Duurzame toeristische ontwikkeling: realiteit of fata morgana?
Inleiding 1 November 2013 René van der Duim
Even voorstellen: • buitengewoon hoogleraar ‘toerisme en duurzame ontwikkeling’ (Wageningen Universiteit); • docent aan de BSc Tourism (samen met NHTV Breda) en MSc Leisure, Tourism and Environment; • 10 promovendi (Afrika, Thailand, Nederland); • voorzitter ATLAS en vice-voorzitter IDUT. Zie ook: www.wageningenuniversity.nl/schooldecanen www.wageningenuniversity.nl/docenten
Een inleiding over de relatie toerisme, natuurbescherming, cultuur en ontwikkeling •
Het belang van biodiversiteit, natuur (en cultuur) en de bescherming daarvan;
•
De invloed van toerisme;
•
De wijze waarop toerisme kan bijdragen: voorbeelden uit Afrika.
Maar nu eerst:
Maar nu eerst:
1. Wat is de naam van dit uitgestorven dier? 2. Waar en wanneer is het laatste in gevangenschap levende exemplaar van deze diersoort gestorven?
De Quagga behoort tot de familie van de steppe zebra’s en is in 1883 uitgestorven. Het laatst in het wild levende dier is geschoten in 1878. De laatste quagga in gevangenschap stierf op 12 augustus 1883 in Artis in Amsterdam
Honderd jaar geleden: • angst voor uitsterven soorten; • begin van natuurbeschermingsorganisaties •1903 SPWFE: Society for the Preservation of the Wild Fauna of the Empire; •1905 Verenging tot behoud van Natuurmonumenten (Jac. P. Thijsse)
• oprichten reservaten en nationale parken; • toenemend besef dat natuurbescherming geld kost; • toerisme als inkomstenbron! In 1908 leverde jachtvergunningen in Oost-Afrika al direct en indirect zo’n 30.000 Engelse Pond op (Adams, 2004)
We zijn nu zo’n honderd jaar verder en………..
• WWF heeft zo’n 5 miljoen donateurs; • Natuurmonumenten in Nederland heeft 800.000 leden; • IUCN telt 1,000 overheden en NGO’s als lid en bijna 11,000 wetenschappers in meer dan 160 landen. • Inkomsten Conservation International in 2008: 223 miljoen $
…..we hebben met elkaar afgesproken dat het zo niet verder kan (CBD, MDG’s, CITES, Ramsar conventie……………)
Toch hebben we een groot probleem: “The central irony of the 20st Century for conservationists is that the remarkable growth in size and influence of their movement has been accompanied by accelerating destruction of nature” W.M. Adams, 2004: 228
Toerisme in “the Age of Stupid”???
“De vraag die ik me steeds stel is waarom hebben we de natuur niet gered toen het nog kon”
De eerste file in Nederland: 1955
Enkele kerngegevens:
1 : 12 banen; 8% mondiale werkgelegenheid; Directe (82 miljoen banen) en indirecte (160 miljoen) werkgelegenheid;
€ 650 miljard bestedingen; 3 x zoveel als ontwikkelingshulp; Ongeveer 9 % mondiaal BNP. In Nederland:
€ 30 miljard bestedingen; 400.000 banen; Totaal 35 miljoen vakanties waarvan 50% in buitenland.
De keerzijde: Toerisme als onderdeel consumptiemaatschappij: • bijdrage toerisme aan CO2 uitstoot en klimaatverandering (vooral via transport); • vervuiling van bodem en water; • veranderingen in landgebruik/aanleg toeristische voorzieningen; • fysiek contact en verstoring.
Milieu-effecten: • Bijdrage toerisme aan mondiale klimaat verandering ongeveer 5% • Hiervan wordt 75% veroorzaakt door transport • Ongeveer 9% van totale CO2 emissies van de Nederlandse economie;
Toerisme en biodiversiteit
positive and negative impacts direct and indirect impacts spatial scale time scale
land use
physical contact genes t o u r i s m
transport addition of matter accommodation
species withdrawal of matter
activities ecosystems addition of biota
withdrawal of biota
disturbance
b i o d i v e r s i t y
CULTUUR En met de relatie toerisme en cultuur is het niet veel anders:
CULTUUR
$ 20-25 10 tot 20% bereikt lokale bevolking
CULTUUR
CULTUUR
Stelling 1 Het is de natuur van het toerisme om onvoldoende tot geen verantwoordelijkheid te nemen voor de kern van het toeristisch product…….. mens en omgeving (cultuur, natuur en landschap)
De andere kant van de medaille Toch is er een draagvlak voor natuurbescherming….cultuurbehoud Ook onder toeristen…………
Wat wil men doen voor een meer duurzame vakantie?
diersoorten
ondernemen duurzaam opereert
verkennen
vakantiebestemming ben lokale bevolking
Bron: presentatie NBTC/NIP Vakantiebeurs 2010
Planet maatregelen krijgen de meeste steun: natuur en milieu milieu hebben
dichterbij huis
duurzaamheids label activiteiten ondernemen bevolking vakanties
Bron: presentatie NBTC/NIP Vakantiebeurs 2010
13 januari 2010 | 28
Aspecten
Totaal belang Grootste
Aantal Nebelang
derlanders % %
1. Geen kinderarbeid
6,7 mln
55
21
2. Goede werk- en leefomstandigheden voor de lokale bevolking
6,3 mln
52
11
3. Toenemend gebruik van duurzame energie
6,1 mln
50
14
4. Behoud van natuurgebieden en plant- en diersoorten
5,7 mln
47
10
5. Reduceren van afval
4,8 mln
40
8
6. Eerlijke handel met de lokale bevolking
4,8 mln
40
6
7. Tegengaan luchtverontreiniging
4,3 mln
36
6
8. Verminderen broeikasgassen-uitstoot
4,0 mln
33
7
9. Behouden lokale cultuur en erfgoed
3,1 mln
26
6
Stelling 2 Het aanwezige draagvlak onder toeristen moet zich niet alleen vertalen in goede bedoelingen maar vooral in actie en geld…..
Wat kan toerisme doen? Innovaties!!
Wat kan toerisme doen? Voorbeelden uit Afrika
in Afrika is natuurbescherming nauw verbonden met armoedevraagstuk
Centrale vraag Hoe kan toerisme bijdragen aan natuurbescherming en armoedebestrijding??? Voorbeeld 1: gorilla toerisme
Voorbeeld 2. ‘Private game ranching’ in Zuid-Afrika • 11.600 private game reserves; • 22 miljoen hectare (18% van land oppervlakte); • jacht, toerisme, ‘game auctions’ • van 500.000 (1965) naar 21 miljoen dieren (2013); • ongeveer 100.00 banen;
Voorbeeld 3 ‘Conservancies’ in Namibia • 1996: start wetgeving die rechten op wildlife en toerisme overdraagt aan lokale gemeenschappen die een management structuur oprichten (conservancies) •Bijna 80 geregistreerde conservancies in Namibia (2007); 118.000 km2 met 220.000 inwoners; • in komende tien jaar totaal 20% of Namibia’s land oppervlakte en 1/6 van de bevolking; • 30 joint venture lodges; 25 kampeerplaatsen; jacht-toerisme; • langdurige ondersteuning door o.a. USAID en WWF via LIFE (Living in a Finite Environment)-project
Voorbeeld 4 Conservation enterprises Koija Starbeds Ecolodge in Kenya
Conservation enterprises: “Commercial activities designed to create benefit flows that support a conservation objective” AWF: ongeveer 30 projecten in Oost en Zuid-Afrika (niet alleen toerisme: koffie, honing, vis etc.)
Koija Starbeds Ecolodge in Kenya • 8 bedden; • eigendom van Koija Group Ranch en Koija Community Trust; • management en bedrijfsvoering door Oryx Ltd.; • 1 manager en 25 medewerkers (gidsen, veiligheidsmedewerkers etc.); • indirecte werkgelegenheid : 75 mensen (culturele activiteiten, souvenirs etc.).
Koija Starbeds Ecolodge in Kenya • bijdragen donoren $ 48.000,- (direct) + $ 20.000,- (indirect) • bezettingsgraad minder dan 20%; • totale inkomsten $ 455.000,- (2001 – 2006); • winst $ 96.000,- (2001 – 2006) • directe bijdragen aan lokale bevolking $ 77.000,- (water- ,onderwijs- , gezondheidsprojecten e.d.)
Wat kan Europa leren van Afrika? Rewilding Europe • vergelijkbare netwerken van actoren (WWF; Conservation Capital; etc.) • vergelijkbare discussies en praktijken(the ‘Serengeti's of Europe’) • vergelijkbare beleisvraagstukken (‘landscape governance’)
•Zie Youtube: WURKS NatureToGo
Belangrijkste lessen van dit soort projecten tot nu toe: • het kost héél veel tijd en moeite (en geld) om tot succesvolle projecten te komen; • er zijn géén overal passende antwoorden; • nog steeds grote uitvoeringsproblemen (ongelijke verdeling baten; transparantie, conflicten, corruptie, gebrekkige scholing, human-wildlife conflicts etc.) • zonder lokale betrokkenheid en zeggenschap lukt het niet .
Enkele conclusies: • Discussie over ‘duurzaam toerisme’ vanaf begin negentiger jaren is nu ‘mainstream’; • Grote verscheidenheid aan projecten: problemen en oplossingen op verschillende schaalniveaus; • Toerisme wordt steeds belangrijker instrument voor natuurbescherming; • Consument steeds bewuster, maar ook (pro-)actiever? • Van overheid naar bedrijfsleven en partnerships;
Ingewikkelde discussies: • Vrijheid van reizen of ‘Gaan we te ver’? Moeten we wel zo nodig alles zien en doen wat ons zo aanlokkelijk en interessant toeschijnt en tot welke prijs moet daartoe ruimte en vrijheid worden geboden? Raad voor Natuurbeheer, 1995
• Natuur en cultuur een publiek of een privaat goed? • Natuur en cultuur worden elitair?
Mijn onderzoeksagenda: onderzoeksagenda op het snijvlak van toerisme, natuurbescherming en armoedebestrijding met focus op sub-Sahara Afrika • promotieonderzoek door Afrikanen • studenten van de MSc Leisure, Tourism and Environment zie o.a. mijn website WU
Hartelijk dank voor uw aandacht!
