EDUCATIE BASISONDERWIJS

EDUCATIE BASISONDERWIJS Schooljaar 2014-2015

Castellum Hoge Woerd en Historische Vereniging VDMH U staat op het punt om het activiteitenaanbod voor het schooljaar 2014-2015 te bekijken van de afdeling Erfgoed van de gemeente Utrecht en de Historische Vereniging Vleuten – De Meern – Haarzuilens. Op 14 maart 2014 j.l. is de start van de bouw van het nieuwe Castellum Hoge Woerd gevierd! Vanaf nu zal er steeds meer zichtbaar worden van dit geweldige complex. Castellum Hoge Woerd hoopt medio 2015 zijn poorten te openen. Voor het schooljaar 2014-2015 hebben wij uw school weer heel wat te bieden. In dit boekje vindt u een diversiteit aan activiteiten, die allen betrekking hebben op de rijke geschiedenis van het gebied Leidsche Rijn, De Meern en Vleuten. De geschiedenis ligt hier letterlijk voor het oprapen! We hopen u dan ook (wederom) te mogen begroeten bij Castellum Hoge Woerd en u alvast te laten ervaren hoe leuk geschiedenis kan zijn!

Birgit Postma Educatief medewerker Castellum Hoge Woerd Historische Vereniging VDMH

Archeologie Een schatkist vol vondsten (binnenactiviteit bij Castellum Hoge Woerd) Bij Castellum Hoge Woerd in De Meern staat een grote schatkist. Deze zit helemaal vol met “echte” vondsten uit het gebied. De leerlingen mogen ter plekke aan de slag met deze bijzondere voorwerpen. Ze onderzoeken de vondsten met behulp van een onderzoeksblad. Zo gaan ze proberen te achterhalen van welk materiaal het voorwerp gemaakt is, wat het zou kunnen zijn en in welke periode in de geschiedenis het vermoedelijk gebruikt werd. Deze activiteit vindt plaats in de binnenruimte bij het Castellum Hoge Woerd.

De activiteit duurt ongeveer 1 uur. Extra begeleiding is gewenst! De activiteit is geschikt voor groep 5 t/m 8. Voor het maken van een afspraak: [email protected]

Graaf Junior (naschoolse activiteit) Graaf Junior is de club voor jonge archeologen in Leidsche Rijn. Een keer maand op woensdagmiddag komen de jonge onderzoekers bij elkaar om een onderwerp uit de archeologie

te

ontdekken

en

onderzoeken.

Metaal,

aardewerk,

botten

en

andere

bodemvondsten staan centraal in de bijeenkomsten. Regelmatig komt er een “echte” archeoloog op bezoek om over het werk als archeoloog te vertellen…..

Graaf junior is1 x per maand op woensdagmiddag, bij Castellum Hoge Woerd in De Meern (Burgemeester Middelweerdbaan 1) van 14.00u. tot 15.30u. Leeftijd 9 – 12 jaar. Graaf Junior komt dit schooljaar 8 keer bij elkaar. De kosten zijn €35,00 voor 8 bijeenkomsten. Geef je op voor Graaf Junior per e-mail: [email protected] of mail voor meer informatie.

Romeinen Romeinse spelletjes in Romeinse kleding (binnen- en/of buitenactiviteit bij Castellum Hoge Woerd) Met een mand vol tunica’s en Romeinse attributen verkleden de kinderen zich als “echte” Romeinse burgerkinderen. De Romeinse kinderen, maar ook de volwassenen speelden allerlei spelletjes. De leerlingen gaan een aantal van deze spelen zelf spelen. In groepjes gaan ze langs een spelletjesparcours om zo te ervaren dat de Romeinen zich prima vermaakten in hun vrije tijd.

De activiteit duurt ongeveer 1,5 uur. Extra begeleiding is gewenst. De activiteit is geschikt voor groep 3 en 4. Voor het maken van een afspraak: [email protected]

Romeinse recepten (binnenactiviteit bij Castellum Hoge Woerd) De Romeinse keuken kent vele, heerlijke recepten. Er zijn veel van deze recepten bewaard gebleven in een kookboek dat geschreven is door Apicius in de eerste eeuw na Christus. Het kookboek van Apicius is later in de middeleeuwen in kloosters overgeschreven en voor het eerst gedrukt in 1500 na Christus. De leerlingen gaan in een groepjes een aantal van deze recepten bereiden. Daarna worden de gerechtjes uiteraard geproefd. En reken maar dat dat lekker is! Om je vingers bij af te likken….

De activiteit duurt ongeveer 1 uur. Extra begeleiding is nodig. Deze activiteit is geschikt voor groep 3 en 4. Voor het maken van een afspraak: [email protected]

Aelius en het Tijdportaal (interactieve geschiedenisbeleving)

Aelius en het tijdportaal is een interactieve belevingsles, waarbij leerlingen door middel van een ‘tijdportaal” in contact komen met de Romeinse slaaf Aelius. Aelius werkt op het moment dat de kinderen hem ontmoeten in het Utrechtse castellum en zou heel graag hogerop willen komen, maar zijn meester heeft hem opgesloten omdat hij zijn werk niet goed gedaan heeft. Om verder te kunnen komen en bevrijd te worden uit zijn cel, heeft hij de hulp van de kinderen nodig. Zo moeten de leerlingen helpen de sleutel van zijn cel te vinden, zodat hij kan ontsnappen. In het totaal zijn er zeven objecten nodig waarmee Aelius zijn droom kan verwezenlijken. Al deze objecten hebben een belangrijke rol in de Romeinse geschiedenis en liggen (virtueel) verspreid op de oude limes. Indien de school te ver verwijderd is van Castellum Hoge Woerd, dan kan met de geplastificeerde tegels (die zich in de leskoffer bevinden) ook in de gymzaal of op het schoolplein gewerkt worden.

De

introductie van deze activiteit begint met een filmpje, vervolgens gaan de leerlingen op pad met de spulletjesspeurders (I-pads), deze bevinden zich in de leskoffer. Weer terug in de klas, worden de gevonden spullen ingevoerd in het tijdportaal, daarop volgt de ontknoping….

De activiteit duurt ongeveer 1,5 uur. Per twee groepjes van 4 a 5 leerlingen is een begeleider nodig. De activiteit is geschikt voor groep 5 t/m 7. Een laptop, beamer en scherm zijn nodig of een smartboard. De koffer met de overige benodigdheden is op afspraak af te halen bij de Historische Vereniging Vleuten – De Meern – Haarzuilens.

Wachtwoord! DVD Romeinse wachttoren (speuren in een Romeinse wachttoren)

Interactieve DVD over de Limes en wachttorens langs deze grensweg. De leerling kruipt in de rol van Barba (de hulpsoldaat), die ooit de wacht hield in een van de wachttorens in Leidsche Rijn. Daarna komen de werkzaamheden van Nautilus (de optio), Malleolus (de bouwmeester) en van Jacqueline Sleeman (de archeologe) aan bod. Via opdrachten komen de leerlingen steeds meer te weten over de wachttorens. Wat was de functie van een wachttoren?, Hoe werden ze gebouwd?, Wat is er teruggevonden in Leidsche Rijn van deze wachttorens etc. Aan het eind van elke rol, heeft de leerling een wachtwoord gevonden, waarmee hij/zij naar het volgende level kan gaan.

De DVD is geschikt voor de groepen 7 en 8 en brugklassen van het voortgezet onderwijs. De DVD is te verkrijgen voor €5,00 bij de Historische Vereniging VDMH

Romeinse belevenissen bij Castellum Hoge Woerd (buitenactiviteit op het terrein van Castellum Hoge woerd) Een bijzondere, historische tocht die gaat van de Romeinse wachttoren over de Romeinse weg, naar het badhuis en naar de plek waar ooit het Romeinse castellum heeft gelegen. We gaan zo’n 2000 jaar terug in de tijd. Bij deze rondleiding hoort een letterspel dat door de leerlingen opgelost kan worden, door goed te luisteren naar de verhalen van de rondleider.

De rondleiding duurt ongeveer 1 uur en zal een goed beeld geven van het leven van de Romeinen langs het Nederlandse deel van de noordgrens van het Romeinse rijk. De rondleiding is geschikt voor groep 6 t/m 8.

Badhuisrituelen (buitenactiviteit bij Castellum Hoge Woerd) Bij het voormalige legerkamp Castellum Hoge Woerd heeft op het terrein een echt badhuis gestaan. De Romeinen waren schone jongens en gingen dagelijks in bad. Wat deden ze daar zoal? De leerlingen worden in vier groepjes verdeeld. Elk groepje gaat op verschillende wijze kennismaken met de gebruiken in het Romeinse badhuis. Na een kwartier rouleren de groepjes, zodat alle leerlingen de verschillende onderdelen binnen het badhuiscircuit kunnen ervaren en beleven. Onderdeel van het badhuiscircuit zullen zijn: de badhuisquiz, massage, geurige badkruiden en het molaspel.

Het badhuiscircuit duurt ongeveer anderhalf uur. Per groepje leerlingen is er een begeleider nodig. De activiteit is geschikt voor groep 5 t/m 8. Voor het maken van een afspraak: [email protected]

Fietstocht langs de limes (buitenactiviteit door Vleuterweide, Veldhuizen en de Balije)

In opdracht van de gemeente Utrecht is een fietstocht langs de limes in Leidsche Rijn ontwikkeld. De fietstocht is te downloaden op www.echtgebeurd.nl. In de wijken Vleuterweide, Veldhuizen en De Balije staan acht grote limespanelen met informatie over de Romeinen en de limes. Bij deze panelen zijn opdrachten gemaakt. Print de opdrachten uit en stap op de fiets!

De fietstocht duurt ongeveer 1 tot 1 ½ uur. De fietsroute en de printversie van het opdrachtenboekje is te downloaden op www.echtgebeurd.nl

Echt Gebeurd! (op school en in de wijk) Echt gebeurd! is een erfgoededucatie project, speciaal ontwikkeld voor en over Leidsche Rijn, Vleuten en De Meern. Echt Gebeurd! stelt zich ten doel het rijke culturele erfgoed in de omgeving toegankelijk te maken voor de leerkrachten en leerlingen van de basisscholen. De geschiedenis heeft zich immers onder hun voeten afgespeeld en het is toch veel leuker om te leren over de Romeinen die ooit in de wachttoren vlakbij school gelegerd waren of de ridders die op het speelveldje de slag om het kasteel uitvochten? Door geschiedenis in de juiste historische context binnen de eigen leefomgeving te plaatsen, gaat de geschiedenis echt leven. Want wat je leert, is hier immers ooit Echt gebeurd!

Belangrijkste onderdeel van Echt gebeurd! zijn de verschillende lessen over het culturele erfgoed van Leidsche Rijn, Vleuten en De Meern. Vrijwel al deze lessen hebben als onderwerp een historisch interessante plek of vondst uit de omgeving. De lessen bestaan uit een docentenblad met o.a. achtergrondinformatie over het thema en één of meerdere opdrachten- en werkbladen voor de leerlingen. Bij veel lessen is ook een speciaal voor Echt

gebeurd! geschreven verhaal beschikbaar. De lessen kunt u vinden op de Echt gebeurd! website: www.echtgebeurd.nl. Ze zijn gratis te downloaden en met weinig voorbereiding te gebruiken in de klas of in de wijk. Bij Echt Gebeurd! hoort ook een plattegrond van de wijk(en), hierop staan de belangrijkste plekken in de wijk(en) aangegeven met speciaal daarvoor ontwikkelde iconen. Zo kun je in een oogopslag zien wat er zoal te vinden en gevonden is in Leidsche Rijn, Vleuten en De Meern. Deze plattegrond kan opgehangen worden in de klas, zodat hij altijd bij de hand is.

De plattegrond van Echt Gebeurd! is verkrijgbaar bij de Historische Vereniging Vleuten – De Meern, Dorpstraat 1, Vleuten. De plattegrond is op te halen op maandag- of dinsdagmiddag tussen 14.00u. en 17.00u.

Romeinen, museumkist op school (lesmateriaal voor op school) Deze grote kist zit boordevol producten en attributen die de lessen van midden- en bovenbouw met als thema “Romeinen” kunnen ondersteunen. In de kist zit een map vol met lesideeën, verhalen en suggesties om met de Romeinen aan de slag te gaan in de school. Alles is gebruiksklaar voor de leerkrachten en met weinig voorbereiding te gebruiken. De kist leent zich uitstekend ter ondersteuning van een Romeinenproject in de gehele school. De attributen uit de kist zijn ook te gebruiken voor een afsluitende tentoonstelling voor ouders en genodigden.

De kist is te leen voor een periode van maximaal 1 maand per school. Om een afspraak te maken om de kist op te halen kunt u mailen met [email protected] . De museumkist kan op maandag- of dinsdagmiddag tussen 14.00u. en 17.00u. opgehaald worden bij de Historische Vereniging Vleuten – De Meern, Dorpstraat 1, Vleuten. De Romeinen leskist is geschikt voor groep 5 t/m 8. Sommige onderdelen zijn ook voor de onderbouw geschikt.

Romeinen, Triplo! (binnenactiviteit op school en in de Vicus in De Meern) Triplo is een koffer die, zoals de Romeinse naam al zegt, bestaat uit drie onderdelen:

Kijken, Vergelijken en Verwerken In de koffer zitten 10 Romeinse vondsten. Het onderdeel “Kijken” vindt plaats in de klas. Door de attributen uit de koffer te onderzoeken, ontdekken de leerlingen de bijzonderheden van de Romeinse objecten uit de koffer. Deze les wordt door de leerkracht zelf gegeven. Vervolgens brengen zij voor het onderdeel “Vergelijken” een bezoek aan De Vicus: het museum van de Historische Vereniging Vleuten-De Meern -Leidsche Rijn. Onderdeel 3 “Verwerken” vindt vervolgens weer plaats in de klas onder leiding van de leerkracht.

De les “Kijken” vindt in de klas plaats en duurt ongeveer een half uur. De les “Vergelijken” vindt plaats in de Vicus en duurt ongeveer 1 uur. De les “Verwerken” vindt weer in de klas plaats en duurt ongeveer een half uur. De Vicus is het museum van de Historische Vereniging Vleuten – De Meern en bevindt zich aan de Vicuslaan in De Meern, nabij Castellum Hoge Woerd. Triplo is geschikt voor groep 6 t/m 8. De koffer is te reserveren door een mail te sturen naar: [email protected].

Romein in de klas: Barba de Veteraan... (op bezoek in de klas) Edutainer Hans Doornweerd kruipt in de huid van Arne, een Fries die Romein wilde worden en daarvoor 25 jaar als hulpsoldaat heeft gediend in het Romeinse leger. Na zijn afzwaaien trouwt Barba (Arne’s Romeinse naam) zijn vriendin, die zo samen met hun kinderen ook de Romeinse status krijgt. Zijn zijn opgespaarde soldij wordt geïnvesteerd in een herberg. Helaas kan Barba niet meer aarden in de burgermaatschappij en hij besluit bij te tekenen. Nu moet hij zijn militaire uitrusting weer bij elkaar zien te scharrelen en, met meedenken van de leerlingen, trekt hij een voor een alle onderdelen aan. Aan het eind van de les krijgen alle kinderen uitgebreid gelegenheid alles even te proberen en aan te passen. Uiteraard spelen de topvondsten in Leidsche Rijn een rol in het verhaal. Barba figureert in meerdere Echt

gebeurd!-verhalen.

Voor het bezoek moet minimaal 2 uren worden uitgetrokken. Contact met Hans Doornweerd kan worden opgenomen via [email protected] en de kosten van een les bedragen € 16,00, buiten de regio kunnen de reiskosten wat afwijken.

Galliër in de klas: Endorix de Galliër... (op bezoek in de klas)

Edutainer Hans Doornweerd kruipt in de huid van Endorix, een Germaan die sterk door de Gallische cultuur is beïnvloed. Hij vertelt in zekere zin hetzelfde verhaal als Barba de Veteraan, maar belicht dit meer vanuit “ons” standpunt. Hij vertelt o.a. over zijn huis en zijn kleding en vergelijkt dat met die van de Romeinen. Aan het eind van de les kunnen er twee jongens en twee meisjes verkleed worden als respectievelijk een inheems paar en een Romeins stel. Werd de Romeinse bezetting ervaren als een vloek of een zegen? Beide culturen worden vergeleken. Uiteraard spelen de topvondsten in Leidsche Rijn een rol in het verhaal.

Voor het bezoek moet minimaal 2 uur worden uitgetrokken. Contact met Hans Doornweerd kan worden opgenomen via [email protected] en de kosten van een les bedragen € 16,00, buiten de regio kunnen de reiskosten wat afwijken.

Middeleeuwen

Middeleeuwse kastelen (binnenactiviteit op school en bij de Vicus in De Meern) De Historische Vereniging Vleuten -De Meern -Haarzuilens kan op afspraak een kastelenlezing over de kastelen uit deze regio op school verzorgen. Als vervolg hierop kan een afspraak gemaakt worden om met de klas een bezoek te brengen aan de Vicus, het museum van de Historische Vereniging. Hier staan verschillende maquettes van de kastelen die ooit in het gebied gestaan hebben. Daarnaast is er ook een collectie van middeleeuwse voorwerpen aanwezig.

De kastelenlezing op school duurt ongeveer 1 uur. Het bezoek aan de Vicus duurt ook ongeveer 1 uur. Voor beide activiteiten dient een aparte afspraak gemaakt te worden. Dit kan per mail: [email protected] Extra begeleiding tijdens het bezoek is wenselijk. Deze activiteiten zijn geschikt voor groep 7 en 8.

Pelgrim in de klas: Henryc de Pelgrim... (op bezoek in de klas) Edutainer Hans Doornweerd kruipt in de huid van de Middeleeuwer Henryc. Deze vertelt over de rangen en standen in de samenleving en in de kerk, de na-ijver tussen keizer en paus, de rechterlijke willekeur en de onzekerheid binnen de onderste lagen der maatschappij, de straffen… Uitgebreid wordt verteld over pelgrimage. Henryc trekt een pelgrimskostuum aan en omgordt zich met alle reisbenodigdheden. Santiago de Compostella is zijn doel en natuurlijk wordt er verteld over de Heilige Jacobus. Uiteraard spelen de vroegere kasteeltjes in Leidsche Rijn een rol in het verhaal. De Pelgrim figureert in het Echt gebeurd!-verhaal “Geblakerde trots…”

Voor het bezoek moet minimaal 2 uur worden uitgetrokken. Contact met Hans Doornweerd kan worden opgenomen via [email protected] en de kosten van een les bedragen € 16,00, buiten de regio kunnen de reiskosten wat afwijken.

Tweede Wereldoorlog Museumkist Tweede Wereldoorlog (lesmateriaal voor op school) Een kist boordevol voorwerpen, lessen en suggesties om met de klas aan de slag te gaan met het thema: Tweede Wereldoorlog. De kist bevat een schat aan materialen uit de collectie van de Historische Vereniging Vleuten – De Meern – Haarzuilens. Als rode draad voor de lessen in de kist is het dagboek van Theo van den Berg gebruikt. Theo was ten tijde van de Tweede Wereldoorlog een jongen van 11 jaar en hield een dagboek bij van zijn ervaringen en belevenissen..

Daarnaast

verzamelde

hij

allerlei

materialen

uit

die

tijd.

Zijn

dagboekfragmenten spreken tot de verbeelding en geven de leerlingen een goed beeld van hoe het geweest moet zijn in de Tweede Wereldoorlog in Vleuten – De Meern. In de leskist bevindt zich ook de DVD: Kinderen van Toen voor kinderen van Nu (voor meer informatie over deze DVD, zie volgende tekst).

De kist is te leen voor een periode van maximaal 1 maand per school. Om een afspraak te maken om de kist op te halen kunt u mailen met [email protected] . De kist kan op maandag- of dinsdagmiddag tussen 14.00u. en 17.00u. opgehaald worden bij de Historische Vereniging Vleuten – De Meern, Dorpstraat 1, Vleuten. De Tweede Wereldoorlog leskist is geschikt voor groep 6 t/m 8.

DVD Kinderen van toen voor kinderen van nu (Tweede Wereldoorlog) Kinderen van toen en kinderen van nu gaan in gesprek met elkaar over de Tweede Wereldoorlog. Deze DVD is speciaal gemaakt voor basisscholen in de wijken: Vleuten – De Meern – Haarzuilens – Leidsche Rijn. De DVD is opgedeeld in vijf filmpjes van ieder ongeveer 10 tot 15 minuten. De volgende thema’s komen aan bod: het dagelijks leven, de Hongerwinter, de arbeidseinsatz, de bevrijding en bijzondere verhalen uit de regio. Tien kinderen hebben vijf volwassenen geïnterviewd die de Tweede Wereldoorlog als kind hebben meegemaakt! In de film zijn authentieke zwart-witbeelden van de Tweede wereldoorlog opgenomen.

Deze DVD bevindt zich in de leskist Tweede Wereldoorlog. De DVD is tevens te koop voor €15,00 bij de Historische Vereniging Vleuten- De Meern – Haarzuilens, Dorpstraat 1, Vleuten.

Grootmoeders tijd (1850-1950) Museumkist Grootmoeders tijd (lesmateriaal voor op school) Deze kist neemt de leerlingen mee naar Grootmoeders tijd. De tijd dat alles nog net even anders ging. In de kist een veelheid aan bijzondere voorwerpen uit de collectie van de Historische Vereniging VDMH. Deze voorwerpen vormen het uitgangspunt van een lessenserie waarin de leerlingen kennis maken met de gewoonten en gebruiken in de periode 1850-1950. Zo komen onder andere de bedrijvigheid in de regio, kinderarbeid en het huishouden aan bod. Ook bevinden zich een aantal voorwerpen in de kist die uitnodigen tot nader onderzoek door de leerlingen, aan hen wordt de vraag gesteld: Wat is dit? De museumkist biedt voldoende materialen om een project “Grootmoeders Tijd” te ondersteunen.

De kist is te leen voor een periode van maximaal 1 maand per school. Om een afspraak te maken om de kist op te halen kunt u mailen met [email protected] . De kist kan op maandag- of dinsdagmiddag tussen 14.00u. en 17.00u. opgehaald worden bij de Historische Vereniging Vleuten – De Meern, Dorpstraat 1, Vleuten. De museumkist Grootmoeders tijd is geschikt voor groep 5 t/m 8.

DVD Kinderen van toen voor kinderen van nu (Grootmoeders Tijd - Leven in de jaren ‘30) In de museumkist Grootmoeders Tijd zit een heel bijzondere DVD. Tien kinderen in de leeftijd van 9-12 jaar hebben vijf ouderen, die kind waren in de jaren ’30 van de vorige eeuw, geïnterviewd. De prachtige, grappige en emotionele verhalen, die de kinderen van toen verteld hebben, zijn gefilmd. In deze film ook veel oude zwart-wit filmpjes uit deze periode van de geschiedenis. De DVD is zeer geschikt om als inleiding voor de lessen uit de museumkist Grootmoeders Tijd te gebruiken. Een echte aanrader!

Deze DVD bevindt zich in de museumkist Grootmoeders Tijd. De DVD is tevens te koop voor €15,00 bij de Historische Vereniging Vleuten- De Meern – Haarzuilens, Dorpstraat 1, Vleuten.

Contactgegevens Websites 

Echt Gebeurd!



Historische Vereniging Vleuten – De Meern – Haarzuilens – Leidsche Rijn

www.echtgebeurd.nl www.histvervdmh.nl 

Castellum Hoge Woerd



Romeins erfgoed op de kaart

www.castellumhogewoerd.nl www.romeinsleidscherijn.nl Adressen 

Historische Vereniging Vleuten – De Meern – Haarzuilens – Leidsche Rijn Afhaaladres diverse leskisten/koffers, documentatiecentrum, geopend op maandag- en dinsdagmiddag 14.00u. – 17.00u. Dorpstraat 1, 3451 BH Vleuten T. 030-6774222



Castellum Hoge Woerd Burgemeester Middelweerdbaan 1-3, 3453 HR De Meern (Bij de rotonde 't Zand en Alendorperweg)



Vicus Bezoekerscentrum Historische Vereniging VDMH Vicuslaan 1000, 3454 LE De Meern (Naast plattelandswinkel Goes)

E-mailadressen voor het maken van een afspraak 

Birgit Postma, educatief medewerker Castellum Hoge Woerd en Historische Vereniging



Hans Doornweerd

[email protected] Voor het maken van een afspraak voor Romein, Gallier en Pelgrim in de klas

[email protected] 

Historische Vereniging VDMH [email protected]

Het educatie aanbod van afdeling Erfgoed Gemeente Utrecht en de Historische Vereniging Vleuten-De Meern-Haarzuilens is mede mogelijk gemaakt door