boswilg en een notelaar. Tevens zal er een rij van fruitbomen voorzien worden, bestaande uit appel, peer en kerselaar. Langs de percelen wordt er een gemengde heg en houtkant aangeplant.

15

Het type beplanting, hun wetenschappelijke naam, de plantafstand, de bestaande groene elementen, de afmetingen van de grondoppervlakte enz. zijn maar enkele van de noodzakelijke inlichtingen die de landbouwers - officieel - moeten verstrekken. Tenzij boer-aanvrager kan aantonen dat zijn specifiek voorstel een meerwaarde voor de integratie betekent, zijn er een aantal strikte richtlijnen waarvan hij niet mag afwijken. Voor varkens- en pluimveestallen zien die er bijvoorbeeld wel anders uit dan voor landbouwen industriële loodsen. Idem dito voor serres of mestvaalten. Deze brochure vermeldt het meer dan een keer: streekeigen planten gebruiken is een absolute prioriteit. Omdat ze goed aarden in hun vertrouwde grond en dus langer leven. Maar ook omdat een combinatie van verschillende soorten waardevol is bij het succesvol integreren van een bedrijf in de omgeving.

de gebouwen bevinden zich op een heuvel en open landschap. Een minimale aanplant is nodig om het zicht te breken.

In het wilde weg gaan zaaien en planten is dus niet de juiste aanpak, want elk (ver)bouwwerk, vraagt een ander soort groenscherm. In ieder geval moet de aanleg ervan gebeuren het eerstvolgende plantseizoen na het afwerken van de constructies.

14

Voorbeeld van uitbreiding van een bedrijf waar er een groenscherm moet voorzien worden

Wegens uitbreiding van het bedrijf dient er rond de nieuwbouw een groenscherm aangeplant te worden. Om een goede landschapsintegratie te garanderen en omwille van de ecologische meerwaarde wordt voorgesteld om te kiezen voor streekeigen plantenmateriaal. Een combinatie van verschillende soorten is erg belangrijk willen we een natuurlijke en waardevolle begroeiing laten ontwikkelen.

Voor een goede landschapsintegratie wordt er voorgesteld om te werken met solitaire bomen, waaronder winterlinde, zwarte els, boswilg en een notelaar. Tevens zal er een rij van fruitbomen voorzien worden, bestaande uit appel, peer en kerselaar. Langs de percelen wordt er een gemengde heg en houtkant aangeplant.

15

Melkveebedrijf

aandachtspunten Wat de bezoeker ongetwijfeld zal opvallen, is het ontbreken van dichte begroeiingen tussen de stallingen en de aangrenzende weiden. De eigenaar houdt zijn grazende dieren immers graag een beetje in de gaten. Rond de weiden zelf zijn heggen en houtkanten dan weer wel populair omdat dergelijke dichte beplanting een prima omheining vormt. Bomen zijn het ideale groene gezelschap op een veebedrijf. Zomereiken, esdoorns of beuken geven schaduw aan het vee tijdens hete zomerdagen en vragen weinig onderhoud.

erf met zicht op de koeien

Enkele aandachtspunten 16

17

Melkveebedrijf Intensief veebedrijf Gemengd bedrijf Fruitteeltbedrijf Alleenstaande loodsen koeien aan de stal

Melkveebedrijf

aandachtspunten Wat de bezoeker ongetwijfeld zal opvallen, is het ontbreken van dichte begroeiingen tussen de stallingen en de aangrenzende weiden. De eigenaar houdt zijn grazende dieren immers graag een beetje in de gaten. Rond de weiden zelf zijn heggen en houtkanten dan weer wel populair omdat dergelijke dichte beplanting een prima omheining vormt. Bomen zijn het ideale groene gezelschap op een veebedrijf. Zomereiken, esdoorns of beuken geven schaduw aan het vee tijdens hete zomerdagen en vragen weinig onderhoud.

erf met zicht op de koeien

Enkele aandachtspunten 16

17

Melkveebedrijf Intensief veebedrijf Gemengd bedrijf Fruitteeltbedrijf Alleenstaande loodsen koeien aan de stal

veebedrijf Intensief veebedrijf

Aspecten die de ondernemer van een intensief veebedrijf best goed onder de loep neemt, zijn geurhinder, hygiëne en verluchting van de stallen. Een groene gordel bij de stallen kan al heel wat van deze ongemakken in de kiem smoren. Omdat de verluchting en ventilatie van de dierenstallen niet in het gedrang mogen komen, dienen planten of bomen op voldoende afstand aangeplant te worden, deze kan minimaal 10 m bedragen. Uiteraard gaat de voorkeur uit naar streekeigen flora: de els, vlier, hazelaar of lijsterbes bijvoorbeeld. Ze groeien snel en fungeren prima als een ‘absorberend’ scherm tussen bedrijf en omgeving.

Gemengd bedrijf

Ook hier geldt de gouden groene regel: voldoende planten en bomen vormen een schild voor de eventuele boze blikken en scherpe neuzen van buren. Onfrisse geuren, wanorde en rondvliegend stof vinden heel wat mensen, zoals te begrijpen is, niet zo aangenaam. Een verzorgde en goed onderhouden groene gordel scheidt omwonenden van de ongemakken.

fruit

Fruitteeltbedrijven

Meer en meer wordt immers de integratie van streekeigen heggen en hagen warm aanbevolen. In de hazelaar of de Gelderse roos bijvoorbeeld, overwinteren een heleboel insecten die schadelijke parasieten van het fruit verdrijven en te giftige verdelgingsmiddelen overbodig maken. Op de plantages maken fruitbomen graag gretig gebruik van de windbeschermende kwaliteiten van bijvoorbeeld de zwarte els of de schietwilg.

18

Voor meer informatie over functionele biodiversiteit kan u terecht bij pcfruit vzw. Hier kan u de brochure “functionele biodiversiteit en ecologische maatregelen voor een duurzame landbouw” aanvragen.

fruitteeltbedrijf

aanplant van elzen houtkant langs fruitteeltbedrijf

19

loods met populierenaanplant

loodsen

Alleenstaande loodsen

Loodsen die zich moederziel alleen in het landschap uitstrekken: ze zijn groot en springen (te veel) in het oog.

De omliggende bestaande beplantingen verzachten het kale gezicht van de loodsen al wat, maar enkele beuken of eiken kunnen de aandacht van die stenen blikvangers nog beter afleiden. Ook populieren zijn een interessante optie want ze groeien snel en worden hoog. Uitstekend materiaal om te maskeren dus.

veebedrijf Intensief veebedrijf

Aspecten die de ondernemer van een intensief veebedrijf best goed onder de loep neemt, zijn geurhinder, hygiëne en verluchting van de stallen. Een groene gordel bij de stallen kan al heel wat van deze ongemakken in de kiem smoren. Omdat de verluchting en ventilatie van de dierenstallen niet in het gedrang mogen komen, dienen planten of bomen op voldoende afstand aangeplant te worden, deze kan minimaal 10 m bedragen. Uiteraard gaat de voorkeur uit naar streekeigen flora: de els, vlier, hazelaar of lijsterbes bijvoorbeeld. Ze groeien snel en fungeren prima als een ‘absorberend’ scherm tussen bedrijf en omgeving.

Gemengd bedrijf

Ook hier geldt de gouden groene regel: voldoende planten en bomen vormen een schild voor de eventuele boze blikken en scherpe neuzen van buren. Onfrisse geuren, wanorde en rondvliegend stof vinden heel wat mensen, zoals te begrijpen is, niet zo aangenaam. Een verzorgde en goed onderhouden groene gordel scheidt omwonenden van de ongemakken.

fruit

Fruitteeltbedrijven

Meer en meer wordt immers de integratie van streekeigen heggen en hagen warm aanbevolen. In de hazelaar of de Gelderse roos bijvoorbeeld, overwinteren een heleboel insecten die schadelijke parasieten van het fruit verdrijven en te giftige verdelgingsmiddelen overbodig maken. Op de plantages maken fruitbomen graag gretig gebruik van de windbeschermende kwaliteiten van bijvoorbeeld de zwarte els of de schietwilg.

18

Voor meer informatie over functionele biodiversiteit kan u terecht bij pcfruit vzw. Hier kan u de brochure “functionele biodiversiteit en ecologische maatregelen voor een duurzame landbouw” aanvragen.

fruitteeltbedrijf

aanplant van elzen houtkant langs fruitteeltbedrijf

19

loods met populierenaanplant

loodsen

Alleenstaande loodsen

Loodsen die zich moederziel alleen in het landschap uitstrekken: ze zijn groot en springen (te veel) in het oog.

De omliggende bestaande beplantingen verzachten het kale gezicht van de loodsen al wat, maar enkele beuken of eiken kunnen de aandacht van die stenen blikvangers nog beter afleiden. Ook populieren zijn een interessante optie want ze groeien snel en worden hoog. Uitstekend materiaal om te maskeren dus.

In Gaasbeek

van plan tot plant Gemengd landbouwbedrijf te Gaasbeek, aanplant van dreef en groenscherm aan loods.

In samenwerking met het Regionaal Landschap Zenne, Zuun en Zoniën werd er voor het bedrijf een landschapsplan opgesteld. Hier werd voornamelijk de nadruk gelegd op de toegang en om de loods te voorzien van een groenscherm.

De toegang tot het bedrijf werd voorzien van een dreef bestaande uit veldesdoorn en es. De loods werd aangeplant met een gemengde houtkant.

dreef van veldesdoorn en es

voor de aanplant

Van Plan tot Plant 20

Enkele voorbeelden van erfbeplanting en landschapsintegratie

21

In Gaasbeek In Halle In Sint-Pieters-Leeuw Succesvolle landschapsintegratie: een waargebeurd verhaal Hof ter Vrijlegem: een groen schot in de roos koeien aan de stal

In Gaasbeek

van plan tot plant Gemengd landbouwbedrijf te Gaasbeek, aanplant van dreef en groenscherm aan loods.

In samenwerking met het Regionaal Landschap Zenne, Zuun en Zoniën werd er voor het bedrijf een landschapsplan opgesteld. Hier werd voornamelijk de nadruk gelegd op de toegang en om de loods te voorzien van een groenscherm.

De toegang tot het bedrijf werd voorzien van een dreef bestaande uit veldesdoorn en es. De loods werd aangeplant met een gemengde houtkant.

dreef van veldesdoorn en es

voor de aanplant

Van Plan tot Plant 20

Enkele voorbeelden van erfbeplanting en landschapsintegratie

21

In Gaasbeek In Halle In Sint-Pieters-Leeuw Succesvolle landschapsintegratie: een waargebeurd verhaal Hof ter Vrijlegem: een groen schot in de roos koeien aan de stal

na de aanplant

voor de aanplant

Halle In Halle

Biolandbouwbedrijf te Halle met aandacht voor de inkom, wegens thuisverkoop

Gezien de ligging aan de straatkant werd er extra aandacht besteed aan de toegang. Een combinatie van vaste planten en bomen zorgt voor een aangename inkom. Tevens bewonen de eigenaars het gebouw waardoor het een verlengde wordt van de tuin.

22

Indien er weinig ruimte voor handen is, kan men altijd met leilinden voor een mooie inkleding zorgen. Leilinden in combinatie met een lage haag en vaste planten zorgen voor een aangename sfeer.

Sint-Pieters-Lee ters-Le uw In Sint-Pieters-Leeuw

Gemengd landbouwbedrijf te Sint-PietersLeeuw met weinig ruimte tot inrichting.

Het bedrijfsgebouw staat bijna tot tegen de openbare weg, waardoor er weinig ruimte beschikbaar is. Met de nodige creativiteit kan dit mooi opgelost worden

23

na de aanplant

voor de aanplant

Halle In Halle

Biolandbouwbedrijf te Halle met aandacht voor de inkom, wegens thuisverkoop

Gezien de ligging aan de straatkant werd er extra aandacht besteed aan de toegang. Een combinatie van vaste planten en bomen zorgt voor een aangename inkom. Tevens bewonen de eigenaars het gebouw waardoor het een verlengde wordt van de tuin.

22

Indien er weinig ruimte voor handen is, kan men altijd met leilinden voor een mooie inkleding zorgen. Leilinden in combinatie met een lage haag en vaste planten zorgen voor een aangename sfeer.

Sint-Pieters-Lee ters-Le uw In Sint-Pieters-Leeuw

Gemengd landbouwbedrijf te Sint-PietersLeeuw met weinig ruimte tot inrichting.

Het bedrijfsgebouw staat bijna tot tegen de openbare weg, waardoor er weinig ruimte beschikbaar is. Met de nodige creativiteit kan dit mooi opgelost worden

23

Merchtem Succesvolle landschapsintegratie: een waargebeurd verhaal

In de Brusselse randgemeente Merchtem ligt de prachtige vierkantshoeve van Filip Meysmans. ’t Hof van Ossel ging in 2009 met de tweede prijs van de wedstrijd “Een bloeiend erf” aan de haal. ‘t Hof van Ossel verbouwt tarwe, gerst, suikerbieten, aardappelen, enz. Maar eigenlijk is het bedrijf gespecialiseerd in vleesvee

24

Nieuwe gebouwen die passen bij het authentieke karakter van zijn 18e eeuwse vierkantshoeve: dat was voor Filip Meysmans een vereiste toen hij aan zijn integratieproject begon. En zo gebeurde, want de constructies gaan harmonieus op in de omliggende omgeving. Filip nam ook een landschapsarchitecte onder de arm die de boerderij in een bijpassend groen kleedje stopte zonder ze volledig aan het oog te onttrekken. “Met behulp van Regionaal Landschap gingen we op zoek naar geschikte planten. We hebben alleen inheemse, oudere soorten gebruikt. Bij een eeuwenoude hoeve mag dat wel.” Nieuw is de fruitboomgaard met echte Belgische hoogstambomen: Reinette, Bellefleur, de Schaarbeekse Kriek, enz. “Zij doen de nieuwe gebouwen en de historische uitstraling van de hoeve pas ècht eer aan.”

aanplant van boomgaard

25

Niet alleen de boomgaard maar ook de rest van het bebouwde perceel kreeg een groene gordel. De keuze viel op meidoornhaag (1), veldesdoorn en haagbeuken. De taluds zijn bekleed met sleedoorn, hondsroos, rode kornoelje, enz. en er werd gras gezaaid. “We beslisten om aan de voorkant van de rundveestal enkele rustplaatsen aan te leggen: grasperken boordden we af met buxus en we installeerden er een zitbank. Nu alleen nog de tijd vinden om die te gebruiken,” lacht Filip. “De groene perken breken trouwens het monotone uitzicht van het verharde erf.”

(1): voor informatie over bacterievuur kan u terecht op volgende website: www.vlaamsbrabant.be/bacterievuur

Positieve reacties “We kregen heel wat complimenten voor de inspanningen die we leverden om van de nieuwbouw geen hinderlijk gegeven te maken voor buren en passanten. Er liggen hier nogal wat van wandel- en fietsroutes, dus voorbijgangers genoeg. Mensen reageren verwonderd dat een dergelijke grote nieuwbouw zo weinig opvalt èn zo mooi aansluit bij de heersende natuur. Op reacties op beplantingen zullen we nog even moeten wachten. Het is immers het best om jong plantsoen te gebruiken en dan zie je de resultaten pas na enkele jaren.”

Merchtem Succesvolle landschapsintegratie: een waargebeurd verhaal

In de Brusselse randgemeente Merchtem ligt de prachtige vierkantshoeve van Filip Meysmans. ’t Hof van Ossel ging in 2009 met de tweede prijs van de wedstrijd “Een bloeiend erf” aan de haal. ‘t Hof van Ossel verbouwt tarwe, gerst, suikerbieten, aardappelen, enz. Maar eigenlijk is het bedrijf gespecialiseerd in vleesvee

24

Nieuwe gebouwen die passen bij het authentieke karakter van zijn 18e eeuwse vierkantshoeve: dat was voor Filip Meysmans een vereiste toen hij aan zijn integratieproject begon. En zo gebeurde, want de constructies gaan harmonieus op in de omliggende omgeving. Filip nam ook een landschapsarchitecte onder de arm die de boerderij in een bijpassend groen kleedje stopte zonder ze volledig aan het oog te onttrekken. “Met behulp van Regionaal Landschap gingen we op zoek naar geschikte planten. We hebben alleen inheemse, oudere soorten gebruikt. Bij een eeuwenoude hoeve mag dat wel.” Nieuw is de fruitboomgaard met echte Belgische hoogstambomen: Reinette, Bellefleur, de Schaarbeekse Kriek, enz. “Zij doen de nieuwe gebouwen en de historische uitstraling van de hoeve pas ècht eer aan.”

aanplant van boomgaard

25

Niet alleen de boomgaard maar ook de rest van het bebouwde perceel kreeg een groene gordel. De keuze viel op meidoornhaag (1), veldesdoorn en haagbeuken. De taluds zijn bekleed met sleedoorn, hondsroos, rode kornoelje, enz. en er werd gras gezaaid. “We beslisten om aan de voorkant van de rundveestal enkele rustplaatsen aan te leggen: grasperken boordden we af met buxus en we installeerden er een zitbank. Nu alleen nog de tijd vinden om die te gebruiken,” lacht Filip. “De groene perken breken trouwens het monotone uitzicht van het verharde erf.”

(1): voor informatie over bacterievuur kan u terecht op volgende website: www.vlaamsbrabant.be/bacterievuur

Positieve reacties “We kregen heel wat complimenten voor de inspanningen die we leverden om van de nieuwbouw geen hinderlijk gegeven te maken voor buren en passanten. Er liggen hier nogal wat van wandel- en fietsroutes, dus voorbijgangers genoeg. Mensen reageren verwonderd dat een dergelijke grote nieuwbouw zo weinig opvalt èn zo mooi aansluit bij de heersende natuur. Op reacties op beplantingen zullen we nog even moeten wachten. Het is immers het best om jong plantsoen te gebruiken en dan zie je de resultaten pas na enkele jaren.”

Asse

Hof ter Vrijlegem: een groen schot in de roos

De jury van de wedstrijd “Een bloeiend erf” schonk in 2009 de hoofdprijs van 10.000 euro weg aan Ann en Joris Saerens van het hoevehotel Hof ter Vrijlegem in Asse. Ze runnen het bedrijf met z’n tweetjes en verdelen hun professionele aandacht over verschillende landbouwtakken. Het Belgisch Witblauw levert mager vlees van hoge kwaliteit. Het koppel verbouwt onder meer tarwe, wortelen, maïs en koolzaad.

voortuin een groene parking

26

“Ons project had verschillende doelstellingen. We wilden de nieuwe loods integreren in het landschap. Het overtollig regenwater dat van het dak liep, moest worden opgevangen. Onze bezoekers verdienden een groene parking en de neerhofdieren een parkje. We ontwierpen zelf een plan dat we met de hulp van een lokale aannemer uitwerkten. Ons groen vonden we bij een plaatselijk plantencentrum. We gaven het startschot in het voorjaar van 2010 en vier maanden later waren onze ideeën feiten geworden.”

Tevreden buren “Tof dat de loods verborgen ligt in het groen,” liet iemand van de omwonenden weten.

27

Asse

Hof ter Vrijlegem: een groen schot in de roos

De jury van de wedstrijd “Een bloeiend erf” schonk in 2009 de hoofdprijs van 10.000 euro weg aan Ann en Joris Saerens van het hoevehotel Hof ter Vrijlegem in Asse. Ze runnen het bedrijf met z’n tweetjes en verdelen hun professionele aandacht over verschillende landbouwtakken. Het Belgisch Witblauw levert mager vlees van hoge kwaliteit. Het koppel verbouwt onder meer tarwe, wortelen, maïs en koolzaad.

voortuin een groene parking

26

“Ons project had verschillende doelstellingen. We wilden de nieuwe loods integreren in het landschap. Het overtollig regenwater dat van het dak liep, moest worden opgevangen. Onze bezoekers verdienden een groene parking en de neerhofdieren een parkje. We ontwierpen zelf een plan dat we met de hulp van een lokale aannemer uitwerkten. Ons groen vonden we bij een plaatselijk plantencentrum. We gaven het startschot in het voorjaar van 2010 en vier maanden later waren onze ideeën feiten geworden.”

Tevreden buren “Tof dat de loods verborgen ligt in het groen,” liet iemand van de omwonenden weten.

27

Landschapsintegratie in de Provincie Vlaams-Brabant 28

landschapsintegratie

Indien u als landbouwer geïnteresseerd bent in landschapsintegratie van uw bedrijf maar ideeën of tijd ontbreekt kan u terecht bij de dienst land- en tuinbouw van de Provincie Vlaams-Brabant. Hier is een landschapsarchitect tewerkgesteld die u graag met raad en daad bijstaat op uw vragen en voorstellen. De landschapsarchitect geeft advies en begeleiding en zo nodig kan een landschapsplan worden opgesteld.

Ook voor groenschermen die in het kader van een milieu- of bouwvergunning moet voorzien worden bij nieuwe gebouwen of bestaande infrastructuur kan men terecht bij de provinciale landschapsarchitect. In overleg kan dan een beplantingsvoorstel uitgewerkt worden. Tevens kan bekeken worden hoe ook het boerenerf en de omliggende percelen aantrekkelijker kunnen gemaakt worden voor de omgeving. U kunt contact opnemen op 016-26 72 71 of [email protected]. Tevens kunt u altijd een zelfstandig landschaps- en tuinarchitect raadplegen.

29

Landschapsintegratie in de Provincie Vlaams-Brabant 28

landschapsintegratie

Indien u als landbouwer geïnteresseerd bent in landschapsintegratie van uw bedrijf maar ideeën of tijd ontbreekt kan u terecht bij de dienst land- en tuinbouw van de Provincie Vlaams-Brabant. Hier is een landschapsarchitect tewerkgesteld die u graag met raad en daad bijstaat op uw vragen en voorstellen. De landschapsarchitect geeft advies en begeleiding en zo nodig kan een landschapsplan worden opgesteld.

Ook voor groenschermen die in het kader van een milieu- of bouwvergunning moet voorzien worden bij nieuwe gebouwen of bestaande infrastructuur kan men terecht bij de provinciale landschapsarchitect. In overleg kan dan een beplantingsvoorstel uitgewerkt worden. Tevens kan bekeken worden hoe ook het boerenerf en de omliggende percelen aantrekkelijker kunnen gemaakt worden voor de omgeving. U kunt contact opnemen op 016-26 72 71 of [email protected]. Tevens kunt u altijd een zelfstandig landschaps- en tuinarchitect raadplegen.

29

Agrarische architectuur 30 30

31

Agrarische gebouwen kunnen verschillende activiteiten huisvesten: boeren verzorgen er runderen, varkens of pluimvee.

agrarische architectuur

En afhankelijk daarvan, gebruiken ze gesloten – of openfrontstallen. Maar er komen meer constructies aan te pas. Bewaarloodsen, machines, voer, mest … hebben ook een dak boven het hoofd nodig. Dat heeft zo zijn invloed op het visuele plaatje. Dus moeten er regels worden gevolgd.

Agrarische architectuur 30 30

31

Agrarische gebouwen kunnen verschillende activiteiten huisvesten: boeren verzorgen er runderen, varkens of pluimvee.

agrarische architectuur

En afhankelijk daarvan, gebruiken ze gesloten – of openfrontstallen. Maar er komen meer constructies aan te pas. Bewaarloodsen, machines, voer, mest … hebben ook een dak boven het hoofd nodig. Dat heeft zo zijn invloed op het visuele plaatje. Dus moeten er regels worden gevolgd.

agrarische architectuur

De ruimtelijke ordeningswetgeving heeft een belangrijk aandeel in het uiterlijk van de agrarische bedrijven. Beplantingen, oriëntatie, volume, materiaalgebruik, kleurkeuze, verhoudingen, ritmiek en zo meer ontkomen niet aan het waakzaam oog van de wet. Ook de voortdurend evoluerende milieuwetten vragen om een specifieke aanpak. De mestwetgeving, bijvoorbeeld, verplicht boerderijen om grote hoeveelheden mest op te slaan of nieuwe technieken zoals luchtwassers te installeren.

Uiteraard mag de functionaliteit op het erf niet in het gedrang komen. Esthetisch aangepaste gebouwen, kiezen voor streekeigen planten en een goed geoliede bedrijfsvoering: dat is een huwelijk dat werkt. Alles moet als een groot geheel worden bekeken en niet als afzonderlijke eilandjes op zich.

een open stal

32

33

agrarische architectuur

De ruimtelijke ordeningswetgeving heeft een belangrijk aandeel in het uiterlijk van de agrarische bedrijven. Beplantingen, oriëntatie, volume, materiaalgebruik, kleurkeuze, verhoudingen, ritmiek en zo meer ontkomen niet aan het waakzaam oog van de wet. Ook de voortdurend evoluerende milieuwetten vragen om een specifieke aanpak. De mestwetgeving, bijvoorbeeld, verplicht boerderijen om grote hoeveelheden mest op te slaan of nieuwe technieken zoals luchtwassers te installeren.

Uiteraard mag de functionaliteit op het erf niet in het gedrang komen. Esthetisch aangepaste gebouwen, kiezen voor streekeigen planten en een goed geoliede bedrijfsvoering: dat is een huwelijk dat werkt. Alles moet als een groot geheel worden bekeken en niet als afzonderlijke eilandjes op zich.

een open stal

32

33

Agrarisch natuur- en landschapsbeheer 34

agrarisch natuur- en landschapsbeheer

35

Agrarisch natuur- en landschapsbeheer 34

agrarisch natuur- en landschapsbeheer

35

Agrarisch natuur- en landschapsbeheer Onder agrarisch natuur- en landschapsbeheer verstaat men alle maatregelen die landbouwers nemen op en rond hun bedrijf voor natuur en landschap. De belangrijkste functie van de landbouwgronden is normaal gesproken productie. Een boer kan tijdens de werkzaamheden echter rekening houden met de natuurlijke flora en fauna op zijn land. Dit houdt bijvoorbeeld in dat hij voor een bepaalde datum zijn weilanden niet maait, dat hij rekening houdt met de nesten van weidevogels, dat slootkanten niet gemaaid worden, dat het land niet bemest wordt, poelen gegraven worden voor amfibieën, enzovoort.

Voor meer informatie over beheersovereenkomsten (soortenbeheer, randenbeheer) kan u terecht bij de Vlaamse landmaatschappij.

Akkerkruiden

36

BACTERIEVUUR provincie Vlaams-Brabant Provincieplein 1, 3010 Leuven - dienst land- en tuinbouw 016-26 72 72 / fax 016-26 72 61 [email protected] www.vlaamsbrabant.be/landbouw - Monique Swinnen, gedeputeerde voor land- en tuinbouw / 016-26 70 57 [email protected]

VLM Vlaams-Brabant Diestsevest 25, 3000 Leuven 016-31 17 10 [email protected] RegionaLE LandschapPEN Groene Corridor Leuvensestraat 117 - 1800 Vilvoorde 02-253 43 04 / [email protected] Zuid-Hageland Schoolpad 43 - 3300 Hakendover 016-81 52 77 / [email protected] Dijleland Naamsesteenweg 573 - 3001 Leuven 016-40 85 58 / [email protected] Noord-Hageland Gelrodeweg 2 - 3200 Aarschot 016- 63 59 54 / [email protected] Zenne, Zuun en Zoniën Donkerstraat 21 - 1750 Gaasbeek 02- 452 60 45 / [email protected] KVLV-Agra Remylaan 4b, 3018 Wijgmaal-Leuven 016-24 20 15 & 12 / fax 016-24 39 09 [email protected] Boerenbond Diestsevest 40, 3000 Leuven 016-28 60 00 / fax 016-28 60 09 www.boerenbond.be AVBS - Algemeen Verbond van Belgische Sierteelt en Groenvoorziening Denen 157, 9080 Lochristi 09-326 72 10 / fax 09-326 72 11 [email protected] / www.avbs.be BVTL - Belgische Vereniging Tuin- en landschapsarchitecten Leopold II-laan 53, 1080 Brussel 0496-06 63 36 / [email protected] / www.bvtl.be Tuinaannemers Brabant/Limburg Annemie Wuyts (0498-82 84 96) BFG: Stefan Leys Belgische Federatie Groenvoorzieners Zuidstationstraat 2, 9000 Gent 09-224 03 11 / fax 09-224 03 18 [email protected] Erasmushogeschool Brussel Campus Jette Laarbeeklaan 121, 1090 Jette 02-479 18 90 / [email protected] www.ehb.be PCFruit vzw Fruittuinweg 1, 3800 Sint-Truiden 011-69 70 80 / [email protected]

inhoud De groene pluspunten van erfbeplanting 3 ____ Profijt voor het bedrijf 4 ____ Waarde voor omwonenden 5 ____ Nut voor landschap en natuur

Van landschapsintegratie tot erfbeplanting 7 ____ Het landschap rond de boerderij 8 ____ De toegang of het onthaal 10 ____ Het binnenerf

Bacterievuur is een bacteriële ziekte die veroorzaakt wordt door de bacterie Erwinia amylovora. Deze plantenziekte komt voor in de fruitteelt (perenen appelaanplantingen), boomkwekerijen, parken, tuinen en natuur. De naam duidt op het karakteristiek bruinzwart verkleuren, verschrompelen en verdorren van bloesems, bladeren en twijgen: het lijkt of ze door vuur zijn verschroeid. Voor het bruinzwart verkleuren, zijn ook de aanwezigheid van slijmdruppels een symptoom van bacterievuur. Bacterievuur tast een brede waaier van planten aan: krentenboompje (Amelanchier), Japanse kwee (Chaenomeles), dwergmispel (Cotoneaster), meidoorn (Crataegus), kwee (Cydonia oblonga), Japanse mispelboom (Eriobotrya), appel (Malus), mispel (Mespilus), glansmispel (Photinia), vuurdoorn (Pyracantha), peer (Pyrus) en lijsterbes (Sorbus). Vooral de dwergmispel (Cotoneaster), meidoorn (Crataegus) en appel- en perenbomen hebben veel last van deze gevreesde aandoening.

Herkent u deze symptomen op één van uw aanplantingen en is het een waardplant van bacterievuur, aarzel dat niet om het meldpunt van het FAVV te contacteren. Particulieren, fruittelers en boomkwekers kunnen hun klachten en meldingen richten naar het meldpunt via: [email protected], tel 0800-13 550, fax 02-211 82 60 Fruittelers en boomkwekers met meldingen (bv.: fruittelers met bacterievuur in hun eigen plantage) kunnen het FAVV bereiken via: [email protected], tel 016-39 01 11, fax 016-39 01 05. Deze meldingen dienen te gebeuren via de procedure van de meldingsplicht met het meldingsformulier. Dit formulier is terug te vinden op de website van het FAVV: www.favv.be > beroepssectoren > meldingsplicht

Preventieve maatregelen Preventieve maatregelen die u kunt nemen tegen bacterievuur zijn het regelmatig snoeien van de hagen en struiken (meidoorn). Bovendien is het verplicht om meidoornhagen jaarlijks te snoeien (KB 23.06.2008) in de winterperiode (tussen 1 november en 1 maart).

Wat zegt de praktijk 13 ____ Een voorbereid man ... 14 ____ Voorbeeld van uitbreiding van een bedrijf

Bacterievuur bestrijden

waar er een groenscherm moet voorzien worden

Indien u een infectie van bacterievuur wil wegsnoeien is het belangrijk volgende zaken in acht te nemen:

Enkele aandachtspunten 17 ____ Melkveebedrijf 18 ____ Intensief veebedrijf

Snoei minstens 50 cm onder de laagste infectieplaats Na het snoeien: - Ontsmet altijd het snoeigereedschap (met Dettol of ontsmettingsalcohol) na het verwijderen van de infectie, zo verspreidt u de bacterie niet verder. Hiervoor kunt u ook gebruik maken van een snoeischaar met verstuivingssysteem, waardoor deze zich automatisch ontsmet. - Wanneer u de besmette delen hebt weggesnoeid, is het van belang deze aangetaste plantendelen zo snel mogelijk op te ruimen door deze te verbranden. Verbranden is niet altijd evident vanwege de wettelijke bepalingen (100 meter afstand houden van huizen). Bij kleine hoeveelheden, enkele scheutjes, kan men deze ook verbranden in de openhaard of kachel. - Aangetaste plantendelen moeten zo snel mogelijk worden opgeruimd zodat infecties niet meer kunnen verder gezet worden.

Gemengd bedrijf



Fruitteeltbedrijf 19 ____ Alleenstaande loodsen Van plan tot plant - Enkele voorbeelden van erfbeplanting en landschapsintegratie 21 ____ In Gaasbeek 22 ____ In Halle

24

In Sint-Pieters-Leeuw ____ Succesvolle landschapsintegratie:



26

een waargebeurd verhaal ____ Hof ter Vrijlegem:



een groen schot in de roos

28

Landschapsintegratie in de Provincie Vlaams-Brabant

30

Agrarische architectuur

34 Agrarisch natuur- en landschapsbeheer 37 Bacterievuur

Colofon:Deze folder werd uitgegeven door het provinciebestuur van Vlaams-Brabant in opdracht van de deputatie van de provincie Vlaams-Brabant in december 2010/ foto’s en illustraties: provincie Vlaams-Brabant, © Sofie Hoste, cover, p 2, 5, 6, 8, 11, 16, 17, 24, 25, 26, 27, 31, © Rana - Jeroen Mentens, p 5, Yves Adams, p 7, p 32, p 34, © RLZZZ, p 21, p 22, p 23, © DLV, p 25, © Toon Coussement, p 18, © Luc Van Dijck, p 18, © Geert Gerard, cover. Redactie: Kristien Cockx. Gedrukt op Cyclus print, 100 % gerecycleerd papier. Wettelijk depotnummer: D/2010/8495/22 / V.u. Marc Collier, provinciegriffier, provincie Vlaams-Brabant, Provincieplein 1, 3010 Leuven (Ondernemingsnummer 0253-973-219)

33

Een bloeiend erf

Een b(l)oeiende lijn tussen landschap en boerderij

www.vlaamsbrabant.be/bloeienderf

bloeiend erf

Deze broc hu re is een onderdeel va n het PD P OII -projec t “Ee n bloeie nd er f ”, gere aliseerd m et f ina nciële steu n va n de Eu ropese Unie, de V laa m se O verheid e n de provincie V laa m s- Brab a nt . EUROPEES LANDBOUWFONDS VOOR PLATTELANDSONTWIKKELING: EUROPA INVESTEERT IN ZIJN PLATTELAND

www.vlaamsbrabant.be/landbouw