Duurzaamheid tot in de haarvaten

Jaargang 10, september/oktober 2010, nr. 3

Duurzaamheid tot in de haarvaten Zeer succesvolle Hibin Branchedag 2010

7

16

13

Nieuw bestuurslid Jan-Dirk van de Pol

Hibin Duurzaamheidsscan in de praktijk

Samenwerking Bouwend Nederland en Hibin op komst

“Ik pleit voor een intensieve

Eerste praktijkervaringen

Bouwend Nederland bestuurslid Martijn

samenwerking en misschien wel

van Hibin-leden: “Absoluut

Smitt: “Ik zou toe willen naar een convenant

een volledige fusie met de VVNH”

gebruiksvriendelijk, zo klaar”

tussen grote spelers van Bouwend Nederland en Koninklijke Hibin”

Advertentie

Met IsoBouw kunt u altijd ‘ja’ verkopen. IsoBouw brengt nieuwe ideeën in praktijk. Door steeds goed naar u en uw afnemers te luisteren, komt IsoBouw telkens met doordachte, innovatieve oplossingen. Die zorgen ervoor dat u makkelijker, sneller en winstgevender kunt werken. Zo zorgen onze duurzame isolatieconcepten ervoor dat u kunt uitblinken in de markt. Onze uiterst betrouwbare leveringen en kwalitatief hoogstaande producten zorgen ervoor dat wij een klanttevredenheid van 99,9% scoren. Zoals uw klanten van u verwachten. Daarbij zijn het de details die een wereld van verschil maken. Meer weten over onze innovaties? Kijk op onze website of maak een afspraak: 0493-49 81 11.

www.isobouw.nl/handelaren

2

210x297.indd 1

04-09-2009 18:22:32

Betrekkelijk Tijdens het schrijven van deze column ontving ik het droeve bericht van het overlijden van de echtgenote van ons nieuwe bestuurslid Eric Snijer aan de gevolgen van een ernstige ziekte. Afgelopen juli overleed ook de bij velen van u bekende en geziene Hans Schoonbeeg, voormalig opleidingsman van Hibin en daarna actief voor de branche bij het KCBM. Namens alle bij Hibin betrokkenen wens ik ook vanaf deze plaats de nabestaanden alle sterkte toe om dit grote verlies te dragen. Naast alle zakelijke onderwerpen waar wij ons als ondernemers en als brancheorganisatie druk over maken word je dan opeens heel duidelijk geconfronteerd met de betrekkelijkheid van het bestaan.

Inhoud

Op 15 juni jl. is het nieuwe bestuur aangetreden. Vanwege de gewenste representativiteit en het brede takenpakket telt het thans zes leden. Nieuw zijn Eric Snijer en Dirk-Jan van de Pol. In deze editie van Hibinfo kunt u met hen kennismaken. Een van de eerste taken van het nieuwe bestuur is het opstellen van een nieuw beleidsplan als leidraad voor het beleid in de komende vier jaar. Net als in de afgelopen periode moet het een dynamisch document worden dat ons helpt onze doelen gericht en effectief te bereiken. En het moet ons helpen adequaat te reageren op veranderingen in de maatschappij en de economie. Toen het Beleidsplan 2006-2010 werd opgesteld, was er bijvoorbeeld nog geen sprake van recessie. De uitgangspunten in het beleidsplan ten aanzien van ondersteuning van leden hielpen ons niettemin om snel het Hercules-programma op te tuigen. De maatregelen binnen dat programma hebben uiteindelijk veel leden geholpen de crisis beter te doorstaan. Inmiddels draagt de overheid een steentje bij met een tijdelijke verlaging van het btw-tarief op arbeid bij verbouwingen. Samen met andere brancheorganisaties hebben we vanuit Koninklijke Hibin aangedrongen op zo’n maatregel. We hebben ons ervoor ingezet om ook de materiaalcomponent van verbouwingen onder de regeling te laten vallen. Dat is helaas niet gelukt. Niettemin verwachten we dat de regeling ook een stimulans voor de houten bouwmaterialenhandel zal betekenen. En nu dus de opgave om een Beleidsplan 2011-2014 te maken. Anders dan in de politiek is er binnen een brancheorganisatie gelukkig geen sprake van wisselende coalities en dito compromissen.

Praktische aspecten toelevering nog altijd belangrijk voor uitvoerende partijen 20 Nieuw bestuurslid Jan-Dirk van de Pol Hibin Branchedag 2010 Eerste praktijkervaringen Hibin Branchedag 2010

7 9 12

Samenwerking Bouwend Nederland en Hibin op komst 1 3

Dat is goed voor de continuïteit en de effectiviteit van Koninklijke Hibin. De beleidsspeerpunten

Duurzaamheidsontwikkelingen in de bouw

Kennis, Logistiek, Duurzaamheid en Ketensamenwerking blijven de basis vormen. Hercules is daar

VELUX wil samen met andere partijen

voor de duur van de recessie aan toegevoegd, maar zal in de vorm van brede ledenondersteuning

praktijkervaring opdoen

ook daarna als speerpunt herkenbaar blijven. Nieuwe ontwikkelingen en inzichten zullen hun in-

Praktische aspecten toelevering nog altijd

vloed hebben. In de loop van de herfst kunt u het nieuwe beleidsplan tegemoetzien.

belangrijk voor uitvoerende partijen

16

18

20

In deze editie een voortzetting van de succesvolle Hibin Branchedag van 15 juni jl. Deels in de vorm van verslagen en reacties, maar toch vooral ook in de vorm van vervolgprojecten met betrekking tot ketensamenwerking op het gebied van duurzaamheid. De ontwikkelingen op dit terrein gaan snel. Het omgaan met die versnelling en het vasthouden van de relatieve voorsprong die we hebben opgebouwd, is zeker ook een onderwerp dat hoog op de bestuursagenda staat. Gert Smit Voorzitter 3

In memoriam: Hans Schoonbeeg De eerste keer dat wij Hans ontmoetten, was

het ontwikkelen van een branchespecifiek

ruim 21 jaar geleden. Hij solliciteerde op de

opleidingshuis, was hij adviseur en klankbord

functie van manager Opleidingen bij Koninklijke

voor ondernemers en voor vele honderden

Hibin. Hoewel hij geschiedenis gestudeerd had

cursisten een bemoedigend mentor, die

en dat niet direct iets met opleidingen van doen

naast zijn vakkennis vooral gewaardeerd

had, was de keuze voor Hans snel gemaakt. Dat

werd om zijn persoonlijke betrokkenheid.

had enerzijds te maken met het feit dat hij uit

Ook toen Hans de weg in sloeg van onderne-

een ondernemersgezin kwam, iets wat goed

mer en partner van Jaap van der Weijden, ble-

aansloot bij onze leden. Anderzijds omdat toen

ven de contacten ook naar ons als oud-collega’s

al bleek dat Hans iets speciaals had.

onverminderd uitstekend. Hans bleef gewoon

Hans had een brede maatschappelijke interes-

Hans, en even bevlogen als altijd.

se, was innemend, had een luisterend oor voor

De mededeling vorig jaar september dat Hans

iedereen, en zijn loyaliteit was onbegrensd. Je

kanker had, bracht bij ons allen een enorme

kunt zeggen dat Hans ‘met zijn werk getrouwd

schok teweeg. Hoewel al snel duidelijk werd

was’. Niet zelden kwamen echtgenote Frieda

dat het een ongelijke strijd zou worden, heeft

en de kinderen op de tweede plaats. Vorig jaar

Hans op karakter extra tijd afgedwongen. De

zomer nog werd de vakantie met een week

verslagenheid is groot dat Hans niet meer

uitgesteld omdat een aantal leden dringend om

onder ons is.

zijn advies verlegen zat.

Wij wensen Frieda, de kinderen en verdere

Hans is dan ook heel belangrijk geweest

familie, die Hans veel te vroeg moeten mis-

voor de branche. Zo was hij betrokken bij

sen, veel sterkte en kracht toe.

Advertentie

4

Pensioenfonds Hibin niet op ‘zwarte lijst’ pensioenfondsen Het pensioenfonds Hibin behoort niet tot

daarom hun uitkeringen aan gepensio-

was de afgelopen periode sterker dan ge-

de veertien pensioenfondsen die vorig

neerden binnen een paar maanden moe-

pland. Het voldoet hiermee op dit mo-

jaar te weinig herstel hebben gereali-

ten verlagen. De Nederlandsche Bank

ment aan de doelstelling in het herstel-

seerd. Deze zomer werd bekend dat

(DNB) maakt niet bekend om welke pen-

plan.

veertien pensioenfondsen als gevolg hier-

sioenfondsen het gaat.

van door minister Donner (Sociale Zaken

De dekkingsgraad geeft de verhouding

en Werkgelegenheid) zijn gedwongen hun

Het begin 2009 door het pensioenfonds

aan tussen het vermogen en de huidige

uitkeringen aan gepensioneerden binnen

Hibin bij DNB ingediende herstelplan sor-

en toekomstige pensioenverplichtingen.

een paar maanden te verlagen. Pensioen-

teert vooralsnog effect. Dit herstelplan

De dekkingsgraad van het pensioenfonds

fonds Hibin hoort niet bij deze groep; de

was nodig omdat ook de financiële positie

vertoonde in de maand juli een lichte stij-

dekkingsgraad steeg in juli tot 100,2%.

van pensioenfonds Hibin flinke klappen

ging en bedroeg eind juli 100,2%. Pas als

De veertien pensioenfondsen die te wei-

had gekregen. Het door DNB goedge-

de (langetermijn)rente zich herstelt en de

nig herstel vertoonden, kregen vorig jaar

keurde herstelplan gaat er op dit moment

beurzen stabiel blijven of aantrekken, zal

van Donner al respijt om uiterlijk medio

vanuit dat voldoende herstel plaats kan

de dekkingsgraad op het huidige niveau

dit jaar verbetering te laten zien. Zo niet,

vinden met de premieverhoging zoals die

blijven of zelfs stijgen.

dan zou de uitzonderingsmaatregel wor-

per 1 januari 2010 is doorgevoerd. De

den beëindigd. Dit blijkt nu het geval te

doelstelling is om binnen vijf jaar boven de

Kijk voor de actuele stand van zaken op

zijn en de bewuste pensioenfondsen zullen

105% uit te komen. Het werkelijke herstel

www.bpfhibin.nl

Nieuw Hibin-lid CRH Bouwmaten b.v. in Breukelen is per 1 september 2010 toegelaten als nieuw Hibin-lid.

IsoBouw neemt EPS-bedrijfsactiviteiten Van der Heijden over IsoBouw Systems BV neemt in goed overleg de bedrijfsactiviteiten van Van der Heijden Nederland Polystyreen Schuim bv over. Van der Heijden blijft alle activiteiten voortzetten op het gebied van PE-, PU- en zachtschuimen, kartonnage en combinatieverpakkingen voor industriële doeleinden. “Ik vind IsoBouw de beste partner om het bedrijf, dat ik in meer dan dertig jaar heb opgebouwd, nu voort te zetten”, licht eigenaar L. van der Heijden toe. Algemeen directeur Will Kemperman van IsoBouw: “Ik zie deze combinatie als een krachtige bundeling, waarvan vooral de afnemers profijt zullen hebben.”

5

Eerste studenten starten met Associate degree-opleiding Achtentwintig medewerkers uit de houten bouwmaterialenhandel zijn in september gestart met de Associate degree (Ad) opleiding Assistent Marketeer aan de Hogeschool Utrecht. Op de foto poseren ze, samen met docenten en initiatiefnemers van de opleiding (o.a. Hibin Opleidingen). De nieuwe opleiding helpt het middenkader van de houten bouwmaterialensector de kennis en vaardigheden op het gebied van management en commercie te versterken. Het initiatief lag bij de interne opleidingsinstituten van de branche: Hibin Opleidingen en het Hout Opleidings Centrum (HOC). Ondersteund door Kennis-

Hibin Opleidingen en het HOC zijn tevre-

De ervaring leert dat eigen personeel het

centrum Handel zijn zij op zoek gegaan

den met de start van de opleiding. De sec-

meest geschikt is voor dit soort functies. De

naar een op de branche aansluitende op-

tor heeft behoefte aan medewerkers die

duale Ad-opleiding Assistent Marketeer sluit

leiding voor medewerkers in commerciële

zich zowel op het gebied van management

goed aan bij de doelgroep. Het aantal aan-

functies op middenkaderniveau. De twee-

als commercieel verder ontwikkelen”, legt

meldingen maakt het bovendien mogelijk

jarige duale hbo-opleiding wordt gegeven

Ghislaine Hoenderboom (Hibin Opleidin-

met een branchegerichte groep te starten,

door het Centre for Business & Manage-

gen) uit. “Deze opleiding voorziet in die

waardoor de aansluiting bij de praktijkerva-

ment van Hogeschool Utrecht.

behoefte.”

ring van de cursisten kan worden versterkt. Advertentie

Zo laat u ‘logistiek’ in uw voordeel werken Bouwend Nederland kiest steeds vaker voor Lafarge Gips. Enerzijds om het bre de assortiment innovatieve kwaliteits producten. Anderzijds omdat steeds meer bedrijven ondervinden hoe kosten beïnvloedend het transport en logistiek kan zijn gedurende het bouwproces. Snelle uitlevering en in voorraad houden voor de klant En juist op dát gebied gooit Lafarge de hoogste ogen. Af fabriek worden alle be stellingen namelijk standaard binnen 48 uur uitgeleverd. Echter, dankzij een uit gekiend productieproces bedraagt deze levertermijn bij bestelling van volle of deelvrachten vaker 24 dan 48 uur. En daar schuilt een belangrijk voordeel. Want waarom zou een klant zélf voor raad houden, als de leverancier zo’n korte levertermijn kan realiseren? De klant bespaart hiermee op eigen opslag ruimte en behoudt z’n cashflow. Boven dien worden de transporten rechtstreeks

76

redactioneel Logistiek 210x148.indd 1

indien gewenst op elk project beleverd met zelflosser, kraan of met de Lange Jan. ‘Eigen’ lengtes Lafarge Gips biedt tevens de mogelijkheid om per pallet ‘ei gen’ lengtes op maat te laten zagen. Bij een dergelijk uit gangspunt loopt de levertijd wel iets op tot maximaal 3 dagen. Maar het kan nóg gespecificeerder. Want de levering kan zélfs per woning en per verdieping op pallet worden gesorteerd. Inclusief alle benodigde voeg materialen, schroeven, platen, profielen en alle andere hulpmiddelen. Een ongekende logistieke service. Volledig assortiment Lafarge biedt een volledig assortiment gipsproducten. Met natuurlijk het stan daard plaatmateriaal. Maar ook speciale brandvertragende platen, extra harde

platen en vochtwerende platen, waarmee de eisen ten aanzien van de brand werendheid, geluidsisolatie en thermi sche isolatie probleemloos in te vullen zijn. Daarnaast omvat het leverings programma ook vele afgeleide producten voor de esthetische en geluidsabsorbe rende toepassingen, bescherming tegen röntgenstraling en de geprefabriceerde elementen waarmee elke denkbare vorm gerealiseerd kan worden. Voor meer informatie: Lafarge Gips 0596 – 649 333.

04-08-2010 15:26:22

Nieuw bestuurslid Jan-Dirk van de Pol:

“Ik geloof in breedpakketbedrijven” Begin jaren negentig van de vorige eeuw schreef Jan-Dirk van de Pol al in een ondernemingsplan dat er voor aparte bouwmaterialen-, hout- of ijzerwarenbedrijven in de toekomst geen plaats meer zou zijn. Het kersverse Hibin-bestuurslid: “Toen, en ook nu, geloofde ik in breedpakketbedrijven, daarnaast blijft er ruimte voor gespecialiseerde bedrijven. Toegegeven, het gaat langzamer dan ik destijds dacht, maar de ontwikkelingen gaan nog steeds die kant op. Samenwerking tussen Koninklijke Hibin en VVNH is voor mij dan ook een heel belangrijk speerpunt. Ik ben nog niet betrokken geweest bij de gesprekken tussen Hibin en VVNH, maar ik hoop en verwacht dat we binnen enkele jaren tot een volledige samenwerking kunnen komen.” “Onze brancheorganisatie is eigenlijk te klein. We praten wel goed mee, maar samen kunnen we sterker worden, met na-

Jan-Dirk van de Pol: “Samen kunnen we sterker worden”

me waar het gaat om invloed en lobby. En omdat steeds meer bouwmaterialenhandels hout verkopen en andersom, is het

Voor VVNH kan het feit dat niet alle

lenhandel komt eigenlijk alles samen. Het

van belang dat we qua cao op een lijn ko-

Hibin-leden FSC-gecertificeerd zijn, een

gaat over materialen en toepassing. Daar-

men. We zien nu dat bedrijven vanwege

struikelblok zijn, maar daar moet een op-

mee heb je een stuk techniek. Verder

de gunstiger voorwaarden naar Hibin

lossing voor te vinden zijn.”

werk je veel met mensen, zit er een dui-

overstappen. Dat heeft geen enkele zin,

delijke commerciële kant aan en ben je als

omdat VVNH dan leeg zou lopen. Ik pleit

Familiebedrijf

dga zowel met financiën als met organisa-

voor intensieve samenwerking en mis-

Jan-Dirk van de Pol is algemeen directeur

tie bezig. Dat is de reden dat ik dit vak nog

schien wel een volledige fusie. Bij Hibin zie

Van de Pol Hout & Bouwmaterialen en al

steeds leuk vind. Het feit dat met mij het

ik niet veel problemen, maar bij VVNH is

sinds 1982 werkzaam binnen het familie-

familiebedrijf vertegenwoordigd blijft bin-

men nogal productgericht bezig. Alhoewel

bedrijf. Hij is in en met de bouwmateria-

nen het Hibin-bestuur, was een belangrijke

dat even slikken zal zijn, moet men dat

lenhandel opgegroeid. Hij studeerde bouw-

reden om ja te zeggen tegen het bestuurs-

loslaten. Het gaat in de brancheorganisa-

kunde,

een

lidmaatschap. Ik vind het bijvoorbeeld be-

ties om markten, klanten, medewerkers.

architectenbureau en nam in 1991, aanvan-

langrijk dat ook dga’s betrokken zijn bij de

Het productaspect is daarbij van onderge-

kelijk samen met zijn broer, het familiebe-

cao-onderhandelingen. Verder vind ik het

schikt belang.”

drijf in Kootwijkerbroek over. Na het

logisch dat, vanwege hun marktaandeel,

“Het is zeker zo dat de nood bij VVNH

uittreden van zijn broer om gezondheids-

de grote concerns de meeste invloed heb-

hoger is, maar VVNH heeft Hibin wel de-

redenen werd hij in 2004 volledig eigenaar

ben, maar het familiebedrijf mag niet on-

gelijk iets te bieden. Op het gebied van

van het bedrijf. “Als je jong bent, wil je

dersneeuwen.” In de volgende editie van

duurzaamheid is VVNH inhoudelijk al wat

vaak een bepaalde kant op, techniek, com-

Hibinfo maakt u uitgebreid kennis met het

verder. Alle leden zijn FSC-gecertificeerd.

mercie of wat anders. In de bouwmateria-

andere nieuwe bestuurslid: Eric Snijer.

werkte

korte

tijd

bij

7

Ondernemers Update: investeer in de relatie met je bank Inmiddels traditie bij de Hibin Branchedag:

dat je als ondernemer een goed stuk krijgt.”

een Ondernemers Update voorafgaand

Crisisproof zijn en dat ook kunnen laten

Hoe zorg je als ondernemer

aan het hoofdprogramma. Centraal on-

zien aan de bank, zijn en blijven wat dat

voor een sterke positie bij je

derwerp was dit keer – in het kader van

betreft uitermate belangrijk. Maar al met

het Hercules-programma - het kredietbe-

al geen reden voor doemdenken, bena-

• Veel ondernemers denken hoofd-

leid van de banken. Ate van der Walle

drukten Kluijtmans en Van der Walle. Het

zakelijk vanuit zichzelf en de eigen

(HWH Partners) en Lizethe Kluijtmans

merendeel van de ondernemingen in de

positie. Maar draai het ook om en

(Rabobank Nederland) gaven uitleg over

branche beschikt over voldoende reserves

denk vanuit de positie van de ban-

beweegredenen van banken als het gaat

om enkele magere jaren te kunnen over-

kier. Wat verwacht die? Wat ziet

om kredietverstrekking en eventuele in-

leven. En mocht je als bedrijf toch terecht-

die als risico’s? Speel goed in op

trekking van kredieten. Verstandig om als

komen in de zogenaamde ‘Bijzonder be-

die antwoorden.

ondernemer te investeren in je relatie met

heerregeling’ (een afdeling die elke bank

• Wees consistent en spiegel zaken

de bank, adviseert Van der Walle. “Dat is

heeft, gericht op bedrijven die niet aan fi-

realistisch voor. Dat zorgt voor

te vaak nog een ondergeschoven kind.”

nanciële verplichtingen kunnen voldoen of

Andere tips van Van der Walle: goed

een volgens de bank te risicovol financieel

• Businessplan? Zorg voor goed

voorbereid in gesprek gaan en zorgen

beleid voeren), dan hoeft er geen man

vooronderzoek en bied markten

voor een realistisch en duidelijk business-

overboord te zijn. Kluijtmans: “Zeker 80%

branche-informatie. Vrij verkrijg-

plan, voorzien van bijvoorbeeld vrij ver-

van de ondernemers die hier bij ons be-

krijgbare markten branche-informatie.

landen komt erdoorheen. Ook dan is het

• Zorg voor een goede visie op

Kluijtmans schetste een economische situa-

een kwestie van goed samen optrekken

zowel korte als lange termijn.

tie van een bouwmaterialenbranche die het

met je bank. Want uiteindelijk hebben we

komend jaar nog voor de kiezen gaat krij-

allebei hetzelfde doel: ervoor zorgen dat

gen. “De totale taart die door banken te

je als bedrijf er financieel gezond uit

verdelen is, wordt kleiner. Zorg er dus voor

komt.”

bank?

een goed gevoel bij de bank.

baar bij Koninklijke Hibin.

Handtekeningen onder nieuwe cao Op 6 september j.l. hebben de bonden aan Koninklijke Hibin laten weten dat

ken. Dit heeft geleid tot een aantal afspra-

de meerderheid van hun leden hebben ingestemd met het eindbod dat medio

ken op het gebied van arbeidsmarkt en

juli door Hibin aan de bonden was voorgelegd. Daarmee is er sprake een

werkgelegenheid waar werkgevers de ko-

cao-akkoord over een nieuwe cao met een looptijd van 24 maanden. De cao

mende cao-periode samen met de bonden

gaat in op 1 juli 2010 en loopt tot 1 juli 2012.

mee aan de slag willen. Het bod bevat bijvoorbeeld maatregelen

8

Cao-partijen in de Handel in Bouwmateri-

mogelijke negatieve gevolgen daarvan voor

om de instroom van jongeren te vergroten

alen hebben, na een oriënterend overleg

de werkgelegenheid. Het cao-akkoord,

zoals verlaging van de vakvolwassenleeftijd,

op 10 mei, op 29 juni en 13 juli 2010 over-

ziet toe op een cao voor 24 maanden met

de invoering van ervaringsjaren en afspra-

leg gevoerd over een cao-contract ingaan-

een loonsverhoging van 0,75% per 1/1/2011

ken over stages. In het kader van werkge-

de 1 juli 2010. De gesprekken zijn in een

en 0,75% per 1/1/2012. Daarnaast bevat

legenheid zullen bonden en Koninklijke

goede en constructieve sfeer verlopen.

het akkoord een regeling voor flexibilise-

Hibin de komende maanden bespreken op

De economische recessie had zijn weerslag

ring van de arbeidsduur. Hierdoor kan in

welke wijze scholing verder kan bijdragen

op de cao-onderhandelingen. De onder-

rustige tijden wat korter worden gewerkt

tot vergroting van de inzetbaarheid van

handelingscommissie onder leiding van

en in drukke tijden wat langer, zonder dat

werknemers. Werknemers krijgen o.a. de

Gerard Mantel is in het cao-overleg terug-

dit leidt tot een stijging van loonkosten.

mogelijkheid van een loopbaanadvies.

houdend geweest ten aanzien van een

Werkgevers hebben samen met de bon-

De tekst van het cao-akkoord is te vinden

stijging van de loonkosten, vanwege de

den geprobeerd over de crisis heen te kij-

op www.hibincao.nl onder nieuws.

Hibin Branchedag 2010

Duurzaamheid en de bouwmaterialenhandel hebben elkaar gevonden Duurzaamheid dringt steeds dieper door tot in de haarvaten van de Hibin-leden. Dat is de belangrijkste conclusie die is te trekken uit de Hibin Branchedag 2010. Met de grootste opkomst ooit, een koppeling met de algemene ledenvergadering en de officiële presentatie van de Duurzaamheidsscan. En als overkoepelend onderwerp uiteraard de recessie.

Niet minder dan bijna 200 aanwezigen

wordt nog slechts moeizaam bereikt.

“Wij zijn eerst met een groepje mensen

zorgden voor een volle zaal van cultuur-

Daar liggen kansen. De renovatiemarkt

uit het bedrijf bij elkaar gaan zitten. Ver-

en congrescentrum Antropia én een re-

wordt de markt van de toekomst”, aldus

volgens hebben we informatie verzameld

cord qua opkomst. Met Tom van ’t Hek

Van Eekert.

over duurzaamheid, die hebben we door-

als inspirerende dagvoorzitter kregen ze

genomen en met elkaar besproken, en

een interactief programma voorgescho-

Consument centraal

daarna zijn we begonnen. Bijvoorbeeld

teld vol informatie over trends en ontwik-

Pakken dus die kansen die er volop liggen.

door de besparing die duurzaam bouwen

kelingen met betrekking tot duurzaamheid

Dat was ook het verhaal van sprekers Le-

de consument kan opleveren, duidelijker

in de branche, initiatieven en tips en tools.

on de Kok (sectordirecteur LOGUS

voor het voetlicht te brengen. Want er is

Allemaal met de bedoeling de Hibin-leden

Bouw- en Afbouwmaterialen) en zijn col-

bijvoorbeeld niet alleen de hypotheek,

op weg te helpen zelf aan de slag te gaan

lega-handelaren Eric Budé, Henk van Bu-

maar ook de energierekening.”

met duurzaamheid. “Een begrip dat volop

ren en Eric Snijer. “Het is niet makkelijk

Van Eekert: “De bouwmaterialenhandel

aanwezig is in onze maatschappij”, typeer-

om een containerbegrip als duurzaamheid

stelt wat duurzaamheid betreft de consu-

de Van ’t Hek. “Een enorm begrip”, vol-

te vertalen naar concrete activiteiten”, gaf

ment nog te weinig centraal. Dat is bij-

gens spreker Michel van Eekert (managing

Snijer aan. “Maar het is een kwestie van

voorbeeld in de sanitairbranche wel an-

partner Buildsight). Maar niettemin hoog-

gewoon beginnen. Keuzes maken, man-

ders. Maar ik heb er alle vertrouwen in

ste tijd dat de bouwmaterialenhandel er

kracht vrijmaken, communiceren, uitleg-

dat dat gaat veranderen.”

nóg meer mee doet. “Want de consument

gen, aanbieden aan je klanten.” De Kok:

910

Samenwerking in de keten Daarbij zal een hechte, gestructureerde samenwerking tussen alle partijen in de keten essentieel zijn. Een grote uitdaging, gaf Pieter Hartog (Rockwool) aan. “Op iedere hoek van de straat kom je een andere interpretatie van duurzaamheid tegen. Vraag voor ons is: hoe kunnen we als keten zo snel mogelijk komen tot uniforme prioriteit?” Martijn Smitt (Strukton): “We moeten erover blijven praten met elkaar. Elkaar blijven ontmoeten. Pas dan komen we verder.” Geloof in de kansen Een ruime meerderheid van de aanwezigen in de zaal gelooft in elk geval in duurzaamheid en de kansen die deze biedt. Op het verzoek van Van ’t Hek om een groen kaartje op te steken wanneer men overtuigd is, verscheen een zee van groene kaartjes. Bovendien gaat een ruime meer-

“In de juiste balans”

derheid zeker aan de slag met de kersverse

“Het interessante van deze branchedag voor mij is het ontmoeten van bran-

Duurzaamheidsscan, zo bleek in antwoord

chegenoten en kijken hoe zij met duurzaamheid bezig zijn. Wij zijn zelf in het

op de vraag vanaf het podium. Duurzaam-

bedrijf ook bezig met duurzaamheid, maar nog niet dusdanig dat we het

heid en de bouwmaterialenhandel hebben

stempel er ook helemaal op kunnen plakken. We willen er absoluut mee

elkaar dus wel degelijk gevonden. Gert

verder, en dan niet alleen met de ‘p’ van profiteren, maar in de juiste balans.

Smit (voorzitter Koninklijke Hibin) in zijn

Wat dat betreft kan de Duurzaamheidsscan een concreet handvat zijn, waar

slotwoord: “Wij nemen alle opmerkingen

we verder mee aan de slag kunnen.” J. Keijzer, Lingen Keramiek

hier vandaag gedaan, mee terug. Het initiatief moet in deze zaal liggen, en niet in Den Haag, dat is duidelijk. Als we het

“Plaatje nog completer maken”

goed doen, kunnen we beïnvloeden hoe

“Duurzaamheid is iets waar wij in ons bedrijf al mee bezig zijn. Maar meer

de duurzaamheidscriteria die gehanteerd

informatie is altijd bruikbaar om het plaatje nog completer te maken. Voor

worden, eruit gaan zien. We hebben in-

Knauf met name interessant om te kijken hoe andere bedrijven met dit on-

middels een aantal pilots lopen met onze

derwerp bezig zijn. Voor mij op deze dag dus een kwestie van vooral veel en

partners op het gebied van ketenlogistiek.

goed luisteren.”

J. Feldbrugge, Knauf

Wordt vervolgd, dus.” “Duurzaam personeelsbeleid” “Voor mij is hoofdzakelijk het meer willen weten over de personeelskant van duurzaamheid de reden om naar deze branchedag te komen. Ik ben zelf personeelsfunctionaris en weet uit eigen ervaring dat personeelsbeleid niet in een keer duurzaam is. Wij waren er in het bedrijf al wel mee bezig, maar de informatie die ik hier vergaar is uitermate handig om hier mee verder te gaan.” P. van Mourik, BouwCenter HCI

10

Dagvoorzitter Tom van ’t Hek interviewt kersvers bestuurslid Eric Snijer

Hibin Branchedag en Duurzaamheidsscan in de media Een aardig aantal publicaties in print- en

(‘Duurzaamheidsscan voor bouwgroot-

onlinemedia na de branchedag voor

handel’) dat ook terugblikt op de branche-

Koninklijke Hibin en de bouwmaterialen-

dag met een artikel onder de kop ‘Bouw-

branche. Algemene teneur van de bijna al-

materialengroothandel wordt duurzaam’.

le artikelen: duurzaamheid staat stevig op

Cobouw (‘Scan Hibin als toets voor de

de agenda, en de Duurzaamheidsscan

hele bouwketen’) en Dutch Green Buil-

helpt Hibin-leden bij het meten van hun

ding Council (‘Bouwmaterialenhandel test

eigen duurzaamheidsprestaties.

duurzaamheid met Hibin Duurzaamheidsscan’) maakten ook melding van de Duur-

Zo schrijft de website duurzaamgebouwd.

zaamheidsscan.

nl onder de kop ‘Bouwmaterialenhandel

De website Mixpro.nl focust op het grote

test duurzaamheid met Hibin Duurzaam-

aantal aanwezige Hibin-leden en -relaties

heidsscan’ over de introductie van deze

op de branchedag. Kop van het artikel: ‘Re-

scan. Dat doet o.a. ook Bouwformatie

cordbezoek Hibin Branchedag 2010’.

11

Hibin Duurzaamheidsscan biedt Hibin-leden spiegel én concrete tips Online, aan de hand van een vragenlijst checken hoe je bedrijf scoort als het gaat om duurzaam ondernemen. Dat is de Hibin Duurzaamheidsscan. De officiële presentatie vond plaats tijdens de Hibin Branchedag. Een flink aantal Hibin-leden ging al aan de slag met de Hibin Duurzaamheidsscan. Wat zijn hun eerste ervaringen?

“Het gaat nu om de puntjes op de i” “We zijn in het bedrijf nu zo’n 1,5 jaar be-

bied, waarmee we op het gebied van

als het gaat om duurzaamheid, en wat het

zig met duurzaamheid. Willen we dat goed

transport behoorlijk wat kunnen besparen.

ons uiteindelijk oplevert. Het mooie van

en geloofwaardig uitstralen naar de con-

De Hibin Duurzaamheidsscan liet ook zien

de Hibin Duurzaamheidsscan is dat deze

sument, dan moeten we ervoor zorgen

dat we in zo’n 60% van de gevallen in onze

je zo veel duurzame voorbeelden laat zien

dat we het ook écht hebben geïmplemen-

bedrijfsprocessen al bezig zijn met duur-

waar je niet zo een-twee-drie aan denkt.

teerd in de bedrijfsprocessen. Daar wer-

zaamheid. Het gaat er nu vooral om de

Daarna is het een kwestie van stap voor

ken we hard aan. De Hibin Duurzaam-

puntjes op de i te zetten. Met duidelijke

stap implementeren en uitvoeren. Want

heidsscan is een prima hulpmiddel om

doelstellingen voor de komende jaren:

duurzaamheid bestaat niet uit een aantal

onze totale prestatie op het gebied van

duurzaam inkopen bijvoorbeeld van pa-

acties die je in één keer uitvoert en hup,

duurzaamheid inzichtelijk te maken. Er

pier, recyclen, aanschaf van de juiste car-

dan ben je er.”

kwam een aantal concrete verbeterpun-

tridges en schoonmaakmiddelen.

ten uit, waar we echt iets mee kunnen.

Ik schrijf nu een plan van aanpak met daar-

Dennis Simons, LOGUS Bouw- en

Bijvoorbeeld een cursus op logistiek ge-

in vermeld waar we mee verder kunnen

Afbouwmaterialen

“Absoluut gebruiksvriendelijk, zo klaar” “Toen we de Hibin Duurzaamheidsscan

ties voor wat betreft duurzaam onderne-

plan. Doel is om de zaken eerst intern

gingen invullen, hadden we geen ver-

men. Absoluut gebruiksvriendelijk, zo

goed voor elkaar te hebben en daarna

wachtingen over eventuele resultaten.

klaar. Onze resultaten waren eigenlijk als

naar buiten te gaan communiceren. Want

We zijn al een tijdje bezig op het gebied

verwacht. Toch bleek er nog een aantal

willen we onze duurzame prestaties ver-

van duurzaamheid, bijvoorbeeld met effi-

zaken op het gebied van duurzaamheid

talen naar klanten, dan zullen we eerst

ciency en energiebesparing. Maar nu wil-

waar we nog niet aan gedacht hadden. De

alles voor onszelf voor elkaar moeten

den we duidelijk zien wat we goed doen

scan geeft vervolgens concrete tips waar-

hebben. Daarnaast zullen we ook steeds

en waar en hoe we nog winst kunnen be-

mee je aan de slag kunt, bijvoorbeeld op

meer de samenwerking zoeken met

halen.

Duurzaamheidsscan

het gebied van producten en personeel.

‘duurzame’ leveranciers.”

biedt precies wat er gezegd wordt: je vult

We zijn druk bezig om de tips om te zet-

‘m in en krijgt inzage in je eigen presta-

ten in beleid, wat dit betreft een beleids-

De

Hibin

Hugo Kok, Van Buren Bouwmaterialen

“Je ziet jezelf als het ware in de spiegel”

12

“Redenen voor ons om de Hibin Duur-

uit de resultaten van de Hibin Duurzaam-

van de scan zoveel mogelijk op te pak-

zaamheidsscan te doen? De geluiden uit

heidsscan bleek: er valt nog wel wat te

ken. Dat is het mooie van de Hibin

de markt dat duurzaamheid steeds belang-

verbeteren. Dat wisten we, dus deze uit-

Duurzaamheidsscan: het is geen vaag in-

rijker wordt. En eigen nieuwsgierigheid:

komst was geen grote verrassing. Wat ik

strument met vage aanbevelingen. Je

wat doen we goed en wat kan beter? De

wel opvallend vond, was de prima score

kunt met de uitkomsten juist uitstekend

scan zorgt er als het ware voor dat je je-

die we behaalden op het gebied van logis-

verder. De tips zijn meteen op te pak-

zelf in de spiegel ziet. We waren als bedrijf

tiek. Blijkbaar zijn we daar al beter mee

ken. Ik ben er echt over te spreken.”

nog niet met duurzaamheid naar buiten

bezig dan we zelf dachten. Nu zijn we druk

getreden. We zijn ermee bezig, maar zoals

doende om de tips die het resultaat waren

Arjan Versluijs, Veris Bouwmaterialengroep BV

Op weg naar duurzamer bouwlogistiek

Samenwerking Bouwend Nederland en Hibin op komst Bouwend Nederland en Koninklijke Hibin willen nadere afspraken maken over duurzame logistiek in de bouw. Naar verwachting zullen die afspraken dit najaar in een formele intentieverklaring worden vastgelegd. “We hebben een gemeenschappelijk belang”, zegt Martijn Smitt, directeur Civiel bij Strukton en bestuurslid bij Bouwend Nederland. “Ik zou toe willen naar een convenant tussen grote spelers van Bouwend Nederland en Koninklijke Hibin.”

“De Hibin-leden leveren de materialen die

nuïteit. Vergelijk het met veiligheid. Je kunt

wij verwerken. Daar zit een logistiek as-

een ton minder besteden aan steigers,

pect in. Het zou een handige keuze zijn

maar er komt een moment dat het goed

om bijvoorbeeld op dat gebied meer sa-

fout gaat. Als bedrijf en directie moet je je

men te werken. Met name in het trans-

vanuit je hart verantwoordelijk voelen

port van bouwmaterialen zit een enorme

voor alles waar je als bedrijf mee bezig

belasting van de omgeving, in de vorm van

bent en steeds uitdragen hoe belangrijk je

CO2-uitstoot én belasting van de weg in

dat vindt, zodat mensen ook de goede

de vorm van files. Als we in staat zijn de

keuzes maken. Met MVO is dat net zo. En

handen ineen te slaan, slaan we meer vlie-

dat betekent bij Strukton dat leveranciers

gen in één klap. En daarbij komt dat slim-

aan een aantal voorwaarden moeten vol-

mer werken ook domweg geld bespaart.”

Martijn Smitt

doen. Voldoe je daar niet aan, dan werken we niet met je. Ik voorspel dat bedrijven

Martijn Smitt, die ook al als panellid op-

woon doen! En erin geloven en erin inves-

die niet verantwoord ondernemen over 10

trad tijdens de Hibin Branchedag 2010,

teren. Je hebt naar mijn mening als bedrijf

jaar niet meer bestaan. Dus als je slim

pleit voor een behoedzame start. “We

de plicht om dat te doen. Maatschappelijk

bent, speel je er nu op in.”

moeten het niet meteen heel groot willen

verantwoord ondernemen (MVO) is niet

maken. Laten we eerst maar eens begin-

gratis. Net als dat je als bedrijf de wereld

nen met de kopgroep binnen Bouwend

niet gratis kunt vervuilen met je activitei-

Leidende principes

Nederland. Dat zijn de bedrijven die ook

ten. Bovendien ben ik ervan overtuigd dat

De leidende principes zijn een ini-

de leidende principes op het gebied van

een slimme ketenbrede aanpak van duur-

tiatief van Ballast Nedam, BAM,

duurzaamheid hebben onderschreven. Sa-

zame logistiek uiteindelijk alleen maar geld

Dura Vermeer, Heijmans, Struk-

men met leden van Hibin kunnen we dan

oplevert.”

ton, TBI en VolkerWessels. Met de publicatie van de leidende prin-

een aantal pilots uitwerken. Daar moet dan vervolgens een sneeuwbalwerking van

“Tijdens de Hibin Branchedag heb ik vaak

cipes op het gebied van integriteit

uitgaan.”

de kreet ‘Het gaat uiteindelijk toch om

en betrouwbaarheid, duurzaam-

geld’ gehoord. Ik vind dat je daar best

heid en transparantie willen deze

Concrete pilots

vraagtekens bij kunt zetten. Rendement

grote opdrachtgevende bouwbe-

“De pilots moeten heel concreet zijn”,

gaat over meer dan alleen maar financieel.

drijven een impuls geven aan

vervolgt Smitt. “Ik denk daarbij aan geza-

Het gaat ook om de interesse en beleving

duurzame samenwerking en maat-

menlijke distributiecentra voor binnenste-

van mensen en je imago. Als die goed zijn,

schappelijk verantwoord onderne-

delijke projecten, zodat we met één

vertaalt zich dat ook weer in een gezonde

men in de bouw. Andere bedrijven

vrachtwagen toe kunnen waar er nu tien

bedrijfsvoering. Met andere woorden: staat

kunnen zich bij het initiatief aan-

rijden. Je ziet vaak in dit soort processen

geld vooraan of is geld het resultaat van al-

sluiten. Meer informatie vindt u

dat er een extra adviseur bijkomt en een

les samen? In mijn visie behaal je in dat

op: www.bouwendnederland.nl.

boekje wordt gemaakt, maar daar ben ik

laatste voorbeeld het meeste rendement.

geen voorstander van. Je moet het ge-

Focus op MVO levert rendement en conti-

13

Workshops duurzaamheid verruimen blik en bieden eerste stappen Belangrijk interactief onderdeel van de Hibin Branchedag 2010 waren de workshops. Onder leiding van deskundige moderatoren wisselden de deelnemers ervaringen en meningen uit over duurzaamheidsaspecten in de branche en het eigen bedrijf. Elke workshop focuste op een bedrijfsonderdeel en z’n relatie tot duurzaamheid. De moderatoren van de workshops blikken terug.

Susanne Ritskes (BECO),

“Het bepalen van de juiste focus. Er zijn

Heb je aansprekende duurzaamheidsvoor-

moderator workshop Personeel

zo veel producten en evenzoveel toepas-

beelden uit de branche gehoord?

singen. Maar welke kies ik nu? En hoe be-

“Een aantal ondernemers is al bezig om

Wat is je bijgebleven als algemene indruk?

paal ik of een leverancier echt duurzaam

het logistieke proces zo in te richten dat

“Aan het begin van de workshop bleek dat

werkt? Hierbij kan men dus absoluut on-

zo min mogelijk vervoerskilometers wor-

het merendeel van de aanwezigen zich

dersteuning gebruiken.”

den gemaakt. Maar bij de meesten staan

weinig kon voorstellen bij de relatie per-

het serviceniveau en het zo snel mogelijk

soneel-duurzaamheid. Na afloop bleek de

Wat is jouw persoonlijke aanbeveling aan de

leveren aan klanten nog centraal. Begrij-

blik aanzienlijk verruimd. Men zag dat in

deelnemers?

pelijk, maar dat staat natuurlijk op gespan-

dit kader ook opleiding en ontwikkeling

“De consument staat open voor duur-

nen voet met duurzaamheid.”

een rol kunnen spelen.”

zaamheid. Zorg er dus voor dat je daaraan kunt voldoen. Denk eens aan een road-

Waar hebben de deelnemers van jouw work-

Heb je aansprekende duurzaamheidvoorbeel-

show met een presentatie. Dat kun je als

shop nu het meest behoefte aan, als het gaat

den uit de branche gehoord?

bedrijf doen, maar misschien ook als be-

om het oppakken van duurzaamheid?

“Ja. Ik dacht dat het Bouwcenter Filippo

drijven in de regio samen. En betrek je

“Men weet niet hoe te starten. En natuur-

was. Daar heeft men een leverancier uit-

personeel vanaf stap 1 bij je initiatieven.

lijk is er de vraag hoe je omgaat met dat

genodigd om een presentatie te houden

Zij zijn de spil van je organisatie.”

spanningsveld tussen snel willen leveren

voor het personeel over producten en

en duurzaam willen handelen. Concrete

duurzaamheid. Prima idee. De hele groep

Jan Straatman (Balance & Result),

was het er ook over eens dat je draagvlak

moderator workshop Logistiek

van je personeel nodig hebt. Je kunt als


manager nog zulke mooie ideeën hebben


deelnemers?

op dit gebied, zonder ondersteuning van

“Het merendeel had moeite om duur-

“Maak kleine stappen. Bepaal eerst voor

je personeel kom je nergens.”

zaamheid naar de eigen bedrijfssituatie te

jezelf wat je corebusiness is en hoe je op

vertalen. De focus is er, maar hoe begin je

dat gebied duurzaamheidswinst kunt ma-

zelf? En kan ik het wel?”

ken en die ook zichtbaar kunt maken. En

Waar hebben de deelnemers van jouw workshop nu het meest behoefte aan, als het gaat om het oppakken van duurzaamheid?

14

tips kunnen uitkomst bieden.”

dat is soms al meer dan je denkt.”

De workshop Materiaal, Product en Toepassing met moderator Ghislaine Hoenderboom

Jaap Breunesse (Hibin), moderator

bij helpen. Op deze manier kun je ook je

materialen bijvoorbeeld kwam met flink

workshop Markt, In- en Verkoop

klant duidelijk maken dat je duurzaam be-

wat voorbeelden. Er gebeurt al behoorlijk

zig bent.”

wat in de branche.”

“Iedereen kent concrete duurzaamheids-


Waar hebben de deelnemers van jouw work-

voorbeelden uit de eigen praktijk. Maar

deelnemers?

shop nu het meest behoefte aan, als het gaat

men is er vaak niet expliciet mee bezig.

“Wil je serieus met duurzaamheid aan de


Dat gebeurt vaak onbewust, bijvoorbeeld

slag, dan vraagt dat zowel intern als naar

“Concrete hulp bij het opstarten van ac-

de keuze voor het gebruik van energiezui-

buiten veel aandacht. En het vraagt om

ties. Bijvoorbeeld hoe te kijken naar het

nige wagens in het bedrijf.”

continu aandacht. Denk dus om te begin-

assortiment, als het gaat om duurzaam-


nen goed na over wat je wilt met duur-

heid. Hoe ga je met je klanten in gesprek?


zaamheid. En bepaal aan de hand van de

En dan is er natuurlijk verschil tussen gro-


Duurzaamheidsscan je vervolgstappen.”

te en kleine ondernemingen. De Duur-

“Er zijn zeker praktische voorbeelden. Die

zaamheidsscan kan helpen bij het bepalen

zijn dan vaak genomen uit kostenbespa-

Ghislaine Hoenderboom (Hibin Op-

rende overwegingen, bijvoorbeeld niet alle

leidingen), moderator workshop Ma-

lampen voortdurend laten branden. Dat

teriaal, Product en Toepassing

daarmee ook winst op het gebied van

van de eerste stappen.” Wat is jouw persoonlijke aanbeveling aan de deelnemers?

duurzaamheid wordt gemaakt, is mooi


“Kleine stapjes maken. Ga als bedrijf eerst

meegenomen. Men profileert zich er nog

“Men is bereid om met duurzaamheid aan

bepalen wat je zelf wilt en kunt, op het ge-

niet mee. Het vermarkten van duurzaam-

de slag te gaan, maar weet niet hoe. Wat

bied van duurzaamheid. Vervolgens probe-

heid is dus een goede volgende stap.”

zijn de acties die je wilt starten? En op ba-

ren haalbare resultaten te boeken. Dus een

sis van welke factoren doe je dat? Daar

doel voor 2010 kan bijvoorbeeld zijn: het as-

kan men best wat hulp bij gebruiken.”

sortiment doorlopen en de medewerkers

Waar hebben de deelnemers van jouw workshop nu het meest behoefte aan, als het gaat

informeren over duurzaamheid. Voor 2011



kun je dan bijvoorbeeld als doel stellen om

“Het vermarkten van die duurzame voor-


je klanten te bezoeken en te informeren in

beelden. Daar kan de Duurzaamheidsscan

“Jazeker! Hans van Aar van Bevers Bouw-

het kader van duurzaamheid.”

15

Duurzaamheidsontwikkelingen in de bouw

“Mensen willen bijdragen” De verduurzaming van de bouw is een onomkeerbaar proces. De economische recessie zal wellicht invloed hebben op de fasering, maar zal de ontwikkeling niet stoppen. Integendeel, volgens sommigen. Duurzaamheid zou weleens de nieuwe motor van de bouw kunnen worden. Marieke Gombault en Susanne Ritskes van BECO, verantwoordelijk voor de Hibin Duurzaamheidsscan, twijfelen geen moment: “We kunnen niet meer terug.”

Vanuit BECO, dat al langer een reputatie

ten. Ontwikkelingen versterken elkaar, en

niet ieder voor zich afspraken gaan maken

heeft op het gebied van maatschappelijk

dat leidt tot striktere eisen in de hele ke-

met leveranciers en klanten.”

verantwoord ondernemen en nu ook in

ten.” “De trend die onder alle ontwikkelingen

de bouwwereld een steeds prominentere

16

rol speelt, hebben Susanne en Marieke

Onderscheidende positie

ligt, is die van de energieopleverende

goed zicht op trends en ontwikkelingen.

“Allerlei databases, zoals GreenCalc, Duo-

bouw. Dat krijg je niet voor elkaar als je

Hun conclusie is dat het licht op groen

Calc en Breeam, worden als gevolg van die

niet ook naar de bestaande bouw kijkt.

staat. “Renovatie wordt belangrijker en de

ontwikkelingen op elkaar afgestemd. Hibin-

Dat zien we nu overal gebeuren. Niet al-

consument heeft steeds meer belangstel-

leden kunnen daarin een onderscheidende

leen bij Hibin, maar ook bij Uneto-VNI, bij

ling voor duurzaamheid. Mensen willen

positie gaan innemen. We zien nu nog heel

de FOSAG, bij Bouwend Nederland, en

een bijdrage leveren. Dat biedt kansen,

veel verschillende eisen. Maar dat gaat ver-

ook de dakdekkers zijn al bezig. Iedere

bijvoorbeeld op het gebied van zonnepa-

anderen. En juist daarom is het zo sterk dat

branche wil vanuit de eigen specifieke situ-

nelen. En ja, we merken de gevolgen van

Koninklijke Hibin nu het voortouw neemt

atie en activiteiten een duurzaamheidsbe-

de economische ontwikkelingen van dit

met een eigen duurzaamheidsscan en de

leid ontwikkelen en dat vervolgens afstem-

moment, maar we hebben toch te maken

ontwikkeling van een duurzaamheidsbeleid

men in de keten. Dat is een logische

met de Kyoto-afspraken, met de Energie-

voor de branche. Hibin kiest voor een stu-

ontwikkeling. Maar dat betekent dus wel

prestatienorm vanuit de overheid en de

rende rol, en dat is waar je ons inziens

dat er hard gewerkt moet worden aan het

CO2-prestatieladder vanuit de bouwke-

naartoe moet als branche. Leden kunnen

accepteren van elkaars werkwijze. Het

Marieke Gombault tijdens de Hibin Branchedag

proces waarin binnen de keten steeds nau-

nemen. “Een duurzaamheidsscan zoals we

beide in het assortiment voert en al een

were afstemming ontstaat, is iets waar wij

die voor Hibin hebben ontwikkeld, heeft

analyse heeft gemaakt? Wij zien hier een

als BECO een rol in kunnen spelen. Zo kij-

alleen zin als die elders in de keten wordt

rol voor Hibin in de vorm van het aanleg-

ken we samen met MVO Nederland naar

geaccepteerd. Hibin is daar al een heel

gen van databases en het verstrekken van

de onderliggende netwerken en willen we

eind in. Hibin kiest voor een parallelle aan-

informatie en het organiseren van work-

benoemen wat er precies afgestemd moet

pak, waarin tegelijk intern en extern aan de

shops over het interpreteren van de infor-

worden. Bijvoorbeeld of bepaalde beslis-

duurzaamheidsambities wordt gewerkt.”

matie uit de algemene databases, zoals

singen eerder in de keten genomen moe-

GreenCalc, DuoCalc en Breeam. We

ten worden. Het zijn tegelijkertijd ook de

Kennispositie

moeten naar een systeem waarin de han-

processen waaruit een groot deel van de

Voor de Hibin-leden is kennis van duurza-

del toegang heeft tot alle informatie. Om

faalkosten voortkomt. Afstemming kan dus

me producten en toepassingen cruciaal.

te beginnen kan Hibin specificaties opstel-

meer doelen dienen.”

Daar ligt nog een flinke uitdaging. “Want

len als leidraad voor wat je wilt weten van

hoe krijg ik de benodigde kennis van de fa-

fabrikanten. Dat kun je uitbouwen, begin-

De scharnierfunctie van de handel tussen

brikant en hoe moet ik die informatie in-

nend met de vraag van de klant, of de cri-

leveranciers en uitvoerende bouw leidt er-

terpreteren? Klopt het wel, en hoe verifi-

teria van het Agentschap NL. Het gaat om

toe dat er vanuit Hibin naar twee kanten

eer ik die informatie? En hoe krijg je inzicht

de vraag: als ik aan die criteria wil voldoen,

afstemming nodig is. Tegelijkertijd biedt die

in de verschillen tussen bijvoorbeeld glas-

wat heb ik dan nodig? Die vraag zullen

positie de mogelijkheid om zelf initiatief te

en steenwol als je geen fabrikant kent die

Hibin-leden steeds vaker krijgen.”

17

VELUX Solar Prism ook naar Nederland

Renovatieproject voorbeeld van ketensamenwerking VELUX Nederland zoekt in Nederland naar een passend pilotproject voor het renovatieconcept Solar Prism. Net als in Denemarken wil VELUX samen met andere partijen praktijkervaring opdoen. Solar Prism is een dakopbouw voor huizen met platte of flauw hellende daken waarin onder andere een VELUX Solar systeem, VELUX dakramen, een warmteterugwininstallatie en warmte-

Doorsnede Solar Prism

pomp met elkaar gecombineerd zijn.

Door het concept op grote schaal toe te

king een belangrijke succesfactor. Bij Solar

“Een gat in het dak voor de kabeldoor-

passen, kan de afhankelijkheid van fossiele

Prism gaat het om health & energy; ge-

voer is voldoende”, aldus Jensen.

brandstoffen afnemen. Het concept is vorig

zondheid en energie. De dakopbouw zorgt

jaar voor het eerst toegepast in Albert-

voor extra daglichttoetreding, maakt een

Nederland

slund, een voorstad van Kopenhagen. Bij-

technische ruimte elders in het huis over-

Het project in Nederland, dat net als

zonder is dat VELUX van meet af aan de

bodig, zorgt voor energieopwekking door

dat in Albertslund vanuit Denemarken

brede samenwerking heeft gezocht. In Al-

middel van zonnepanelen en zonnecollec-

zal worden aangestuurd, moet dus nog

bertslund maakt Solar Prism deel uit van

toren leveren warm tapwater. Daar hebben

benoemd worden. “Vanuit VELUX Neder-

een integraal renovatieproject waarbij ook

we verschillende partijen bij nodig.”

land blijven we uiteraard betrokken, zodat

isolatie van de schil van de woning deel uit-

18

we van het project kunnen leren en die

maakte. In het Deense project werkte

Prefab

nieuwe kennis kunnen toepassen op de

VELUX A/S samen met onder andere Dan-

In Albertslund maken ook lokale overhe-

Nederlandse markt”, vertelt Harold van

foss (warmtepompen), Ecovent (warmte-

den en een woningbouwvereniging deel

den Koedijk, Channel Manager Duurzame

opslag) en Rockwool (isolatie gebouwschil).

uit van de initiatiefgroep. Met de ervaring

Toepassingen van VELUX Nederland. “In-

van het eerste project wil VELUX ook

tussen werken we in Nederland aan een

Co-creation

elders in Europa, waaronder Nederland,

samenwerkingsproject

Torben Thyregod Jensen van VELUX A/S

pilotprojecten opzetten. Doel is de terug-

heeft met het Solar Prism project. In dat

uit Denemarken: “VELUX kiest in alles

verdientijd, die in een fictieve berekening

project gaat het om zolderrenovatie in

voor co-creation. Het gaat ons er niet al-

nu op circa twintig jaar wordt geschat,

combinatie met energieopwekking. De

leen om om huizen tot stand te brengen

terug te dringen en de montagetijd te

Bouwhulpgroep uit Eindhoven heeft ons

die energie opleveren, maar ook om ge-

bekorten. Tijdwinst zit overigens voorna-

daarvoor benaderd. Ook die samenwer-

zondheid en comfort. Dat laatste wordt

melijk in de bouwkundige aspecten. Het

king is nog in een pril stadium. Het is een

nog weleens vergeten, maar is voor ons

plaatsen van Solar Prism, die compleet

ander traject dan Solar Prism, maar dient

een net zo wezenlijk uitgangspunt als

prefab naar de bouwplaats komt, is in het

wel hetzelfde doel.”

energiebesparing. Daarom is samenwer-

eerste project al een peulenschil gebleken.

dat

raakvlakken

Duurzaamheid in de eigen bedrijfsprocessen Belangrijke conclusie tijdens de Hibin Branchedag: een aantal Hibin-leden en buitengewone leden is al volop bezig met het inpassen van duurzaamheid in de bedrijfsprocessen. Sprey Hout bijvoorbeeld, dat alleen houtsoorten levert die afkomstig zijn uit ‘goed beheerde bossen’. En IsoBouw Systems biedt met BioFoam een duurzaam alternatief voor EPS.

IsoBouw Systems: composteerbaar alternatief voor EPS IsoBouw ontwikkelt en vervaardigt isolatieproducten die zijn gebaseerd op EPS

Ook duurzaam bezig?

(ook bekend als tempex of piepschuim). In

Hibin-lid of buitengewoon lid

het kader van de focus op innovatie en

en als bedrijf ook bezig met een

duurzaamheid ontwikkelde het bedrijf

project of actie op het gebied van

BioFoam. Een absolute noviteit, want het

duurzaamheid in een van uw

is het eerste composteerbare schuim met

bedrijfsprocessen?

kenmerken die te vergelijken zijn met de

Stuur dan een beschrijving van

eigenschappen van EPS. Maar BioFoam is

uw duurzame voorbeeld naar:

ontwikkeld op basis van organisch materi-

[email protected].

aal. Een gepatenteerde oplossing maakt

Een selectie van de voorbeelden

verhitting en expansie mogelijk. Daardoor

plaatsen we steeds in het

ontstaat een nieuwe grondstof die volledig

Themadossier Duurzaamheid op

biologisch afbreekbaar is en tegelijkertijd

www.hibin.nl.

cradle-to-cradle gecertificeerd. Met de lichtgroene kleur is het bio-afbreekbare BioFoam duidelijk te onderscheiden van EPS. IsoBouw biedt met BioFoam een duurzame variant voor isolatiematerialen

Sprey Hout: verantwoord hout leveren

en aanverwante bouwproducten. BioFoam

Sprey Hout wil met een zorgvuldige selec-

keuze van leveranciers. Daarbij wordt niet

zorgt voor 70% minder CO2-uitstoot.

tie van hout een bijdrage leveren aan een

alleen gekeken naar de herkomst van het

Bijzonder, vonden ook de samenstellers

duurzaam milieu. Dat doet het bedrijf

hout, maar ook naar de werkomstandig-

van de MKB Innovatie Top 100. Deze lijst is

door alleen houtsoorten te leveren die af-

heden bij de leveranciers. Geen loze

samengesteld door Syntens, het onderne-

komstig zijn uit goed beheerde bossen.

kreet, want Sprey Hout stelt zich steeds

mersmagazine BIZZ en NL Octrooicentrum

Sprey Hout levert zoveel mogelijk hout

persoonlijk op de hoogte hiervan. Sprey

en bevat de 100 meest concrete innovaties

dat het FSC- of PEFC-keurmerk draagt.

Hout is in het bezit van het FSC-keur-

uit het Nederlandse midden- en kleinbedrijf.

Dit keurmerk garandeert dat het hout uit

merk, omdat het bedrijf voldoet aan de

BioFoam eindigde bovenaan in de top 100.

bossen komt waar verantwoord wordt

Chain of Custody eisen die FSC stelt aan

IsoBouw bestudeert nu de mogelijkheden

gekapt. Om verantwoord hout te kunnen

bedrijven die FSC-gecertificeerd hout wil-

om BioFoam toe te passen in het assortiment.

leveren is het bedrijf zeer selectief in de

len verhandelen.

19

Praktische aspecten toelevering nog altijd belangrijk voor uitvoerende partijen Gemiddeld 91% van de bouwende marktpartijen vindt het nakomen van afspraken het belangrijkste aspect van een toeleverancier. Onder hoofdaannemer B&U is dit 88%. Ook de bouwmaterialenhandel zelf denkt dat afnemers hier de meeste waarde aan hechten. Toch zijn er ook verschillen in inzicht tussen de handel en hun afnemers. Waar handelaren de waarde van service hoog inschatten, hechten bouwers juist meer waarde aan de praktische aspecten van hun toeleveranciers. Dit blijkt uit het BouwKennis Jaarrapport 2010/2011.

20

Belang aspecten toelevering (in % zeer belangrijk)

Belang aspecten toelevering volgens handel (in % zeer belangrijk)

Hoofdaannemer B&U

Gemiddelde bouwende marktpartijen

88

91

Nakomen van afspraken

85

Technische kennis/deskundigheid

69

73

Adequaat afhandelen klachten

79

Adequaat afhandelen klachten

66

73

Technische kennis/deskundigheid

78

Bieden van garanties

62

64

Probleemoplossend vermogen

76

Probleemoplossend vermogen

60

63

Telefonische bereikbaarheid

62

Snel leveren/verkrijgen

51

63

Snel leveren

60

Prijs

60

62

Bieden van garanties

56

Telefonische bereikbaarheid

55

60

After sales service

51

Veel producten op voorraad

24

42

Prijs

44

Nakomen van afspraken

After sales service

40

42

Veel producten op voorraad

40

Dichtbij

17

25

Dichtbij

19

Ruime openingstijden

10

22

Ruime openingstijden

17

Bestellen via internet

8

19

Bestellen via internet

15

16

13

Innemen bouwafval en verpakkingsmateriaal

Innemen bouwafval en verpakkingsmateriaal

4 Bron: BouwKennis, juli 2010

Door ontwikkelingen als schaalvergroting

pecten van de eigen dienstverlening vol-

deskundigheid en het adequaat afhandelen

en branchevervaging wordt de concurren-

gens hen het belangrijkste zijn voor

van klachten door toeleveranciers worden

tiestrijd op de markt voor bouwmateria-

afnemers. Zo wordt inzichtelijk gemaakt

sterk gewaardeerd door de bouwers. Ge-

len steeds feller. Enerzijds richten traditi-

hoe zij de wensen van hun afnemers in-

middeld vindt bijna 73% van de bouwende

oneel consumentgerichte bouwmarkten

schatten en of die overeenkomen met de

partijen deze beide aspecten zeer belang-

zich steeds meer op de professionele

werkelijke wensen. In het onderzoek zijn

rijk. Hoofdaannemers hechten hier met

markt door hoogwaardiger producten aan

de wensen van de hoofdaannemer B&U,

respectievelijk 69% en 66% iets minder

te bieden. Anderzijds kopen de bouwpar-

installateurs en onderaannemers onder de

waarde aan.

tijen steeds vaker rechtstreeks in bij de

loep genomen. Dit artikel zoomt in op de

Hoofdaannemer B&U hecht over het alge-

fabrikant. Voor bouwmaterialenhandela-

wensen van de hoofdaannemer B&U in

meen wat minder waarde aan de meeste

ren wordt het dus steeds belangrijker om

vergelijking met het gemiddelde van uit-

aspecten van toeleveranciers dan de ove-

toegevoegde waarde te leveren.

voerende partijen.

rige partijen. Ze vinden een snelle levering bijvoorbeeld relatief gezien minder belang-

Het is voor de handel noodzakelijk om te

Nakomen van afspraken belangrijkst

rijk dan de andere partijen. Ook de hoe-

weten welke aspecten van producten en

Over het algemeen wordt met name het

veelheid producten die op voorraad is en

dienstverlening voor bouwpartijen van be-

nakomen van afspraken als een zeer be-

de nabijheid van de toeleverancier zijn

lang zijn. Aan bouwende marktpartijen is

langrijk aspect gezien door alle marktpar-

voor hen minder belangrijk dan voor de

daarom gevraagd welke aspecten van de

tijen. Gemiddeld 91% van de bouwende

andere marktpartijen. Dit komt doordat

dienstverlening zij het belangrijkst vinden

marktpartijen vindt het nakomen van af-

hoofdaannemer B&U waarschijnlijk grote-

als het gaat om de toelevering. Bouwma-

spraken zeer belangrijk. Onder hoofdaan-

re orders in één keer plaatst en meestal

terialenhandelaren is gevraagd welke as-

nemer B&U is dit 88%. Ook technische

ook ruimer van tevoren kan inschatten

21

wanneer leveringen moeten plaatsvinden.

Bouwers vinden praktische aspecten

rol van de handel op een aantal punten

Onderaannemers en installateurs doen

belangrijker

echter uitgebreid moeten worden. Advies

juist meer kleine klussen, waarvoor ze

Over het algemeen kennen de handelaren

op het gebied van duurzaamheid en logis-

doorgaans hun materiaal snel nodig heb-

de wensen van hun afnemers redelijk

tiek zijn hier enkele voorbeelden van. Het

ben.

goed. Er zijn behoorlijk wat overeenkom-

onderzoek wijst uit dat betrouwbaarheid

De inname van bouwafval en verpakkings-

sten tussen wat de bouwers belangrijk

en deskundigheid belangrijke pijlers zullen

materiaal is het enige aspect dat voor

vinden en wat volgens handelaren het be-

zijn in dit proces. Het blijkt echter ook

hoofdaannemer B&U belangrijker is dan

langrijkst is. Toch zijn er ook verschillen in

dat de kernbeginselen bij de verbreding

voor de andere partijen. Door hun grote

inzicht. Zo vinden de bouwers vooral

van dit takenpakket niet uit het oog verlo-

orders hebben ze logischerwijs ook te

praktische aspecten, zoals garanties en

ren mogen worden. Uit de resultaten kan

maken met grote hoeveelheden afval.

prijzen, maar ook de nabijheid en de ope-

namelijk worden opgemaakt dat bouwen-

ningstijden van een toeleverancier, belang-

de marktpartijen vooral waarde hechten

Kleine verschillen in inzicht tussen

rijker dan de handel inschat. De handel

aan een praktische oplossing van hun pro-

handelaren en afnemers

zelf hecht daarentegen meer waarde aan

blemen. Garanties, prijzen, bereikbaarheid

Aan de handelaren zelf is ook gevraagd in

service dan hun klanten. Adequaat afhan-

en openingstijden blijven van essentieel

hoeverre zij denken dat afnemers bepaal-

delen van klachten en probleemoplossend

belang.

de aspecten van hun dienstverlening be-

vermogen worden door hen belangrijker

langrijk vinden. Ook zij noemen in 85%

ingeschat dan ze daadwerkelijk zijn voor

Voor meer informatie over het BouwKennis

van de gevallen het nakomen van afspra-

hun afnemers. Dit neemt uiteraard niet

Jaarrapport 2010/2011

ken als zeer belangrijk aspect. Het ade-

weg dat dit zeker aspecten zijn die de toe-

kunt u contact opnemen met

quaat afhandelen van klachten en techni-

levering op orde moet hebben. Het zijn

Jacco Ridderhof van BouwKennis

sche kennis komen net als bij de

niet de zaken waar bouwende partijen in

[email protected],

bouwmarktpartijen duidelijk naar voren.

eerste instantie aan denken waar het de

010 206 69 96)

Wel worden deze services door handela-

toelevering betreft. Het zijn aspecten die

ren iets belangrijker ingeschat dan dat ze

immers niet altijd nodig zijn. Een slechte

daadwerkelijk voor hun klanten zijn. Ook

afhandeling van klachten of een slecht

hun probleemoplossend vermogen vinden

probleemoplossend vermogen zal er ech-

handelaren belangrijker dan de marktpar-

ter wel voor zorgen dat klanten hun heil

tijen.

elders zullen zoeken.

Marktpartijen (64%) hechten daarentegen

22

gemiddeld meer waarde aan garanties dan

Kernwaarden ook in de toekomst

de handelaren (56%). Ook is een goede

behouden

prijs voor 62% van de marktpartijen zeer

Zoals gezegd, wordt de concurrentiedruk

belangrijk, terwijl maar 44% van de hande-

op de markt voor bouwmaterialen steeds

laren aangeeft prijs zeer belangrijk te vinden.

feller. De lage bouwproductie in de

Opvallend is wel dat de prijs voor zowel de

komende jaren zal deze druk nog verder

bouwers als de bouwmaterialenhandelaren

opschroeven. Om de huidige sleutelrol

niet heel hoog scoort in de lijst met belang-

binnen het bouwproces de komende jaren

rijkste aspecten.

te blijven behouden, zal de traditionele

Het digitaal leerplein maakt deel uit van Blended Learning. Dit zogenaamde gemengde leren (een deel via internet (e-learning), een deel op de werkplek en een deel in de klas) wordt door Hibin Opleidingen waar mogelijk toegepast in het opleidingenaanbod. Blended Learning zorgt er namelijk voor dat je als cursist effectiever kunt leren. Het is een ideale combinatie van het leren in je eigen tempo

Digitaal leerplein maakt leren makkelijker

in je eigen omgeving, praktijkopdrachten en onderwijs in de klas. Bedoeling is dat het digitaal leerplein in de toekomst ook elders in het aanbod van Hibin Opleidingen wordt toegepast.

In september starten de cursisten van de

plaats van jouw keuze. Dat kan dus bijvoor-

opleiding Bouwen en Bouwmaterialen B als

beeld thuis. Bovendien is er ruimte om op-

Geïnteresseerd om deel te nemen aan het pi-

eersten met een nieuwe manier van leren:

drachten uit te voeren op je werkplek.

lottraject? Neem dan contact op met Henny

werken aan de hand van het zogenaamde

Wie zich opgeeft voor Bouwen en Bouw-

Wellinghoff (Kenniscentrum Bouwmaterialen):

digitaal leerplein. Kort gezegd is dit een

materialen B, ontvangt een websiteadres

06 – 55 37 59 96

manier van leren waarbij de leerprocessen

en een inlogcode. Daarmee kom je in je

en leerstof digitaal georganiseerd worden.

persoonlijke leeromgeving en kun je aan de

Daardoor wordt het mogelijk om een deel

slag met het leerprogramma en de eerste

van je opleiding te volgen op een tijd en

huiswerkopdracht.

Erkenningsregeling fabrikantenopleidingen: aanmelden kan nog steeds Negen fabrikanten meldden zich tot nu

baar gemaakt. Bovendien wordt kennisont-

mag de fabrikant zich op zijn website of in

toe aan voor de erkenningsregeling voor

wikkeling zo een gedeelde verantwoorde-

promotiemateriaal profileren als ‘Hibin-

fabrikantenopleidingen. Deze regeling is

lijkheid: goed voor de bouwmaterialenhandel

gecertificeerd’. Wanneer de leerdoelen van

een keurmerk voor de producttrainingen

en voor de fabrikanten zelf. De deskundig-

de producttraining aansluiten bij een vak-

die fabrikanten zelf aanbieden, en levert

heid in de branche wordt vergroot.

opleiding van Hibin Opleidingen, wordt de-

deelnemende fabrikanten diverse voorde-

ze aanbevolen in de opleidingencatalogus als

len op. Aanmelden voor de erkenningsre-

Knauf BV, Forbo Eurocol BV, Saint Gobain

vervolgtraining bij de betreffende vakoplei-

geling kan nog steeds.

Weber Beamix, Monier BV, VELUX Neder-

ding. Ook zullen de producttrainingen on-

land BV, Saint Gobain Isover, Saint Gobain

derdeel gaan uitmaken van mbo-opleidings-

De erkenningsregeling is afgelopen jaar

Gyproc, IsoBouw Systems en ENCI BV

trajecten. Bovendien ontvangt de fabrikant

ontwikkeld door Hibin Opleidingen. Doel

hebben zich al aangemeld voor de erken-

een officieel certificaat van erkenning.

is om de producttrainingen die fabrikanten

ningsregeling voor fabrikantenopleidingen.

aanbieden, goed te laten aansluiten en

Fabrikanten die zich hebben aangemeld,

Verwachting is dat de eerste lichting fabri-

voortbouwen op de vakopleidingen van

volgen ‘train de trainer’-bijeenkomsten die

kanten die zich heeft aangemeld voor de

Hibin Opleidingen. Zo wordt de kwaliteit

worden georganiseerd door een gespeciali-

erkenningsregeling, begin 2011 het erken-

van de opleidingen gewaarborgd én zicht-

seerd bedrijf. Is de erkenning definitief, dan

ningscertificaat krijgt uitgereikt.

23

Dynamische kalender

Cursuskalender

27 september

Hout Vakbeurs 2010 Ahoy Rotterdam

30 september

Bouwdeelcursus Buitenwanden

4 oktober

Vergadering afdelingsvoorzitters

4 oktober

Werken met mensen in de bouwmaterialenhandel

12 oktober

Bijeenkomst Commissie Vakopleiding

6 oktober

CTB-1 (Bouwen en Bouwmaterialen C)

19 oktober

Bijeenkomst bestuur Hibin

6 oktober

Aanvallende binnendienst

14 oktober

Bouwdeelcursus Binnenwanden

10 november

Vergadering Hibin Adviesraad

10 november

Vergadering Commissie van Toelating

2 november

Logistiek in de bouwmaterialenhandel

12 november

Vergadering Fonds Collectieve Belangen

2 november

Managementopleiding voor de Bouwtoelevering (MBT),

18 november

Bijeenkomst Afdeling Zeeland

module marketing

2 november

Verkopen in de bouwmaterialenhandel

1 december

Bijeenkomst Hibin-bestuur

4 november

Bouwdeelcursus Hellend Dak

10 november

De Klant in de Showroom

18 november

Bouwdeelcursus Ramen en deuren

22 november

Commercieel onderhandelen

Bouwdeelcursus Tegels op Wanden en Vloeren

2 december

16 december 2010 Bouwdeelcursus Installaties in Badkamer en Keuken

Kijk voor meer informatie op: www.hibin.nl

Colofon

s e p te m b e r

27 10 0 2 s r u e b k Ho u t Va m a d r e ott R y Ah o

Hibinfo is een uitgave van de Koninklijke Vereniging van Handelaren in Bouwmaterialen in Nederland (Koninklijke Hibin). Hibinfo verschijnt tweemaandelijks en wordt verspreid onder leden en relaties van de Koninklijke Hibin. Overname van artikelen uit deze uitgave is, mits integraal, toegestaan onder voorwaarde van bronvermelding. Oplage: 1.300 Redactieadres: Koninklijke Hibin, t.a.v. Peter van Heijgen, postbus 2161, 6802 CD Arnhem, 026 - 363 35 55, [email protected]. Redactiecommissie: Jaap Breunesse, Peter van Heijgen, Ghislaine Hoenderboom en Gert Smit. Concept, tekst, ontwerp en lay-out: Bijl, partners in public relations, Rotterdam.

Duurzaamheid tot in de haarvaten

Recommend Documents