Duurzaamheidsrapport De Aardappelverwerkende Industrie en Duurzaam Ondernemen

Duurzaamheidsrapport 2014 De Aardappelverwerkende Industrie en Duurzaam Ondernemen

Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie VAVI 11-7-2014 Het duurzaamheidsrapport 2014 is een vervolg van het Duurzaamheidsrapport 2010 en beschrijft op welke wijze de ondernemingen van de Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie (VAVI) gewerkt hebben aan de verdere verduurzaaming van hun bedrijfsvoering in de periode 2010-2014

Duurzaamheidsrapport 2014

Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie VAVI

Colofon Duurzaamheidsrapport 2014 De Aardappelverwerkende Industrie en Duurzaam Ondernemen. Rapportage VAVI Commissie Milieu, KWA Bedrijfsadviseurs B.V. (U. Looman en A. Keverling Buisman). Grafisch ontwerp en print www.knijnenburgproducties.nl. Rechten VAVI en KWA Bedrijfsadviseurs B.V. kunnen op geen enkele wijze aansprakelijk gesteld worden voor enige eventueel geleden schade door foutieve melding in deze rapportage. © VAVI, juli 2014. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan daaronder mede begrepen gehele of gedeeltelijke bewerking van het werk, zonder voorafgaande toestemming van VAVI. No part of this publication may be reproduced in any form by print, photo print, micro film or any other means without written permission by VAVI. Datum Relatienummer

11 juli 2014 11055

OPDRACHTGEVER VAVI AUTEUR(S) A. Keverling Buisman M.Sc.

BEWERKT GECONTROLEERD INITIALEN PARAAF

AKB/mst/km/mg 10-07-2014 UL

1



Profiel aardappelverwerkende industrie De Nederlandse aardappelverwerkende industrie bestaat uit zeven ondernemingen, met verschillende locaties en een branchevereniging. Hieronder worden de zeven ondernemingen beschreven en de branchevereniging, die de totstandkoming van dit rapport mogelijk heeft gemaakt. Agristo – www.agristo.nl Agristo N.V., opgericht in 1985, is een Belgische onderneming met hoofdzetel te Harelbeke (België) en bijkomende productievestiging te Tilburg (Nederland). Agristo is gespecialiseerd in het vervaardigen van diepgevroren en voorgebakken aardappelproducten met levering in meer dan 80 landen, waarvan Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk de belangrijkste exportmarkten zijn. Aviko – www.aviko.nl De ‘Aardappel Verwerkende Industrie Keppel & Omstreken’, ofwel Aviko, is in 1962 opgericht. In eerste instantie voor productie van verse frites, maar later ook van diepgevroren frites en gedroogde aardappelproducten. Tegenwoordig maakt Aviko deel uit van de Royal Cosun-groep. Met vijf productielocaties in Nederland en een aantal in het buitenland wordt een zeer breed scala van diepgevroren en koelverse aardappelproducten en maaltijden gerealiseerd. Farm Frites – www.farmfrites.com Farm Frites is sinds zijn ontstaan in 1971 een familiebedrijf, dat zich toelegt op het maken van een assortiment hoogwaardige, kwalitatieve aardappelproducten, zoals diepvries- en verse frites, aardappelvariëteiten, gepureerde producten en aardappelvlokken. Farm Frites heeft productievestigingen in Nederland, België, Frankrijk, Polen, Egypte en Argentinië. Lamb Weston/Meijer – www.lambweston-nl.com Lamb Weston / Meijer is gestart in 1994 als joint venture tussen Lamb Weston ConAgra Foods (USA) en Meijer Frozen Foods (NL). Lamb Weston / Meijer maakt diepgevroren aardappelproducten en gedroogde aardappelvlokken in 5 fabrieken: in Nederland (3), het Verenigd Koninkrijk (1) en Oostenrijk(1). Met een productiecapaciteit van 650.000 ton, biedt Lamb Weston / Meijer werk aan ruim 1.300 medewerkers. Samen met ConAgra Foods Lamb Weston, worden deze producten verkocht onder het merk Lamb Weston in meer dan 100 landen over de hele wereld. McCain – www.mccain.nl McCain heeft zich met 53 wereldwijde vestigingen ontwikkeld tot een wereldleider in diepvries producten, zoals frites, pizza’s, groenten en ovenmaaltijden. In Nederland startte McCain in 1972 met een vestiging in Werkendam, gevolgd door Lewedorp en Lelystad, die de laatste jaren zijn vernieuwd en uitgebreid. Sinds 2012 maakt CêlaVíta onderdeel uit van McCain. Het bedrijf bedient zowel de retail als de foodservice markt met Franse frites en (koelvers) aardappelspecialiteiten. Oerlemans Foods – www.oerlemans-foods.nl Oerlemans Foods heeft zich als teler, producent en leverancier gespecialiseerd op het gebied van vriesverse groenten, fruit en aardappelproducten. Oerlemans Foods heeft haar wortels in het zuiden van Nederland en is uitgegroeid tot een onderneming met vestigingen in Nederland, Rusland, Polen en Engeland. Peka Kroef B.V. – www.pekakroef.com Peka Kroef is een Nederlandse producent van gekookte aardappelproducten, met drie productie locaties en bestaat sinds 1970 als onafhankelijk familiebedrijf. Aanvankelijk hield het bedrijf zich uitsluitend bezig met de productie van geschilde aardappelen voor grootkeukenbedrijven en gekookte aardappelen voor de salade-industrie. Sinds 1999 levert Peka Kroef ook gekookte, gasverpakte aardappelen. Peka Kroef levert in West-Europa aardappelproducten aan AGF-handel, horeca, catering, salade-industrie, grootkeukens en retailorganisaties. VAVI – www.vavi.nl De VAVI, Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie, is een branchevereniging die de belangen behartigt van zeven ondernemingen binnen de Nederlandse Aardappelverwerkende Industrie. Internationaal is de VAVI beter bekend als DPPA, Dutch Potato Processors’ Association.

2



Voorwoord Het belang van duurzaam ondernemen binnen de aardappelverwerkende industrie is verder toegenomen. De Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie (VAVI) definieert duurzaam ondernemen als een vorm van ondernemen waarbij wordt gezocht naar een evenwicht tussen financieel-economische resultaten, sociale belangen en reductie van de milieubelasting. Hierbij wordt gekozen voor een pragmatische invulling. De aardappelverwerkende industrie wil als een betrouwbare, flexibele en globale speler de grondstof aardappel optimaal verwaarden, met minimale verspilling, met efficiënt energiegebruik, onder voedselveilige condities en gericht op innovatie. Zij wil gezien worden als een industrie die de markt bedient met aardappelproducten van hoge kwaliteit tegen een goede prijs. De kennis en ervaring, die de aardappelverwerkende industrie de afgelopen jaren heeft opgedaan, hebben ertoe geleid dat zij haar interne zaken goed geborgd heeft en weet welke vervolgstappen zij binnen haar fabriekspoorten kan maken. In VAVI-verband gaat daarom nu vooral de aandacht uit naar onderwerpen in de andere schakels van de aardappelketen, zoals het werken aan duurzaamheidsaspecten in de teelt, de beheersing van verantwoorde leefstijl, beschikbaarheid van voldoende (technisch) personeel, en de optimale verwaarding van bijproducten. Maar dat dit niet de enige duurzaamheidsonderwerpen zijn waar de aardappelverwerkende industrie aan werkt, kunt u lezen in dit Duurzaamheidsrapport. Hierin wordt een overzicht gegeven van de activiteiten op het gebied van duurzaam ondernemen gedurende de periode 2003-2013 en worden de thema’s voor de komende jaren beschreven. VAVI beschikt over een duidelijke visie. De uitdaging voor de komende jaren ligt dan ook vooral in succesvolle, integrale ketensamenwerking. Deze trend is begonnen met sturing op voedselveiligheid en kwaliteit. Nu zijn daar ook duurzaamheid en gezondheid bijgekomen. Door met dit Duurzaamheidsrapport transparantie te bieden over haar duurzaamheidsactiviteiten, hoopt VAVI ketenpartners te (blijven) enthousiasmeren om gezamenlijk nieuwe stappen te zetten in de verduurzaming van de aardappelketen. Drs. P.R.H.M. van der Linden Voorzitter

3



Managementsamenvatting Inleiding Omdat de laatste jaren duurzaamheidsthema’s binnen de aardappelketen, met name in de teelt belangrijker zijn geworden, heeft VAVI besloten om haar Duurzaamheidsrapport 2010 te actualiseren met dit rapport. De kennis en ervaring die de aardappelverwerkende industrie de afgelopen jaren heeft opgedaan, hebben ertoe geleid dat zij haar interne zaken, zoals water, energie en training van medewerkers, goed heeft geborgd en weet welke vervolgstappen zij binnen haar fabriekspoorten kan maken. In VAVI-verband gaat daarom nu vooral de aandacht uit naar onderwerpen in de andere schakels van de aardappelketen, zoals de beheersing van aardappelziekten, tarragrond en de optimale verwaarding van bijproducten. Dat dit niet de enige duurzaamheidsonderwerpen zijn waar de aardappelverwerkende industrie aan werkt, kunt u lezen in dit Duurzaamheidsrapport. Hierin wordt een overzicht gegeven van de activiteiten op het gebied van duurzaam ondernemen gedurende de periode 2005-2013 en worden de thema’s voor de komende jaren beschreven. Duurzaamheidsaspecten De aardappelverwerkende industrie kiest voor een pragmatische invulling van duurzaam ondernemen, die zij definieert als ‘een vorm van ondernemen’, waarbij gezocht wordt naar een evenwicht tussen sociale belangen (People), reductie van milieubelasting (Planet) en financieel economische resultaten (Profit)’. Het Duurzaamheidsrapport 2010 beschreef naast milieuaspecten ook diverse ‘People’- en ‘Profit’-thema’s. Focus lag daarbij in het bijzonder op de ketenstappen die onder beheer van de VAVI-lidbedrijven vallen. In dit rapport worden ook de duurzaamheidsthema’s van de andere ketenstappen beschreven, zoals teelt. Belangrijkste ontwikkelingen Productieomvang Tot 2011 schommelde de productieomvang binnen de aardappelverwerkende industrie rond de 3.300.000 ton verwerkte aardappelen. De aardappelverwerkende industrie is goed voor circa 3.500 werkplekken. In 2012 kwam dit cijfer voor het eerst boven de 3.500.000 ton, waarvan meer dan 30% afkomstig is van invoer. Qua aardappelteelopbrengst behoort Nederland tot de top qua opbrengst per hectare. Dit heeft onder andere te maken met het hoge kennisniveau, dat het toepassen van nieuwe technieken als precisielandbouw mogelijk maakt. In de afgelopen jaren zijn de afzetmogelijkheden voor de aardappelverwerkende industrie sterk toegenomen door de groei van de fastfoodsector in veel landen in de wereld. In Nederland treedt de sterkste groei op in het koelvers-segment. Dit wordt onder andere veroorzaakt door veranderende consumentenvraag. Wereldwijd stijgt de vraag naar convenienceproducten. VAVI en haar lidbedrijven zijn op een groot aantal ‘People’- en ‘Planet’-thema’s actief. In deze Managementsamenvatting worden de belangrijkste thema’s kort beschreven. Van de andere thema’s vindt u een stand van zaken in de hoofdtekst van het rapport. Verantwoorde leefstijl Vanuit gezondheidsperspectief is het verbeteren van de vetzuursamenstelling van voorgebakken aardappelproducten het belangrijkste duurzaamheidsthema voor de aardappelverwerkende industrie. In de periode 2003 tot 2010 zijn individuele VAVI-leden overgestapt van geharde plantaardige vetten 4



(meestal palmolie) naar ongeharde vetten, waarmee transvetzuren structureel zijn gereduceerd tot < 1% op vetbasis. Als tweede stap zijn diverse leden de afgelopen jaren overgeschakeld naar plantaardige olie, met veel lagere gehaltes aan verzadigde vetten, zoals zonnebloemolie. Hierdoor is de frituurolie, waarmee de aardappelverwerkende industrie werkt, gezonder geworden. Op het onderwerp verantwoorde leefstijl werkt VAVI nauw samen met andere stakeholders zoals: • Netwerk Herformulering Productaanbod (voorheen: Taskforce Verantwoorde Vetzuur-samenstelling) • FNLI voor wat betreft het Convenant Gezond Gewicht en de deelconvenanten Consument en Vrije Tijd, en Jongeren op Gewicht • Allianatie Verduurzaming Voedsel • Productschap Margarine, Vetten en Oliën voor het informeren van de consument. Palmolie In 2010 ondertekende de VAVI het Manifest van de Taskforce Duurzame Palmolie. VAVI-leden die voorgebakken aardappelproducten maken, committeren zich om gebruik van duurzame palmolie de norm te maken. Binnen de aardappelverwerkende industrie wordt inmiddels steeds vaker gebruik gemaakt van andere oliën dan palmolie, vanwege gezondheidsaspecten. Voor de palmolie die de sector gebruikt houdt de VAVI vast aan een gefaseerde uitrol van de invoering van gecertificeerde duurzame palmolie in de Nederlandse markt. Het commitment van de VAVI-leden is om per 2015 100% van deze palmolie in te kopen als Certified Sustainable Palm Oil (CSPO) conform RSPO-richtlijnen. In 2011 stond het aandeel duurzame palmolie van de VAVI nog op 10%, in 2013 is dit gegroeid naar 59%. De aardappelverwerkende industrie zit hiermee 9% boven het gestelde doel van 50% duurzame palmolie in 2013. Werkgelegenheid Een ontwikkeling die binnen de aardappelbranche speelt, is het naderende tekort aan technisch opgeleid personeel. Hiertoe is een strategisch overlegplatform opgericht, de Taskforce Human Capital Agenda Food. Er zal een regionale projectenstructuur opgezet worden, met als doel er gezamenlijk voor te zorgen dat de levensmiddelenindustrie in de toekomst verzekerd is van voldoende kwalitatieve en kwantitatieve instroom van medewerkers. Gewasbescherming Ondanks het gebruik van gezonde en gecertificeerde zaden en hygiënische maatregelen, zoals gewasrotatie, blijft het mogelijk dat ziekten en schimmels aanwezig zijn op de landbouwgrond. Vanuit het Productschap Akkerbouw is het project Effectief Middelenpakket gestart. Doel is het realiseren van een effectief gewasbeschermingsmiddelenpakket voor de akkerbouw, zodat een duurzame, rendabele teelt mogelijk blijft. Om verdere toepassing van gewasbeschermingsmiddelen te verminderen, is dit ook een thema binnen het Programma Precisie Landbouw van het Productschap Akkerbouw. Regionale projecten, zoals het project Schoon Water waar de Brabantse aardappeltelers aan deelnemen, hebben tot doel de emissie van gewasbeschermingsmiddelen naar het grond- en oppervlaktewater te verminderen. Door het toepassen van innovatieve technieken is de milieu belasting met meer dan 70% verlaagd ten opzichte van 2002. Rassenkeuze Een langlopend onderzoek vindt plaats ter voorkoming van Phytophtora Infestans. Dit tienjarige project loopt nog door tot 2016 en heeft tot doel om de milieueffecten (schade aan de aardappel) van de schimmelziekte met 75% te verlagen. Dit onderzoek maakt het inmiddels mogelijk om de ziekte te bestrijden met de helft van het percentage gewasbeschermingsmiddelen ten opzichte van 2006. 5



Het doel is om in 2016 een duurzaam aardappelras te hebben ontwikkeld met een resistentie tegen Phytophtora Infestans. Energieverbruik De aardappelverwerkende industrie neemt al sinds 1996 deel aan de meerjarenafspraken Energie-Efficiency met de overheid. Het absolute energieverbruik van de branche is door de jaren heen vrij stabiel gebleven, ondanks een stijging van het productievolume van 8,5%. De beoogde besparing van 1.455TJ in 2012 volgens het meerjarenplan (MJP) 2009-2012 is voor slechts 51% gerealiseerd. De verdiepende restwarmtestudie, die VAVI in 2011 heeft laten uitvoeren, geeft een goed inzicht in de mogelijkheden om met innovatieve restwarmtetechnieken als twin-coilsysteem, compressie warmtepomp en/of absorptiewarmtepomp restwarmte te benutten. Exacte terugverdientijden moeten echter op individueel bedrijfsniveau worden bepaald. Naast het reduceren van energieverbruik produceert de aardappelverwerkende industrie biogas bij de anaerobe zuivering van afvalwater. Tussen de jaren 2010-2013 bedroeg de totale biogasproductie binnen de aardappelverwerkende industrie meer dan 16 miljoen m3 per jaar. In het kader van het EnergieAkkoord, dat najaar 2013 is gesloten, is onduidelijkheid ontstaan over de continuering van de MJA-convenanten. VAVI heeft er vanwege de bereikte resultaten voor gepleit om de MJA-doelstellingen voort te zetten en passend te maken in de nieuwe structuur, echter op voorwaarde dat de administratieve lasten niet toe zullen nemen. Het Productschap Akkerbouw heeft bij wijze van casestudie van bevroren frites en tafelaardappelen de carbon footprints laten uitrekenen, om op basis hiervan de rekenregels voor het bepalen van de carbon footprints van verwerkte aardappelproducten te kunnen vaststellen. Waterverbruik De aardappelverwerkende industrie streeft naar een efficiënte en duurzame waterhuishouding. Zij maakt gebruik van leidingwater en grondwater en hergebruikt water uit het eigen proces voor de verwerking. Het specifiek waterverbruik (waterverbruik in m3 per ton gereed product) laat door de jaren heen forse reductie zien van 5,52 in 2005 tot 4,69 in 2013. Binnen individuele bedrijven lopen nog altijd projecten om het specifiek waterverbruik verder te verbeteren. Door deze verschillende waterinnovaties is de Nederlandse aardappelverwerkende industrie internationaal marktleider voor wat betreft het waterverbruik. Emissie N en P Om overbemesting en daarmee uitspoeling naar grond- en oppervlaktewater te beperken, ondersteunt de VAVI het Programma Precisie Landbouw (PPL), dat onderdeel is van het Masterplan Mineralenmanagement. Agrarische ondernemers krijgen binnen dit programma instrumenten in handen om de juiste hoeveelheid mineralen op de juiste plaats toe te dienen. Om stikstof te verwijderen uit proceswater wordt binnen de aardappelverwerkende industrie de zogenaamde verkorte stikstofroute met succes toegepast. Deze procesvoering vraagt substantieel minder energie voor beluchting en de slibproductie is beduidend lager. Een nieuwe, duurzame manier om de afvalwaterstromen die stikstof en fosfaat bevatten op te waarderen naar waardevolle producten met een economische waarde, is algenfarming. Enkele VAVI-lidbedrijven zijn betrokken bij onderzoek op dit gebied. 6



Voor fosfaatverwijdering uit afvalwater maakt de aardappelverwerkende industrie onder andere gebruik van Struvietvorming: binnen de VAVI hebben diverse lidbedrijven Struvietinstallaties als onderdeel van de waterzuiveringen geplaatst. Struviet is als fosfaatmeststof een duurzame vervanger van overige chemische fosfaatmeststoffen, maar algemene toepassing als meststof is een nog te ontwikkelen weg. Hindernis hierbij is de huidige wetgeving in Nederland. Bijproducten De aardappelverwerkende industrie ziet het gedachtegoed van de Biobased Economy als een belangrijke ontwikkelingsrichting. Bij de VAVI heeft een relatief groot deel van de reststromen – vanuit milieuoogpunt – een hoogwaardige toepassing als food & feed. In het kader van het Meerjarenplan Energie Efficiency 2009-2012 voor de branche, heeft VAVI in 2011 haalbaarheidsstudies uitgevoerd ten aanzien van de opwerking van zuiveringsslib, digestaat en/of struviet tot meststof en de winning van biopolymeren en fermentatieproducten uit aardappel reststromen. Met het oog op de winning van biopolymeren uit aardappelreststromen, heeft VAVI in 2012, de technische mogelijkheden van fermenteren van aardappelstoomschillen onderzocht en is een businessplan opgesteld. Aan de hand van dit businessplan is VAVI er niet in geslaagd om een geïnteresseerde marktpartij te vinden. Het is nu aan de individuele lidbedrijven om hun mogelijkheden rondom fermentatie in kaart te brengen. Voor een hoogwaardige toepassing van reststromen sluit de VAVI zich onder andere aan bij de Alliantie Verduurzaming Voedsel, ondersteund door de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI). Daarnaast lopen er acties bij individuele bedrijven. Op Europees niveau lobbyen de Europese brancheorganisatie voor de levensmiddelenen drankenfabrikanten FoodDrinkEurope en de Europese vereniging voor aardappelverwerkers (EUPPA), waar de VAVI lid van is, voor stimulerende weten regelgeving op dit gebied. Agenda voor de toekomst De verwachting voor de komende jaren is onzeker; de markt blijft onder druk staan vanwege lage prijzen. Belangrijke ontwikkelingen zijn de fluctuatie die plaatsvindt in de aardappelprijzen en de daling van de energieprijzen. Beide ontwikkelingen hebben een belemmerende invloed op nieuwe investeringen. Op de langere termijn groeit de wereldwijde vraag naar aardappelproducten jaarlijks met 2,5%. De sterkste groei in de EU vindt plaats in het koelvers-segment van de bewerkte aardappelproducten, ten koste van het diepvriessegment. In opkomende markten groeit daarentegen vooral de consumptie van diepvriesaardappelproducten. De internationale concurrentiepositie van de Nederlandse bedrijven is sterk, door het grote innoverende vermogen, de goede kwaliteit van de beschikbare grondstoffen en de eindproducten en door de samenwerking in de keten. De concurrentiepositie wordt verzwakt door de grote volatiliteit van de grondstofprijzen, de hoge vrachtkosten en handelsbelemmeringen en importrestricties van enkele landen, zoals Zuid-Afrika. VAVI heeft een duidelijke visie op duurzaamheid. In de onderstaande tabel worden de acties voor de belangrijkste duurzaamheidsaspecten voor de komende jaren aangegeven. 7



Tabel: duurzaamheidsaspecten voor de aardappelketen Duurzaamheidsaspect

Acties

Verantwoorde leefstijl

Uitvoeren van acties, al dan niet via het Netwerk Herformulering Productaanbod, FNLI, Initiatief Verduurzaming Fritesketen en de Taskforce Safety & Health, op het gebied van verantwoorde leefstijl. Gedacht wordt aan acties als het ontwikkelen van productnormen voor bijvoorbeeld het zoutgehalte in producten, consumenteninformatie (zoals Week van de Frites in oktober 2014) en verbetering vetzuursamenstelling.

Duurzame palmolie

Gefaseerde uitrol van de invoering van gecertificeerde duurzame palmolie op de Nederlandse markt, om per 2015 100% van deze palmolie in te kopen als ‘Certified Sustainable Palm Oil (CSPO).

Aankomend tekort aan (technisch) personeel

Opzetten van een regionale projectenstructuur door de Taskforce Human Capital Agenda Food, met als doel er gezamenlijk voor te zorgen dat de levensmiddelenindustrie in de toekomst verzekerd is van voldoende kwalitatieve en kwantitatieve instroom van medewerkers en dat goede medewerkers worden behouden voor de Agro & Food-sector.

Gewasbescherming

Verbreding van project Schoon Water voor Brabant, om bewezen maatregelen die goed zijn voor milieu én teler, over heel Noord-Brabant te verspreiden.

Rassenkeuze

Voortzetting van het tienjarig onderzoeksproject ‘Duurzaam Resistent tegen Phytophthora’ (DuRPh). Dit project loopt tot 2016.

Tarragrond

Actief volgen van de ontwikkelingen volgen rondom het onderzoek naar de eventuele gevolgen van chloorprofam in tarragrond die anaeroob in ‘werken’ (zoals taluds, geluidswallen, etc.) wordt toegepast, op de kwaliteit van het grondwater. Verder is de verwachting dat het Convenant Tarragrond/ Aardappelmoeheid in 2014 wordt ondertekend.

Energieverbruik

Verbetering energie-efficiency in de periode 2013-2016 met meer dan 19,6% ten opzichte van 2012. Gebruikersgroep Restwarmte samenstellen die tenminste eenmaal per jaar bijeenkomt om ervaringen uit te wisselen. Individuele lidbedrijven hebben zichzelf daarnaast tot doel gesteld om meer inzicht te krijgen in de CO2-uitstoot in de gehele keten en programma’s te definiëren die de uitstoot kunnen verminderen.

Waterverbruik

Individuele lidbedrijven stellen zich doelen om het specifiek watergebruik nog verder te reduceren door meer hergebruik van proceswater te bewerkstelligen.

Emissie N en P

Aansluiten bij reeds lopende initiatieven zoals Green Deal van de Unie van Waterschappen en het Ketenakkoord Fosfaatkringloop voor de opwerking van zuiveringsslib, digestaat en/of struviet tot meststof.

Bijproducten

VAVI-lidbedrijven volgen de ontwikkelingen rondom relevante biobased producten op de voet om te komen tot maximale en optimale benutting. van reststromen. Doel is uiteindelijk 100% hergebruik.

Transport

Individuele bedrijven hebben verbeterdoelstellingen geformuleerd. Er zijn geen initiatieven op brancheniveau.

Verpakkingen

Expertgroep Verpakkingen waarbij VAVI aangesloten is, stelt een preventieplan op voor 2018 ter verduurzaming van de gebruikte productverpakkingscombinaties. Individuele bedrijven willen met hun verpakkingsleveranciers in gesprek gaan over nieuwe innovaties op het gebied van verpakking en willen de mogelijkheden onderzoeken om verpakkingen op basis van duurzame grondstoffen geleverd te krijgen.

8



Inhoudsopgave PROFIEL AARDAPPELVERWERKENDE INDUSTRIE

2

VOORWOORD

3

MANAGEMENTSAMENVATTING

4

1 1.1 1.2 1.3 1.4

INLEIDING Achtergrond Terugblik en het nieuwe Duurzaamheidsrapport Afbakening rapport Aanpak, opbouw en leeswijzer

10 10 10 11 11

2 2.1 2.2

PROFIEL VAN DE AARDAPPELKETEN Inleiding De aardappelketen

13 13 13

3 3.1 3.2 3.3

DE AARDAPPELVERWERKENDE INDUSTRIE EN DE SOCIALE ASPECTEN Terugblik Duurzaamheidsrapport 2010 Uitgevoerde acties Toekomstige acties en doelen

17 17 17 23

4 4.1 4.2 4.3

DE AARDAPPELVERWERKENDE INDUSTRIE EN MILIEUASPECTEN Terugblik uitgevoerde acties Duurzaamheidsrapport 2010 Uitgevoerde acties Toekomstige acties en doelen

25 25 25 36

5 5.1 5.2

DE AARDAPPELVERWERKENDE INDUSTRIE EN ECONOMISCHE ASPECTEN Terugblik Relevante ontwikkelingen en toekomstige acties/doelen

38 38 41

BIJLAGEN 1 Samenstelling Milieucommissie VAVI 2 Bronvermelding

42 43

9


1


Inleiding

1.1 Achtergrond Al in 2001 heeft de Nederlandse aardappelverwerkende industrie verslag gedaan van haar activiteiten op het gebied van duurzaamheid, tijdens het symposium ´Samen met kwaliteit naar de top´. Als vervolg hierop heeft de sector in 2003 op sector niveau het rapport ´Duurzaamheid in de aardappelketen´ over de periode 1998–2003 gepresenteerd. In de periode 2009-2010 heeft de aardappelverwerkende industrie, wederom onder leiding van de Nederlandse branchevereniging Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie (VAVI), een Voorstudie uitgevoerd. In deze studie is een aantal kansen en bedreigingen, door middel van scenarioplanning, geïdentificeerd. Naar aanleiding daarvan is de verdere verwaarding van reststromen in het kader van Biobased Economy als nieuw duurzaamheidsthema opgepakt en heeft de VAVI het initiatief genomen om anno 2011 haar voortgang op het gebied van duurzaamheid wederom te presenteren, in de vorm van een Duurzaamheidsrapport 2010. De laatste jaren zijn duurzaamheidsthema’s binnen de aardappelketen en dan met name teelt, belangrijker geworden. VAVI heeft dan ook besloten om het rapport te actualiseren. 1.2 Terugblik en het nieuwe Duurzaamheidsrapport Duurzaam ondernemen en het integreren van duurzaamheid in de bedrijfsvoering staan hoog in het vaandel van de aardappelverwerkende industrie. De aardappelverwerkende industrie kiest voor een pragmatische invulling van duurzaam ondernemen, die zij definieert als ‘een vorm van ondernemen, waarbij gezocht wordt naar een evenwicht tussen sociale belangen (People), reductie van milieu belasting (Planet) en financieel economische resultaten (Profit)’. Het Duurzaamheidsrapport 2010 beschrijft naast milieuaspecten ook diverse ‘People’ en ‘Profit’-thema’s die uit de Voorstudie naar voren zijn gekomen. Focus lag daarbij in het bijzonder op de ketenstappen die onder beheer van de VAVI-lidbedrijven vallen. In dit rapport worden ook de duurzaamheidsthema’s van de andere ketenstappen beschreven, zoals teelt. In onderstaande tabel zijn zowel de duurzaamheidsaspecten opgenomen die in 2003 en 2010 als belangrijk zijn gekwalificeerd, als de thema’s die er vanwege de actualiteit aan toegevoegd zijn. Tabel 1.1: duurzaamheidsthema’s voor de aardappelketen 20031

20102

2013

§

• Trans- en verzadigde vetzuren

X

X

3.2.1

• Overgewicht en consumptie

X

X

X (verantwoorde leefstijl)

X

X

3.2.2

X

X

3.2.3

• Werkgelegenheid en ziekteverzuim

X

X

3.2.4

• Training van medewerkers

X

X

3.2.5

• Arbeidsveiligheid

X

X

3.2.6

PEOPLE Sociale aspecten in relatie tot volksgezondheid:

• Duurzame palmolie • Acrylamide

X

Sociale aspecten in relatie tot medewerkers:

10



20031

20102

2013

§

• Gewasbescherming

X

X

X

4.2.1

• Rassenkeuze

X

X

X

4.2.2

• Tarragrond

X

X

X

4.2.3

• Energieverbruik

X

X

X

4.2.4

• Waterverbruik

X

X

X

4.2.5

• Emissie N en P

X

X

X

4.2.6

• Verstoring leefomgeving

X

X

X

4.2.7

• Bijproducten

X

X

X

4.2.8

• Transport

X

X

4.2.9

• Verpakkingen

X

X

4.2.10

• Toegevoegde waarde aan de economie

X

X

5.1.1

• Financiële ondersteuning

X

X

5.1.2

• Samenwerking met kennisinstellingen en overige stakeholders

X

X

5.1.3

• Informatievoorziening

X

X

5.1.4

PLANET

PROFIT

1 2

Bron: Duurzaamheid in de aardappelketen 2003 Bron: Duurzaamheidsrapport 2010 De aardappelverwerkende industrie en Duurzaam Ondernemen, 2011

De inhoud van dit Duurzaamheidsrapport is vastgesteld door de Milieucommissie van de VAVI. 1.3 Afbakening rapport Dit rapport schetst een beeld van de aardappelverwerkende industrie; de schakel tussen de teler/producent en de consument/eindafnemer. Er wordt alleen met betrekking tot de industriële verwerking van consumptieaardappelen gerapporteerd; poot- en zetmeelaardappelen vallen buiten de scope van dit rapport. Dit rapport geeft de voortgang en activiteiten van de Nederlandse aardappelverwerkende sector weer, voor de periode 2003 tot en met 2013. Dit rapport heeft betrekking op de Nederlandse aardappelverwerkende industrie. Aan dit rapport hebben zeven ondernemingen meegewerkt (Aviko, Agristo, Farm Frites, LambWeston/Meijer, McCain, Peka Kroef en Oerlemans Foods). Oerlemans Foods is lid van zowel de Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie (VAVI) als van de vereniging voor de groente- en fruitverwerkende industrie (VIGEF). Oerlemans Foods is voor alle gegevens meegenomen in het Duurzaamheidsrapport 2014. In het kader van de Meerjarenafspraken Energie-efficiency neemt Oerlemans Foods deel via VIGEF. In de paragraaf over energieverbruik is gebruik gemaakt van het VAVI MJA-Sectorrapport 2012 en 2013. Daarin is Oerlemans Food niet meegenomen. 1.4 Aanpak, opbouw en leeswijzer Aan de hand van de indicatoren in het 2010-rapport en de daarin geplande acties, is een enquête uitgestuurd naar de lidbedrijven. De enquête is door alle zeven ondernemingen ingevuld. De individuele enquêtes zijn vervolgens tot sectorniveau samengebracht. Daarnaast is er een aparte 11



enquête door de branchevereniging VAVI ingevuld, die informatie op sectorniveau heeft aangeleverd. Aanvullend is informatie vanuit deskresearch verkregen, waar gebruikgemaakt is van verschillende bronnen, zoals het LandbouwEconomisch Instituut (LEI), Wageningen UR en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De enquêtes en informatie verkregen uit deskresearch, zijn samengevoegd tot dit Duurzaamheidsrapport 2014. De opbouw van dit document volgt de opbouw van de definitie van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO), die zowel door de VAVI als de Federatie van Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI) wordt gehanteerd: ‘MVO betekent, naast het streven naar winst (Profit), ook rekening houden met het effect van activiteiten op het milieu (Planet) en oog hebben voor menselijke aspecten binnen en buiten het bedrijf (People). Het gaat om het vinden van een balans tussen People, Planet en Profit. Bij MVO spelen alle kernprocessen van het bedrijf een rol, van inkoop en productie tot personeelsbeleid en marketing.’ Hoofdstuk 2 beschrijft de aardappelketen. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de sociale aspecten (People), in hoofdstuk 4 op de milieuaspecten (Planet) en tenslotte in hoofdstuk 5 op de financieel-economische aspecten (Profit). Binnen hoofdstuk 3, 4 en 5 wordt per aspect teruggekeken naar de activiteiten van de afgelopen periode en worden vervolgens de toekomstige doelen en acties beschreven. In bijlage 1 is de begeleidingscommissie, de Milieu Commissie van de VAVI vermeld. Bijlage 2 bevat de vermelding van de gebruikte bronnen in dit document.

12


2


Profiel van de aardappelketen

2.1 Inleiding De aardappel is alom bekend in Nederland, ook vanwege de vele verschillende toepassingen; als vers product, verwerkt als droog product, zoals chips en verwerkt naar diepvriesproduct, zoals frites. Aardappelen worden in eerste instantie geteeld om te dienen als pootaardappel, zetmeelaardappel of consumptieaardappel. Tabel 2.1: bruto productie aardappelen in kiloton in Nederland in 2013 (gegevens ontleend aan de bruto aardappelteeltproductie CBS Statline, 2014) Bruto productie (kton) 2013 Consumptieaardappelen

3.481

Pootaardappelen

1.400

Zetmeelaardappelen

1.695

Pootaardappelen worden geteeld als uitgangsmateriaal voor de consumptieaardappelteelt en dus deels voor de Aardappelverwerkende industrie. Een belangrijk deel van de pootaardappelen is bestemd voor wereldwijde export. In Nederland vindt de productie van zetmeelaardappelen, verwerkt voor de winning van zetmeel, bijna uitsluitend plaats in de Veenkoloniën. Consumptieaardappelen worden in verschillende productvormen op de markt gebracht met als belangrijkste: verse tafelaardappelen, ingevroren aardappelproducten (zoals frites), koelverse aardappelproducten en aardappelsnacks (zoals chips). In de afgelopen tien jaar is vooral de teelt van consumptieaardappelen afgenomen. Dit is een trend die ook terug is te vinden in de afgelopen jaren. Het beteelde oppervlakte in hectaren is daarbij voor de sector consumptieaardappelen ook afgenomen. 2.2 De aardappelketen De consumptieaardappelketen is opgebouwd uit de volgende onderdelen:

Aardappelteelt

Bewaring

Aanvoer

Verwerking

Distributie

Consumptie

2.2.1 Aardappelteelt Binnen de Nederlandse akkerbouw speelt de aardappelteelt een prominente rol, = 45%. Dit is ook te zien aan het aantal bedrijven en totaal beteelde oppervlakte in de aardappelsector ten opzichte van de gehele akkerbouw.

13



Tabel 2.2: gegevens aardappelteelt ten opzichte van totale akkerbouw (gegevens ontleend aan CBS Statline, 2014) Akkerbouw totaal

Aardappelen totaal

Percentage aardappelen t.o.v. totale akkerbouw

2000

2005

2010

2013

Oppervlak (x1.000 ha)

63.444

60.405

54.207

53.241

Aantal bedrijven

35.870

26.480

20.960

20.260

Oppervlak (x1.000 ha)

18.016

15.578

15.826

15.582

Aantal bedrijven

15.270

10.460

9.330

9.160

Oppervlak

28%

26%

29%

29%

Aantal bedrijven

43%

39%

45%

45%

Nederland heeft met deze cijfers, na Duitsland en Frankrijk, het grootste areaal dat gebruikt wordt voor de aardappelteelt. In de tabel is tevens te zien dat de trend van daling van de totale teelt oppervlakte en het aantal bedrijven zich ook de laatste jaren lijkt te stabiliseren rond de 15.000 ha resp. 9.000 bedrijven Een trend die zowel binnen de aardappelsector als de gehele akkerbouw sector is terug te vinden. Echter, het aandeel van de aardappelsector in de totale akkerbouw blijft voor zowel teeltoppervlakte als het aantal bedrijven, vrij stabiel door de jaren heen. De aardappelteelt en de aardappelverwerkende industrie liggen in het verlengde van elkaar in de keten. De teelt beïnvloedt de verwerkende industrie en de verwerkende industrie probeert op haar beurt de teelt te ondersteunen middels teeltbegeleiding. Dit komt de kwaliteit en de kostprijs van de aardappelen ten goede. Een goed voorbeeld hiervan is het gebruik van de bewaarbarometer bij de akkerbouwers. Deze tool geeft hen handvatten bij de bewaring van hun aardappelen. De barometer geeft in een oogopslag aan of de aardappelen in de bewaring wel of niet geventileerd kunnen worden. Dit levert uiteindelijk een kwalitatief betere en kwantitatief grotere hoeveelheid aardappelen op voor de aardappelverwerkende industrie. Daarnaast werkt de industrie samen met Stichting Veldleeuwerik. Binnen deze stichting werken industrie en akkerbouwers samen om duurzame teelt te stimuleren. Er wordt gewerkt vanuit de visie van zuinig omgaan met natuurlijke bronnen. De stichting spoort akkerbouwers aan om een duurzaam bouwplan op te stellen, dat vervolgens in samenwerking met de ketenpartners wordt uitgevoerd. Naast het verwerken van aardappelen afkomstig van de Nederlandse akkers, wordt ook een deel van de aardappelen ingevoerd vanuit het buitenland. Dit invoerpercentage is in het laatste anderhalve decennium stabiel, circa 1/3 van de hoeveelheid verwerkte aardappelen. De aardappelverwerkers zijn daarbij afhankelijk van de telers en het invoerpercentage stijgt dan ook bij matige oogstjaren. Ook op dit onderwerp probeert de verwerkende industrie de teler te ondersteunen. Binnen het Productschap Akkerbouw is het programma Precisie Landbouw ontwikkeld. Door het toepassen van precisielandbouw kan energie- en hulpmiddelenverbruik gereduceerd worden, terwijl de opbrengsten stijgen. Maatregelen die worden genomen zijn het inrichten van vaste rijpadensystemen en het toepassen van plaatsspecifieke teeltmaatregelen, zoals grondbewerking, gewasbescherming en druppelirrigatie. Op het gebied van supply chain management vinden er vanuit de Federatie Nederlandse Levensmiddelenindustrie (FNLI) aparte activiteiten plaats, waaronder interactieve sessies met verschillende ketenpartners, om best practices uit te wisselen en het onderwerp te bediscussiëren. Zo is er recentelijk gesproken over de mogelijkheden om zogenoemde Cross Chain Control Centers op te richten binnen de levensmiddelenindustrie. Deze regiecentra vormen een hub van waaruit 14



meerdere supply chains gezamenlijk gecoördineerd worden met behulp van moderne technologie. VAVI neemt deel aan de kennisbijeenkomsten die vanuit de FNLI worden georganiseerd. Verder zoekt VAVI binnen de eigen keten actief contact met ketenpartners en gaat hiermee in gesprek om duurzaam ondernemen een gemeengoed te maken in de keten. 2.2.2 Bewaring Het oogstseizoen voor aardappelen loopt van juli tot en met november. Bewaring van aardappelen is noodzakelijk over een langere periode, onder de juiste, geconditioneerde omstandigheden. De verwerking vindt het gehele jaar door plaats. Het oogsten en inschuren moet voorzichtig gebeuren om beschadigingen, zoals stootblauw, te voorkomen. Ook op dit onderwerp is de aardappelbranche continu op zoek naar verbetering. Met de modernste technologie is het nu mogelijk om de aardappelen al voor de opslag goed te sorteren en daarmee beschadigingen en onnodige verliezen te voorkomen. Tijdens de opslag beïnvloeden temperatuur, relatieve luchtvochtigheid en CO2-concentratie de kwaliteit van de aardappelen. Zodra de aardappelen zijn opgeslagen moet het meest optimale klimaat voor de aardappelen worden nagestreefd om de aardappelen gedurende komende 2 tot 8 maanden te kunnen bewaren. De telers beschikken over de juiste kennis en ervaring voor het toepassen van een goed klimaatbeheersysteem in de schuur, waarbij luchtstromen optimaal ingezet worden en de temperatuur constant gehouden wordt. Dit beïnvloedt weliswaar de totale CO2-footprint van de aardappel, maar zorgt er wel voor dat de aardappelen tijdens de verwerking maximaal benut kunnen worden. De manier van opslaan en de omgang met de aardappel tijdens de opslag bepalen namelijk of een aardappel beschadigd raakt. 2.2.3 Aanvoer Transport vindt meestal rechtstreeks plaats van de teler (bewaarplaats) naar de fabriek, soms via een sorteerbedrijf. De transportafstand varieert sterk, van enkele kilometers vanuit een naburig teeltgebied tot gemiddeld 200 kilometer, al dan niet uit het buitenland (mededeling VAVI). Ook hierbij geldt opnieuw dat de handling van de aardappel invloed heeft op de kwaliteit van het product en daarmee op de maximale benutting van de aardappel ten behoeve van verdere verwerking. 2.2.4 Verwerking De eindproducten van de aardappelverwerkende industrie kunnen worden ingedeeld in: koelverse, gedroogde en diepgevroren producten. In onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de totale hoeveelheid verwerkte aardappelen door de jaren heen, inclusief de hoeveelheid die is ingevoerd uit het buitenland. Ook is er een onderscheid gemaakt tussen de productie van voorgebakken producten en andere producten. Tabel 2.3: kerngegevens verwerking consumptieaardappelen (*1.000 ton) (gegevens ontleend aan feiten en cijfers 2013 Nederlandse Aardappel Organisatie, op basis van interne gegevens VAVI) 2003

2005

2008

2010

2013

Verwerkt

3.390

3.304

3.258

3.390

3.527

Afkomstig van invoer

1.152

1.189

1.108

1.270

1.153

Productie voorgebakken

1.358

1.420

1.341

1.432

1.495

Productie anderszins

349

347

391

398

401

Uit bovenstaande tabel wordt duidelijk dat sinds 2008 de hoeveelheid verwerkte aardappelen is toegenomen. 15



Het rendement varieert van jaar tot jaar, omdat deze mede wordt beïnvloed door de kwaliteit van de aardappeloogst enerzijds en de productmix en productie anderzijds. Zo is voor de productie van gedroogde aardappelvlokken relatief veel grondstof nodig. In totaal is de aardappelverwerkende sector in Nederland goed voor een jaaromzet van gemiddeld 1,25 miljard euro in 2013. 2.2.5 Distributie Een groot deel van de producten die in Nederland worden geproduceerd, wordt geëxporteerd naar EU-landen als het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Frankrijk. Dit grote aandeel export betekent dat transport van het eindproduct over grote afstanden plaatsvindt, voor het grootste deel per vrachtwagen. De gemiddelde transportafstand (enkele reis) van eindproduct naar de afnemer bedraagt circa 600 kilometer, maar is uiteraard zeer afhankelijk van de afzetmarkt. In toenemende mate worden ook niet-Europese landen in andere werelddelen als Afrika, Azië en Zuid-Amerika bediend. Dit transport geschiedt per schip. Het toenemende aandeel in export aan niet-Europese landen is te verklaren door de vraag vanuit deze landen naar kwaliteitsproducten die niet lokaal ingevuld kan worden. Nederland staat bekend om zijn goede aardappelen en hoge niveau van de totale bedrijfsvoering van de aardappelverwerkende industrie. 2.2.6 Consumptie Voorgebakken producten (frites, blokjes, schijfjes, e.d.) vormen de belangrijkste productgroep. Daarnaast worden gedroogde producten (granulaat, vlokken), snacks (chips, sticks) en specialiteiten, zoals rösti en aardappelkroketten, geproduceerd. Gedroogde producten zijn halffabricaten die als grondstof dienen voor de voedings- en genotmiddelenindustrie (bijvoorbeeld de productie van aardappelpuree, -kroketten en -snacks). Circa 80% van de productie bestaat uit voorgebakken producten. Deze producten worden diepgevroren of als koelvers product op de markt gebracht. De belangrijkste afzetkanalen zijn de foodservicebedrijven, retail en fastfoodketens. De afzetmogelijkheden voor de aardappelverwerkende industrie zijn de afgelopen jaren sterk toegenomen door de groei van de fastfoodsector in veel landen in de wereld. In Nederland treedt de sterkste groei op in het koelvers-segment. Dit wordt onder andere veroorzaakt door veranderende consumentenvragen. Wereldwijd stijgt de vraag naar convenienceproducten.

16


3


De aardappelverwerkende industrie en de sociale aspecten

De aardappelverwerkende industrie deelt de duurzaamheidsthema’s in naar drie pijlers. Eén van deze pijlers van duurzaam ondernemen is People-aspecten, ook wel de sociale aspecten genoemd. De sociale aspecten van duurzaam ondernemen binnen de aardappelverwerkende industrie zijn weer op te delen in interne aspecten; werkgelegenheid en arbeidsveiligheid en externe aspecten; volksgezondheid en voedselveiligheid. 3.1 Terugblik Duurzaamheidsrapport 2010 Het Duurzaamheidsrapport 2010 gaf een compleet overzicht van de relevante thema’s op het gebied van People binnen de aardappelverwerkende industrie. Op basis van de uitgevoerde acties en de doelstellingen zijn de toekomstige acties geformuleerd. In onderstaande tabel zijn van de Peopleaspecten de geplande acties weergegeven, zoals deze in het Duurzaamheidsrapport 2010 zijn beschreven. De benoemde onderwerpen uit 2010 zijn ook anno 2013 relevant binnen de aardappelverwerkende industrie. Op alle benoemde onderwerpen uit het rapport zijn acties ondernomen en hebben er tevens nieuwe ontwikkelingen plaatsgevonden. Tabel 3.1: People-aspecten voor de aardappelketen Duurzaamheidaspect

Acties uit Duurzaamheidsrapport 2010

Verantwoorde leefstijl

Via Taskforce Food Safety & Health, en Taskforce Productaanbod (het nieuwe Netwerk Herformulering Productaanbod) doelstel lingen en acties definiëren om voeding gezonder te maken, waarbij de ambities van de VAVI vooral liggen bij reductie van ongezonde vetten (trans- en verzadigde vetzuren).



Manifest van de Taskforce Duurzame Palmolie uitvoeren, opdat de VAVI-leden waarvoor dit relevant is, per 2015 uitsluitend duurzame palmolie (voor de Nederlandse markt) gebruiken conform de richtlijnen van het RSPO.



Ontwikkelingen rondom acrylamide proactief blijven volgen en nieuwe inzichten toepassen op het productieproces en/of bereidingsadvies op de verpakking.



Op Europees niveau ontwikkelen van voorlichting en trainen van professionele eindgebruikers en overige stakeholders.



Aansluiting zoeken bij Top-sector Agro & Food die in 2012 samen met het onderwijs een visie op gaat stellen hoe om te gaan met de toekomstige tekorten en concrete afspraken gaat maken over de rol die het bedrijfsleven en de onderwijsinstellingen daarin vervullen.

✓

Duurzame palmolie

Acrylamide

Sociale aspecten betreffende medewerkers en leefomgeving

Status

3.2 Uitgevoerde acties In deze paragraaf worden de uitgevoerde acties op de verschillende sociale thema’s beschreven. 3.2.1 Verantwoorde leefstijl Verantwoorde leefstijl valt voor de aardappelverwerkende industrie uiteen in twee kernthema’s: • Verbeterde vetzuursamenstelling • Gezond gewicht 17



Vanuit gezondheidsperspectief is het verbeteren van de vetzuursamenstelling van voorgebakken aardappelproducten het belangrijkste duurzaamheidsthema voor de aardappelverwerkende industrie. In de periode 2003 tot 2010 heeft de Taskforce Verantwoorde Vetzuursamenstelling onderzocht hoe de vetzuursamenstelling van voorgebakken aardappelproducten kan worden verbeterd. In die periode zijn individuele VAVI-leden overgestapt van geharde plantaardige vetten (meestal palmolie) naar ongeharde vetten, waarmee transvetzuren structureel zijn gereduceerd tot < 1% op vetbasis. Als tweede stap zijn diverse leden de afgelopen jaren overgeschakeld naar plantaardige olie met veel lagere gehaltes aan verzadigde vetten, zoals zonnebloemolie. Hierdoor is de frituurolie, waarmee de aardappelverwerkende industrie werkt, een stuk gezonder geworden. Zoals onderstaande grafiek laat zien is in de jaren 1998-2012 het aandeel transvetzuren significant gedaald en vanaf 2005 tevens het aandeel verzadigde vetzuren, waardoor het aandeel (gezondere) onverzadigde vetzuren is gestegen. Figuur 3.1: samenstelling (%) van het vetzuur in voorgebakken aardappelproducten1 100%

verzadigde vetzuren (SUFA) onverzadigde vetzuren (MUFA+PUFA)

80%

transvetzuren (TFA)

60% 40% 20% 0% 1998 2003/4 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

In 2010 is de Taskforce Verantwoorde Vetzuursamenstelling opgegaan in het Netwerk Herformulering Productaanbod. De VAVI is lid van deze groep en blijft prioriteit geven aan het verbeteren van de vetzuursamenstelling (gezondere vetten). Het doel van deze groep is een netwerk creëren van brancheorganisaties die actief zijn op het gebied van herformulering van voedingsproducten. Het herformuleren van voedingsproducten moet leiden tot een gezonder aanbod voor consumenten. De groep bedrijven die is aangesloten komt een aantal keer per jaar samen om vooral hun voortgang op het gebied van herformulering van productaanbod te bespreken en activiteiten eventueel met elkaar af te stemmen. De Taskforce houdt bovendien nauw contact met de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit en RIVM rondom de herformulering. Naast deze sectoroverstijgende activiteiten vinden er ook binnen de branches zelf activiteiten plaats. In dit kader zijn de activiteiten rondom de vetzuurmonitoring ontwikkeld en is de website Good Fries, die uitleg geeft over de juiste bereiding van aardappelproducten, gepromoot, om hiermee tevens acrylamidevorming zoveel mogelijk te beperken tijdens de eindbereiding. Kernboodschap is dat goed gebakken frites licht goudgeel hoort te zijn en dat consumenten en eindbereiders de frites niet te bruin moeten bakken. In 2005 ondertekende de VAVI, gezamenlijk met de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI), het Convenant Gezond Gewicht, dat streeft naar het ombuigen van de stijgende trend van overgewicht en obesitas.

Bij het schrijven van het VAVI Duurzaamheidsrapport 2014 waren de cijfers van de vetzuursamenstelling over 2013 nog niet beschikbaar. 18 1



In het kader het Convenant Gezond Gewicht neemt de VAVI deel aan de Commissie Voeding en Gezondheid van de FNLI. Onder dit Convenant vallen de vier deelconvenanten Werk, School, Consument en Vrije Tijd en Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG). Naast de ondertekening van het algemene Convenant is de VAVI betrokken bij de deelconvenanten Consument en Vrije Tijd en Jongeren Op Gezond Gewicht. Beide deelconvenanten zijn erop gericht om consumenten (jong en oud) meer te laten bewegen en een gezond productaanbod te bieden. Om dit te bewerkstelligen probeert de FNLI, met de VAVI, zoveel mogelijk draagvlak te creëren binnen de levensmiddelen branche om aandacht te krijgen voor deze onderwerpen. Daarnaast is de VAVI betrokken bij het initiatief van de Alliantie Verduurzaming Voedsel om de fritesketen verder te verduurzamen. In dit kader is er in 2013 marktonderzoek uitgevoerd binnen de keten. Hiervoor zijn cafetariahouders geïnterviewd, is er een online onderzoek onder consumenten gehouden en op basis hiervan is een marktanalyse uitgevoerd over het huidige aanbod duurzame frites. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat de gehele keten positief is over een initiatief voor duurzamere frites, waarbij de uitdaging ligt in duurzame frites die niet duurder is dan het reguliere product. Samenwerking wordt als essentieel gezien voor verduurzaming van de gehele aardappelketen. Verder informeren de VAVI en het Productschap Margarine, Vetten en Oliën de consument via de website www.vettefeiten.nl. Deze website is ontstaan na een eerdere samenwerking tussen het Productschap en de VAVI op het onderwerp verantwoord frituren. Hier is onder andere informatie te vinden over onderwerpen die gerelateerd zijn aan het onderwerp overgewicht. 3.2.2 Duurzame palmolie Op 2 november 2010 ondertekende de VAVI het Manifest van de Taskforce Duurzame Palmolie. VAVI-leden die voorgebakken aardappelproducten maken, committeren zich om duurzame palmolie de norm te maken. Inmiddels zijn de VAVI-leden Aviko, Lamb Weston/Meijer, McCain, Oerlemans Foods, Farm Frites en Agristo, lid van de Roundtable on Sustainable Palm Olie (RSPO). VAVI-lidbedrijf Peka Kroef maakt in het proces geen gebruik van palmolie, aansluiting bij de RSPO heeft dan ook geen toegevoegde waarde. Het internationale platform RSPO bevordert de productie en verwerking van gecertificeerde duurzame palmolie. Binnen de aardappelverwerkende industrie wordt steeds vaker gebruik gemaakt van andere oliën dan palmolie, vanwege gezondheidsaspecten. Palmolie is echter een relatief goedkoop product, met veelzijdige toepassingsmogelijkheden, een hoog rendement en goede verwerkbaarheid tijdens de verwerking. Voor de palmolie die de sector gebruikt houdt de VAVI vast aan een gefaseerde uitrol van de invoering van gecertificeerde duurzame palmolie in de Nederlandse markt. Het commitment van de VAVI-leden is om eind 2015 100% van deze palmolie in te kopen als Certified Sustainable Palm Oil (CSPO) conform RSPO-richtlijnen. Hierbij zijn er drie opties om duurzame palmolie in te kopen, die alle drie kostenverhogend zijn: segregated, mass balance of book en claim. In 2011 stond het aandeel duurzame palmolie van de VAVI nog op 10%, in 2013 is dit gegroeid naar 59%. De aardappelverwerkende industrie zit hiermee 9% boven het gestelde doel van 50% duurzame palmolie in 2013. Een van de lidbedrijven heeft het doel van 100% gecertificeerde duurzame palmolie al per eind 2012 gerealiseerd. Het is belangrijk dat overige leden stappen blijven zetten om de 2015-sectordoelstelling te behalen.

19



3.2.3 Acrylamide Acrylamide is een stof die wordt gevormd tijdens de Maillard (bruinings)reactie, als suikers worden verhit op hogere temperaturen (> 120°C); acrylamide ontstaat uit een reactie tussen asparagine (een aminozuur) en reducerende suikers. Acrylamide is door de IARC geclassificeerd als een ‘waarschijnlijk carcinogeen voor mensen’. Ondanks dat wetenschappelijk nog niet eenduidig is bewezen dat acrylamide kankerverwekkend is voor de mens, is er de afgelopen twaalf jaar wereldwijd erg veel onderzoek gedaan door onder andere de aardappelverwerkende industrie, naar de vorming van acrylamide en het reduceren hiervan. De Acrylamide Expert Groep van de Europese Federatie van levensmiddelenen drankenfabrikanten (FDE) heeft in 2004 een Acrylamide Toolbox gecreëerd. Deze Toolbox bevat uitleg over de vormingsmechanismen van acrylamide en verminderingsstrategieën voor verschillende levensmiddelen. De afgelopen jaren is de Toolbox verder onder de aandacht gebracht bij fabrikanten en verder verspreid door de keten. In januari 2014 is de dertiende revisie van de Acrylamide Toolbox gepubliceerd. Deze nieuwe Toolbox bevat de meest recente wetenschappelijke publicaties op het gebied van acrylamide. Daarnaast is het document geherstructureerd rondom de drie producten die het meest geassocieerd worden met acrylamide, te weten granen, koffie en aardappelen. Elk product heeft een eigen beschrijving en eigen tools om acrylamidevorming te meten en te voorkomen. Vanuit de VAVI-leden is er in 2002 een Taskforce Food Safety & Health opgericht, waarbinnen het onderwerp acrylamidevorming valt. In lijn met het standpunt van de FNLI pleit deze Taskforce voor twee zaken. Ten eerste om het toepassen van relevante tools uit deze Acrylamide Toolbox verplicht te stellen voor alle food business operators (fabrikanten en eindgebruikers voor bereiding van het eindproduct). Ten tweede om acrylamide op te nemen in de HACCP-analyse voor zover dit nog niet is gebeurd door de individuele bedrijven. Dit is effectiever en beter te controleren door de bevoegde autoriteit dan wettelijke limieten voor acrylamide vast te stellen voor het bereide eindproduct. De Toolbox is feitelijk een Good Manufacturing Practice (GMP) om potentiële vorming van acrylamide te reduceren en/of elimineren waar mogelijk, waarbij de tools gevalideerd zijn en per productgroep gerangschikt naar toepassing: commercieel of experimenteel (R&D, laboratoriumschaal). Om de professionele eindgebruikers van aardappelproducten verder te informeren over dit onderwerp heeft de Europese branchevereniging van aardappelverwerkers (EUPPA) een film ontwikkeld, getiteld Good Fries, die een eenvoudige demonstratie geeft van de juiste bereiding. Deze film is onder andere terug te vinden op de website van de VAVI. Verder is er door de EUPPA een aparte website ingericht, www.goodfries.eu. Op de website is naast het filmpje ook extra informatie te vinden, zoals een handleiding voor juist frituren en factsheets voor consumenten en foodservice operators, in alle talen van de Europese Unie. De Aardappelverwerkende industrie heeft zich gecommitteerd om de weblink of het logo op te nemen op hun bedrijfswebsite en op de verpakkingen. Op het brede onderwerp van voedselveiligheid hanteren de VAVI-lidbedrijven een VVA en Global GAP-certificering. Deze certificering Voedsel- en Voederveiligheid Akkerbouw (VVA) wordt in vrijwel de gehele akkerbouw toegepast en betreft eisen om voedsel- en voederveiligheidsrisico’s af te dekken. Sinds 2012 is hier een paragraaf over duurzaamheid binnen de akkerbouwmatige teelt aan toegevoegd. Het duurzaamheidsschema stelt de akkerbouw en de verwerkende industrie in staat duurzaamheid te concretiseren en aantoonbaar te maken, op basis van eisen voor certificering. De eisen hebben onder andere betrekking op biomassa voor energiedoeleinden, arbeid, flora & fauna, bodembeheer, water, energie en lokale economie. Het betreft een aparte vrijwillige module waarop jaarlijkse inspectie verplicht is. 20



3.2.4 Werkgelegenheid en ziekteverzuim De aardappelverwerkende industrie is goed voor circa 3.500 werkplekken. Ondanks de fluctuaties binnen de aardappelbranche op het gebied van aardappelteelt en verwerking van aardappelen is de branche stabiel wat betreft de werkgelegenheid. Figuur 3.2: werkgelegenheid in de aardappelverwerkende industrie in fte, in de periode 2010-2013 (ontleend aan interne gegevens VAVI) 4500

totaal fte onbepaalde tijd totaal fte bepaalde tijd

4000

totaal uitzendkrachten

3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 2010

2011

2012

2013

In 2013 is een stijging van de werkgelegenheid te zien, voornamelijk in de fte onbepaalde tijd en de uitzendkrachten. Dit is te verklaren door een organisatorische herstructurering bij een aantal lidbedrijven, zoals veranderingen in de ploegendiensten. Het aantal werknemers onder bepaalde tijd overeenkomsten stijgt hierdoor. Een ontwikkeling die binnen de aardappelbranche speelt, is het aankomende tekort in technisch opgeleid personeel. De FNLI heeft op het gebied van dit onderwerp een strategisch overlegplatform opgericht, de Taskforce Human Capital Agenda Food. Doel is om namens de levensmiddelenindustrie een gezicht- en standpuntbepaling te realiseren voor alle relevante zaken die ervoor kunnen zorgen dat de levensmiddelenindustrie de komende jaren voldoende gekwalificeerd personeel kan behouden en aantrekken. Eén van de VAVI-lidbedrijven neemt actief deel aan de Taskforce. Om jong personeel aan te trekken tot de aardappelverwerkende industrie is er binnen de VAVIlidbedrijven ook ruimte voor afstudeerders en stagiaires. In bijna alle bedrijven krijgen jonge onderzoekers de mogelijkheid om een kijkje te nemen in de aardappelverwerkende industrie. In 2011, 2012 en 2013 ging dit respectievelijk om 126, 134 en 121 afstudeerders en onderzoekers. Hierbij waren ook duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen onderwerp van onderzoek. Verder worden er in de aardappelverwerkende industrie geen jeugdigen/medewerkers onder de 18 jaar ingezet, vanwege arbo- en veiligheidsredenen. De sector laat over de jaren 2010-2013 een gemiddeld ziekteverzuim zien van 4,36%. Dit is iets hoger dan het gemiddelde ziekteverzuim in Nederland in 2013 voor de voedingsmiddelenindustrie dat door het CBS is bepaald op 4,2%. Om het ziekteverzuim te verlagen nemen de lidbedrijven individuele acties op dit gebied, zoals een preventief gezondheidsbeleid, het voeren van verzuimgesprekken met medewerkers, het uitvoeren van Preventief Medisch Onderzoek en het hebben van korte lijnen tussen het bedrijf en de arbodienst/bedrijfsarts. 21



Daarnaast nemen de bedrijven aparte maatregelen om te zorgen voor een aangename, veilige en gezonde werkplek voor hun medewerkers. Onderdeel hiervan zijn: • Onderzoek naar en het veilig en ergonomisch inrichten van werkplekken. • Organiseren van werkbelevingsonderzoeken. • In dienst hebben van preventiemedewerkers. • Houden van functioneringsgesprekken. 3.2.5 Training van medewerkers De aardappelverwerkende industrie hecht veel waarde aan goed opgeleide medewerkers. Zij investeren dan ook voortdurend in de opbouw en borging van kennis door onder andere opleiding van haar medewerkers. Zo worden er trainingen georganiseerd op de volgende onderwerpen: • Technische en vakinhoudelijke opleidingen. • Management (TPM, time management, change management). • Sociale vaardigheden en communicatie. • Persoonlijke ontwikkeling. • Taalcursussen. Figuur 3.3: training van medewerkers in uren (zonder veiligheidstrainingen) in de periode 2010-2013, exclusief Oerlemans Foods (ontleend aan interne gegevens VAVI) 85000

Ttrainingsuren

80000 75000 70000 65000 60000 55000 2010

2011

2012

2013

Jaartal

Het aantal trainingsuren is de afgelopen jaren gestaag gestegen met een piek in 2012. Het aantal trainingsuren in 2013 laat een lichte daling zien. In het afgelopen jaar zijn voornamelijk medewerkers met een contract van bepaalde tijd aangenomen in de branche. Deze medewerkers hebben (nog) niet de training gekregen die medewerkers met contracten van onbepaalde duur krijgen. Dit verklaart een lichte daling in de trainingsuren in 2013. 3.2.6 Arbeidsveiligheid Veiligheid staat hoog in het vaandel binnen de aardappelverwerkende industrie. Naast de eerder genoemde trainingen bieden de lidbedrijven hun medewerkers dan ook verscheidene verplichte en niet-verplichte trainingen en opleidingen aan op dit gebied. Daarbij valt te denken aan Bedrijfshulpverlening (BHV), heftruckchauffeursopleiding, etc. Voor trainingen kan, net als voorgaande jaren, gebruikgemaakt worden van het opleidingsprogramma van Stichting Opleidingsfonds Levensmiddelenindustrie (SOL). Deze Stichting richt zich onder andere op het ontwikkelen van opleidingsprogramma’s die specifiek gericht zijn op werknemers in de levensmiddelenbranche. Op het gebied van veiligheid worden trainingen aangeboden over de gevaren op de werkplek, machineveiligheid, gevaarlijke stoffen en persoonlijke beschermingsmiddelen. 22



In eerdere Duurzaamheidsrapporten werden arbeidsongevallen in absolute aantallen gerapporteerd. Om echter een goede analyse te kunnen maken, is het belangrijk dat de meldingen van verzuim ongevallen in relatie worden gebracht met het totaal aantal gewerkte uren. Binnen de aardappel verwerkende industrie worden hiervoor twee verschillende berekeningen gebruikt. • De Injury Frequency index (IF), zoals gebruikt in de Nederlandse veiligheidscertificatienorm: VGM Checklist Aannemers (VCA). De berekening hiervoor is als volgt; het aantal verzuimongevallen vermenigvuldigd met 1.000.000 en gedeeld door het aantal gewerkte manuren. • De Total Incident Rate (TIR), een veelgebruikte internationale methode, onder andere toegepast in de Verenigde Staten en Canada. De berekening hiervoor is als volgt; het aantal verzuimongevallen gedeeld door 200.000 en vermenigvuldigd met het aantal gewerkte manuren. In onderstaande grafiek een overzicht van de veiligheidsprestaties binnen de aardappelverwerkende industrie berekend via zowel de IF index als de TIR. Figuur 3.4: antal verzuimongevallen gerelateerd aan gewerkte uren via IF index en TIR voor 2011-2013 (ontleend aan interne gegevens VAVI) 14 12

TIR IF index

10 8 6 4 2 0 2011

2012

2013

Vergeleken met andere industrieën is de ongevallenfrequentie-index hoger. Door de jaren heen is binnen de aardappelverwerkende industrie de aandacht voor een veilige werkomgeving toegenomen. In alle VAVI-lidbedrijven lopen dan ook programma’s voor de vergroting van het veiligheidsbewustzijn. Een groter veiligheidsbewustzijn leidt vaak tot een betere registratie van ongevallen en bijnaongevallen. Op basis van analyse van deze meldingen nemen de individuele bedrijven maatregelen om de veiligheid verder te verbeteren. Er zijn geen initiatieven op brancheniveau. De laatste keer dat de Inspectiedienst SZW (toen nog Arbeidsinspectie) een inspectieproject in de aardappelen-, groenten- en fruitsector (AGF) uitvoerde, was in 2007. Er spelen sindsdien geen specifieke onderwerpen. Lidbedrijven blijven wel actief werken aan verbetering van de arbeids omstandigheden via hun Risico-Inventarisatie en -Evaluatie. Ook bij nieuw- en verbouw wordt rekening gehouden met de arbeidsomstandigheden. 3.3 Toekomstige acties en doelen Verantwoorde Leefstijl: • Netwerk Herformulering Productaanbod: eind 2013 is de balans opgemaakt van de ondernomen activiteiten en behaalde resultaten. Op basis hiervan zijn acties geformuleerd, waaronder het betrekken van nieuwe branches en verder wordt er ingezet op een akkoord met de overheid over haalbare normen om de herformulering van productaanbod te intensiveren en te versnellen. • JOGG-aanpak: om te bewerkstelligen dat consumenten meer bewegen en een gezond productaanbod aangeboden krijgen, probeert de FNLI, met de VAVI, zoveel mogelijk draagvlak en aandacht te 23


•

• • • •


creëren binnen de levensmiddelenbranche voor deze onderwerpen. Hiervoor wordt in de toekomst verdere samenwerking gezocht met het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL), om mogelijk productnormen te ontwikkelen voor onder andere het zoutgehalte in producten. In het kader van het initiatief Verduurzaming fritesketen wordt de input vanuit de interviews en marktanalyse gebruikt om de mogelijkheden rondom de verduurzaming van de fritesketen te bepalen. Een van de mogelijkheden voor overweging is het ontwikkelen van een keurmerk duurzame frites. Concrete acties zijn nog niet bepaald. Naast consumentenvoorlichting rondom frites via onder andere de website www.vettefeiten.nl, vindt verdere promotie plaats door het organiseren van de Week van de Friet in oktober 2014. De Gezondheidsraad verwacht in 2015 nieuwe Richtlijnen Goede Voeding uit te brengen. Vanwege de aanwezigheid van voedselvezels in aardappelen biedt dit kansen voor verdere promotie. Taskforce Food Safety & Health richt zich op de implementatie van nieuwe regelgeving over consumenteninformatie en verdere verbetering van vetzuursamenstelling. Vetzuursamenstelling: het doel is om het aantal verzadigde vetzuren verder te laten dalen. Individuele lidbedrijven hebben zich doelen gesteld om de hoeveelheid verzadigde vetzuren te laten dalen tot zelfs maximaal 20 procent. Daarnaast zijn de leden ook bezig met het aanpassen van hun productaanbod om te komen tot producten die 50% minder vet bevatten.

Acrylamide: • In lijn met het standpunt van de FNLI pleit de VAVI voor het verplicht stellen van relevante tools uit de Acrylamide Toolbox voor alle food business operators (fabrikanten en eindgebruikers voor bereiding van het eindproduct) en voor het opnemen van acrylamide in de HACCP-analyse voor zover dit nog niet is gebeurd door de individuele bedrijven. • Verdere verspreiding en promotie van juiste eindbereiding door middel van bijvoorbeeld de film Good Fries en vermelding van de bedrijfswebsites en productverpakkingen. Duurzame palmolie: • Gefaseerde uitrol van de invoering van gecertificeerde duurzame palmolie op de Nederlandse markt, om per 2015 100% van deze palmolie in te kopen als ‘Certified Sustainable Palm Oil’ (CSPO) conform de RSPO-richtlijnen. Aankomend tekort aan (technisch) personeel: • Op landelijk niveau is eind 2013 de Taskforce Human Capital Agenda Food voor het eerst bijeen geweest. Doel is om er gezamenlijk voor te zorgen dat de levensmiddelenindustrie in de toekomst verzekerd is van voldoende kwalitatieve en kwantitatieve instroom van medewerkers en dat goede medewerkers worden behouden voor de Agro & Food-sector. Hiertoe zal een regionale projecten structuur worden opgezet die, waar mogelijk, aansluit bij bestaande initiatieven. Naast FNLI, Stichting Opleidingsfonds Levensmiddelenindustrie (SOL) en de vakbonden, nemen verschillende bedrijven deel aan de Taskforce waaronder een VAVI-lidbedrijf.

24


4


De aardappelverwerkende industrie en milieuaspecten

De aardappelverwerkende industrie deelt de duurzaamheidsthema’s in naar drie pijlers. De Planetaspecten, ofwel de milieuaspecten, vormen één pijler van duurzaam ondernemen. De aardappelverwerkende industrie is een sector die zich bezighoudt met het verwerken van natuurproducten. De industrie streeft bij zowel het onttrekken als het (terug)geven van stoffen, naar een minimale milieudruk. 4.1 Terugblik uitgevoerde acties Duurzaamheidsrapport 2010 Het Duurzaamheidsrapport 2010 geeft een compleet overzicht van de destijds relevante thema’s op het gebied van milieu binnen de aardappelverwerkende industrie. Op basis van de uitgevoerde acties en de doelstellingen zijn toekomstige acties geformuleerd. In onderstaande tabel zijn van de Planet-aspecten de geplande acties weergegeven, zoals deze in het Duurzaamheidsrapport 2010 staan beschreven. De onderwerpen Bijproducten en Verpakkingen hebben in de afgelopen drie jaar veel ontwikkeling doorgemaakt in vergelijking met voorgaande jaren. Door meer prioriteit te geven aan deze twee onderwerpen is er minder aandacht geweest voor Rassenkeuze en Transport. Tabel 4.1: Planet-georiënteerde duurzaamheidsthema’s Status

Duurzaamheidaspect

Acties uit Duurzaamheidsrapport 2010

Gewasbescherming

Optimalisatie van gewasbescherming en blijven zoeken naar minder milieubelastende gewasbeschermingsmiddelen.



Rassenkeuze

Voortzetting van het tienjarig onderzoeksproject ‘Duurzaam Resistent tegen Phytophthora’ (DuRPh) (loopt tot 2016).



Tarragrond

In overleg met de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit nadere afspraken maken over de concrete invulling van de nieuwe aardappelmoeheid (AM)-richtlijn.



Energieverbruik

Actualiseren Energie-Efficiencyplannen

✓

Uitvoeren van een verdiepende branchestudie naar restwarmtebenutting.

✓

Waterverbruik

Uitvoeren van onderzoek naar de opwerking van brak water tot bruikbaar zoet proceswater en vervolgonderzoek naar hergebruik van proceswater, mede in het kader van het sluiten van de waterkringloop.

2

Emissie N en P

Uitvoeren van een branchestudie naar de verdere mogelijkheden en optimalisatie van opwerking van zuiveringsslib, digestaat en/of struviet voor de toepassing als meststof.

✓

Volgen van ontwikkelingen rondom het sluiten van nutriëntenkringloop.



Bijproducten

Uitvoeren van een branchestudie naar de haalbaarheid van de winning van biopolymeren en producten die ontstaan door fermentatie van aardappelreststromen.

✓

Transport

Ontwikkelingen binnen de transportbranche actief blijven volgen.

Verpakkingen

Ontwikkelingen op het gebied van verpakkingen actief blijven volgen.

 

In plaats van genoemde onderzoeken op brancheniveau, lopen er projecten ter verbetering van intern hergebruik van water binnen individuele lidbedrijven.

2

4.2 Uitgevoerde acties In deze paragraaf worden de uitgevoerde acties op de verschillende milieuthema’s beschreven.

25



4.2.1 Gewasbescherming Tijdens de aardappelteelt wordt er zoveel mogelijk getracht om ziekten en schimmels aan de aardappelen te voorkomen. Dit begint bij het gebruik van gezond en gecertificeerd pootgoed, hygiënemaatregelen alsmede gewasrotatie. Ondanks deze maatregelen blijft het mogelijk dat ziekten en schimmels aanwezig zijn op de landbouwgrond. Aardappelziekten tasten de gewassen en aardappelen aan en sommige ziekten, zoals de Phytophtora Infestans, worden steeds agressiever. Het gebruik van gewasbeschermings middelen kan dit tegengaan. Echter, het gebruik van beschermingsmiddelen belast het milieu. Vanuit het Productschap Akkerbouw is het project Effectief Middelenpakket gestart. Doel is het realiseren van een effectief gewasbeschermingsmiddelenpakket voor de akkerbouw, zodat een duurzame, rendabele teelt mogelijk blijft. Knelpunten met gewasbescherming kunnen worden gemeld bij de Coördinator Effectief MiddelenPakket (CEMP). De CEMP onderzoekt dan samen met de teler en andere spelers (overheid, onderzoek, gewasbeschermingsmiddelenindustrie) waar het knelpunt ligt en hoe het kan worden opgelost. Om verdere toepassing van gewasbeschermingsmiddelen te verminderen, is dit ook een thema binnen het Programma Precisie Landbouw van het Productschap Akkerbouw. Binnen dit programma wordt er op het gebied van gewasbescherming een werkplan ontwikkeld voor het wieden van onkruid tussen en in de rij van aardappelgewassen. Ook is er een plan opgesteld gericht op het preciezer afstellen van autonome spuitmachines van beschermingsmiddelen. Regionale projecten, zoals het project Schoon Water waar de Brabantse aardappeltelers aan deelnemen, hebben tot doel de emissie van gewasbeschermingsmiddelen naar het grond- en oppervlaktewater te verminderen. Door het toepassen van innovatieve technieken werd de milieubelasting met meer dan 70% verlaagd ten opzichte van 2002. 4.2.2 Rassenkeuze Een langlopend onderzoek vindt plaats ter voorkoming van Phytophtora Infestans. Dit tienjarige project loopt nog door tot 2016 en heeft tot doel de milieueffecten (schade aan de aardappel) van de schimmelziekte met 75% te verlagen. Dit onderzoek maakt het inmiddels mogelijk om de ziekte te bestrijden met de helft van het percentage gewasbeschermingsmiddelen van 2006. Het doel is om in 2016 een duurzaam aardappelras te hebben ontwikkeld met een resistentie tegen Phytophtora Infestans. Binnen de groep landbouwproducten staat de aardappel bekend om zijn efficiënte ‘prestaties’ tijdens de teelt. Ten eerste verbruikt de aardappel ongeveer 287 liter water per kilo, daar waar een kilo rijst 2.497 liter water verbruikt. Ten tweede, neemt de aardappel CO2 op tijdens de groei, iets dat mee zou moet worden genomen in de totale CO2-footprint van aardappelproductie. Verder is er onderzoek gedaan naar rassen die geteeld kunnen worden onder lastige groeiomstandigheden. Er zijn inmiddels rassen bekend die beter bestand zijn tegen brak water. Er bestaan tussen aardappelrassen onderling verschillen in deze prestaties. Zo kan men komen tot een lijst duurzaamheidsindicatoren betreffende verschillende aardappelrassen. Verschillende lidbedrijven binnen de VAVI gebruiken deze duurzaamheidsindicatoren bij de aankoop van nieuwe soorten. De aardappelverwerkende industrie is erg afhankelijk van de aardappel die de teler hen biedt. Elke soort aardappel verschilt qua droge stofgehalte, vorm en grootte. Dit is bepalend voor de 26



verwerking van aardappelen. Het soort aardappel bepaalt dan ook in belangrijke mate hoeveel energie en water er nodig is voor de verwerking. Voor de uiteindelijke verwerking van de aardappel is ook de handling van de aardappel na de teelt van belang. Dit bepaalt namelijk hoeveel van de aardappel bruikbaar is voor verwerking en daarmee ook de mate van verspilling. Elke drie jaar publiceert het Nederlands Instituut voor Afzetbevordering van Pootaardappelen (NIVAP) een rassencatalogus, met daarbij aangegeven de geschiktheid van een ras voor de verwerkende industrie. De laatste publicatie dateert van 2011. 4.2.3 Tarragrond Er komt binnen de aardappelverwerkende sector tussen de 600.000 en 700.000 ton tarragrond vrij. Na de inwerkingtreding van het Besluit Bodemkwaliteit is de omgang met tarragrond verduidelijkt. Tarragrond dient te voldoen aan de gemiddelde kwaliteit van de Nederlandse bodem. De VAVI heeft laten onderzoeken in welke mate chloorprofam en monochlooranilinen voorkomen in tarragrond op bouwland en in depot. Uit dit onderzoek blijkt dat de gehalten in het bouwland zijn gedaald tot onder de detectielimieten. De gehalten in het depot bedroegen 0,6 mg chloorprofam en 1 mg 3-chlooraniline per kilogram grond. Bovendien heeft het ministerie van Infrastructuur & Milieu in 2012 een onderzoek gestart naar eventuele gevolgen van chloorprofam in tarragrond die anaeroob in ‘werken’ (zoals taluds, geluidswallen, etc.) wordt toegepast, op de kwaliteit van het grondwater. Uit dit onderzoek bleek dat chloorprofam zowel aeroob als anaeroob wordt afgebroken. Bovendien is gebleken dat chloorprofam geen invloed heeft op het grondwater. Verder is de VAVI betrokken bij de totstandkoming van een Convenant Tarragrond/Aardappel¬moeheid met de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Er worden binnen dit Convenant afspraken gemaakt over fytosanitair veilige toepassing van tarragrond om het risico van aardappelmoeheid in de pootgoedteelt te reduceren. De verwachting is dat dit Convenant medio 2014 wordt getekend. Tot slot hebben diverse VAVI-lidbedrijven zich laten certificeren om te voldoen aan een fabrikanteigenverklaring (FEV). Deze lidbedrijven hebben een vaste procedure voor de omgang met tarragrond en zijn daarbij niet meer verplicht om een laboratoriumverklaring te laten opstellen bij het vervoer en afzet van de tarragrond. Deze fabrikant-eigenverklaring geeft nog een verdere bewaking aangaande de kwaliteit van tarragrond. Een overzicht van de fabrikant-eigenverklaringen is te vinden op de website van Rijkswaterstaat Leefomgeving. 4.2.4 Energieverbruik De aardappelverwerkende industrie neemt al sinds 1996 deel aan de meerjarenafspraken met de overheid. Binnen deze meerjarenafspraken spannen de bedrijven zich in om • 30% energie-efficiëntieverbetering te bereiken in de periode 2005-2020. • Vierjaarlijks een Energie-EfficiencyPlan (EEP) op te stellen. • ‘Zekere’ besparingsmaatregelen (met een terugverdientijd kleiner dan vijf jaar) uit te voeren. • Energie-efficiëntie door middel van ketenefficiency en duurzame energie te realiseren. • Jaarlijks over de voortgang te rapporteren. Daarnaast stelt de sector een Meerjarenplan (MJP) op met energie-efficiencydoelstellingen voor de gehele branche, waarin ook op hoofdlijnen wordt aangegeven hoe deze doelstellingen worden gerealiseerd. In 2012 liep het MJP 2009-2012 af. Aan de hand van de nieuwe Energie-Efficiëntie Plannen (EEP’s) die door de lidbedrijven zijn opgesteld, is het MJP 2013-2016 opgesteld. Oerlemans Foods is lid van zowel de Vereniging voor de Aardappelverwerkende industrie (VAVI) als van de vereniging voor de groente- en fruitverwerkende industrie (VIGEF). In het kader van de Meerjarenafspraken Energie-Efficiency neemt Oerlemans Foods deel via VIGEF. In deze paragraaf over energieverbruik is gebruik gemaakt van het VAVI MJA-Sectorrapport 2013. Daarmee is Oerlemans Foods niet meegenomen. 27



In onderstaande grafiek is het primaire energiegebruik van 2009 tot 2013 weergegeven. Figuur 4.1: werkelijk energieverbruik in TJ 2009-2013 (ontleend aan MJA-Sectorrapport 2013 aardappelverwerkende industrie) 10.000

elektriciteitsverbruik aardgasverbruik

9.000

verbruik overige brandstoffen

8.000 Energieverbruik

7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 2010

2011

2012

2013

Jaartal

In de grafiek is te zien dat het absolute energieverbruik door de jaren heen vrij stabiel is gebleven en in het laatste jaar zelfs is gedaald. Ondanks een stijging van het productievolume van 8,5% is het de sector gelukt om het absolute energiegebruik stabiel te houden. Besparende maatregelen en andere invloed factoren compenseren de productiestijging. In het meerjarenplan (MJP) 2009-2012 heeft de sector toegezegd maatregelen te treffen die in 2012 tot een jaarlijkse besparing van 1.455 TJ leiden. Na vier jaar bedraagt het jaarlijkse effect van de maatregelen 743 TJ. Hiermee is 51% van de MJP-doelstelling gerealiseerd. Het achterblijven van de realisatie van de plannen komt door het niet bereiken van de hoge duurzame energie-ambitie. In de volgende grafiek zijn de energie- en besparingscijfers gegeven. Figuur 4.2: overzicht geplande maatregelen voor besparing in TJ voor 2005-2013 (ontleend aan MJA-sectorrapport 2012/2013 aardappelverwerkende industrie) 1000

Procesefficiency Inkoop duurzame energie

Besparing

800

Ketenefficiency

600

Opwekking duurzame energie 400 200 0

Jaartal

28

2005 2006

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013



In 2013 is het aandeel van de besparing vanuit ketenefficiency en procesefficiency gestegen. De belangrijkste proces- en ketenmaatregelen zijn: • Warmtepomp droger • Pretreater op restwarmte • Toepassing van stoomschillen in externe vergister Diverse processen in de aardappelverwerkende industrie vragen veel warmte van een hoge temperatuur. Daarmee komt er veel restwarmte van een lage temperatuur vrij. Een warmtepomp kan laagwaardige restwarmte op een hoger temperatuurniveau brengen, zodat deze weer nuttig is in te zetten. Een warmtepomp kan de warmtevraag voor het traject tussen stoomschillen en bakoven en de bijbehorende CO2-uitstoot naar verwachting met circa zeventig procent reduceren. In de verdiepende restwarmtestudie die VAVI in 2011 heeft laten uitvoeren is de restwarmtebenutting door gebruikmaking van innovatieve restwarmtetechnieken als twin-coilsysteem, compressiewarmtepomp en absorptiewarmtepomp doorgerekend. Deze studie geeft een goed inzicht in de mogelijkheden om restwarmte te benutten. Exacte terugverdientijden worden echter sterk bepaald door lokale omstandigheden. Geadviseerd is dan ook om een haalbaarheidsonderzoek voor de eigen bedrijfslocatie uit te voeren. Inmiddels is er bij een van de lidbedrijven van de VAVI een pilot gestart voor het gebruik van een warmtepomp. Bij gunstige resultaten van de pilot is de verwachting dat warmtepompen breder binnen de branche toegepast gaan worden. Naast het reduceren van energieverbruik probeert de aardappelverwerkende industrie zoveel mogelijk zichzelf te voorzien van energie. Biogas speelt hierin een belangrijke rol. Bij het opwekken van energie worden fossiele brandstoffen verbrand en hierbij ontstaat CO2, dat een bijdrage levert aan klimaat verandering. Bij verbranding van niet-fossiele brandstoffen, zoals biogas, ontstaat zogenaamde kortcyclische CO2, die geen invloed heeft op de klimaatverandering. Tevens geldt dat biogas energie kan opleveren door het direct te verstoken, of door het in te zetten in een warmtekrachtkoppeling (WKK), waar het gas 30% elektra oplevert en gemiddeld 50-60% warmte. Biogas kan daarom net als zonne- en windenergie een duurzame energie genoemd worden. Productie van biogas bij de aardappelverwerkende industrie vindt plaats bij de anaerobe zuivering van afvalwater. Tussen de jaren 2010-2013 bedroeg de totale biogasproductie binnen de aardappelverwerkende industrie meer dan 16 miljoen m3 per jaar. Naast het reduceren van energieverbruik en het opwekken van energie heeft de branche ook stappen gezet om meer inzicht te krijgen in duurzaamheidskwesties in de keten. Het Productschap Akkerbouw waarin VAVI vertegenwoordigd is, heeft bij wijze van casestudie de carbon footprints voor bevroren frites en tafelaardappelen laten uitrekenen, om op basis hiervan de rekenregels voor het bepalen van carbon footprints te kunnen vaststellen (Blonk, 2011). Op basis van de uitgangspunten uit deze studie bedroegen de carbon footprints respectievelijk 570 voor bevroren frites en 3000 kg CO2eq/ton voor tafelaardappelen, van wieg tot graf. In het kader van het EnergieAkkoord, dat najaar 2013 is gesloten, is onduidelijkheid ontstaan over de continuering van de MJA-convenanten. VAVI heeft er vanwege de bereikte resultaten voor gepleit om de MJA-doelstellingen voort te zetten en passend te maken in de nieuwe structuur, echter op voorwaarde dat de administratieve lasten niet toe nemen. 4.2.5 Waterverbruik De aardappelverwerkende industrie streeft naar een efficiënte en duurzame waterhuishouding. Om hiertoe te komen zijn verschillende besparende activiteiten ondernomen. 29



Waterverbruik De aardappelverwerkende industrie maakt gebruik van leidingwater en grondwater en hergebruikt water uit het eigen proces voor de verwerking. In onderstaande grafieken is de totale inname van water weergegeven, samen met de totale hoeveelheid geloosd water voor de branche. Dit totale waterverbruik kan afgezet worden tegen de hoeveelheid gereed product die de aardappelverwerkende industrie oplevert (specifiek waterverbruik). Figuur 4.3: totale inname water en totale hoeveelheid geloosd water 2005-2013 (ontleend aan interne gegevens VAVI) totale inname water

10.500.000

totale hoeveelheid geloosd water

Hoeveelheid m3

9.000.000 7.500.000 6.000.000 4.500.000 3.000.000 1.500.000 0 2005 2006

Jaartal

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Figuur 4.4: specifiek waterverbruik m3/ton voor de periode 2005-2013 (ontleend aan interne gegevens VAVI) 6

Specifiek waterverbruik m3/ton

5,8 5,6 5,4 5,2 5 4,8 4,6 4,4 4,2 Jaartal

30

2005 2006

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013



Conclusie: In 2012 liet het specifieke waterverbruik na forse reducties in de voorgaande jaren voor het eerst een lichte stijging zien. De oorzaak hiervan ligt in het feit dat 2012 een moeilijk jaar was voor de aardappelteelt. Door weersomstandigheden was de kwaliteit van de aardappel niet optimaal. Dit zorgde ervoor dat er dat jaar meer water nodig was om de aardappelen optimaal verwerkt te krijgen. In 2013 lag het specifiek waterverbruik alweer op het niveau van 2011. De aardappelverwerkende industrie heeft veel tijd en moeite geïnvesteerd om tot verdere verbetering van de waterhuishouding te komen. De industrie heeft het specifieke waterverbruik door de jaren heen significant weten te verlagen. Dit heeft er onder andere toe geleid dat bij veel lidbedrijven het waterverbruik zeer specifiek wordt bijgehouden. Zo is veelal het waterverbruik per uur en per afdeling bekend, hieraan zijn Kritische Prestatie-Indicatoren (KPI’s) gekoppeld, waarop door de lidbedrijven wordt gestuurd. Ook is er veel aandacht besteed aan het onderzoeken van mogelijkheden voor intern hergebruik. Veel lidbedrijven beschikken over een eigen waterzuiveringsinstallatie, die met de juiste afstelling het effluent kan zuiveren tot de juiste kwaliteit, om het vervolgens terug te brengen in onderdelen van het proces. Binnen individuele bedrijven lopen nog altijd projecten om dit verder te verbeteren. Door deze verschillende waterinnovaties is de Nederlandse aardappelverwerkende industrie internationaal marktleider voor wat betreft het waterverbruik. 4.2.6 Emissie N en P Bemesting Het gewas aardappelen stelt hoge eisen aan de fosfaatvoorziening, doordat aardappelen - als gevolg van een relatief beperkt wortelstelsel - niet zo gemakkelijk fosfaat opnemen. Naast fosfor is stikstof erg belangrijk voor de teelt van aardappelen. De beschikbaarheid van fosfor en stikstof voor de groei van aardappelen vindt plaats door bemesting van de grond. Om overbemesting en daarmee uitspoeling naar grond- en oppervlaktewater te beperken, gelden er richtlijnen voor bemesting van landbouwgronden, die onder andere geregeld zijn in het ‘lastenboek’ van het VVA-certificaat. In het kader van deze uitdaging ondersteunt de VAVI het Programma Precisie Landbouw (PPL) door het Productschap Akkerbouw. Dit programma is onderdeel van een groter programma, Masterplan Mineralenmanagement. Agrarische ondernemers krijgen instrumenten in handen om de juiste hoeveelheid mineralen op de juiste plaats toe te dienen. Bij het thema bemesting wordt onder andere gewerkt aan het op de juiste plaats en tijd toepassen van meststof. Daarnaast worden manieren ontwikkeld om bemesting toe te dienen op basis van sensing data, zoals vochtmeting. Proceswater Na de voorzuivering is de eerste stap in de zuivering van het proceswater doorgaans een anaerobe stap, waarbij in een methaanreactor de in het afvalwater aanwezige organische componenten worden omgezet in biogas. In de anaerobe zuivering worden stikstof en fosfaat slechts voor een klein gedeelte verwijderd. Een nazuivering is daarom noodzakelijk, om uiteindelijk op het oppervlaktewater of riool te mogen lozen. Stikstof wordt veelal biologisch verwijderd met behulp van nitrificatie en denitrificatie. Dit proces vraagt veel energie voor beluchting en er wordt slib gevormd, dat beperkte afzetmogelijkheden heeft. Een alternatief voor deze manier van stikstofverwijdering is de verkorte stikstofroute, waarbij de nitrificatie en de denitrificatie in één processtap worden uitgevoerd. Deze procesvoering vraagt substantieel minder energie voor beluchting en de slibproductie is beduidend lager. Deze verkorte stikstofroute wordt binnen de aardappelverwerkende industrie met succes toegepast. Daarnaast voert één van de VAVI-lidbedrijven een test uit met de zogenaamde Nereda-zuiverings techniek. Deze techniek is een innovatieve technologie, waarbij micro-organismen in geconcentreerde, natuurlijke korrelstructuren groeien. Deze korrels bezitten hogere biologische activiteit en maken het eenvoudig de micro-organismen en het gezuiverde water te scheiden. 31



Fosfor is een van nature voorkomend element van de aardappel. Tijdens de verwerking van aardappelen wordt pyrofosfaat toegevoegd, om grauwverkleuring te voorkomen. Gemiddeld genomen betreft dit ongeveer 0,2 kg fosfor per ton verwerkte aardappelen, maar de exacte hoeveelheid varieert per bedrijf en per type product. Een gedeelte van het toegevoegde pyrofosfaat komt vrij in het proceswater. Ondanks uitgebreid onderzoek zijn er geen geschikte vervangers voor pyrofosfaat beschikbaar. Voor fosfaatverwijdering uit het afvalwater zijn er drie gangbare mogelijkheden: • Biologische P-verwijdering: door een bepaalde procesvoering wordt fosfaat in aeroob biologisch slib ‘opgeslagen’ en met het slib afgevoerd. • Chemische precipitatie met ijzer- of aluminiumzouten: door reactie van fosfaat met ijzer of aluminium, ontstaat een fosfaatrijk chemisch slib. IJzerhoudend slib kent nog nauwelijks verdere nuttige toepassing, terwijl aluminiumfosfaat als grondstof voor fosfaatproductie kan worden gebruikt. • Struvietvorming: door toevoeging van magnesiumhoudende stoffen aan het voorgezuiverde afvalwater, wordt onder bepaalde procescondities magnesiumammomiumfosfaat, oftewel struviet gevormd. Behalve fosfaat wordt hierbij ook een gedeelte van de stikstof vastgelegd. Binnen de VAVI hebben bedrijven struvietinstallaties als onderdeel van de waterzuiveringen geplaatst. Struviet is als fosfaatmeststof een duurzame vervanger van overige chemische fosfaatmeststoffen, maar algemene toepassing als meststof is een nog te ontwikkelen weg. Hindernis hierbij is de huidige wetgeving in Nederland. Een nieuwe duurzame manier om de afvalwaterstromen die stikstof en fosfaat bevatten op te waarderen naar waardevolle producten met een economische waarde, is algenfarming. Algen hebben naast stikstof en fosfaat ook een koolstofbron nodig om te groeien. Hiervoor halen ze voornamelijk CO2 uit de lucht, wat het gehele proces CO2-neutraal maakt. Enkele VAVI-lidbedrijven zijn betrokken bij onderzoek op dit gebied. Daaruit blijkt dat de productie technisch zeer goed mogelijk is, maar economisch op dit moment niet rendabel (bron: website Waterstromen). 4.2.7 Verstoring leefomgeving Het voorkomen van verstoring van de leefomgeving is een belangrijk onderwerp voor de aardappelverwerkende industrie. De lidbedrijven houden hiervoor strikt bij welke overlastmeldingen er vanuit de omgeving binnenkomen (de zogenaamde milieuklachten) en op welke onderwerpen. Daarnaast registeren de lidbedrijven ook de verstoringen die niet tot een overlastmelding van de omgeving heeft geleid, maar door henzelf geconstateerd zijn (de zogenaamde milieu meldingen). Figuur 4.4 geeft een overzicht van de verschillende meldingen die binnen zijn gekomen bij de bedrijven. Het gaat hier met name om meldingen betreffende geur en geluid. Lidbedrijven zijn gebaat bij een goede meldingsdiscipline van milieu incidenten. Door milieu incidenten namelijk te analyseren, kunnen lidbedrijven preventieve maatregelen treffen. Dit resulteert in een daling van het aantal milieuklachten over de periode 2011-2013. Alle lidbedrijven beschikken over een omgevingsvergunning. Sinds 1 januari 2012 is vergunning verlening, toezicht en handhaving (VTH) op het gebied van milieu ondergebracht bij één loket; de Regionale Uitvoeringsdienst (RUD), ook wel Omgevingsdienst genoemd. Een andere belangrijke wijziging met betrekking tot de omgevingsvergunning is dat op 1 januari 2013 het Activiteitenbesluit ingrijpend is gewijzigd. Hierdoor gelden voor vergunningplichtige bedrijven (type C-inrichtingen, inclusief IPPC-inrichtingen), naast de vergunningvoorschriften, ook de voorschriften uit het Activiteitenbesluit milieubeheer en de Activiteitenregeling. 32



Figuur 4.5: verstoring van de leefomgeving in (interne) milieumeldingen en (externe) milieuklachten voor 2011-2013 exclusief Agristo (ontleend aan interne gegevens VAVI) 400 350

(interne) milieu meldingen (externe) milieu klachten

300 250 200 150 100 50 0 2011

2012

2013

4.2.8 Bijproducten De Agro & Food-industrie, de (internationale) politiek en de samenleving staan voor een grote uitdaging. Ontwikkelingen als toename van de wereldbevolking, de stijgende vraag naar dierlijke eiwitten en gemaksvoedsel, de opkomende grondstoffenschaarste, afnemende biodiversiteit en de klimaatverandering met toenemende weersextremen, vragen om innovatieve en duurzame productiemethoden. In Nederlandse context vertaalt dit zich naar het realiseren van meer toegevoegde waarde, met minder input. De aardappelverwerkende industrie ziet het gedachtegoed van de Biobased Economy als een belangrijke ontwikkelingsrichting hiervoor. In onderstaand figuur wordt het beginsel van de Biobased Economy weergegeven. Figuur 4.6: ontleend aan Topsector Agro & Food, Agro & Food; De Nederlandse groeidiamant, 2011

33



In de Biobased Economy worden fossiele grondstoffen voor food- en non-food-toepassingen vervangen door groene grondstoffen of, meer in het algemeen, biomassa. Deze groene grondstoffen zijn afkomstig van gewassen als aardappelen, maïs en koolzaad, of zijn daarvan afgeleide producten. De toepassingen van deze groene grondstoffen kunnen worden ingedeeld in vier categorieën, energie, chemie, food en farma, die samen de Biobased-piramide vormen. Op basis van interne gegevens van de VAVI is de huidige bestemming van organische reststromen van de lidbedrijven in de piramide voor de groene grondstoffen ingevuld. Figuur 4.7: biobased-piramide op basis van gegevens VAVI 2013 (links) gebaseerd op de Ladder van Moerman (rechts). Farma & Fine chemicals 9.599 ton

Preventie (voorkomen van voedselverliezen) Toepassing voor humane voeding (bijv. voedselbanken);

Food & Feed 622.084 ton Chemicals & Materials 19.055 ton

Converteerbaar voor humane voeding (be-, ver- en herbewerking van voedsel); Toepassing in diervoer; Grandstoffen voor de industrie (biobased economy); Verwerken tot meststof door vergisting (+ energieopwekking); Verwerken tot meststof door composteren;

Power & heat 107.558 ton

Toepassing voor duurzame energie (doel is energieopwekking); Verbranden als afval (doel is vernietiging, waarbij tevens energie kan worden opgewekt).

Uit de piramide valt af te lezen dat bij de VAVI een relatief groot deel van de reststromen - vanuit milieuoogpunt - een hoogwaardige toepassing heeft als food & feed. Hier gaat het om reststromen, zoals stoomschillen, snippers, gebakken aardappelstukjes en grijs zetmeel, die worden gebruikt om diervoeding te produceren. In de categorie energie betreft het voornamelijk de vergisting van stoomschillen en zetmeel voor de biogasproductie/de warmtekrachtkoppeling. Een lidbedrijf gebruikt het afvalvet als directe brandstof voor het stoken van de ketel. In de categorie chemie betreft het de toepassing van specifiek zetmeel, dat wordt ingezet in de papierindustrie, behanglijm, boorspoeling en grondstof voor bioplastics. In het kader van het Meerjarenplan Energie-Efficiency 2009-2012 voor de branche, heeft VAVI in 2011 haalbaarheidsstudies uitgevoerd over de opwerking van zuiveringsslib, digestaat en/of struviet tot meststof en de winning van biopolymeren en fermentatieproducten uit aardappelreststromen. De doorrekening van restwarmtebenutting is reeds beschreven in paragraaf 4.2.4. Omdat de opwerking van zuiveringsslib, digestaat en/of struviet tot meststof niet uniek is voor de aardappelverwerkende industrie, tracht de VAVI zich aan te sluiten bij reeds lopende initiatieven. Gedacht wordt aan Green Deal van de Unie van Waterschappen en het Ketenakkoord Fosfaatkringloop. Met het oog op de winning van biopolymeren uit aardappelreststromen heeft VAVI in 2012, in overleg met enkele onderzoekbureaus, de technische mogelijkheden van fermenteren van aardappelstoomschillen onderzocht. Er is een businessplan opgesteld om de mogelijke opbrengsten bij verschillende capaciteiten in kaart te brengen. Aan de hand van dit businessplan is VAVI er niet in geslaagd om een geïnteresseerde marktpartij te vinden. Het is nu aan de individuele lidbedrijven om hun mogelijkheden rondom fermentatie in kaart te brengen. Samenwerking binnen en buiten de keten is essentieel voor de VAVI voor dit onderwerp. Om de keten zo efficiënt mogelijk in te richten sluit de VAVI aan bij de Alliantie Verduurzaming 34



Voedsel, ondersteund door de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI). Daarnaast lopen er acties bij de individuele bedrijven. Zo zijn twee VAVI-leden partner van het Dutch Biorefinery Cluster (DBC). De DBC heeft tot doel om tot een optimale(re) benutting van biomassa te komen binnen de agrofoodsector en de papier industrie. Onder de noemer van het Platform Agro-Papier-Chemie wordt hier verder aan gewerkt. In 2011 zijn door het DBC succesvolle business cases ontwikkeld rondom lignocellulose als grondstof, chemische bouwstenen uit planten en eiwitcascadering. De optimale benutting van reststromen vanuit de aardappelverwerkende industrie ligt niet alleen in handen van de industrie zelf. Om de belemmeringen op dit vlak uit te diepen is er onderzoek gedaan naar de wetgeving die hieraan ten oorsprong ligt. Dit leverde een overzicht op van 18 wetten of regels van nationaal en Europees niveau, die de optimale benutting van de reststromen tegenwerkt. Op Europees niveau lobbyen de Europese brancheorganisatie voor de levensmiddelenen drankenfabrikanten FoodDrinkEurope en de Europese vereniging voor aardappelverwerkers (EUPPA), waar de VAVI lid van is, voor stimulerende weten regelgeving op dit gebied. 4.2.9 Transport Het transport is door de aardappelverwerkende bedrijven uitbesteed. Samen met de transporteurs wordt door de lidbedrijven gekeken naar terugdringing van de milieubelasting. Voorbeelden van maatregelen uit de afgelopen periode zijn: • combineren van transportbewegingen door met klanten afspraken te maken over levering en afhaal; • inzet van Langere en Zwaardere Vrachtautocombinatie (LZV), ook wel Ecocombi genoemd, op bepaalde trajecten voor reductie van de transportbewegingen; • inzet van andere transportmodaliteiten, zoals vervoer over zee of inzet van binnenvaartschepen; • optimalisatie van transport door betere palletbelading; • deelname van transporteurs aan duurzaamheidstimuleringsprogramma’s als Lean & Green. 4.2.10 Verpakkingen Ook verpakkingen is een belangrijk thema voor de aardappelverwerkende industrie. Karton wordt door de meeste leden gebruikt als secundaire verpakking en bestaat inmiddels grotendeels uit gerecycled papier. Wat betreft de kunststofverpakkingen streven alle lidbedrijven naar zo dun mogelijke verpakkingen. Daarnaast worden kunststofverpakkingen deels vervangen door bioplastics. Door de kunststofverpakkingen gescheiden in te zamelen is recycling mogelijk. Voor verdere optimalisatie hiervan hebben twee lidbedrijven van VAVI deelgenomen aan een project van de branchevereniging van de Groente- en Fruitverwerkende industrie (VIGEF), waarin de verwerking van vervuilde kunststofreststromen en mogelijke oplossingen voor de belemmeringen daarbij in kaart zijn gebracht. De VAVI en VIGEF sluiten ook aan bij de Expertgroep Verpakkingen die wordt gefaciliteerd door de FNLI. Deze Expertgroep is bovendien onderdeel van de gesloten Raamovereenkomst Verpakkingen, waaraan ook het ministerie van Infrastructuur & Milieu en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten deelnemen. Deze overeenkomst heeft verdere verduurzaming van verpakkingsmaterialen tot doel, door het voorkomen van verspilling, het verhogen van het percentage hergebruik, het terugwinnen van materiaal en het inzetten van nieuwe materialen met een lagere milieudruk. De plannen en activiteiten van de VAVI worden daarbij ondersteund door het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken. De VAVI onderschrijft hierbij het doel om te streven naar een circulaire economie. 35



4.3 Toekomstige acties en doelen Gewasbescherming • In 2012 is de verbreding van project Schoon Water voor Brabant van start gegaan. Het doel is bewezen maatregelen die goed zijn voor milieu én teler, over heel Noord-Brabant te verspreiden. Het project richt zich op ruim 300 loonwerkers en zelfspuiters in de akkerbouw, waaronder de Brabantse aardappeltelers. Rassenkeuze: • Vervolg onderzoeksproject ‘Duurzaam Resistent tegen Phytophthora’ (DuRPh) (tot 2016). Tarragrond • VAVI blijft actief de ontwikkelingen volgen rondom het door het ministerie van Infrastructuur & Milieu in 2012 gestarte onderzoek naar de eventuele gevolgen van chloorprofam in tarragrond die anaeroob in ‘werken’ (zoals taluds, geluidswallen, etc.) wordt toegepast, op de kwaliteit van het grondwater. • De verwachting is dat het Convenant Tarragrond/Aardappelmoeheid, ontwikkeld met de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), in 2014 wordt ondertekend. Energieverbruik • In het MeerjarenPlan (MJP) Energie-Efficiency hebben de deelnemende lidbedrijven van de VAVI zich voor de periode 2013-2016 tot doel gesteld om de energie-efficiency met meer dan 19,6% te verbeteren ten opzichte van 2012. Dit is de som van alle zekere en voorwaardelijke maatregelen van deze EEP’s. Hiermee zit de sector ruim boven de MJA-doelstelling van 8% over die periode. Deze hogere ambitie verwachten de bedrijven te kunnen realiseren met duurzame energiemaatregelen, waarmee energie uit afval en biomassa wordt gewonnen. Opgemerkt moet worden dat, ten aanzien van de voorwaardelijke maatregelen, bedrijven terughoudend zijn met het doen van investeringen. In de huidige marktsituatie voeren zij alleen vernieuwende maatregelen uit als het rendement binnen korte termijn gegarandeerd is. De vermeden CO2-uitstoot komt hiermee naar verwachting uit op circa 111,3 kton op jaarbasis. • In het MJP 2013-2016 is voorgesteld om een gebruikersgroep Restwarmte samen te stellen die ten minste eenmaal per jaar bijeenkomt om ervaringen uit te wisselen. • Individuele lidbedrijven hebben zichzelf daarnaast tot doel gesteld om meer inzicht te krijgen in de CO2-uitstoot in de gehele keten, om aan de hand hiervan programma’s te definiëren die de uitstoot kunnen verminderen. In dat kader zijn de lidbedrijven op zoek naar samenwerkingen of hebben samenwerkingen met kennisinstellingen als de Universiteit Wageningen, voor bijvoorbeeld het ontwikkelen van nieuwe technologie om energiezuiniger te produceren. Waterverbruik • Op het gebied van water liggen toekomstige acties en doelen voornamelijk bij de individuele lidbedrijven. De lidbedrijven streven naar een verdere reductie van het watergebruik, onder andere door het verbeteren van de kwaliteit van het proceswater om zo meer hergebruik van proceswater te bewerkstelligen. Emissie N en P • Omdat de opwerking van zuiveringsslib, digestaat en/of struviet tot meststof niet uniek is voor de aardappelverwerkende industrie, tracht de VAVI zich aan te sluiten bij reeds lopende initiatieven zoals Green Deal van de Unie van Waterschappen en het Ketenakkoord Fosfaatkringloop.

36



Bijproducten • VAVI lidbedrijven zullen de ontwikkelingen rondom relevante biobased producten op de voet volgen en waar mogelijk gezamenlijk of individueel actie ondernemen. Doel is om te komen tot maximale en optimale benutting van reststromen. Momenteel wordt al veel hergebruikt, doel is uiteindelijk 100% hergebruik. Transport • Ondanks dat het onderwerp niet in de directe invloedssfeer van de VAVI-lidbedrijven ligt, maar bij de transportondernemingen waar zij gebruik van maken, hebben individuele lidbedrijven hier toch verbeterdoelstellingen voor geformuleerd. Voorbeelden van acties in dit kader zijn het in samenwerking met transportondernemingen onderzoek doen naar het inzetten van andere verkeersmodaliteiten en het zo efficiënt mogelijk om gaan met ruimte van de vervoerder, door meer materiaal op een pallet te plaatsen. Er zijn geen initiatieven op brancheniveau. Verpakkingen • Expertgroep Verpakking waar VAVI bij aangesloten is, stelt een preventieplan op voor 2018 ter verduurzaming van de gebruikte productverpakkingscombinaties. Ook hebben de individuele lidbedrijven een aantal eigen acties geformuleerd op het gebied van verpakkingen. De hoogste prioriteit voor de bedrijven blijft het beschermen van het product. De dikte van het verpakkingsmateriaal is afgenomen. Dit geldt voor zowel karton als plastic. De bedrijven willen met hun verpakkingsleveranciers in gesprek gaan over nieuwe innovaties op het gebied van verpakking. Daarnaast willen bedrijven de mogelijkheden onderzoeken om verpakkingen op basis van duurzame grondstoffen geleverd te krijgen.

37


5


De aardappelverwerkende industrie en economische aspecten

De aardappelverwerkende industrie deelt de duurzaamheidsthema’s in naar drie pijlers. Eén van deze pijlers van duurzaam ondernemen is het financieel-economisch belang (ook wel de Profit-aspecten genoemd). Alleen door het financieel-economische belang in balans te brengen met sociale aspecten (People) en milieuaspecten (Planet), kan Duurzaam Ondernemen tot stand worden gebracht. Dit hoofdstuk beschrijft de financieel-economische aspecten van de aardappelverwerkende industrie, onderverdeeld in: • toegevoegde waarde van de sector aan de Nederlandse economie; • financiële ondersteuning voor onderzoek en technologieën; • samenwerking met kennisinstellingen en overige stakeholders; • informatievoorziening. 5.1

Terugblik

5.1.1 Toegevoegde waarde aan de Nederlandse economie Nederland is een aantrekkelijk vestigingsland voor bedrijven in de akkerbouwkolom, vooral voor de verwerkende industrie. Door het gunstige klimaat voor onder andere de teelt van aardappelen, zijn kwalitatief goede grondstoffen hier ruimschoots beschikbaar. Maar ook de aanwezigheid van grote zeehavens in Rotterdam en Amsterdam vergemakkelijkt de aan- en afvoer van grondstoffen en eindproducten. De aardappelverwerkende industrie maakt onderdeel uit van de Nederlandse akkerbouwketen, waarin circa 70.000 mensen werkzaam zijn, die gezamenlijk rond 5 miljard euro aan waarde aan de Nederlandse economie toevoegen. In de primaire sector, waartoe de aardappelteelt behoort, wordt ongeveer 7,1 miljoen ton aardappelen geproduceerd op ongeveer 155.000 hectare landbouwgrond (CBS Statline). Hierbij is het segment consumptieaardappelen het grootst, circa 3,5 miljoen ton aardappelen. De grafiek op de volgende pagina geeft de opbrengst per hectare weer van consumptieaardappelen. Figuur 5.1: opbrengst per hectare in ton aardappelen (ontleend aan gegevens van CBS Statline 2014) 56 54 52 50 48 46 44 42 40 2005 2006 38

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013



De industriële verwerking van aardappelen tot aardappelconsumptieproducten, vindt in Nederland plaats bij zeven grotere bedrijven met 15 Nederlandse productielocaties en enkele kleinere bedrijven. De ambachtelijke verwerking bij friteskramen en kokswarenbedrijven is hierbij buiten beschouwing gelaten. De concentratiegraad in de bedrijfstak is hoog. De bedrijven zijn sterk gericht op internationale markten met productiefaciliteiten in een groot aantal landen in en buiten Europa. De totale productiewaarde van de primaire sector wisselt van jaar tot jaar, afhankelijk van de opbrengst, vraag en aanbod in de markt en de afgesloten contracten. De productiewaarde van de verwerkende industrie ligt rond 1,25 miljard euro. Een groot deel van de geproduceerde aardappelen wordt verwerkt tot consumptieproducten, zoals voorgebakken frites. De afzetmogelijkheden voor de aardappelverwerkende industrie zijn de afgelopen jaren sterk toegenomen door de groei van de fastfoodsector in veel landen in de wereld. In Nederland treedt de sterkste groei op in het koelvers-segment. De Nederlandse aardappelverwerkende industrie maakt onderdeel uit van een mondiale markt. Jaarlijks wordt het overgrote deel van het voorgebakken product geëxporteerd. Nederland is daarmee een topspeler binnen de markt. De belangrijkste afzetmarkten bevinden zich in Noordwest-Europa, voornamelijk het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Frankrijk. In toenemende mate worden ook niet-Europese landen in andere werelddelen, zoals Afrika, Azië en Zuid-Amerika, bediend. De Aardappelverwerkende industrie is in hoge mate gedifferentieerd en richt zich, naast de relatief kleine binnenlandse markt, vooral op export. In 2013 zijn circa 3,5 miljoen ton aardappelen verwerkt tot 1,9 miljoen ton aardappelproducten. De verwerking is in de periode 2005–2013 gestegen. Van jaar tot jaar kan er ook sprake zijn van een daling omdat de verwerking onder andere samenhangt met de kwaliteit van de aardappeloogst. Zie paragraaf 2.2.4. In onderstaande grafieken is de verwerking van de aardappelen en het percentage ingevoerde aardappelen weergegeven en de productie van voorgebakken aardappelen en anderszins. Figuur 5.2: totale hoeveelheid verwerkte aardappelen en percentage ingevoerde aardappelen voor 2005-2013 (ontleend aan interne gegevens VAVI) 3.600

100

Verwerkt (* 1000 ton)

3.500

90

Afkomstig van invoer (%)

80

3.400

70 3.300

60

3.200

50

3.100

40 30

3.000

20

2.900

10

2.800

0 2005 2006

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

39



Figuur 5.3: productie van voorgebakken aardappelen en productie anderszins voor 2005-2013 (ontleend aan interne gegevens VAVI) 2.500

Productie voorgebakken (* 1.000 ton)

2.000

Productie anderszins (* 1.000 t0n)

1.500 1.000 500 0 2005 2006

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

5.1.2 Financiële ondersteuning De aardappelverwerkende industrie is zeer zelfstandig op het gebied van onderzoeken en financiering van deze onderzoeken. Onderzoeken worden geïnitieerd vanuit de VAVI, die de onderzoeken meefinanciert vanuit het contributiegeld van de individuele bedrijven, met daarnaast financiële ondersteuning en kennisverstrekking door Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (voorheen Agentschap NL). Er zijn over de periode 2005-2013 verschillende projecten opgestart die bijdragen aan het verduurzamen van de aardappelverwerkende industrie. Deze projecten worden opgesteld in samenwerking met gerenommeerde instellingen als de WUR. Projecten waarvoor de aardappelverwerkende industrie de afgelopen twee jaar, via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, financiële ondersteuning heeft ontvangen zijn: • de branchefilm ter promotie van de duurzaamheidsactiviteiten binnen de aardappelverwerkende industrie; • vervolgonderzoeken rond de fermentatie van aardappelreststromen; • de onderzoeken die samen met de branchevereniging voor de groente- en fruitverwerkende industrie worden geïnitieerd voor het verduurzamen van reststroomverpakkingen; • onderzoek tarragrond. In het kader van het topsectorbeleid Agri & Food is het daarnaast ook mogelijk om voor financiële ondersteuning voor een (ver)nieuw(d) product of proces via Topconsortium voor Kennis & Innovatie Agri & Food (TKI Agri & Food) een beroep te doen op verschillende regelingen. De inmiddels opgestarte projecten bestrijken een breed scala aan onderwerpen: van verduurzaming van de voedselverwerking tot en met een integrale benadering van gezond en duurzaam bodemgebruik en van duurzame melkveehouderij tot en met bioraffinage van zijstromen. 5.1.3 Samenwerking met kennisinstellingen en overige stakeholders Samenwerking binnen en buiten de keten loopt als een rode draad door dit rapport. De aardappelverwerkende industrie is van oudsher een branche met veelvuldig overleg in de keten. Op de verschillende duurzaamheidsthema’s wordt samengewerkt met adviesbureaus en met: • Overheidspartijen als het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. • Wageningen Universiteit en Research (WUR), om voedselverspilling en verdere fermentatie van restproducten te onderzoeken. Hier vindt ontwikkeling plaats op zowel nationaal als Europees niveau. • Het onderzoeksinstituut Alterra van de WUR en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) op het gebied van tarragrond. 40



• (Overkoepelende) brancheorganisaties, zoals de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI), de Vereniging voor Groente- en Fruitverwerkende Industrie (VIGEF) en Overleggroep Producenten Natte Diervoeders (OPNV). Vanaf 2014 zullen de Productschappen, waaronder het Productschap Akkerbouw, worden opgeheven. In de plaats hiervoor ontstaan verscheidene interbranche-organisaties en ketenoverleg-organisaties. VAVI participeert in deze nieuwe structuur. Op Europees niveau worden de belangen van de aardappelverwerkende industrie behartigd door de European Potato Processors’ Association (EUPPA). Op haar beurt is de EUPPA weer lid van FoodDrinkEurope, de Europese Federatie van Levensmiddelen- en drankenfabrikanten. 5.1.4 Informatievoorziening Naast de ontwikkeling van het Duurzaamheidsrapport 2010 en de bijbehorende publieksbrochure, heeft de aardappelverwerkende industrie ook een korte film ontwikkeld over de activiteiten op het gebied van duurzaamheid. Deze film toont de visie van de branche op duurzaam ondernemen en laat een aantal concrete brancheprojecten zien. Daarnaast is het een oproep aan andere partijen, sectoren en industrieën, om samen te werken op dit gebied en met name voor de verwaarding van reststromen. Deze film is gelanceerd tijdens de netwerkdag in 2013. Voor deze periodiek terugkerende dag nodigden de VAVI-lidbedrijven stakeholders uit om elkaar bij te praten over de laatste ontwikkelingen binnen de sector. Ook dit Duurzaamheidsrapport zal worden gebruikt om de visie op de branche toe te lichten en achtergrondinformatie te geven over activiteiten op het gebied van duurzaamheid. 5.2 Relevante ontwikkelingen en toekomstige acties/doelen De verwachting voor de komende jaren is onzeker; de markt blijft onder druk staan vanwege lage prijzen. Een belangrijke ontwikkeling is de fluctuatie die plaatsvindt in de aardappelprijzen, wat een nadelig effect heeft op de prijsstelling van eindproducten. Daarnaast dalen de energieprijzen. Beide ontwikkelingen hebben een belemmerende invloed op nieuwe investeringen. Op de langere termijn groeit de wereldwijde vraag naar aardappelproducten jaarlijks met 2,5%. Vooral in Azië en in Zuid-Amerika, maar ook in het Midden-Oosten en Rusland neemt de vraag naar aardappelproducten momenteel toe. De groei van fastfoodketens geeft in deze gebieden een sterke, positieve impuls aan de afzet van voorgebakken producten. In Europa en de Verenigde Staten vindt er geen marktgroei meer plaats. De toenemende bezorgdheid van de consument over obesitas heeft in West-Europa een drukkend effect op de afzet. De sterkste groei in de EU vindt plaats in het koelvers-segment van de bewerkte aardappelproducten, ten koste van het diepvriessegment. In opkomende markten groeit daarentegen vooral de consumptie van diepvriesaardappelproducten. Op de Europese markt ondervindt de Nederlandse verwerkende industrie veel concurrentie van verwerkende bedrijven uit België, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Vooral in België is de productiecapaciteit de afgelopen jaren sterk uitgebreid, maar ook in andere Europese landen is de productiecapaciteit vergroot. De internationale concurrentiepositie van de Nederlandse bedrijven is sterk door het grote innoverende vermogen, de goede kwaliteit van de beschikbare grondstoffen en de eindproducten en door de samenwerking in de keten. De concurrentiepositie wordt verzwakt door de grote volatiliteit van de grondstofprijzen, de hoge vrachtkosten en handelsbelemmeringen en importrestricties van enkele landen, zoals Zuid-Afrika (bron: ABN AMRO Sectorupdate - Aardappelverwerkende industrie 2013). 41


Bijlage 1:


Samenstelling Milieucommissie VAVI

Naam bedrijf

Contactpersoon

Agristo

Mevrouw C. Wallays

Aviko

De heer J. Voetberg

Farm Frites

De heer C. Duijzer

Lamb Weston/Meijer

De heer C. van Rij

McCain

De heer P. van den Broek

Oerlemans Foods

De heer G. Busser

Peka Kroef

De heer R. van Vonderen

VAVI

De heer H. Leerssen

42


Bijlage 2:


Bronvermelding

Documenten, papers en onderzoeken ABN AMRO Sectorupdate - Aardappelverwerkende industrie 2013. Aviko, People, Planet, Potato: Duurzaamheidsverslag 2011, 2012. Agentschap NL/Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, Voortgangsrapport MJA Monitoring over 2012, Aardappelverwerkende Industrie 2013. Blonk Milieuadvies, Casestudies voor meer inzicht in methodiek en opbouw van carbon footprints van frites en aardappelen, januari 2011. Commissie Aardappel- en Bietengrond (CAB), CAB-procedure voor de fabrikant-eigenverklaring van tarragrond, mei 2010. Topteam Agro & Food, Topsector Agro & Food, Agro & Food; De Nederlandse groeidiamant, 2011 Energy Experts International, Concept Projectvoorstel Inzamelen en herverwerken van vervuilde kunststof afvalstromen, december 2012. Eppink, Mieke en Waarts, Yuca, Wetgeving die voedselverspilling veroorzaakt, doordat het optimale benutting van reststromen voorkomt, 2010. European Potato Processors’ Association (EUPPA), EUPPA Position on combating food wastage, oktober 2013. FNLI, Marktonderzoek Duurzame Fritesketen, mei 2013. FNLI, Presentatie ‘FNLI Proposal to reduce Acrylamide’, 2013. Kennisinstituut Duurzaam Verpakken, Verslag Klankbordgroep Methodiek, Onderzoekprogramma en verduurzamingagenda, oktober 2013. Kennisinstituut Duurzaam Verpakken, Raamovereenkomst Verpakkingen, januari 2013. Lamb Weston/Meijer, Gezamenlijke waarde creëren: Duurzaamheidsverslag Lamb Weston/Meijer 2010-2011, 2012. Nederlandse Aardappel Organisatie (NAO), Feiten en Cijfers 2012, 2013. Netwerk Herformulering Productaanbod, Samenvatting herformulering in Nederland, juli 2013. Oranjewoud, Rapport vervolg monitoringsstudie tarragrond aardappelverwerkende bedrijven, februari 2013. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, MJA-Sectorrapport 2013 Aardappelverwerkende industrie, mei 2014. 43



Taskforce Duurzame Palmolie, Jaarrapportage 2011, 2012. Taskforce Duurzame Palmolie, Resultaten 2012, 2013. Taskforce Duurzame Palmolie, Resultaten 2013, 2014. VAVI, Duurzaamheidsrapport 2010, 2011. VAVI, Meerjarenplan Energie-Efficiency (MJP) 2013-2016, Aardappelverwerkende industrie, 2013. VMT, Duurzaam Friet Drogen: warmtepomp verduurzaamt droogproces McCain, oktober 2013. Websites CBS Statline: http://statline.cbs.nl/statweb/ Convenant Gezond Gewicht: http://www.convenantgezondgewicht.nl DuRPh: http://www.wageningenur.nl/nl/Expertises-Dienstverlening/Onderzoeksinstituten/ plant-research-international/DuRPh Dutch Biorefinery Cluster: http://www.dutchbiorefinerycluster.nl/ Good Fries (film met frituurrecept): http://www.goodfries.eu/nl/ Kennisplatform voor vetten en oliën: www.vettefeiten.nl Productschap Akkerbouw: http://www.productschapakkerbouw.nl/ Programma Precisie Landbouw: http://precisielandbouw.eu/pplnl/index.html Schoon Water: http://www.schoon-water.nl/ Stichting Veldleeuwerik: http://www.veldleeuwerik.nl/ VAVI Branchefilm: http://www.youtube.com/watch?v=2BQALmK2JaU&feature=youtu.be Waterstromen: http://www.waterstromen.nl/nieuws/algenfarming_onderzocht_door_waterstromen.aspx

44

© Vavi 2014 Duurzaamheidsrapport 2014 is een uitgave van de Vereniging van Aardappelverwerkende industrie. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan daaronder mede begrepen gehele of gedeeltelijke bewerking van het werk, zonder voorafgaande toestemming van VAVI. No part of this publication may be reproduced in any form by print, photo print, microfilm or any other means without written permission by VAVI.

Vereniging voor de Aardappelverwerkende Industrie Secretaris: Hans Leerssen Postbus 161 2280 AD RIJSWIJK Tel. 070 – 336 52 72 Email: [email protected] www.vavi.nl Ontwerp en uitvoering www.knijnenburgproducties.nl Fotografie www.guusschoonewille.nl

Duurzaamheidsrapport De Aardappelverwerkende Industrie en Duurzaam Ondernemen

Recommend Documents