Economie en Oriëntatie Sabina Vrolijk- de França

Economie en Oriëntatie Sabina Vrolijk- de França

Inhoudsopgave

Aan de leerling ........................................................................................................................ 3 1 Economie als beroep ....................................................................................................... 4 1.1 Inleiding ............................................................................................................................. 4 1.1.1 Opleiding Algemeen Administratief Medewerker ...................................................... 4 1.1.2 Opleiding Algemeen Secretarieel Medewerker ......................................................... 10 2 Unit Economie: algemene oriëntatie .......................................................................... 17 2.1 Begrip Economie ............................................................................................................. 17 2.2 Geld verdienen: Inkomsten .............................................................................................. 19 2.3 Geld uitgeven: Uitgaven .................................................................................................. 22 2.4 Geld uitgeven: Betalen..................................................................................................... 24 2.4.1 Bankbiljetten en munten ............................................................................................ 24 2.4.2 Cheque ....................................................................................................................... 26 2.4.2.1 Invullen van een cheque: hoe werkt het? ............................................................... 27 2.5 Betaalpas en creditcard .................................................................................................... 30 2.5.1 Veilig gebruik van betaalpas en creditcard ................................................................ 32 2.5.2 Betaalpas en creditcard in het buitenland .................................................................. 33 2.6 Betalen via de bank .......................................................................................................... 34 2.7 Begroting ......................................................................................................................... 36 2.8 Een eigen bedrijf .............................................................................................................. 38 2.8.1 Eigen vermogen en vreemd vermogen ...................................................................... 38 2.8.2 Afdelingen binnen een bedrijf ................................................................................... 42 2.8.2.1 Afdeling inkoop ..................................................................................................... 43 2.8.2.1.1 Crediteurenadministratie .................................................................................... 43 2.8.2.2 Afdeling magazijn .................................................................................................. 44 2.8.2.3 Afdeling verkoop ................................................................................................... 45 2.8.2.3.1 Debiteurenadministratie ..................................................................................... 45 2.8.2.4 Afdeling personeelsadministratie ........................................................................... 48 Bijlage 1: extra cheques ........................................................................................................... 49 Bijlage 2: Caracteristicanan autenticidad placa Arubiano ....................................................... 51 Bijlage 3: Patronchinan riba placa Arubiano ........................................................................... 52

2

Aan de leerling

Je gaat nu kennismaken met de unit Economie. Misschien vind je het wel spannend omdat het iets nieuws is. Misschien denk je wel dat het erg moeilijk zal zijn. Als je eenmaal begonnen bent, merk je vast dat het een leuk en spannende unit is. Economie heeft namelijk veel te maken met het doen en laten van mensen. Het eerste hoofdstuk ga je kennismaken met de afdelingen binnen de unit Economie. In het tweede hoofdstuk krijg je een algemene oriëntatie, zoals inkomsten, uitgaven, geld enzovoort. Ik verwacht dat deze eerste kennismaking met het vak economie je goed zal bevallen en dat je er veel van opsteekt. Ik heb namelijk geprobeerd Economie en Oriëntatie speciaal voor jou te schrijven. Als laatste wil ik Soraya Peterson bedanken voor het corrigeren van deze reader. Veel succes! Sabina Vrolijk-de França

3

1

Economie als beroep

1.1 Inleiding Het vak “Economie en Oriëntatie” wordt gegeven als vak in het startjaar met als doel jou te oriënteren op de verschillende opleidingen die in de unit Economie beschikbaar zijn. Vervolgens zul je in trimester 1 een algemene oriëntatie krijgen van de verschillende vakken binnen de unit Economie1. Na het startjaar kan je één van deze twee opleidingen binnen de unit Economie kiezen, namelijk “Opleiding Algemeen Administratief Medewerker” of “Opleiding Algemeen Secretarieel Medewerker”. Deze twee opleidingen zullen eerst nader besproken worden.

Opdracht 1 Welke twee opleidingen kennen wij binnen de unit Economie? 1.

...................................................................................

2.

...................................................................................

1.1.1

Opleiding Algemeen Administratief Medewerker

Algemeen Voor elk bedrijf is het belangrijk dat de administratie goed wordt bijgehouden. Het begrip administratie komt van het woord administreren en betekent de systematische registratie van gegevens. De gegevens worden volgens vaste regels overzichtelijk vastgelegd. Meestal gebruikt de administratie een computer om de gegevens vast te leggen of te registreren. In de administratie worden alle gegevens die belangrijk zijn voor het bedrijf verzameld, beheerd en bewaard2. Een goede administratie is voor een bedrijf van groot belang. Meestal zegt men dat de administratie het hart van een bedrijf is. Via de administratie krijgt het management van een bedrijf informatie over de verkoop-, de winst- en verliescijfers, de bedrijfskosten en nog veel meer. Deze informatie wordt door de afdeling administratie gegeven door middel van periodieke overzichten. 4

Opdracht 2 Wat bedoelen we met administreren? ...................................................................................

Administratief Medewerker Iemand die in de administratie werkt heet een Administratief Medewerker. Een Administratief Medewerker houdt zich bezig met allemaal verschillende administratieve klussen die je tijdens jouw opleiding als Algemeen Administratief Medewerker ook zal leren 3. Als Administratief Medewerker zit je grotendeels achter een bureau in een kantoor. Als Administratief Medewerker heb je een uitvoerende rol en afhankelijk van de administratie kunnen de werkzaamheden variëren. Je komt ook soms in contact met interne- als externe personen. Als Administratief Medewerker houd je je bezig met het correct en efficiënt uitvoeren van de administratie van een bedrijf. Bepaalde dagelijkse taken kunnen zijn: het inboeken van facturen, kopiëren, documenten bewaren, facturen faxen, registreren van arbeidsuren en het afhandelen van bestellingen. Het kan nogal eens voorkomen dat je moet overwerken. Bijvoorbeeld rond de jaarwisseling. Dan moet er namelijk voor worden gezorgd dat de administratie van het afgelopen jaar wordt afgesloten.

Opdracht 3 A. Hoe wordt iemand die in administratie werkt genoemd?4 ................................................................................... B. Waar werkt een Administratief Medewerker meestal? ................................................................................... C. Wat voor rol heeft een administratief medewerker? ................................................................................... D. Noem bepaalde werkzaamheden die een administratief medewerker kan doen?  ...................................................................................  ..................................................................................  ...................................................................................  ...................................................................................  ................................................................................... 5

Wat zal je onder andere tijdens je opleiding als Algemeen Administratief Medewerker leren? Tijdens je opleiding zul je heel veel leren. Je leert onder anderen boekhouden en bedrijfsrekenen. Je leert hoe je schriftelijk of telefonisch met de klanten van het bedrijf om moet gaan5. Je leert hoe je met een computer om moet gaan en hoe je snel moet typen. Je leert teksten, brieven en cijfers in de computer verwerken. En je leert hoe je met de andere apparaten omgaat op het kantoor, bijvoorbeeld het fax- en kopieerapparaat. Daarnaast maak je verschillende opdrachten middels kantoorsimulatie.

Opdracht 4 Benoem een paar taken die je tijdens je opleiding als Algemeen Administratief Medewerker zult leren.  ...................................................................................  ..................................................................................  ...................................................................................  ...................................................................................  ................................................................................... Waar werk je? Een Administratief Medewerker kan in verschillende bedrijven en instellingen werken. Je kunt werk vinden bij alle bedrijven en instellingen met een afdeling administratie, zoals de administratie van het ziekenhuis, verzekeringsbedrijf, hotels, restaurants, accountantsbedrijven, handelsbedrijven en constructiebedrijven. Dit maakt de opleiding interessant omdat je na je opleiding bijna overal terecht kan. / 6

7

Opdracht 5 A. Waar kan een administratief medewerker werken? ................................................................................... B. Als je voor de opleiding administratief medewerker zou kiezen, waar zou je leuk vinden om te werken?  ...................................................................................  ..................................................................................  ...................................................................................  ...................................................................................  ................................................................................... 6

Beroepseisen: wat wordt er van je verwacht? Als je als administratief medewerker wilt werken, wordt onder andere het volgende van je verwacht: 

Je kunt nauwkeurig en geordend werken.



Je bent collegiaal en kan goed samenwerken.



Je beschikt over goede communicatieve vaardigheden.



Je moet zelfverzekerd, representatief en klantvriendelijk zijn.



Vaak werk je met vertrouwelijke informatie. Het is belangrijk dat je hiermee zorgvuldig om kunt gaan.



Je moet elke dag met geautomatiseerde informatiesystemen werken8. Opdracht 6

Welke beroepseisen beschik je al? Rondje invullen als het voor jouw van toepassing is o Ik ben collegiaal en kan goed samenwerken. o Ik kan nauwkeurig en geordend werken. o Ik beschik over goede communicatieve vaardigheden. o Ik ben zelfverzekerd, representatief en klantvriendelijk. o Ik kan met vertrouwelijke informatie werken. o Ik kan/vindt het leuk om elke dag met geautomatiseerde informatiesystemen te werken. Vakken De volgende vakken zullen in het 2de tot en met het 4de jaar verspreid behandeld worden: Nederlands, Engels, Spaans, Papiamento, Boekhouden, Bedrijfsrekenen, Wiskunde, Economie, Tekstverwerken (Word) en Blindtypen, Spreadsheets (Excel), Powerpoint, Administratieprogramma (Quickbooks), Algemene Kantoor Praktijk (AKP), Handelskennis/Rechts- en Wetskennis, Expressie, Persoonlijke en Maatschappelijke Vorming (PMV) en Lichamelijke Opvoeding9.

7

Opdracht 7 Noem alle vakken die je tijdens je opleiding als administratief medewerker zult krijgen:

 .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................

 .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................

Opdracht 8 Welke vakken denk je dat je leuk zult vinden?  ...................................................................................  ..................................................................................  ...................................................................................  ...................................................................................  ................................................................................... Kosten In principe worden alle boeken en stencils door de EPB voorzien. Het is wel handig als je een eigen computer thuis hebt, zodat je opdrachten of projecten kunt maken. Daarnaast kan je ook met bepaalde computerprogramma’s thuis oefenen, zoals Excel en Word. Het is echter niet verplicht10. Stage Tijdens de opleiding loop je twee stages; één in het derde jaar en één in het vierde jaar.

Opdracht 9 Hoeveel stages moet je lopen? ...................................................................................

8

Verder leren Uitstroomleerlingen Als je klaar bent met het tweede nivo (uitstroom), kan je meteen gaan werken. Je kan ook, als je klaar bent met het tweede nivo (uitstroom), doorstromen naar de eerste nivo (doorstroom). Dit hangt natuurlijk af van je cijfers. Als je klaar bent met de eerste nivo bij de EPB kan je bij de EPI studeren, unit Economie, afdeling administratie of secretarie. Doorstroomleerlingen Als je klaar bent met de doorstroom, kan je ook meteen gaan werken of verder bij de EPI studeren, bij de unit Economie, afdeling administratie of secretarie11.

Spreken de werkzaamheden je aan? Dan is het beroep als administratief medewerker misschien wel iets voor jou! Opdracht 10 Bekijk de volgende video’s:

12 13

/

http://www.florijn.nl/studiekiezer/beroepen/administrateur.aspx http://www.beroepeninbeeld.nl/beroep/bedrijfsadministratief-medewerker http://www.youtube.com/watch?v=tFin5SDwf-U&feature=player_embedded

9

1.1.2

Opleiding Algemeen Secretarieel Medewerker

Algemeen Als Secretarieel Medewerker krijg je van je werkgever een takenpakket toegewezen met de werkzaamheden die jij voor je rekening moet nemen. Als Secretarieel Medewerker krijg je van je baas een aantal opdrachten die je zelfstandig moet doen14. Secretarieel Medewerker Als Secretarieel Medewerker ben je een belangrijk onderdeel van een organisatie of afdeling. Je geeft secretariële assistentie aan het hoofd van een bepaalde afdeling en de medewerkers daarvan. De belangrijkste werkzaamheden van de afdeling receptie zijn: o

Telefoneren/ het geven van informatie;

o

Postverwerking;

o

Het schrijven van brieven.

Als Secretarieel Medewerker heb je meestal een vaste werkplek in het bedrijf waar je voor werkt. Het kan voorkomen dat je moet overwerken als het druk is15. Telefoneren/verschaffen van informatie Als Secretarieel Medewerker houd je de agenda van jouw leidinggevende of de hele afdeling bij. Belt er iemand om een afspraak te maken? Dan plan jij deze in. Je kijkt of je baas op dat moment nog geen afspraken heeft staan in zijn agenda. Dan noteer je de afspraak in zijn agenda en hoe lang het gesprek ongeveer gaat duren. Ook beantwoord je vaak de telefoon en verbind je deze door met de betreffende persoon. Als je bij de ingang van het gebouw of kantoor werkt, ontvang je op een gastvrije en vriendelijke manier de bezoekers. Nadat je doorgegeven hebt dat het bezoek gearriveerd is, bied je de persoon een kopje koffie aan.

Postverwerking De ingekomen post sorteer je en geef je aan de persoon waarvoor het bestemd is. Een bedrijf heeft ook te maken met uitgaande post. Dan moet je zorgen dat de post gefrankeerd wordt en naar het postkantoor wordt gebracht. Het schrijven van rapporten en brieven Als er een vergadering plaatsvindt, zul je hier in sommige gevallen bij aanwezig moeten zijn. Je notuleert dan de belangrijkste punten die besproken worden. Dit verwerk je later in een document dat je

10

vervolgens weer doorstuurt naar alle aanwezigen. In opdracht van jouw baas kan het voorkomen dat je brieven, rapporten of verslagen moet schrijven. Als je klaar bent, laat je de documenten aan jouw baas zien om ze te laten ondertekenen. Enkele andere dagelijks voorkomende werkzaamheden zijn: het bijhouden van een adressenbestand, kopiëren en het versturen van post.

Opdracht 11 Noem bepaalde werkzaamheden die een secretarieel medewerker kan doen.  ...................................................................................  ..................................................................................  ...................................................................................  ...................................................................................  ................................................................................... Wat zal je onder andere tijdens je opleiding als Algemeen Secretarieel Medewerker leren? Tijdens je opleiding zul je heel veel leren. Je leert onder anderen boekhouden en bedrijfsrekenen. Je leert hoe je schriftelijk moet rapporteren en hoe je telefonisch met de klanten van het bedrijf om moet gaan16. Je leert hoe je met een computer moet werken en hoe je snel moet typen. Je leert teksten, brieven en cijfers in de computer verwerken. En je leert hoe je met de andere apparaten omgaat op het kantoor, bijvoorbeeld het fax- en kopieerapparaat. Daarnaast maak je verschillende opdrachten middels kantoorsimulatie. Waar werk je? Een Secretarieel Medewerker kan in verschillende bedrijven en instellingen werken. Je kunt werk vinden bij alle bedrijven en instellingen met een secretariaat of binnen de afdeling administratie, zoals de secretariaat/administratie van het ziekenhuis, verzekeringsbedrijf, hotels, restaurants, accountantsbedrijven, handelsbedrijven en constructiebedrijven. Dit maakt de opleiding interessant omdat je na je opleiding bijna overal terecht kan17.

11

Beroepseisen: Wat wordt er van je verwacht? Als je als Secretarieel Medewerker wil werken, wordt onder anderen het volgende van je verwacht: 

Je kunt nauwkeurig en geordend werken.



Je vloekt niet.



Je bent collegiaal en kan goed samenwerken.



Je beschikt over goede mondelinge en schriftelijke uitdrukkingsvaardigheden.



Je moet representatief en klantvriendelijk zijn.



Je moet voor goede lichaamshygiëne zorgen.



Vaak werk je met vertrouwelijke informatie. Het is belangrijk dat je hiermee zorgvuldig om kunt gaan18.



Je moet elke dag met geautomatiseerde informatiesystemen werken.

Opdracht 12 Welke beroepseisen beschik je al? Rondje invullen als het voor jouw van toepassing is o Ik ben collegiaal en kan goed samenwerken. o Ik vloek niet. o Ik kan nauwkeurig en geordend werken. o Ik beschik over goede communicatieve vaardigheden. o Ik ben representatief en klantvriendelijk. o Ik kan met vertrouwelijke informatie werken. o Ik kan/vindt het leuk om elke dag met geautomatiseerde informatiesystemen te werken. o Ik ben zorgvuldig.

Vakken De volgende vakken zullen in het 2de tot en met het 4de jaar verspreid behandeld worden. Nederlands, Engels, Spaans, Handelscorrespondentie (Nederlands, Engels en Spaans), Papiamento, Boekhouden, Bedrijfsrekenen, Wiskunde, Economie, Tekstverwerken (Word) en Blindtypen, Spreadsheets (Excel), Powerpoint, Administratieprogramma (Quickbooks), Secretariaats/Algemene Kantoor Praktijk (AKP), Handelskennis/Rechts- en Wetskennis, Expressie, Persoonlijke en Maatschappelijke Vorming (PMV) en Lichamelijke Opvoeding. 12

Opdracht 13 Noem alle vakken die je tijdens je opleiding als secretarieel medewerker zult krijgen:  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................

 .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................  .......................................

Opdracht 14 Welke vakken denk je dat je leuk zult vinden?  ...................................................................................  ..................................................................................  ...................................................................................  ...................................................................................  ................................................................................... Kosten In principe worden alle boeken en stencils door de EPB voorzien. Het is wel handig als je een eigen computer thuis hebt, zodat je opdrachten of projecten kunt maken. Daarnaast kan je ook met bepaalde computerprogramma’s thuis oefenen, zoals Excel en Word. Het is echter niet verplicht19. Stage Tijdens de opleiding loop je twee stages; één in het derde jaar en één in het vierde jaar.

Opdracht 15 Hoeveel stages moet je lopen? ...................................................................................

13

Verder leren Uitstroomleerlingen Als je klaar bent met het tweede nivo (uitstroom), kan je meteen gaan werken. Je kan ook, als je klaar bent met het tweede nivo (uitstroom), doorstromen naar het eerste nivo (doorstroom). Dit hangt natuurlijk af van je cijfers. Als je klaar bent met de eerste nivo bij de EPB kan je bij de EPI studeren, unit Economie, afdeling secretarie.

Doorstroomleerlingen Als je klaar bent met de doorstroom, kan je ook meteen gaan werken of verder bij de EPI studeren, bij de unit Economie, afdeling secretarie20.

Spreken de werkzaamheden je aan? Dan is het beroep als secretarieel medewerker misschien wel iets voor jou! Opdracht 16 Bekijk de volgende video’s:

21 22

/

http://www.florijn.nl/studiekiezer/beroepenclips/secretaresse.aspx http://www.youtube.com/watch?v=Fo8aS35CeW4&feature=related http://www.youtube.com/watch?v=e40YjaDm3JY&feature=player_embedded

14

Opdracht 17 De volgende opdracht mag alleen of in groepen gemaakt worden. Het doel van de opdracht is om een algemeen beeld te formuleren van de Opleiding Administratief Mdewerker of Opleiding Secretarieel Medewerker. Zoek twee familieleden en/of kennissen die als Administratief Medewerker of Secretarieel Medewerker werken en stel de volgende vragen. Noteer de antwoorden zodat je een verslag kunt maken. 1. Waar werkt u? o Overheid:

..........................................................

o Prive:

..........................................................

2. Leeftijd o

20 – 25 jaar

o

41 – 45 jaar

o

26 – 30 jaar

o

46 – 50 jaar

o

31 – 35 jaar

o

51 – 55 jaar

o

36 – 40 jaar

o

55 – 60 jaar

3. Opleiding(en) o

EPB sector ..........................................................

o

Mavo

o

Havo/VWO ..........................................................

o

EPI sector

..........................................................

o

Universiteit

..........................................................

o

Overig

..........................................................

..........................................................

.......................................................... o

Extra

.......................................................... ..........................................................

4. Hoe lang werkt u bij het bedrijf? ..........................................................

15

5. Wat voor soort werk voert u uit? o

telefoon opnemen

o

gegevens in computer invoeren

o

notuleren

o

kopiëren

o

post versturen

o

faxen

o

facturen opstellen

o

bezoekers ontvangen

o

........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................ ........................................................................................................................

6. Wat heeft u geïnspireerd om dit werk te kiezen? .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. 7. Wat vindt u leuk van uw werk? .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. 8. Wat vindt u minder leuk van uw werk? .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. Extra: .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. .................................................................................................................................. 16

2 Unit Economie: algemene oriëntatie 2.1 Begrip Economie Samuel, Joshua, vader en moeder vormen een huishouden. Een huishouden kan uit één of meer personen bestaan, meestal een gezin. In een huishouden is sprake van economie. Eigenlijk betekent economie: huishoudkunde. Economie gaat over verschillende behoeften, het kiezen daartussen. Het gaat over inkomsten en uitgaven en hoe je daarmee omgaat.Bij jouw thuis is er ook sprake van economie. Wat iemand nodig heeft of graag wil hebben noemen we een behoefte. De behoeften van mensen verschillen23.

Opdracht 1 Zie bovenstaand overzicht en maak de volgende opdracht. A. Wat betekent economie? ................................................................................... B. Over wat gaat economie? ................................................................................... C. Wat is een behoefte? ................................................................................... D. Leg uit waarom de behoeften van mensen kunnen verschillen.  ...................................................................................  ..................................................................................  ...................................................................................  ................................................................................... Iedereen heeft een eigen smaak. Wat de een mooi vindt kan in de ogen van een ander afschuwelijk zijn, Meisjes hebben soms een andere belangstelling dan jongens. Het is meestal niet mogelijk aan al je wensen te voldoen. Je moet dus een keuze maken om bepaalde behoeften te realiseren. Het vervullen van behoeften noemen we consumeren. Je bent dan consument. Vaak vervul je een behoefte door iets te kopen 24.

17

Opdracht 2 A. Wat verstaan we onder consumeren? ................................................................................... B. Waarom is het vaak niet mogelijk aan al je behoeften te voldoen?  ..................................................................................  ...................................................................................  ...................................................................................

Voeding, kleding en woonruimte zijn noodzakelijke levensbehoeften, behoeften die echt nodig zijn. Deze behoeften noemen we basisbehoeften of primaire behoeften.

Opdracht 3 Hieronder staan een aantal behoeften. Geef aan welke tot de basisbehoeften behoren. Water – woonhuis – cd – playstation – boekentas – brood – schoenen

Naast basisbehoeften zijn er ook behoeften die minder of niet noodzakelijk zijn. Die noemen we secundaire behoeften. Voorbeelden zijn computer en tijdschriften. Veel van deze luxe behoeften zijn voor ons eigenlijk heel normaal geworden.

Opdracht 4 Zet de volgende behoeften in twee rijtjes: basisbehoeften en secundaire behoeften. Televisie – auto – boeken – water – fornuis – telefoon – spijkerbroek – friet – medicijnen – cola Basisbehoeften

Secundaire behoeften

18

Opdracht 5 Geef nog drie voorbeelden van secundaire behoeften.  ..................................................................................  ...................................................................................  ................................................................................... “Geld van vroeger”

Tussen verschillende behoeften moet vaak gekozen worden. Het gaat om prioriteiten: wat vind je noodzakelijk en wat vind je minder noodzakelijk? Behoeften van mensen verschillen. Wat voor de één een basisbehoefte is, kan voor de ander een luxe zijn. Behoeften kunnen veranderen in de loop der tijd. Bijvoorbeeld: mensen gaan tegenwoordig vaker op vakantie dan vroeger. Meestal vervul je een behoefte door iets te kopen.

2.2 Geld verdienen: Inkomsten Als je iets wil kopen moet je eerst geld verdienen. Je kunt op verschillende manieren geld verdienen. Eén manier hoe je geld kan verdienen is door ergens te werken. Dit soort inkomen wordt inkomen uit arbeid genoemd. Je verdient dan een loon of salaris. Dit is je brutoloon. Dat wil zeggen dat er nog een aantal bedragen van afgetrokken worden: belasting en premies. Het bedrag dat je daarna overhoudt, is het nettoloon. Bijna iedereen op Aruba verdient zijn geld door ergens te werken25.

Voorbeeld van loonstrookje van Gina Croes: Loonstrookje Gina Croes Bruto salaris

F 2.869,25

Totaal inhoudingen (belasting en premies)

-

Netto salaris

F 2.200,00

669,25

Opdracht 6 Zie bovenstaand overzicht en maak de volgende opdracht. A. Welk bedrag is het bruto salaris? .a. f 2.869,25 .b. f

669,25

.c. f 2.200,00 19

B. Welk bedrag is het netto salaris? .a. f 2.869,25 .b. f

669,25

.c. f 2.200,00 C. Hoeveel geld wordt op de bankrekening van mevrouw Gina Croes gestort? .a. f 2.869,25 .b. f

669,25

.c. f 2.200,00 Je kunt ook op andere manieren geld verdienen. De andere soorten inkomsten zijn: 

Winst (ganashi)



Rente (interes)



Huur Opdracht 7

Noem de vier soorten inkomsten:  ..................................................................................  ...................................................................................  ...................................................................................  .................................................................................. Winst ontvang je als je een eigen bedrijf hebt, rente ontvang je op een spaarrekening en huur ontvangt je als je bijvoorbeeld een huis of apartement aan iemand huurt 26/27.

Opdracht 8 Geef bij elk van de volgende zinnen aan om welk begrip het gaat. Kies uit: salaris – winst – rente – huur A. Mijnheer Vrolijk schat dat zijn bedrijf hem dit jaar f 50.000,- oplevert .................. B. Mia Werleman heeft f 1.500,- op haar spaarrekening staan  ............................... C. Alex Kock laat een student van de IPA op de bovenverdieping van zijn huis wonen  ............................ D. Jessica Ruiz werkt bij Certified als kassamedewerkster  ...............................

20

Opdracht 9 Wat kun je doen om extra geld te verdienen?  ...................................................................................  ...................................................................................  .................................................................................. Als je extra geld hebt, kan je deze op verschillende manieren sparen. Een van de manieren is om het geld op een spaarrekening te storten. Wanneer je geld op een spaarrekening zet, ontvang je rente. Rente is een vergoeding van de bank voor het sparen van geld. Het geld wordt dus bewaard om het in de toekomst te kunnen uitgeven.

Opdracht 10 A. Wat kan men doen als men extra geld heeft?28 ................................................................................... B. Wat is rente? ................................................................................... ................................................................................... C. Waarom spaart iemand bij de bank eigenlijk?  ...................................................................................  ...................................................................................  .................................................................................. D. Spaar je ook? Ja/Nee E. Antwoord = Ja: waarom spaar je? ................................................................................... F. Waar spaar je?  ...................................................................................  ...................................................................................  ..................................................................................

21

2.3 Geld uitgeven: Uitgaven Elk huishouden heeft ook te maken met verschillende uitgaven, zoals uitgaven voor 29/30: 

Telefoon



Water

Opdracht 11 Bedenk nog een paar uitgaven die bij jouw thuis worden gemaakt:  ...................................................................................  ...................................................................................  ..................................................................................  ...................................................................................  ...................................................................................  .................................................................................. De uitgaven van een huishouden worden meestal verdeeld in drie soorten uitgaven: 1. dagelijkse uitgaven 2. vaste lasten 3. incidentele uitgaven. Dagelijkse uitgaven De dagelijkse uitgaven zijn huishoudelijke uitgaven, zoals uitgaven van eten en drinken. Boodschappen vallen ook onder de huishoudelijke uitgaven . 31

Vaste lasten Vaste lasten zijn uitgaven die regelmatig terugkeren, meestal maandelijks, zoals: 

huur



rekening gas



rekening electra



rekening “cable”



rekening telefoonaansluiting 22

Incidentele uitgaven Incidentele uitgaven zijn: 1. uitgaven die je niet regelmatig doet, zoals het kopen van een nieuw auto. 2.

uitgaven waarop je niet rekent, zoals reparatie van een auto32.

Opdracht 12 Noem de drie soorten uitgaven:  ...................................................................................  ...................................................................................  ..................................................................................

Opdracht 13 Welke van de volgende uitgaven behoren tot de dagelijkse uitgaven? 1 Tube tandpasta , 2 Elmar, 3 Combo Taco Bell, 4 Nieuw spijkerbroek, 5 Reparatie auto, 6 Spel WII, 7 Nieuw lipstick, 8 Bruin Brood, 9 Supermarkt boodschappen, 10 Setar, 11 “Cable”, 12 Huur Welke van de volgende uitgaven behoren tot de vaste lasten? 1 Tube tandpasta , 2 Elmar, 3 Combo Taco Bell, 4 Nieuw spijkerbroek, 5 Reparatie auto, 6 Spel WII, 7 Nieuw lipstick, 8 Bruin Brood, 9 Supermarkt boodschappen, 10 Setar, 11 “Cable”, 12 Huur Welke van de uitgaven behoren tot de incidentele uitgaven? 1 Tube tandpasta , 2 Elmar, 3 Combo Taco Bell, 4 Nieuw spijkerbroek, 5 Reparatie auto, 6 Spel WII, 7 Nieuw lipstick, 8 Bruin Brood, 9 Supermarkt boodschappen, 10 Setar, 11 “Cable”, 12 Huur

23

2.4 Geld uitgeven: Betalen Je kunt op verschillende manieren de bovenstaande uitgaven betalen, bijvoorbeeld met: 

Bankbiljetten en munten



Cheque



Pinpas



Via de bank

2.4.1 Bankbiljetten en munten Een bankbiljet is papiergeld die als geld gebruikt wordt.Een munt is een stuk materie, meestal metaal dat als geld gebruikt wordt, gewoonlijk in de vorm van ronde platte schijfjes. Zowel de Arubaanse bankbiljetten als munten zijn wettige betaalmiddelen. Dit betekent dat ze overal aangenomen moeten worden. Bankbiljetten worden door de Centrale Bank van Aruba uitgegeven en munten worden in opdracht van de Arubaanse overheid uitgegeven33. Je kunt geen Arubaans geld in het buitenland gebruiken. Op Aruba wordt ook de dollar bijna overal geaccepteerd. Hier volgen alle munten die op Aruba gebruikt worden34.

Opdracht 14 Noem alle munten die wij op Aruba kennen (7 munten):  ...................................................................................  ...................................................................................  ..................................................................................  ...................................................................................  ...................................................................................  ..................................................................................  ................................................................................... 24

Doorgaans staat op een munt en bankbiljet de naam van het uitgevende land of instantie, de denominatie, een jaartal en een aantal symbolen; vaak zijn de gegevens (plaats, waarde en jaar) uit de kenmerken van een munt af te leiden. Munten hebben gewoonlijk een lagere waarde dan bankbiljetten.

Opdracht 15 Welke symbolen staan op de Arubaanse munten getekend?  ...................................................................................  ...................................................................................

Opdracht 16 Welk munt wordt nauwelijks gebruikt? ............................................................................................................................... Hier volgen alle bankbiljetten die op Aruba gebruikt worden:

Calco

Cascabel

Dori

Mero

Choco

Opdracht 17 Welk bankbiljet wordt nauwelijks gebruikt? 35 ...............................................................................................................................

25

Opdracht 18 Gina Croes heeft de volgende bankbiljetten en munten in haar tas: 

1 bankbiljet van f 100,-



2 bankbiljet van f 50,-



1 bankbiljet van f 25,-



13 munten van f 0,10



12 munten van f 1,-



5 munten van f 0,50



3 munten van 0,25

Hoeveel Arubaans geld zit er in totaal in de tas van Gina Croes? ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ............................................................................................................................... ...............................................................................................................................

Opdracht 19 Extra: Zie Bijlage 1 en 2 :regels bij het gebruik van bankbiljetten. Noem 4 punten voor het bepalen van de authenticiteit van een bankbiljet.  ....................................................................................................................  ....................................................................................................................  ....................................................................................................................  ....................................................................................................................

2.4.2 Cheque Een cheque is een betaalmiddel via een gedrukt stuk papier. Wordt ook wel geschreven als check. De cheque is nog steeds een veelvuldig gebruikt betaalmiddel. Ze worden door de bank verstrekt36/37. Heeft je moeder of vader een bankrekening, dan kunnen ze ook een chequeboek bij de bank bestellen. Niet alle winkels of bedrijven accepteren een cheque. Ze kunnen deze namelijk weigeren.

26

Hieronder zie je een voorbeeld van een cheque.

Opdracht 20 Hoe wordt een cheque ook geschreven? 38 ............................................................................................................................... In het volgende paragraaf wordt uitgelegd hoe je een cheque moet invullen. 2.4.2.1

Invullen van een cheque: hoe werkt het?

Op de cheque staat al het volgende gedrukt39: A. Je naam en adres (van degene die gaat betalen: in het engels “payee”) B. Het nummer van de cheque C. Het adres van de “branch” van de bank D. Het doorvoernummer van de bank (“transit number”) E. Het lopende rekeningnummer (“current account”)

27

In te vullen door jou persoonlijk : F. De naam van de persoon of het bedrijf die je gaat betalen, namelijk de begunstigde (in het engels “payor”). Je moet de naam van de persoon of het bedrijf volledig opschrijven. G. Bedrag die je gaat betalen H. Compleet geschreven berag met streepje erachter (als er teveel ruimte over is) I. Beschrijving van gekochte artikel (memo) J. Handtekening K. Datum

Opdracht 21 Je gaat op 16 september een nieuwe computer kopen. Je schrijft een cheque uit aan Computer-Zupport ter waarde van f 1.750,-. Vul het onderstaande cheque volledig in. Let op de bovenstaande punten.

Strookje Name _____________________________

Date ___________________

Cheque _______________________ Caya BO POR 2

101 DATE___________________

PAY TO THE ORDER OF

_________________________________ F ______________

___________________________________________________________ GULDENS One Happy Island Bank 1221 Main Street Oranjestad, Aruba 10001 FOR

___________________________ 53202719 6395139513

______________________________ 0101

40

28

Let op: A. Bij betalingen per cheque wordt - afhankelijk van het bedrag - om legitimatie gevraagd. Soms moet je twee verschillende legitimatiebewijzen tonen, zoals een identificatiebewijs, paspoort of rijbewijs. B. Vergeet vooral niet om daaronder je handtekening te zetten. Zonder handtekening is de cheque waardeloos C. Zorg altijd dat de cheque die je uitschrijft, gedekt is bij de bank. De limiet van de cheque is dan ook gelijk aan je banksaldo. D. Het is strafbaar om een ongedekte cheque uit te schrijven. Brengt dit je in de problemen dan is het vaak wel mogelijk om met de ontvanger af te spreken dat hij nog enkele dagen wacht met het innen van de cheque. De cheque geeft immers de garantie dat hij het geld zal ontvangen41.

Opdracht 22 A. Wanneer heeft een cheque geen waarde? ................................................................................... B. Mag de cheque niet door de bank gedekt zijn? ................................................................................... ................................................................................... C. Kun je ongedekte cheques uitschrijven? ................................................................................... Tips: Hier volgen er een paar tips bij het gebruikmaken van een cheque: 1. Gebruik cheques niet voor kleine bedragen (onder de f 15 of f 20). Zo voorkom je dat je met vele kleine cheques het overzicht verliest. 2. Gebruik bij voorkeur een zwarte pen. Laat voor het bedrag (in letters en in cijfers) geen ruimte vrij. Zet een streep in de niet gebruikte ruimte. 3. Noteer altijd op de strook naast of boven de cheque alle gegevens. Het kan (en mag) tot een jaar duren voor een cheque wordt geïnd! 4. Gebruik de cheques niet buiten Aruba.

29

5. Schrijf geen cheques uit waarop de naam van de begunstigde niet is ingevuld. Laat je het de begunstigde doen, wacht dan met het zetten van je handtekening tot de naam is ingevuld. 6. De datum die je vermeldt, moet de datum van uitgifte van de cheque zijn. Het invullen van een andere datum is een frauduleuze handeling. 7. Als je een fout op de cheque hebt gemaakt, schrijf dan met grote letters het woord “VOID” op de cheque. 8. Meld verlies of diefstal onmiddellijk bij je bank.42

Opdracht 23 A. Wanneer moet je een cheque NIET gebruiken? ................................................................................... B. Wat voor kleur pen moet je liever gebruiken bij het invullen van een cheque? ................................................................................... C. Wat moet je op de strook in het chequeboek opschrijven? ................................................................................... D. Mag je een cheque zonder naam van de begunstigde opschrijven? ................................................................................... E. Wat moet je doen als je een fout op de cheque hebt gemaakt? ................................................................................... F. Wat moet je doen als je een cheque of het chequeboek hebt verloren? ...................................................................................

2.5

Betaalpas en creditcard

Betaalpas Als men een rekening bij de bank heeft, kan men een betaalpas aanvragen, een “debetcard”. Men kan alleen de “debetcard” gebruiken als men de pincode (PIN  Persoonlijk Identificatie Nummer) van 4 cijfers kent.

Dit is een voorbeeld van een “debetcard” van Arubabank43. Bij een winkel betaal je via een betaalautomaat electronisch. Het bedrag dat je betaalt, wordt van je lopende rekening (“current account”) of van je spaarrekening afgetrokken. Ook kan men geld opnemen bij een geldautomaat, of ATM-machine. Je kunt zowel op Aruba als in het 30

buitenland geld opnemen bij een geldautomaat. In het buitenland moet je wel een extra bedrag betalen voor het opnemen van geld.

Opdracht 24 Geef bij elk van de volgende tekeningen aan om welk begrip het gaat. Je mag het begrip meer dan één keer gebruiken: Kies uit: Betaalautomaat – geldautomaat (ATM-machine) – debetcard/betaalpas

_________________

___________________

_________________

__________________

____________________ _____________________

Je kunt je rekeningen - zoals Setar, water, electra en “cable” - ook bij een geldautomaat/ATM-machine betalen. Je moet wel een schriftelijke aanvraag doen bij de desbetreffende bank / / / / / . 44 45 46 47 48 49

Opdracht 25 A. Wat kun je ook bij een geldautomaat betalen? ................................................................................... ................................................................................... B. Wat moet je bij je bank doen om bij een geldautomaat rekeningen te betalen? ................................................................................... Creditcard Men kan ook een creditcard aanvragen bij de bank50. Het woord “credit” betekent in het nederlands krediet. De bank verleent je een bepaald bedrag aan krediet. Het saldo dat men als krediet op de pas krijgt is onder andere afhankelijk van de hoogte van je salaris.

31

Opdracht 26 A. Wat verleent de bank bij het uitgifte van een creditcard? ................................................................................... B. Van welk bedrag is het saldo van de creditcard afhankelijk? ................................................................................... ................................................................................... Hoe werkt de creditcard? Als je iets gaat betalen, betaal je met je creditcard. Het bedrag wordt van het verleende saldo van je creditcard afgetrokken. De volgende maand betaal je gelijk een gedeelte van het bedrag terug aan de bank. Op deze manier kan je toch iets kopen zonder dat je meteen het geld bij de hand hebt. Je moet wel voorzichtig zijn, want het is toch geleend geld. Hier zie je een overzicht van de verschillende creditcards die er bestaan51 .

De meest gebruikte creditcards zijn visa en mastercard.

2.5.1 Veilig gebruik van betaalpas en creditcard Hier volgen een paar tips bij het gebruik van een betaalpas en een creditcard. 

Laat je niet afleiden tijdens een transactie bij een geldautomaat



Berg de pas na gebruik op een veilige plek op, waar een ander niet ongezien of ongemerkt je pas kan wegnemen.



Controleer ook minimaal een keer per dag of je betaalpas of creditcard nog in je bezit is.



Geef niemand je betaalpas of creditcard52. Opdracht 27

A. Iemand begint met jou te praten terwijl je bezig bent met het invullen van je PIN bij een geldautomaat. Wat moet je doen? ................................................................................... B. Waar moet je je pas bewaren? ................................................................................... 32

C. Hoe vaak moet je controleren of je betaalpas nog in je bezit is? ................................................................................... D. Mag je iemand anders je betaalpas of creditcard geven? ...................................................................................

Opdracht 28 Waar moet je je pas niet bewaren?  ...................................................................................  ...................................................................................  ..................................................................................  ................................................................................... Extra TIPS Hier volgen een paar tips bij het gebruik van de pincode van een betaalpas en een creditcard. 

Geef niemand je pincode



Schrijf je pincode niet op, maar leer deze uit het hoofd



Zorg dat anderen niet kunnen meekijken wanneer je jouw pincode intoetst



Scherm het toetsenbord tijdens het intoetsen van uw pincode af



Gebruik je pincode niet als wachtwoord of toegangscode53

2.5.2 Betaalpas en creditcard in het buitenland Hier volgen een paar tips die je in het buitenland kunt gebruiken. 

  

Je kunt met je betaalpas en creditcard overal bij een ATM-machine geld opnemen. De ATM-machine moet wel voorzien zijn van een maestro-logo (zie maestro logo onderaan) Je kan ook betalen via een betaalautomaat. Je moet je pincode intoetsen. Meestal wordt ook voor een legitimatiebewijs gevraagd. Zorg dat je altijd meerdere betaalmiddelen meeneemt, zoals een creditcard en contant geld (“cash”) van het desbetreffende land. Geef nooit je betaalpas of creditcard uit handen. Je moet kunnen zien wat ze ermee doen. 33



Neem het telefoonnummer van de “helpdesk” van de bank, indien je creditcard gestolen wordt / 54 55

Maestro-logo

2.6

Betalen via de bank

Je kunt ook je rekeningen bij een bank betalen. Je gaat met je facturen naar de bank van je voorkeur en betaalt je rekeningen.

Opdracht 29 Noem de banken die je op Aruba56 kent  ...................................................................................  ...................................................................................  ..................................................................................  ...................................................................................

Opdracht 30 Welke bank(en) wordt/worden door jouw familie gebruikt?  ...................................................................................  ................................................................................... Internetbankieren: online-banking Alle banken hebben een website, waar je online kunt bankieren, internetbankieren (“onlinebanking”) Dit betekent dat je alles via het internet kunt doen, ook je rekeningen betalen. Bij alle banken op Aruba kun je internetbankieren. Je moet natuurlijk de dienst bij de desbetreffende bank aanvragen. Je ontvangt van de bank een “calculator” 57.

34

Je kunt bij de website van de bank via internetbankieren (online banking): 1. betalen, 2. saldo raadplegen, 3. geld van de ene rekening naar de andere rekening sturen, 4. facturen betalen, 5. spoedopdrachten geven, 6. saldo of betalingen uitprinten.

Opdracht 31 Wat kan je allemaal doen met internetbankieren?  ...................................................................................  ...................................................................................  ..................................................................................  ...................................................................................  ...................................................................................  ................................................................................... Internetbankieren kan je overal doen, zowel op Aruba als in het buitenland. Je hebt alleen een lopende rekening bij de desbetreffende bank, computer met internetverbinding en de calculator nodig. Je kan ook bankieren via je mobiele telefoon.

Opdracht 32 Wat heb je nodig als je via internet wil bankieren?  ...................................................................................  ...................................................................................  ................................................................................... Hier volgt een lijst van de websites van de verschillende banken: 1. http://www.arubabank.com/ 2. https://bancodicaribeonline.com/ 3. http://www.cmbnv.com/ 4. http://www.rbtt.com/ar/personal/

35

Hieronder zie je een voorbeeld van een “calculator/random reader” van Banco di Caribe en Arubabank. Zonder de “calculator/random reader” kun je niet internetbankieren58.

calculator of random reader

Online banking

Bij alle banken op Aruba kun je internetbankieren: “online banking”

59 60 61 62

/ / /

Bekijk de demo voor internetbankieren van Arubabank63. http://www.arubabank.com/ABOVideos/ABOPASSVIDEO/ABOPASSVIDEO.html

2.7 Begroting Meestal wil iemand geld verdienen om aan zijn/haar behoeften te voorzien. Helaas kun je niet alles kopen. Je moet prioriteiten hebben. Je gaat niet zomaar je geld uitgeven. Vandaar dat je aangeraden wordt om een begroting op te stellen. Een begroting is een overzicht van je inkomsten en uitgaven die je verwacht.

Opdracht 33 Wat verstaat men onder het woord begroting? .................................................................................................................................... .................................................................................................................................... 36

Voorbeeld: stel je voor dat je moeder voor het komend jaar f 2.000,- per maand verwacht. Daarnaast krijgt ze aan huur f 800,- per maand.

Aan kosten betaalt ze f 200,- aan Setar, f 100,- aan WEB, f 300,- aan Elmar, f 55,- aan “Cable” per maand. Ze besteedt meestal f 450,- aan boodschappen per maand, f 500,- aan kleren per jaar en f 200 aan uitgaan per maand. Let op: in bovenstaand overzicht zijn niet alle kosten en opbrengsten opgenomen. Meestal geeft een huishouden geld aan meerdere uitgaven. Je moet rekening houden met alle uitgaven houden.

Begroting Inkomsten

Uitgaven

Salaris

12 x f 2000,- =

24,000

Setar

12 x f 200 =

2,400

Huur

12 x f 800,- =

9,600

Web

12 x f 100 =

1,200

Elmar

12 x f 300 =

3,600

“Cable”

12 x f 55 =

660

Boodschappen

12 x f 450 =

5,400

Totaal inkomsten

33,600

Kleren

500

Uitgaan

12 x f 200 =

Totaal uitgaven

500 2,400 16,160

Je moeder verwacht een totaal inkomen van f 33.600 en een totaal uitgaven van f 16.600,-. Dit betekent dat ze f 17.440,- overhoudt. Zo kan ze zien dat ze geld zal overhouden. Als ze geen geld zou overhouden, zou ze meer inkomsten moeten maken of minder uitgeven. Dit kan pas nagegaan worden bij het opstellen van een begroting. Dus het is belangrijk om een begroting op te stellen.

37

Opdracht 34 Stel op een overzicht van de inkomsten en uitgaven die je tante voor het volgend jaar verwacht / . 64 65

Voorbeeld: stel voor dat je tante voor het komend jaar f 1.800,- per maand verwacht. Aan kosten betaalt ze f 150,- aan Setar, f 80,- aan WEB, f 189,- aan Elmar, f 55,- aan “Cable” per maand. Ze besteedt meestal f 350,- aan boodschappen per maand, f 700,- aan kleren per jaar en f 150 aan uitgaan per maand.

Begroting Inkomsten

Uitgaven

Salaris

Setar Web Elmar “Cable” Boodschappen Kleren Uitgaan

Totaal inkomsten

Totaal uitgaven

Je tante verwacht een totaal inkomen van f .............................. en een totaal uitgaven van f ..................................... Dit betekent dat ze f ..................... overhoudt/tekort.

2.8 Een eigen bedrijf 2.8.1 Eigen vermogen en vreemd vermogen Het eerste dat je nodig hebt om een bedrijf te beginnen is geld. Stel je voor, dat je moeder een eigen bedrijf wilt beginnen. Ze wil namelijk blackberry telefoons verkopen. Ze heeft in de loop van de jaren genoeg geld bij elkaar gespaard, zodat ze het benodigde vermogen heeft. Ze kunt zeggen dat ze de blackberry telefoons gaat aanschaffen met haar eigen geld, haar eigen vermogen. Het eigen vermogen is het geld, waarover je de beschikking hebt en dat van jezelf is. In het bedrijfsleven is het precies zo: als een bedrijf een machine wil kopen, moet men ervoor zorgen dat men genoeg geld bij elkaar heeft gespaard om die machine te kunnen betalen.

38

Als je moeder geen genoeg geld heeft gespaard om de blackberry telefoons te kopen, kan ze twee dingen doen: doorsparen of geld lenen. Als je geld leent, spreek je van vreemd vermogen of schuld. Meestal kan een bedrijf niet alles met haar eigen vermogen betalen, vandaar dat ze geld lenen. Je moeder wil een bedrijf beginnen, namelijk “Blackberry 4U”. Ze beschikt over een eigen vermogen van f 55.000,-. Om de verschillende klanten te kunnen bezoeken, koopt ze een bestelauto van f 9.000,-. Zij koopt in een internationaal bedrijf een partij blackberry voor f 30.000,-. Zij is van plan de blackberrys in een ruimte naast jullie huis te verkopen. In haar winkel zullen rekken, vloerbedekking, lampen, een kassa enzovoort kopen. Voor het totale inventaris wordt f 6.000,- betaald. Dit met elkaar noemen we inventaris. Daarin worden de Blackberrys opgestald. Het geld dat over is, bewaart ze bij de bank.

We kunnen aan de hand van de bovenstaande gegevens een overzicht samenstellen. Uit dit overzicht moet blijken, hoeveel vermogen je moeder ter beschikking had en waaraan zij het geld heeft besteed. Het zou er zo uit kunnen zien: Besteed vermogen

Beschikbaar vermogen

Bestelauto

f 9.000,-

Inventaris

- 6.000,-

Blackberry

- 30.000,-

Kasgeld

- 10.000,-

Totaal

f 55.000,-

Eigen vermogen

f 55.000,-

f 55.000,-

Het bovenstaand overzicht wordt een balans genoemd, een beginbalans. Er is maar een kleine verandering nodig om van ons voorbeeld een balans te maken. Debet

Balans per 1 oktober

Winkelpand

Eigen vermogen

Inventaris

Vreemd vermogen

Credit

Goederenvoorraad Kas Bank Totaal

Totaal 39

Veel is er niet veranderd. Dat hoeft ook niet, want de balans is een overzicht met aan de ene kant de creditkant: het beschikbare vermogen en aan de andere kant de debetkant: het vermogen dat besteed is. Om duidelijk te maken, dat het besteed vermogen aan de ene kant even groot is als het beschikbaar vermogen aan de andere zijde, worden de debet- en de creditkant opgeteld. De balans ziet er normaal zo uit: Debet

Balans per 1 oktober

Winkelpand/Gebouw

Eigen vermogen (eigen geld)

Inventaris

Vreemd vermogen (schuld)

Credit

Goederenvoorraad Kas Bank Totaal

Totaal

Opdracht 35 Maak met behulp van onderstaande gegevens een balans per 1 oktober. Winkelpand f 195.000,-; inventaris f 75.000,-; goederenvoorraad f 70.000,-, kas f 3.750,-; bank f 12.000,-; vreemd vermogen f 185.750,-; eigen vermogen ........................

Debet

Balans per 1 oktober

Winkelpand

Eigen vermogen

Inventaris

Vreemd vermogen

Credit

Goederenvoorraad Kas Bank Totaal

Totaal

40

Opdracht 36 Maak met behulp van onderstaande gegevens een balans per 1 mei. Gebouw f 125.000,-; winkelinventaris f 65.000,-; goederenvoorraad f 45.000,-, kas f ............; bank f 15.000,-; vreemd vermogen f 85.000,-; eigen vermogen f 180.000,-

Debet

Balans per 1 mei

Credit

Gebouw

Eigen vermogen

Inventaris

Vreemd vermogen

Goederenvoorraad Kas Bank Totaal

Totaal

Opdracht 37 Maak met behulp van onderstaande gegevens een balans per 1 december. Bank f 13.000,-; kas f 1.500,-; vreemd vermogen f 107.000,-; goederenvoorraad f 40.000,Eigen vermogen f 82.500,-; inventaris f 50.000,-; gebouw f 85.000,-

Debet

Balans per 1 december

Gebouw

Eigen vermogen

Inventaris

Vreemd vermogen

Credit

Goederenvoorraad Kas Bank Totaal

Totaal

41

Opdracht 38 Maak met behulp van onderstaande gegevens een balans per 1 december. Bank f 6.000,-; kas f 500,-; debiteuren f 100.000,-; banklening f 60.000,-; crediteuren f 107.000,-; goederenvoorraad f 40.000,-; eigen vermogen f 82.500,-; winkelinventaris; f 50.000,-; gebouw f 85.000,-

Debet

Balans per 1 december

Gebouw

Eigen vermogen

Inventaris

Crediteuren

Goederenvoorraad

Banklening

Credit

Kas Bank Totaal

Totaal

2.8.2 Afdelingen binnen een bedrijf Als iemand een bedrijf gaat beginnen, beginnen ze meestal klein. Meestal doet één persoon dan al de inkoop, verkoop, betalingen etc.

Bij grote bedrijven worden meestal de werkzaamheden binnen de afdelingen gesplitst. Deze afdelingen zijn: 

afdeling inkoop



magazijn



afdeling verkoop



HR/personeel



Receptie



Administratie

42

2.8.2.1

Afdeling inkoop

De afdeling inkoop houdt zich voornamelijk bezig met de inkoop van goederen. De belangrijkste werkzaamheden binnen de afdeling inkoop zijn / : 66 67



Aanvragen van offertes



Bestellen van goederen



Controleren van orderbevestiging



Controleren van inkoopfacturen

Opdracht 39 Welke werkzaamheden worden bij de afdeling inkoop uitgevoerd?  ...................................................................................  ...................................................................................  ...................................................................................  ...................................................................................

2.8.2.1.1

Crediteurenadministratie

Meestal koopt een bedrijf producten op rekening. Later moet het bedrijf de rekening betalen. Als je op rekening produkten koopt, wordt je een crediteur genoemd. De leverancier stuur je een faktuur. De leverancier wordt in dit geval een crediteur van ons. Later, meestal na een maand, moeten wij de crediteur betalen68. De betaling wordt door de afdeling crediteurenadministratie verricht. De afdeling crediteurenadministratie voert in principe de subadministratie van de hoofdboekhouding. Dat wil zeggen, dat alle werkzaamheden met betrekking tot de administratie van de inkoopfacturen en crediteuren onder deze administratie vallen. De rekening crediteuren valt onder het vreemd vermogen van een bedrijf (credit-kant) Op de onderstaande balans komt de rekening Crediteuren ook voor: Debet

Balans per 1 oktober

Winkelpand

Eigen vermogen

Inventaris

Vreemd vermogen

Goederenvoorraad

Credit

Crediteuren

Kas Bank Totaal

Totaal 43

Opdracht 40 A. Hoe wordt je genoemd als je produkten op rekening koopt? ................................................................................... B. Betaalt een crediteur een faktuur meteen of later? ...................................................................................

2.8.2.2

Afdeling magazijn

Bij de afdeling magazijn komen alle bestelde artikelen binnen69. De belangrijkste werkzaamheden binnen de afdeling magazijn zijn: 

Inventariseren van de voorraad; Aan het begin of einde van een bepaald periode ga je inventariseren: de voorraad wordt geteld. Eventuele verschillen met de voorraadadministratie worden rechtgetrokken.



Invullen van interne bestelformulieren; De afdeling magazijn geeft met behulp van een intern bestelformulier aan de afdeling inkoop door, dat er goederen besteld moeten worden.



Vrachtbrieven invullen; De artikelen die verkocht worden, moeten verzendklaar worden gemaakt. De artikelen worden ingepakt en als het nodig is ook gewogen. Om de artikelen te kunnen verzenden, moet er voor de vervoerder een vrachtbrief worden ingevuld.

Opdracht 41 Je moeder heeft op 3 februari 26 Blackberry Torch in voorraad. Op 6 februari verkoopt ze 7 stukken, op 12 februari verkoopt ze 16 stukken. Hoeveel Blackberry Torch heeft ze op 12 februari in voorraad (na de verkopen)? ................................................................................... Opdracht 42 Welke werkzaamheden worden bij de afdeling magazijn uitgevoerd?  ...................................................................................  ...................................................................................  ................................................................................... 44

2.8.2.3

Afdeling verkoop

Binnen de afdeling verkoop worden er producten verkocht. Deze afdeling is heel belangrijk: hoe meer je verkoopt, hoe meer je verdient / . 70 71

De belangrijkste werkzaamheden binnen de afdeling verkoop zijn: 

Bij bepaalde bedrijven komen de klanten binnen en gaan de nodige artikelen kopen; een voorbeeld is het bedrijf van je moeder “Blackerry 4U”.



Sturen van een offerte naar een klant;



Afhandeling van een verkoop.

2.8.2.3.1

Debiteurenadministratie

Meestal worden de producten die verkocht worden, contant (“cash”) betaald. Ook kunnen klanten op rekening kopen. Ze betalen niet meteen (cumpra riba cuenta). Als een klant op rekening koopt, wordt de klant een debiteur genoemd / . 72 73

Toch moet de verkoop wel in de boekhouding/administratie worden verwerkt. Het geld dat we nog moeten ontvangen wordt op de rekening debiteuren geboekt. Op de onderstaande balans komt de rekening debiteuren ook voor:

Debet

Balans per 1 oktober

Winkelpand

Eigen vermogen

Inventaris

Vreemd vermogen

Credit

Debiteuren Goederenvoorraad Kas Bank Totaal

Totaal

45

Opdracht 43 Moeder verkoopt 10 blackberrys aan “ALL about BB” op rekening à f 825,- per stuk. “ALL about BB” krijgt 10% korting. Natuurlijk moet “ALL about BB” ook 1,5 % BBO betalen74.

Maak de faktuur voor “ALL about BB”.

Blackberry 4U

18 mei 2011

“We do business 4U”

Faktuur #

101

Caya Miyonario 13

Voor:

Verkoop van 10 BB

Aruba

Verkoop aan:

All About BB

Tel: + 297-582-2222

Caya Bon Pagado 16

Fax: + 297-582-2223

Aruba Tel: +297-582-1919 Fax: +297-582-1920

DESCRIPTION

Bedrag

SUBTOTAAL Korting

Make all checks payable to Blackberry 4U

THANK YOU FOR YOUR BUSINESS!

SUBTOTAAL BBO TOTAAL

46

Opdracht 44 Je moeder verkoopt 13 blackberrys aan “ALL about BB” op rekening à f 1.100,- per stuk. “ALL about BB” krijgt 15% korting. Natuurlijk moet “ALL about BB” ook 1,5 % BBO betalen. Vul de onderstaande faktuur in.

Blackberry 4U

18 mei 2011

“We do business 4U”

Faktuur #

101

Caya Miyonario 13

Voor:

Verkoop van 10 BB

Aruba

Verkoop aan:

All About BB

Tel: + 297-582-2222

Caya Bon Pagado 16

Fax: + 297-582-2223

Aruba Tel: +297-582-1919 Fax: +297-582-1920

DESCRIPTION

Bedrag

SUBTOTAAL Korting Cheques opschrijven op naam van Blackberry 4U

THANK YOU FOR YOUR BUSINESS!

SUBTOTAAL BBO TOTAAL

Opdracht 45 Voor de deur van het bedrijf van je moeder staat de volgende logo: Wat bedoelt ze eigenlijk? ......................................................................................

47

2.8.2.4

Afdeling personeelsadministratie

Bijna alle bedrijven kennen een afdeling personeelsadministratie of HR (Human Resources). De belangrijkste werkzaamheden binnen deze afdeling zijn75:     

Het aannemen van nieuw personeel Het invullen en bijwerken van personeelskaarten Het bijhouden van gewerkte uren De afwezigheid van personeel bijhouden Opstellen van arbeidsovereenkomsten.

Daarnaast kennen we ook de afdeling loonadministratie. Deze afdeling doet alles wat te maken heeft met lonen, salarissen en alle verplichtingen die zij na moet komen ten aanzien van belastingen en verzekeringen. De werkzaamheden zijn onder anderen:  

Het berekenen van lonen; Het invullen van aangifte loonbelasting/premies volksverzekeringen.

Zowel de afdeling receptie als administratie zijn in hoofdstuk 1 al nader besproken.

Opdracht 46 Welke afdelingen kennen we binnen een bedrijf?  ...................................................................................  ...................................................................................  ...................................................................................  ...................................................................................  ...................................................................................  ...................................................................................

48

Bijlage 1: extra cheques

Strookje Name _____________________________

Date ___________________

Cheque _______________________ Caya BO POR 2

102 DATE___________________

PAY TO THE ORDER OF

_________________________________ F ______________

___________________________________________________________ GULDENS One Happy Island Bank 1221 Main Street Oranjestad, Aruba 10001 FOR

___________________________ 53202719 6395139513

______________________________ 0102

Strookje Name _____________________________

Date ___________________

Cheque _______________________ Caya BO POR 2

103 DATE___________________

PAY TO THE ORDER OF

_________________________________ F ______________

\ ___________________________________________________________ GULDENS One Happy Island Bank 1221 Main Street Oranjestad, Aruba 10001 FOR

___________________________ 53202719 6395139513

______________________________ 0103

49

Strookje Name _____________________________

Date ___________________

Cheque _______________________ Caya BO POR 2

104 DATE___________________

PAY TO THE ORDER OF

_________________________________ F ______________

___________________________________________________________ GULDENS One Happy Island Bank 1221 Main Street Oranjestad, Aruba 10001 FOR

___________________________ 53202719 6395139513

______________________________ 0104

Strookje Name _____________________________

Date ___________________

Cheque _______________________ Caya BO POR 2

105 DATE___________________

PAY TO THE ORDER OF

_________________________________ F ______________

___________________________________________________________ GULDENS One Happy Island Bank 1221 Main Street Oranjestad, Aruba 10001 FOR

___________________________ 53202719 6395139513

______________________________ 0105

50

Bijlage 2: Caracteristicanan autenticidad placa Arubiano

76

51

Bijlage 3: Patronchinan riba placa Arubiano

77

52

Endnotes 1 2

http://www.best-job-interview.com/secretary-job-description.html

http://www.google.com/imgres?imgurl=http://img.gotodaily.com/intro/OfficeSchoolSupplies2.jpg&imgrefurl=http://www.gotodaily.com/OfficeSupplies/stores.html&usg=__tNVTmMFZmfnuyCsfQq4kjYAnvAI=&h=385&w=350&sz=28&hl=en&start=68&zoom=1&tbnid=5NSjOEinpDiqc M:&tbnh=149&tbnw=135&ei=YrX2TeXrHTX0QG2gaXuDA&prev=/search%3Fq%3Doffice%2Bsupplies%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D833%26tbm%3Disch&itbs=1&iact =hc&vpx=894&vpy=465&dur=1779&hovh=235&hovw=214&tx=147&ty=153&page=4&ndsp=22&ved=1t:429,r:20,s:68&biw=1259&bih=833 3 http://www.google.com/imgres?imgurl=http://rlv.zcache.com/100_percent_administrative_assistant_mugp1686814038878699872l9gv_400.jpg&imgrefurl=http://www.zazzle.com/100_percent_administrative_assistant_mug168681403887869987&usg=__ZqSeMetRd8BDQVbXFLRzSoQU74=&h=400&w=400&sz=19&hl=en&start=0&zoom=1&tbnid=xliXnVRNKbQtPM:&tbnh=124&tbnw=136&ei=dJ_2T cDbIKnw0gHMjN3tDA&prev=/search%3Fq%3Dadministrative%2Bassistant%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D833%26gbv%3D2% 26tbm%3Disch&itbs=1&iact=hc&vpx=122&vpy=251&dur=1139&hovh=225&hovw=225&tx=141&ty=134&page=1&ndsp=25&ved=1t:429,r:19 ,s:0&biw=1259&bih=833 4 http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.budgetcontractorschool.com/nancy_pic.JPG&imgrefurl=http://www.budgetcontractorscho ol.com/nancydrake.htm&usg=__ozzsezOR3CMFSHiVm9PgE2_6Ak=&h=1200&w=1600&sz=328&hl=en&start=25&zoom=1&tbnid=hFneaPAsICSLOM:&tbnh=152&tbnw=189& ei=3bL2TaX0IYHd0QGfrPmkAQ&prev=/search%3Fq%3Dadministrative%2Bassistant%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D833%26g bv%3D2%26tbm%3Disch&itbs=1&iact=hc&vpx=784&vpy=330&dur=187&hovh=194&hovw=259&tx=146&ty=106&page=2&ndsp=24&ved=1 t:429,r:22,s:25&biw=1259&bih=833 5

http://www.roc.nl/default.php?fr=details&id=2888

6

http://www.roc.nl/default.php?fr=details&id=2888

7

http://www.ehow.co.uk/about_7237612_job-description-contract-administrative-assistant.html

8

http://www.google.com/imgres?imgurl=http://i01.i.aliimg.com/photo/v0/103053251/Sell_Office_Supplies.jpg&imgrefurl=http://www.alibaba.co m/productfree/103053251/Sell_Office_Supplies/showimage.html&usg=__IsX6Rd0cf9cWRhzRN2xyzCufWow=&h=448&w=312&sz=36&hl=en&start=2 76&zoom=1&tbnid=PRoFze5yP_HoVM:&tbnh=171&tbnw=119&ei=Grf2TcSpAbn0QH826SpCw&prev=/search%3Fq%3Doffice%2Bsupplies%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D833%26tbm%3Disch&chk=sbg&itb s=1&iact=rc&dur=390&page=13&ndsp=23&ved=1t:429,r:9,s:276&tx=78&ty=107 9 Sector economie: Eindtermdocumenten voor de vakken op de EPB augustus 2008 10

http://www.google.com/imgres?imgurl=http://justmyoffice.com/jmn_up/salary_big.jpg&imgrefurl=http://www.justmyoffice.com/site_benefits.p hp%3FbenefitId%3D67&usg=__cF33QkUh_XUwQSIfKmgOfQ4fnec=&h=202&w=206&sz=11&hl=en&start=43&zoom=1&tbnid=jJBsSMePA qMk9M:&tbnh=153&tbnw=164&ei=wsL2TZHbGqbr0gGL7qCDCw&prev=/search%3Fq%3Dsalary%2Bslips%26hl%3Den%26biw%3D1259% 26bih%3D833%26tbm%3Disch&itbs=1&iact=hc&vpx=613&vpy=223&dur=344&hovh=161&hovw=164&tx=101&ty=116&page=3&ndsp=23& ved=1t:429,r:14,s:43&biw=1259&bih=833 11

http://www.roc.nl/default.php?fr=details&id=3593

12

http://www.beroepeninbeeld.nl/beroep/bedrijfsadministratief-medewerker http://internettv.opleidingenwerk.nl/default.php?fr=details&videoid=267

13

14

http://www.roc.nl/default.php?fr=details&id=2888

15

http://www.google.com/imgres?imgurl=http://wwwdelivery.superstock.com/WI/223/1538/PreviewComp/SuperStock_1538R7024.jpg&imgrefurl=http://www.superstock.com/stock-photos-images/1538R7024&usg=__3BOgFXonDLSu2Hzxu0YksG79rF4=&h=275&w=350&sz=120&hl=en&start=48&zoom=1&tbnid=U_B08Z_n9bNMVM:&tbnh=1 51&tbnw=193&ei=dJ_2TcDbIKnw0gHMjN3tDA&prev=/search%3Fq%3Dadministrative%2Bassistant%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih %3D833%26gbv%3D2%26tbm%3Disch&itbs=1&iact=hc&vpx=980&vpy=153&dur=1528&hovh=199&hovw=253&tx=147&ty=99&page=3&n dsp=25&ved=1t:429,r:5,s:48&biw=1259&bih=833 16

http://www.roc.nl/default.php?fr=details&id=2888

17

http://www.roc.nl/default.php?fr=details&id=2888

18

http://www.facebook.com/pages/I-love-my-secretary-job/211937275494380

19

http://www.google.com/imgres?imgurl=http://justmyoffice.com/jmn_up/salary_big.jpg&imgrefurl=http://www.justmyoffice.com/site_benefits.p hp%3FbenefitId%3D67&usg=__cF33QkUh_XUwQSIfKmgOfQ4fnec=&h=202&w=206&sz=11&hl=en&start=43&zoom=1&tbnid=jJBsSMePA qMk9M:&tbnh=153&tbnw=164&ei=wsL2TZHbGqbr0gGL7qCDCw&prev=/search%3Fq%3Dsalary%2Bslips%26hl%3Den%26biw%3D1259% 26bih%3D833%26tbm%3Disch&itbs=1&iact=hc&vpx=613&vpy=223&dur=344&hovh=161&hovw=164&tx=101&ty=116&page=3&ndsp=23& ved=1t:429,r:14,s:43&biw=1259&bih=833 20

http://www.roc.nl/default.php?fr=details&id=3593

21

http://www.florijn.nl/studiekiezer/beroepen/secretaresse.aspx

22

http://www.beroepeninbeeld.nl/beroep/bedrijfsadministratief-medewerker

53

23

http://www.google.com/imgres?imgurl=http://blog.digbypines.ca/wp-content/uploads/2010/12/Wedding-BudgetPiggybank.jpg&imgrefurl=http://blog.digbypines.ca/2010/12/10/how-to-create-a-weddingbudget/&usg=__mypbEY0vFcB2vD8wkvQFnpX55Os=&h=321&w=480&sz=15&hl=en&start=82&zoom=1&tbnid=tHRZlBlSavqfSM:&tbnh=15 4&tbnw=211&ei=kJ72TeS6MOXZ0QHO2NTwDA&prev=/search%3Fq%3Dbudget%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D833%26gbv% 3D2%26tbm%3Disch&itbs=1&iact=hc&vpx=958&vpy=69&dur=2059&hovh=183&hovw=275&tx=96&ty=118&page=5&ndsp=20&ved=1t:429, r:4,s:82&biw=1259&bih=833 24 http://www.google.com/imgres?imgurl=http://netteams.net/lg/images/SuperFoods.jpg&imgrefurl=http://lifesgift.org/&usg=__vuEZYShJYw7OlGd9E8DO7z9Mh0=&h=225&w=225&sz=13&hl=en&start=106&zoom=1&tbnid=0jQTAEVtv_I6qM:&tbnh=167&tbnw=163&ei=5r72TafhDqra0QGw3fGfCw& prev=/search%3Fq%3Dprimary%2Bnecessities%2Bfood%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D833%26tbm%3Disch&itbs=1&iact=rc& dur=140&page=6&ndsp=22&ved=1t:429,r:10,s:106&tx=65&ty=84 25 http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.skill-guru.com/gmat/wp-content/uploads/2011/05/moneybag791897.jpg&imgrefurl=http://www.skill-guru.com/gmat/tag/mbasalary/&usg=__F7vkM3qzLL3rFjVntDkiev3B1Zw=&h=400&w=313&sz=15&hl=en&start=0&zoom=1&tbnid=DDgG631feVoP1M:&tbnh=147&t bnw=112&ei=a8L2TZ2fOOXZ0QGJo7SsCw&prev=/search%3Fq%3Dsalary%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D833%26tbm%3Disc h&itbs=1&iact=rc&dur=359&page=1&ndsp=24&ved=1t:429,r:6,s:0&tx=65&ty=79 26 http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.lago-colony.com/ARUBA_MONEY_POSTER.jpg&imgrefurl=http://www.lagocolony.com/ARUBA_MONEY.htm&usg=__8Pv_9ZGJSyI6M1Ul8QweO7GaSc0=&h=1440&w=1152&sz=1774&hl=en&start=0&zoom=1&tbni d=SnyIf7V22reswM:&tbnh=166&tbnw=142&ei=VZH2TdSbKunZ0QHfquzuDA&prev=/search%3Fq%3Dmoney%2Baruba%2Bimage%26hl% 3Den%26sa%3DX%26biw%3D1259%26bih%3D833%26tbm%3Disch%26prmd%3Divns&itbs=1&iact=hc&vpx=1032&vpy=221&dur=7925& hovh=251&hovw=201&tx=133&ty=146&page=1&ndsp=20&ved=1t:429,r:9,s:0&biw=1259&bih=833 27 http://www.homedit.com/how-to-start-saving-money-for-a-house/ 28 http://www.google.com/imgres?imgurl=http://blog.intuit.com/wp-content/uploads/money-in-piggybank.jpg&imgrefurl=http://blog.intuit.com/money/5-ways-small-businesses-are-savingmoney/&usg=__fa00w0V1pXEsdek70rgmXyeBRPo=&h=282&w=425&sz=128&hl=en&start=0&zoom=1&tbnid=J9h69IA3qMl00M:&tbnh=14 8&tbnw=223&ei=AJT2TYiZBsfj0QHfvvHsDA&prev=/search%3Fq%3Dsaving%2Bpictures%26hl%3Den%26sa%3DX%26biw%3D1259%26b ih%3D833%26tbm%3Disch%26prmd%3Divns&itbs=1&iact=hc&vpx=606&vpy=277&dur=530&hovh=183&hovw=276&tx=128&ty=100&page =1&ndsp=24&ved=1t:429,r:9,s:0&biw=1259&bih=833 29

http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.thecinemas.aw/main/images/bg_logo_glow.png&imgrefurl=http://www.thecinemas.aw/mai n/MT/index.html&usg=__La91xwXT6FA8gtVTOcSl6wdqJ8c=&h=250&w=250&sz=51&hl=en&start=0&zoom=0&tbnid=rgi1FT9SOvEfvM:&tb nh=111&tbnw=111&ei=cMP2TeS2Oeu0AH35P2eCw&prev=/search%3Fq%3Dcredit%2Bcard%2Baruba%2Bplatinum%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D833%26tbm% 3Disch&itbs=1&iact=hc&vpx=922&vpy=228&dur=1872&hovh=111&hovw=111&tx=70&ty=49&page=1&ndsp=20&ved=1t:429,r:13,s:0&biw= 1259&bih=833 30

http://www.google.com/imgres?imgurl=http://thmb.inkfrog.com/thumbn/eurowalking/114054PEW.jpg%3D300&imgrefurl=http://cgi.ebay.com/ FitFlop-Supertone-Sneaker-Platinum-Pewter-NEW/170650626498%3Fpt%3DUS_Women_s_Shoes%26var%3D%26hash%3Ditem6d6fedbe0c&usg=__uMWC3M3qhgmMD6mDJbuKHKBM2 yQ=&h=300&w=300&sz=8&hl=en&start=243&zoom=1&tbnid=gJ3U2fBv9nFTWM:&tbnh=160&tbnw=213&ei=msT2TcrbPKqy0QGt3NydCw& prev=/search%3Fq%3Dcredit%2Bcard%2Baruba%2Bplatinum%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D833%26tbm%3Disch&chk=sbg&i tbs=1&iact=rc&dur=203&page=13&ndsp=20&ved=1t:429,r:7,s:243&tx=116&ty=95 31 http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.estateplanningsocal.com/images/text/trust-administrationb.jpg&imgrefurl=http://www.estateplanningsocal.com/trust-badministration.asp&usg=__9dyF__8ESy7_MmTJgObumDRUlCg=&h=319&w=425&sz=18&hl=en&start=106&zoom=1&tbnid=UHS9V5S_rK zUMM:&tbnh=146&tbnw=201&ei=RbT2TfnHDcfe0QH10bGHCw&prev=/search%3Fq%3Dadministration%2Bimage%26hl%3Den%26sa%3 DX%26biw%3D1259%26bih%3D833%26tbm%3Disch%26prmd%3Divns&itbs=1&biw=1259&bih=833&iact=rc&dur=140&page=6&ndsp=22 &ved=1t:429,r:2,s:106&tx=99&ty=64 32 http://hybrid-sports-car.com/wp-content/uploads/2011/02/Car-wrecks.jpg 33 http://www.cbaruba.org/cba/getPage.do?page=NOTES_AND_COINS_BANK_NOTES 34

http://www.google.com/imgres?imgurl=http://worldcoingallery.com/countries/circ_sets/Aruba.jpg&imgrefurl=http://worldcoingallery.com/coun tries/circ_sets/Aruba.html&h=355&w=1000&sz=120&tbnid=HTczKfLOoGp9uM:&tbnh=39&tbnw=110&prev=/search%3Fq%3Dcoins%2Baru ba%2Bflorin%2Bimage%26tbm%3Disch%26tbo%3Du&zoom=1&q=coins+aruba+florin+image&hl=en&usg=__WU8UCPDxbHeY93epjr9ImJ YgsBM=&sa=X&ei=YxXuTavKBcj00gHpspCZCA&ved=0CCUQ9QEwAg&dur=4805 35 http://www.cbaruba.org/cba/getPage.do?page=NOTES_AND_COINS_BANK_NOTES 36

http://www.google.com/search?q=cheque&hl=en&rlz=1R2SKPT_enAW431&prmd=ivns&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=SXrSTdeINGitgfz9PSsCg&sqi=2&ved=0CEEQsAQ&biw=1276&bih=803 37 http://www.arubabank.com/personal-banking/additional-services/checks 38

http://www.google.com/search?q=cheque&hl=en&rlz=1R2SKPT_enAW431&prmd=ivns&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=SXrSTdeINGitgfz9PSsCg&sqi=2&ved=0CEEQsAQ&biw=1276&bih=803 39 http://www.rbc.com/canada/financial/accounts/access.html 40 http://www.moneyinstructor.com/ws/wsprintchecks2.asp 41

http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.denisedonnelly.com/ebay/somethingcrafty/content/Cheque-book-and-pen012.jpg&imgrefurl=http://cgi.ebay.co.uk/8-x-Mother-Pearl-20mm-Beads-Charcoal-Grey-D04349/260614393280&usg=__SjzVPSTx5mqZQZt0Ru0WFx5fdc=&h=104&w=150&sz=11&hl=en&start=148&zoom=1&tbnid=IiHMI9V3YJ9a6M:&tbnh=83&tbnw=120&ei=OcX2Tb6SMorl0QHc4OWm Cw&prev=/search%3Fq%3Dcheque%2Baruba%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D833%26tbm%3Disch&itbs=1&iact=rc&dur=109& page=8&ndsp=20&ved=1t:429,r:15,s:148&tx=58&ty=28

54

42

43 44

45 46 47 48

http://www.allez-allier.com/spip/spip.php?article110 http://www.ing.nl/particulier/betalen/passen/index.aspx http://www.nmsprocessing.com/wireless_processing.php http://www.mylot.com/w/image/2355422.aspx http://www.zippycart.com/ecommerce-news/2201-square-drops-flat-transaction-fee.html http://www.ing.nl/particulier/betalen/passen/index.aspx

http://www.google.com/search?hl=en&rlz=1R2SKPT_enAW431&biw=1276&bih=803&tbm=isch&btnG=Search&aq=f&aqi=g6&oq=&q=atm% 20machines 49 http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.machinecreditcardinsight.info/images/hypercom-credit-cardmachine.jpg&imgrefurl=http://www.machinecreditcardinsight.info/hypercom-credit-card-machine.html&usg=__fEjGpAcuRkbJUbhAhowy9feNEo=&h=330&w=368&sz=15&hl=en&start=22&zoom=1&tbnid=BiLsi2B3DEOHnM:&tbnh=141&tbnw=157&ei=pending&prev=/sea rch%3Fq%3Dcreditcard%26hl%3Den%26rlz%3D1R2SKPT_enAW431%26biw%3D1276%26bih%3D803%26tbm%3Disch0%2C1031&itbs= 1&iact=hc&vpx=130&vpy=235&dur=1919&hovh=213&hovw=237&tx=64&ty=134&page=2&ndsp=23&ved=1t:429,r:18,s:22&biw=1276&bih= 803 50

http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.arubabank.com/files/visa_platinum_credit_card_th__1251733440.jpg&imgrefurl=http://ww w.arubabank.com/platinum-banking/visa-platinumcard&usg=__V6qF2fIaBxRNY3QBxHbeZ2D6g34=&h=483&w=750&sz=62&hl=en&start=0&zoom=1&tbnid=S5CdG6n0eP0GgM:&tbnh=155 &tbnw=240&ei=cMP2TeS2Oeu0AH35P2eCw&prev=/search%3Fq%3Dcredit%2Bcard%2Baruba%2Bplatinum%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D833%26tbm% 3Disch&itbs=1&iact=hc&vpx=146&vpy=104&dur=1123&hovh=180&hovw=280&tx=109&ty=105&page=1&ndsp=20&ved=1t:429,r:0,s:0&biw =1259&bih=833 51

http://www.google.com/imgres?imgurl=http://1.bp.blogspot.com/_hC3AFgkOoSI/TUR3fKZWnBI/AAAAAAAAAtY/NRBhKHK7akM/s1600/Cre ditCardLOGO2.jpg&imgrefurl=http://businessforuz.blogspot.com/2011/05/when-do-you-require-to-approach-credit.html&usg=__XB-XGL4U-KTOYeANxAxDN-yvmI=&h=298&w=425&sz=23&hl=en&start=0&zoom=1&tbnid=DDInDuBBNPLjM:&tbnh=142&tbnw=207&ei=4IHSTZ_qC4mEtgfT14mQCg&prev=/search%3Fq%3Dcreditcard%26hl%3Den%26rlz%3D1R2SKPT_enAW4 31%26biw%3D1276%26bih%3D803%26tbm%3Disch0%2C229&itbs=1&iact=hc&vpx=355&vpy=214&dur=6568&hovh=188&hovw=268&tx= 91&ty=130&page=1&ndsp=22&ved=1t:429,r:12,s:0&biw=1276&bih=803 52 http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.ccnetpay.com/blog/wpcontent/uploads/credit_card_security1.jpg&imgrefurl=http://www.ccnetpay.com/blog/credit-card-processing-ensuring-security-andprotection/&usg=__ayoyqWh3Z8IOanfhk2tDxhgdQfM=&h=283&w=424&sz=117&hl=en&start=60&zoom=1&tbnid=fUjbDhVlOp3JM:&tbnh=153&tbnw=247&ei=HKz3TY2kEKLf0QHE1uyBCw&prev=/search%3Fq%3Dcredit%2Bcard%26hl%3Den%26biw%3 D1259%26bih%3D833%26tbm%3Disch&itbs=1&iact=hc&vpx=376&vpy=198&dur=156&hovh=183&hovw=275&tx=155&ty=74&page=4&nds p=20&ved=1t:429,r:6,s:60&biw=1259&bih=833 53 http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.wereindebt.com/wp-content/uploads/2009/03/credit-cardtricks3.jpg&imgrefurl=http://www.wereindebt.com/sneaky-tricks-from-credit-card-vendors-part1/&usg=__gW_DXwO93S0wSxC2iRn1AR0b59Q=&h=320&w=320&sz=14&hl=en&start=20&zoom=1&tbnid=9G8X6TgAQcubTM:&tbnh=160 &tbnw=163&ei=HKz3TY2kEKLf0QHE1uyBCw&prev=/search%3Fq%3Dcredit%2Bcard%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D833%26t bm%3Disch&itbs=1&iact=hc&vpx=761&vpy=401&dur=78&hovh=225&hovw=225&tx=135&ty=93&page=2&ndsp=20&ved=1t:429,r:8,s:20&bi w=1259&bih=833 54 http://www.ing.nl/particulier/betalen/passen/betaalpas-en-creditcard-in-het-buitenland.aspx 55 http://www.goodlogo.com/extended.info/2987 56 http://www.arubabank.com/ 57 http://www.rbtt.com/ar/personal/ 58 http://www.bancodicaribe.com/ 59 http://www.arubabank.com/ 60 http://www.bancodicaribe.com/contact-us/ 61 http://www.rbtt.com/ar/personal/everydaybanking/cid-231706.html 62 http://www.mcb-bank.com/personal/banking/mcbhome 63 http://www.arubabank.com/ABOVideos/ABOPASSVIDEO/ABOPASSVIDEO.html 64 http://www.google.com/imgres?imgurl=http://2.bp.blogspot.com/wTKbEfRwNfI/TcqEVDLVDWI/AAAAAAAABRo/j39z8EVuNJk/s1600/cut_costs.jpg&imgrefurl=http://biztradeshows.blogspot.com/2011/05/how-to-cut-cost-while-displaying-at.html&usg=__aww1oLiTfloJHJsZLaQoNlvRnA=&h=755&w=694&sz=53&hl=en&start=0&zoom=1&tbnid=zqSzySwC6Me4qM:&tbnh=156&tbnw=143&ei=kJb2Te2TC6uq0AHqpb 3rDA&prev=/search%3Fq%3Dcost%2Bimages%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D833%26tbm%3Disch&itbs=1&iact=rc&dur=281& page=1&ndsp=22&ved=1t:429,r:14,s:0&tx=79&ty=66 65

http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.idahoforsale.org/images/Newsletter/budget2.jpg&imgrefurl=http://www.idahoforsale.org/n ew01.html&usg=__bPA64bJmEdmElyzI7IkUVlFglg=&h=300&w=400&sz=44&hl=en&start=82&zoom=1&tbnid=SmuwEwYCGwrmcM:&tbnh=155&tbnw=207&ei=kJ72TeS6M OXZ0QHO2NTwDA&prev=/search%3Fq%3Dbudget%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D833%26gbv%3D2%26tbm%3Disch&itbs=1 &iact=hc&vpx=140&vpy=230&dur=140&hovh=194&hovw=259&tx=134&ty=153&page=5&ndsp=20&ved=1t:429,r:5,s:82&biw=1259&bih=83 3 66 PAT: Freewheel door de kantoorpraktijk: leerboek leerjaar 3 67

http://www.google.com/imgres?imgurl=http://rimblogs.files.wordpress.com/2011/05/appworld.jpg%3Fw%3D585%26h%3 D252&imgrefurl=http://helpblog.blackberry.com/&usg=__PNX0MBFNAHYFmCNIBZcHSCA2GyI=&h=252&w=585&s z=13&hl=en&start=234&sig2=SkGcAuAryksvP0ptWDuBmA&zoom=1&tbnid=ddyJ70btNbGObM:&tbnh=131&tbnw=3

55

04&ei=OMoATsueCdShtwfl_NWaDg&prev=/search%3Fq%3Dblackberry%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D83 3%26gbv%3D2%26tbm%3Disch&chk=sbg&itbs=1&iact=hc&vpx=720&vpy=486&dur=4228&hovh=147&hovw=342&tx =124&ty=90&page=10&ndsp=21&ved=1t:429,r:14,s:234&biw=1259&bih=833 68 69 70

PAT: Freewheel door de kantoorpraktijk: leerboek leerjaar 3 PAT: Freewheel door de kantoorpraktijk: leerboek leerjaar 3 PAT: Freewheel door de kantoorpraktijk: leerboek leerjaar 3

71

http://www.google.com/imgres?imgurl=http://technoknowledge.files.wordpress.com/2011/05/blackberry-bold-9900angle.jpg%3Fw%3D700&imgrefurl=http://technoknowledge.wordpress.com/2011/06/03/blackberry-bold-9900delayed/&usg=__ovw6tOLFcpW6Movo2eMDCoSZDL4=&h=600&w=517&sz=167&hl=en&start=116&sig2=sSz4kUEz NYQH1zpP-bbEOQ&zoom=1&tbnid=R7zQ9uUwZm8RM:&tbnh=167&tbnw=144&ei=B8sATqU2yaO2B4_ZiZEO&prev=/search%3Fq%3Dblackberry%2Bbold%2B9 900%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D833%26gbv%3D2%26tbm%3Disch&itbs=1&iact=hc&vpx=330&vpy=11 3&dur=296&hovh=242&hovw=208&tx=110&ty=141&page=6&ndsp=23&ved=1t:429,r:18,s:116&biw=1259&bih=833 72 http://www.google.com/imgres?imgurl=http://cdn0.soyacincau.com/wp-content/uploads/2010/08/100817-blackberrytorch-50-percent-off.jpg&imgrefurl=http://www.soyacincau.com/tag/blackberry-torchreview/&usg=__zPmeQCGpn3Une5rMgai4uSr330A=&h=616&w=298&sz=40&hl=en&start=224&sig2=VeTskSVxi9k8x zakMVs49g&zoom=1&tbnid=RJlG3fK7HVbsqM:&tbnh=158&tbnw=76&ei=PcgATrinM9O4tweR1dmkDg&prev=/searc h%3Fq%3Dblackberry%2Btorch%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D833%26gbv%3D2%26tbm%3Disch&itbs=1 &iact=rc&dur=671&page=11&ndsp=24&ved=1t:429,r:16,s:224&tx=64&ty=51 73

PAT: Freewheel door de kantoorpraktijk: leerboek leerjaar 3

74

http://www.xprice.in/blackberry-curve-8520-price-specifications-features-2101/

75

PAT: Freewheel door de kantoorpraktijk: leerboek leerjaar 3 http://www.cbaruba.org/cba/readBlob.do?id=173 77 http://www.cbaruba.org/cba/readBlob.do?id=172 http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.trinpad.com/oss/gfx_office/tradeshowscreen_office.jpg&imgrefurl=http://www.trinpad.com/ oss/&usg=__cyOksU5xQohClstUQZ7PbDwTuPA=&h=743&w=500&sz=137&hl=en&start=0&zoom=1&tbnid=9buAk5awyNZUM:&tbnh=157&tbnw=106&ei=YrX2TeXrHTX0QG2gaXuDA&prev=/search%3Fq%3Doffice%2Bsupplies%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D833%26tbm%3Disch&itbs=1&iact =rc&dur=406&page=1&ndsp=24&ved=1t:429,r:9,s:0&tx=44&ty=72 http://www.google.com/imgres?imgurl=http://cultofmac.cultofmaccom.netdna-cdn.com/wordpress/wp-content/uploads/2010/01/apple-vsgoogle_2.jpg&imgrefurl=http://www.cultofmac.com/google-adds-iphone-app-store-links-to-mobilesearch/45587&usg=__5F2qOF9m7AMnypnDmc2eUjt6ks=&h=366&w=540&sz=70&hl=en&start=40&zoom=1&tbnid=nXciHa2595jkSM:&tbnh=138&tbnw=204&ei=hYP7TdOfHoro0QGbrbncAw&p rev=/search%3Fq%3Dgoogle%2Bimages%26hl%3Den%26sa%3DX%26biw%3D1259%26bih%3D833%26tbm%3Disch&itbs=1&iact=hc&v px=330&vpy=337&dur=777&hovh=185&hovw=273&tx=147&ty=95&page=3&ndsp=22&ved=1t:429,r:12,s:40&biw=1259&bih=833 (google apple) \ http://www.google.com/imgres?imgurl=http://www.postnet.com/img/image_officesupplies.jpg&imgrefurl=http://www.postnet.com/services/additional/officesupplies/&usg=__ud6VyX4oqEfNeNvJSTfdzlCWnWU=&h=136&w=180&sz=25&hl=en&start=116&zoom=1&tbnid=xSI3N9ZgrHSJAM:&tbnh =108&tbnw=144&ei=h5v7TfOcOqLi0QGAp9GZAw&prev=/search%3Fq%3Doffice%2Bsupplies%26hl%3Den%26biw%3D1259%26bih%3D8 33%26tbm%3Disch&itbs=1&iact=rc&dur=494&page=6&ndsp=24&ved=1t:429,r:21,s:116&tx=82&ty=71 76

56