Duurzaam Nisse

Duurzaam Nisse 2012

0

1

Colofon is tot stand gekomen met bijdragen van: Duurzaamheidsteam Nisse De eindredactie was in handen van: Andries Weststeijn Charles Tempelman Maatje van der Stel Nanda van den Berg Deze rapportage vormt de start voor het ontwikkelen van gelegenheidswerkgroepen die ideeën uit deze rapportage oppakken en nader vorm geven, waardoor Nisse in 2030 een nóg fijnere plaats om te wonen is en alle (dorps)ontwikkelingen vanzelfsprekend duurzaam zijn. De inhoud van dit rapport wordt gedragen door bewoners en de Dorpsraad Nisse . Status: Eindversie, 30 september 2012 Deze rapportage zal in digitale vorm verschijnen, zodat het milieu minimaal belast wordt. Aanleiding voor het opstellen van dit rapport is het project ‘Duurzaam Diekendamme’ dat in het voorjaar van 2012 in de gemeente Borsele van start is gegaan. De inzet van dit project is om in Borsele één van de meest duurzame dorpen van Nederland te ontwikkelen. Daarnaast is Duurzaam Diekendamme een wedstrijd, waarbij deelnemende dorpen kans maken op een hoofdprijs van € 50.000,-. Het project is een initiatief van het ‘Bedrijvennetwerk Duurzaam Borsele’ en het Zeeuws Klimaatfonds. De planopstellers juichen het kopiëren van tekst en ideeën uit deze uitgave toe!

Het project Duurzaam Diekendamme is mede tot stand gekomen met ondersteuning door:

2

3

Duurzaam Nisse 2012

Inhoudsopgave Voorwoord .................................................................................................................................... 7 Samenvatting ........................................................................................................................................... 8

KORTE OMSCHRIJVING ..................................................................................................................... 8 DOEL ...................................................................................................................................................... 8 VERWACHT RESULTAAT .................................................................................................................. 8 PARTICIPANTEN / BEREIK VAN DE VOORZIENINGEN .............................................................. 8 AANPAK ................................................................................................................................................ 8 UITVOERINGSPARTNERS .................................................................................................................. 9 PLANNING / REALISATIE .................................................................................................................. 9 FINANCIERING .................................................................................................................................... 9

1

Inleiding ........................................................................................................................................ 10 1.1

2

3

4

KARAKTERISTIEK NISSE ............................................................................................... 10

Nisse in 2030 ................................................................................................................................. 12 2.1

DROOM OF WERKELIJKHEID........................................................................................ 12

2.2

DROOMDORP NISSE IN 2030 .......................................................................................... 12

Werkwijze Duurzaamheidsteam Nisse .......................................................................................... 14 3.1

TOEKOMST ........................................................................................................................ 15

3.2

HAKEN EN OGEN ............................................................................................................ 15

Thema 1- Energie & Klimaat ........................................................................................................ 23 4.1

NAAM ................................................................................................................................. 23

4.2

KORTE OMSCHRIJVING ................................................................................................. 23

4.3

DOEL ................................................................................................................................... 23

4.4

VERWACHT RESULTAAT............................................................................................... 23 1

Duurzaam Nisse 2012

5

6

4.5

PARTICIPANTEN / BEREIK VAN DE VOORZIENINGEN ........................................... 23

4.6

AANPAK ............................................................................................................................. 23

4.7

UITVOERINGSPARTNERS .............................................................................................. 24

4.8

PLANNING / REALISATIE ............................................................................................... 24

4.9

FINANCIERING ................................................................................................................. 24

4.10

UITWERKING IDEEËN ENERGIE & KLIMAAT ........................................................... 25

Thema 2- Mobiliteit (personen vervoer) ....................................................................................... 35 5.1

NAAM ................................................................................................................................. 35

5.2


5.3

DOEL ................................................................................................................................... 35

5.4

VERWACHT RESULTAAT............................................................................................... 35

5.5


5.6

AANPAK ............................................................................................................................. 35

5.7


5.8


5.9

FINANCIERING ................................................................................................................. 37

Thema 3 - Afval & Kringlopen (Afval bestaat niet!) .................................................................... 38 6.1

NAAM ................................................................................................................................. 38

6.2


6.3

DOEL ................................................................................................................................... 38

6.4


6.5


6.6

AANPAK ............................................................................................................................. 38

6.7


6.8


6.9

FINANCIERING ................................................................................................................. 39

6.10

UITWERKING EN KRUISVERWIJZING VOOR IDEEËN AFVAL & KRINGLOPEN 39

2

Duurzaam Nisse 2012 7

8

9

Thema 4 – Voedsel en Landbouw ................................................................................................. 42 7.1

NAAM ................................................................................................................................. 42

7.2


7.3

DOEL ................................................................................................................................... 42

7.4


7.5


7.6

AANPAK ............................................................................................................................. 43

7.7


7.8


7.9

FINANCIERING ................................................................................................................. 44

Thema 5 – Groen, Natuur, Landschap en Recreatie ...................................................................... 45 8.1

NAAM ................................................................................................................................. 45

8.2


8.3

DOEL ................................................................................................................................... 45

8.4


8.5


8.6

AANPAK ............................................................................................................................. 46

8.7


8.8


8.9

FINANCIERING ................................................................................................................. 46

Thema 6 – Water ........................................................................................................................... 47 9.1

NAAM ................................................................................................................................. 47

9.2


9.3

DOEL ................................................................................................................................... 47

9.4


9.5


9.6

AANPAK ............................................................................................................................. 48

9.7


9.8


3

Duurzaam Nisse 2012 9.9

10

FINANCIERING ................................................................................................................. 48

Thema 7 – Wonen .................................................................................................................... 49

10.1

NAAM ................................................................................................................................. 49

10.2


10.3

DOEL ................................................................................................................................... 49

10.4


10.5


10.6

AANPAK ............................................................................................................................. 49

10.7


10.8


10.9

FINANCIERING ................................................................................................................. 50

10.10

11

UITWERKING EN KRUISVERWIJZING VOOR IDEEËN DUURZAAM WONEN . 50

Thema 8 - Bedrijven en werkgelegenheid ................................................................................ 52

11.1

NAAM ................................................................................................................................. 52

11.2


11.3

DOEL ................................................................................................................................... 52

11.4


11.5


11.6

AANPAK ............................................................................................................................. 52

11.7


11.8


11.9

FINANCIERING ................................................................................................................. 52

11.10 UITWERKING EN KRUISVERWIJZING VOOR IDEEËN BEDRIJVEN EN WERKGELEGENHEID ................................................................................................................... 53

12

Thema 9 - Gemeenschappelijke voorzieningen ....................................................................... 55

12.1

NAAM ................................................................................................................................. 55

12.2


12.3

DOEL ................................................................................................................................... 55

4



12.5


12.6

AANPAK ............................................................................................................................. 56

12.7


12.8


12.9

FINANCIERING ................................................................................................................. 56

13

Thema 10 - Samenwerking, sociale samenhang en vitaliteit ................................................... 57

13.1

NAAM ................................................................................................................................. 57

13.2


13.3

DOEL ................................................................................................................................... 57

13.4


13.5


13.6

AANPAK ............................................................................................................................. 57

13.7


13.8


13.9

FINANCIERING ................................................................................................................. 58

14

Thema 11 - Zorg en Welzijn .................................................................................................... 59

14.1

NAAM ................................................................................................................................. 59

14.2


14.3

DOEL ................................................................................................................................... 59

14.4


14.5


14.6

AANPAK ............................................................................................................................. 59

14.7


14.8


14.9

FINANCIERING ................................................................................................................. 60

15 15.1

Thema 12 - Kunst, cultuur en sport .......................................................................................... 61 NAAM ................................................................................................................................. 61

5



15.3

DOEL ................................................................................................................................... 61

15.4


15.5


15.6

AANPAK ............................................................................................................................. 62

15.7


15.8


15.9

FINANCIERING ................................................................................................................. 62

16

Overzichtslijst Thema’s en Ideeën ........................................................................................... 63

17

Wat doet Nisse met 1/20 miljoen? ........................................................................................... 68

17.1

BESTEDING € 50.000 ........................................................................................................ 68

17.2

BESTEDING PRIJZENGELD - THEMA ENERGIE EN KLIMAAT ............................... 68

17.3

BESTEDING PRIJZENGELD - THEMA MOBILITEIT ................................................... 70

17.4

BESTEDING PRIJZENGELD - THEMA........................................................................... 70

18

Presentatie Duurzaam Nisse 18 september 2012...................................................................... 71

6

Duurzaam Nisse 2012

Voorwoord Het is een kip-ei verhaal; wie maakt een begin met een duurzaamheidplan Nisse? De man met zonnepanelen op het dak of jij met je verzameld plastic of de basisschoolleerling met zijn zelf ontworpen zonnebootje? Het zijn voorbeelden en dus eyeopeners; in die zin was de Duurzaam Diekendamme wedstrijd voor het duurzaamheidsteam Nisse een aanleiding, een eyeopener om mee te doen. Een startpunt voor meer. De kringloop van duurzaamheid (dus de kip èn het ei, gezond en wel) kan zich ontwikkelen door informatieverstrekking, door delen, door samenwerking, door een groeimodel dat begint bij ideeën van bewoners. De groei zit in het gezamenlijk oppakken van gedragen duurzame initiatieven. Dat heeft het team voor ogen. Zij realiseert zich heel goed dat niet alles tegelijk kan, dat het tijd gaat kosten en er grote en kleine mogelijkheden liggen. Succesvol kan het worden; de geslaagde uitwerkingen van werkgroepjes komen beschikbaar voor iedereen. Als uitwerkingen in dat proces te ingewikkeld wordt, gaan ze te rade bij deskundigen en als ze te groot zijn kunnen ze samenwerken, bijvoorbeeld met omliggende of andere dorpen. Nog veel te doen, maar eerst de prijsvraag.

7

Duurzaam Nisse 2012

Samenvatting KORTE OMSCHRIJVING “Duurzaam Nisse” is onderdeel van het project “Duurzaam Diekendamme” in de gemeente Borsele. Dit project is opgezet als stimulans om te komen tot duurzame initiatieven op dorpsniveau voor de korte-, middenlange- en lange termijn. De reikwijdte van het begrip duurzaamheid in dit project is zeer breed en loopt van energie- en grondstoffengebruik tot natuurbehoud en leefbaarheid van dorp en dorpsgemeenschap. Gesteund door de dorpsraad Nisse bereidt een werkgroep een duurzaamheidsplan voor.

DOEL Doel van het duurzaamheidsplan is te komen tot een duurzame zelfvoorzienendheid op dorpsniveau, het tegengaan van uitputting van natuurlijke bronnen en het bevorderen van een leefbare dorpsgemeenschap voor de langere termijn.

VERWACHT RESULTAAT Resultaat van het duurzaamheidsplan is een vergaand gereduceerde CO2-footprint van Nisse, een verminderd grondstoffengebruik en een versterkte sociale samenhang van de dorpsgemeenschap.

PARTICIPANTEN / BEREIK VAN DE VOORZIENINGEN Participanten bij het opstellen van het duurzaamheidsplan zijn werkgroep en de dorpsraad Nisse, daarbij ondersteund door een wijdere kring van betrokken dorpsinwoners en ondernemers. Implementatie van de deelplannen vindt plaats door de particuliere inwoners en de ondernemers gevestigd in- en om het dorp. Van sommige mobiliteitsplannen profiteren ook passanten en toeristen.

AANPAK Om het resultaat van een gereduceerde CO2-footprint, verminderd grondstoffengebruik en versterkte sociale samenhang te bereiken zijn zowel ‘materiaalgerichte’ als ‘gedragsgerichte’ maatregelen nodig. Onder materiaalgerichte maatregelen zijn te verstaan het reduceren resp. hergebruiken van o.a.: • Energie (efficiencymaatregelen elektriciteit, gas, warmte, verkeersmotorisering) • Grondstoffen (inclusief voedingsmiddelen) • Drinkwater/grondwater/regenwater (kwantiteit en kwaliteit) • Afval (inclusief landbouwplastic, bedrijfsafval, afvalscheiding) • Emissies naar lucht/water/bodem (inclusief landbouwgif, verkeersuitstoot) • Land / openbare ruimte (inclusief landbouwgrond, natuur, groen)

8

Duurzaam Nisse 2012 Onder gedragsgerichte maatregelen zijn te verstaan het versterken van het lokale aanbod van o.a.: • werkgelegenheid • gemeenschappelijke voorzieningen • zorg en welzijn • kunst, cultuur, recreatie en sport • opties tot samenwerking ten behoeve van versterkte samenhang en vitaliteit

UITVOERINGSPARTNERS Als partners zijn te beschouwen de particuliere dorpsinwoners en de in en om het dorp gevestigde ondernemers betrokken bij de implementatie van de deelplannen in hun respectievelijk woon- en werkomgeving. Als partners zijn ook te beschouwen de instellingen buiten het dorp waarmee de (op te richten) dorpscoöperatie samenwerkt bij de deelname in duurzame energieprojecten buiten het dorp (op grotere dan dorpsschaal). Technische realisatie van de deelplannen wordt bij voorkeur uitgevoerd door gespecialiseerde bedrijven in de gemeente Borsele.

PLANNING / REALISATIE De deelplannen worden uitgevoerd op zowel korte-, middenlange- en lange termijn.

FINANCIERING Financiering van de energietechnische deelplannen komt voor rekening van de particulieren en ondernemers ten behoeve waarvan de plannen worden uitgevoerd. Aangevuld naar mogelijkheid met subsidies op gemeentelijk-, provinciaal- en rijksoverheidsniveau. Naar de optimale financiering van de collectieve energietechnische projecten via de dorpscoöperatie moet nog nader onderzoek worden uitgevoerd. Voor alle duurzame energieprojecten (particulier en bedrijfsmatig) geldt dat deze tenminste kostendekkend moeten kunnen worden uitgevoerd. Daarbij wordt in acht genomen dat een acceptabele terugverdientermijn voor particulieren, ondernemers en dorpscoöperatie een ruime bandbreedte te zien zal geven. Financiering van deelplannen op het vlak van de sociale samenhang wordt met de dorpsraad Nisse afgestemd.

9

Duurzaam Nisse 2012

1

Inleiding

1.1 KARAKTERISTIEK NISSE Nisse is een zeer leefbaar dorp gelegen in de “groene ruimte” van de Zak van Zuid-Beveland en toch op slechts 10 km afstand van de stadsvoorzieningen van Goes. Het wordt gekenmerkt door een gemengd opgebouwde bevolking en een gemengde woonomgeving (klassieke dorpswoningen, semi-bungalows, (woon-)boerderijen, enkele landhuizen). Typisch voor Nisse is het grote Dorpsplein (met status als “beschermd dorpsgezicht”) met Vaete en Mariakerk (uit de 15e eeuw) met direct aanpalende Kasteelweide (inclusief Vlietberg). 1.1.1 Sociale kenmerken en bevolkingsopbouw De opbouw van het dorp is overzichtelijk met een tamelijk stabiel inwonertal en een redelijke mate van sociale cohesie. Globaal is de dorpsbevolking voor 1/3 geboren in Nisse, voor 1/3 afkomstig uit Zeeland en voor het resterende 1/3 deel afkomstig uit overig Nederland (import). Alle bevolkingssegmenten vinden elkaar o.a. in de organisatie van de jaarlijkse Rommelmarkt (ten behoeve van het kerkonderhoud), het jaarlijkse dorpsfeest (tot voor kort het nationaal bekende Schaapsscheerdersfeest) en het jaarlijks meerdaagse muziekfestival ‘Pastorale’ (bron: www.borsele.nl en gemeentegids Borsele). 1.1.2 Sociaal-economische kenmerken In en rond het dorp wordt een inkomen behaald in de akkerbouw+veeteelt, de fruitteelt (appels, peren, bessen) met opslag (koelhuizen), enkele transportbedrijven (inclusief van bovenregionale grootte), de detailhandel (o.a. kruidenierswaren, kaaswinkel), horeca (dorpshuis en Jikkemiene), het dagtoerisme (bloemendijken, molen, Trekkermuseum, Schaapskooi), enkele sociaal-medische verblijfsaccommodaties, kinderdagverblijven. Daarnaast is er een aanzienlijke inkomensstroom verdiend in forensenwerk elders in de Zeeuwse regio en in Nederland. 1.1.3 Natuur- en landschappelijke dorpselementen Naast het bovenregionaal bekende Dorpsplein met Vaete en Mariakerk zijn er aan de rand van de dorpskern nog de karakteristieke molen en de begraafplaats. Buiten de bebouwde kom zijn als karakteristieke elementen o.a. te noemen het heggengebied, de Brilletjes (weeltjes), de holbollige weilanden met drinkpoelen, de nationaal bekende bloemdijken met schaapskudde en de historische kreekruggen (waaronder de Zuidweg) (bron: www.natuurmonumenten.nl, http://zldags.zeeland.nl/geo/). 1.1.4 Fysisch-geografische dorpskenmerken Op nationale schaal gemeten kent Nisse een relatief hoog aantal zonne-uren. Windsterkte en neerslag zijn gemiddeld, terwijl de gemiddelde jaartemperatuur wijst op een tamelijk mild klimaat. Natuurlijk stromend water is niet aanwezig (bron: www.knmi.nl) 10

Duurzaam Nisse 2012 Het oppervlaktewater is relatief brak (vanwege een zout veenpakket in de ondergrond), zodat zoet water voor irrigatie van verder wordt aangevoerd. Wel zijn er enkele ondergrondse Zoetwaterbellen welke in beperkte mate voor irrigatie kunnen worden aangewend (bron: http://zldags.zeeland.nl/geo/). 1.1.5 Lokale dorpsvoorzieningen Het aantal dorpsvoorzieningen is in de loop der tijd sterk afgenomen. Met Heinkenszand op 4 km afstand, Goes op 10 km afstand en gezien toenemende particuliere autobezit is de levensvatbaarheid van lokale winkelvoorzieningen beperkt. Momenteel zijn er een SRV-voorziening, een kaasboerderijwinkel, een bakkerij (met koffieterras), het dorpshuis (met terras) en de tenniskantine (met terras). Ook zijn er een basisschool, een kinderdagverblijven, een wekelijks huisartsenspreekuur en beperkte sociale voorzieningen. Voor culturele vorstellingen kan gebruik gemaakt worden van het dorpshuis, de Mariakerk en de muziektent op het Dorpsplein. Voor sportvoorzieningen zijn er de tennisbaan (met kantinegebouw en buitenverlichting), het voetbalveld en de gymzaal en schietkelder (beiden in het dorpshuis). 1.1.6 Gemeentelijke voorzieningen (buiten het dorp) De twee grotere kernen van de gemeente Borsele, Heinkenszand en ’s-Gravenpolder beide op ca 4 km afstand, bieden verdere werkgelegenheid, medische- en sociale voorzieningen en faciliteiten op het gebied van sport, cultuur, recreatie en detailhandel. Busvervoer naar Heinkenszand is niet aanwezig , naar ’s-Gravenpolder uiterst beperkt. 1.1.7 Regionale voorzieningen (buiten het dorp) Verdere werkgelegenheid wordt voor het merendeel gevonden in de Zeeuwse regio, met name de steden Goes en Middelburg en het industriegebied Vlissingen-Oost (Sloegebied) Voortgezet onderwijs wordt genoten in Goes, terwijl voor complexere medische voorzieningen het ziekenhuis in Goes de eerste orientatie is. Tevens is Goes voor Nisse het streekcentrum voor sport en cultuur, recreatie en een breed gesorteerd aanbod van detailhandel. Treinverbindingen zijn aanwezig vanuit Goes, maar busvervoer naar Goes is uiterst beperkt en ’s-avonds in het geheel niet beschikbaar.

11

Duurzaam Nisse 2012

2

Nisse in 2030

2.1 DROOM OF WERKELIJKHEID “Wie verschil maakt tussen droom en werkelijkheid is nog niet voldoende wakker.” (Cees Buddingh) Alsof de opdracht nog niet groot genoeg is, moet het team Duurzaam Nisse ook nog dromen over het dorp in 2030. Achttien jaar, dat is de tijd waarin een pasgeborene opgroeit tot een beetje mens. Een hele tijd dus. Wat is met het begrip duurzaamheid tussen de oren Enkele ideeën zijn snel te realiseren, voor andere plannen zijn die achttien jaar wellicht hard nodig. Maar wij zijn wel zo wakker, dat we zonder duurzaamheid niet op pad willen naar de werkelijkheid van de toekomst. Onze eerste wensdroom is dat alle dorpsgenoten mee op weg gaan. Dus vooruit hier een blik op Nisse in 2030, om een idee te geven.

2.2 DROOMDORP NISSE IN 2030 Met een grote pan dampende erwtensoep en warme chocolademelk staan Agnes en haar zoon Owen bij de Vaete, waarop tientallen enthousiastelingen waaronder heel wat kinderen als vanouds rondjes schaatsen. Het ijs ligt er prachtig bij, want deze schone visvijver wordt ook als het koud is door een ploegje oudere pleinbewoners verzorgd en de versgevallen sneeuw wordt ’s morgens vroeg al door de ijsmeesters in dit team schoongeveegd. De bekers choco en kommen soep vinden op deze vrijdag zo tegen de avond gretig aftrek; Agnes is nog steeds vrijwilliger bij de T.O.N. (de trim- en ontspanningsclub Nisse) die over twee jaar 60 jaar bestaat, maar haar bestuurstaak is overgenomen door Owen. De T.O.N. is het aanspreekpunt voor vertier, alle organisaties werken erin samen. Vrijwel alle dorpsbewoners zijn weer lid van deze club, die in samenwerking met de dorpsraad regelmatig spektakel verzorgt voor jong en oud maar ook andere cultuur- en welzijnszaken coördineert en in werkgroepjes zonodig tot uitvoering brengt. Nu is er dus ijs- en sneeuwpret. De grote iglotent geeft beschutting aan de ouderen, die thuis opgehaald zijn en de jongste telgen hebben in de hoek een crèche. De tent is gemeenschappelijk dorpsbezit net als de pannen, het komfoor, de kommen en lepels alles verantwoord ingekocht en van duurzaam materiaal. De beheersgroep ‘spullen’ heeft vanmorgen al vroeg de benodigdheden opgehaald uit de opslag en de tent opgezet. Buiten dienen de feestelijke graffiti tonnen voor het weinige afval, dat weet iedereen allang en ook dat je het afval scheidt. De erwtensoep is gemaakt bij Jikkemiene, de werknemers delen hun zelfgebakken soepstengels uit en SRV-man Wim en Lenny van de kaasboerderij zorgen voor toefjes slagroom met een pollepel uit een enorme handgevormde geglazuurde schaal; producten van de ouderensoos en T-10 alles te koop bij Jikkemiene. Trouwens de gedroogde erwten voor de soep komen uit de gemeenschappelijke moestuin en het meel komt van de molen die weer volop in bedrijf is en ook energie levert. Het plein ziet er prachtig uit. De goed onderhouden bomen torsen de sneeuw met gemak, de historische dorpspomp is een beetje mal in winterverpakking. maar het water blijft

12

Duurzaam Nisse 2012 stromen. Van de muziektent klinkt een vriendelijke Rolls-deuntje en zonnelampjes geven sfeervol zacht licht. Ondertussen bereidt de technische ploeg onder leiding van Michäel en Bram een wedstrijd voor overmorgen voor. Steeds staat een elektrische slee aan de laadpaal; het circuit is een geschikte variant op die van de zomerse Zakloop. Het draaiboek van de Zaklopers kent nu een sportieve variatie voor elk jaargetijde. Zak- en Meidoornloop zijn evenals de Pastorale en rommelmarkt uitgegroeid tot nationaal bekende evenementen. Alle B&B- gelegenheden, de ecolodges en de landschapscamping in het dorp worden ook deze keer benut. Immers verwarming, sanitair en verlichting is geen probleem nu het dorp dankzij de energiecoöperatie geheel zelfvoorzienend is wat betreft water(voorziening en zuivering) en energie. Alle bruikbare daken zijn energieleverancier. Er wordt geld verdiend met de teruglevering, dat deels geïnvesteerd wordt in gemeenschappelijke voorzieningen. De wandelkerk (verwarming en tentoonstellingbudget), de school (duurzaamheidlessen en aanleg speelnatuur bij ‘t sportveld) en het dorpshuis ( terrasverlichting en – verwarming en buitenkeuken voor speciale gelegenheden) hebben er al van geprofiteerd. De coöperatie zorgt voor informatie en helpt het dorp aan de nieuwste duurzame snufjes. Maar straks verschijnt het jongste echtpaar per arrenslee, een aanwinst van de plaatselijke manege. Vanmorgen trouwden Fenne en Boris in de Mariakerk. Zij vieren even hun bruiloft met erwtensoep op het dorp. Later gebruiken ze het alom bekende streekdiner uit de Durpsuuskeuken met genodigden, Appelwien en veel Trekkerpils. Bal na. Maar eerst geven ze het startsein voor het sleetje rijden van de Vlietberg. Die is net als de kasteelwei toegankelijk en je kunt alles goed zien. En maandag? Dan keert de rust weer. Het lijkt als vroeger; maar het is veel kouder en toch is het warm tegelijk. Een droom?

13

Duurzaam Nisse 2012

3

Werkwijze Duurzaamheidsteam Nisse

De dorpsraad heeft een aantal mensen gevraagd mee te doen met Duurzaam Diekendamme en een team Nisse te vormen. De infoavonden zijn bezocht, wat resulteert in deelname van een team uit Nisse. Het team bestaat uit 6, later uit 4 mensen. We kwamen 8 keer bij elkaar. Na oriëntatie op het onderwerp, interesse gebieden en een nadere kennismaking is met enige daadkracht van start gegaan. De bijeenkomsten zijn thuis bij de werkgroepleden. Er is veel mailcontact. Er zijn twee artikelen in de dorpskrant geplaatst: een met uitleg over DD inclusief oproep en een verslag van dorpsavond. (bijgevoegd: zie artikel BeleveNisse juni en oktober) Een brainstorm is aangenaam, creatief en levert veel op. De ideeënstroom is nog niet uitgeput; ook via anderen komt ondertussen input. De ideeën zijn ingedeeld per thema en gebundeld. Alle ingebrachte ideeën zijn opgenomen. Het is rijp en groen, groot en klein door elkaar. ( bijgevoegd: zie overzicht ideeën pagina 63 en verder) Veel ideeën passen in een thema en zijn daarbij geplaatst. Tien ideeën negen thema’s betreffend, zijn beschreven en onder de aandacht gebracht van de dorpsbewoners op een dorpsavond. Dit met het doel het draagvlak te meten en een prioriteit aan te geven. Niet beschreven ideeën blijven in het vizier. (bijgevoegd: zie uitslag sticker enquête pagina 70) In het rapport zijn uiteindelijke ideeën bij alle thema’s beschreven. Er is verschil in de graad van uitwerking. De plannen zijn beschreven door 4 mensen. In redactie en schrijfstijl hebben we getracht eenvormig te zijn. Er is contact met de dorpsraad. De dorpsraad heeft ons steun en medewerking toegezegd ook in de toekomst. Op de dorpsavond is door een lid van de dorpsraad een verklaring afgelegd, dat duurzaamheid in hun statuten wordt opgenomen als een criterium voor het werk van de dorpsraad. Zo is aandacht voor duurzaamheid voor de toekomst gewaarborgd. Zie op pagina 18 de e-mail d.d.4 september 2012 van de voorzitter van de dorpsraad. Team en dorpsraad hebben in samenwerking op 18 september een avond in ’t Durpsuus belegd om de dorpsbewoners uitgebreider te informeren en ze erbij te betrekken. (bijgevoegd: zie uitnodiging , pagina 19) We hebben op een ludieke manier de aandacht getrokken en de discussie geopend door een uitnodiging rond te brengen( huis aan huis inclusief buitengebied) en vervolgaffiches, ruim verspreid opgehangen in het dorp, zie afdrukken op pagina 19, 20 en 21.

14

Duurzaam Nisse 2012 Het bezoekersaantal op de dorpsavond bedroeg 22. Het programma viel in de smaak en verliep volgens plan. ( bijgevoegd: zie powerpoint, waaronder programma zie pagina 71-87) Iedereen volgde het programma met aandacht, liet betrokkenheid blijken en deed mee met het stickeren op affiches met tekst en afbeeldingen afgedrukt zoals in de powerpointpresentatie. De peiling van de dorpsavond is erna verwerkt in een scoretabel, waarin draagvlak en de uitslag van de prioriteitstelling uitgewerkt is. (bijgevoegd: zie uitslag sticker enquête pagina 70) Ideeën van de avond zijn toegevoegd op ideeënlijst. Suggesties en commentaar zijn genoteerd. Er zijn vijf enthousiastelingen die mee willen werken aan de uitwerking van een idee in een werkgroepje. De kosten van de dorpsavond zijn gedekt door het ons verstrekte budget voor Duurzaam Diekendamme. Het betreft zaalhuur, huur beamer, consumpties bezoekers en drukwerk. Het team is hierna verder gegaan met de opdracht en de aanwijzingen uit de voorlopige beoordeling van onze inzending aan Duurzaam Diekendamme. Er zijn afspraken gemaakt over onze uiteindelijke inbreng, de lay-out, de ontbrekende onderdelen en de gevraagde eventuele besteding van het prijzengeld. Al of niet genomineerd of winnaar, het duurzaam team Nisse ziet het ‘rapport’ als een inspirerend begin voor een duurzaam Nisse.

3.1 TOEKOMST De toekomst begint vandaag. Het plan dat nu voor u ligt is de eerste stap naar een nog duurzamer Nisse; het bevat talloze ideeën. Maar zoals bij elke ontwikkeling, zal ook dit plan nooit af zijn. Nieuwe ideeën blijven opborrelen, nieuwe inzichten kunnen geïntegreerd worden: een never ending story. Zoals eerder omschreven is het doel van dit duurzaamheidsrapport een bottum-up benadering van het thema duurzaamheid in Nisse te stimuleren. Hopelijk weten dorpsgenoten, gesteund door deze werkgroep én de dorpsraad, elkaar te vinden om gezamenlijk, of individueel aan de slag te gaan met één van de ideeën. Uiteindelijk kan er zo een groeimodel ontstaan waardoor steeds meer bewoners enthousiast raken en actief een bijdrage leveren. Dit plan is niet enkel voor Nisse geschreven. Veel ideeën kunnen ook elders, of in samenwerking met andere dorpen/steden uitgewerkt worden. Of na een start in Nisse opgeschaald worden tot een regionaal (of groter) project.

3.2

HAKEN EN OGEN

De tijdsplanning, zo veel gevraagd in korte ( vakantie-)periode maakt het onmogelijk alles tot in de puntjes uit te werken….

15

Duurzaam Nisse 2012

Bron: BeleveNisse juni 2012

16

Duurzaam Nisse 2012 Dat was me het avondje wel! Op 18 september 2012, nog maar pas geleden, werd het ’t Durpsuus verblijd met ruim twintig bezoekers. Het team Duurzaam Nisse, deelnemers aan de Duurzaam Diekendamme wedstrijd zette haar beste beentje voor om de bewoners van Nisse te informeren over haar daden en het voorlopige plan waarmee ze hopen te scoren. Eigenlijk hadden het team op meer support gehoopt. Was de uitnodiging te gedurfd? Iedereen kan toch bedenken dat zonnepanelen op het dak van de net gerestaureerde Mariakerk niet het eerste idee is dat om uitvoering vraagt. Het is een idee en een eye-opener en we hadden er graag meer respons op gezien. Het dorp was er in ieder geval wel over in gesprek. De vraag over de Mariakerk was op de bewuste avond bij handopsteking gauw beantwoord; tot ieders verbazing zag 18,2 % het ook nog zitten! Er volgde een vlot programma, waarvoor later waardering werd uitgesproken. Alle bezoekers konden zich een beeld vormen van duurzaamheid in een dorp. Ook van duurzaamheid in Nisse zoals het team dat een duwtje wil geven en natuurlijk werd ook duidelijk hoe de wedstrijd in elkaar zit. Draagvlak en enthousiasme van dorpsbewoners is in de wedstrijd van belang. Een omslag naar duurzaam dorpsleven doe je als team niet alleen. Dan komt er van ideeën en plannen niets terecht. Maar kijk, de dorpsraad staat er helemaal achter. Zij gaan duurzaamheid meenemen bij hun besluiten nu en in de toekomst. Zij willen het begrip als leidraad opnemen in hun statuten, zo verklaarde Dick van Gelswijk namens de dorpsraad. Dat is natuurlijk een prachtig begin!

Dorpsgenoten waarderen de besproken plannen door het plakken van stickers

17

Duurzaam Nisse 2012

Als je duurzaam denkt, wil je alles van waarde bewaren voor de volgende generaties. Het doel is gebruiken maar niet vèrbruiken. De opdracht van de wedstrijd is breed; aan alle facetten van de samenleving moet gedacht. Het gaat dus niet alleen om Energie, maar ook om Welzijn, Wonen, Mobiliteit en noem maar op. Van twaalf thema’s moesten er acht uitgewerkt, waaronder Energie. Daar was het team ondanks de korte voorbereidingstijd in geslaagd. Een voorlopige beoordeling stimuleerde hen om door te gaan en het dorp te informeren. Vinden de bewoners de ideeën goed en willen ze ze gerealiseerd zien en er eventueel aan meedoen, was de vraag van de avond. In korte tijd werden ideeën voor een energiecoöperatie en gezamenlijk duurzaam inkopen, een dorpsauto en carpoolsysteem, een landschapscamping, een gezamenlijke moestuin, een zelfhulpteam voor ouderen, duurzame feesten, water in de gracht en een waardenkaart toegelicht. Daarna mocht iedereen een veto of een waardering uitspreken via stickeren op affiches. Op die manier kon het team het draagvlak meten en tevens ontdekken welke ideeën het meest enthousiast ontvangen zijn. Ja, jammer dat u er niet was! Mobiliteit (dorpsauto/carpoolen) en Zorg en Welzijn (ouderen zelfhulpteam) kwamen op een gedeelde eerste plaats, gevolgd door Energie (de coöperatie en gezamenlijke inkoop scoorden gelijk), Gemeenschappelijke Voorzieningen (de waardenkaart ) scoorde 5, Water (in de gracht) kwam op 6, Voedsel en Landbouw (gezamenlijke moestuin) op 7, Groen, Natuur, Landschap en Recreatie (de landschapscamping) kreeg plaats 8. Maar voordat een idee een plan tot uitvoering krijgt, moet er nog heel wat meer gebeuren. Bovendien zijn er nog veel meer ideeën. Iedereen kan nog ideeën leveren. Er zijn eenvoudige ideeën, maar ze kunnen ook ingewikkeld, kostbaar of tijdrovend zijn. Uiteindelijke keuzes zijn dus nog niet gemaakt. Op 30 september moest het definitieve rapport voor de wedstrijd Duurzaam Diekendamme ingeleverd. Het team Duurzaam Nisse heeft dat gedaan, net als 8 (?) andere dorpen. Nu is het wachten of Nisse genomineerd is voor de eerste drie. De uiteindelijke winnaar is 1 december bekend! Maar als we met zijn allen duurzaamheid omarmen zijn we in ieder geval aan de winnersside! Zie ook: www.duurzaamdiekendamme.nl

bron: BeleveNisse nog te verschijnen oktober 2012

18

Duurzaam Nisse 2012 From: [email protected] To: [email protected] CC: [email protected]; [email protected]; [email protected]; [email protected] Subject: RE: duurzaam diekendamme en nisse Date: Tue, 4 Sep 2012 21:52:41 +0200 Beste werkgroep Duurzaam diekendamme Nisse, Het geeft mij een goed gevoel jullie namens de Dorpsraad te kunnen meedelen dat wij het duurzaamheids initiatief van harte steunen. Als belangrijk symbool zullen wij een van de eerste Dorpsraden zijn die naar verwachting in november herziene statuten ter goedkeuring aan het dorp zullen voorleggen waarin duurzaamheid als basis beginsel van ons doen en laten officieel zal worden verankert. Wij zullen de notaris vragen dit element op te nemen. Duurzaamheid wordt daarmee een toetsingskader voor onze werkzaamheden. Wij willen hiermee het dorp een duidelijk signaal geven dat duurzaamheid een deel van ons dagelijks leven is of anders dient te zijn. Hiermee is naar ons idee ook opvolging (of de mogelijkheid de DR aan te spreken op opvolging) naar de toekomst toe geborgd. Wij hopen dat dit voor jullie een extra stimulans zal zijn door te gaan met het project en het enthousiast maken van de mede dorpsbewoners. Voor de vergadering die jullie willen organiseren, zal de DR aanwezig zijn. ik zelf ben helaas verhinderd. Ik had al toegezegd namens de DR een stukje te willen schrijven, maar laat het gerust weten als jullie op andere gebieden hulp nodig hebben. Super wat jullie tot nu toe al hebben gepresteerd en ik ben benieuwd naar de verder invulling. Vr. groeten, Namens Dorpsraad Nisse Marc Slagt

19

Duurzaam Nisse 2012 Rondzendcirculaire met uitnodiging voor de dorpsraadpleging:

20

Duurzaam Nisse 2012 Reclame affiche voor achter de ramen en in rijdende winkel:

21

Duurzaam Nisse 2012 Affiche laatste herinnering, een dag van te voeren opgehangen en de volgende dag gestickerd met vanavond:

22

Duurzaam Nisse 2012

4

Thema 1- Energie & Klimaat

4.1 NAAM Duurzame Energiecoöperatie Nisse en duurzaam gebruik van energie in de individuele woon- en werkomgeving.

4.2 KORTE OMSCHRIJVING Er wordt een Duurzame Energiecoöperatie opgericht en geëxploiteerd op dorpsniveau, waarin individuele personen (woonomgeving), lokale ondernemers (werkomgeving) en lokale organisaties (verenigingen en stichtingen) kunnen deelnemen. Daarnaast worden voor de particuliere en bedrijfsmatige woon- en werkomgeving individuele duurzame energie oplossingen onderzocht en begeleid. Gezocht wordt naar slimme maatregelen voor gebruik en besparing.

4.3 DOEL Doel is duurzaam omgaan met energie in het dorp middels toepassing van duurzame energie en energiebesparing, waardoor een bijdrage wordt geleverd aan de reductie van de lokale CO2-uitstoot. Hiermee neemt het dorp zijn verantwoordelijkheid naar de toekomst in het kader van de klimaatproblematiek.

4.4 VERWACHT RESULTAAT Reductie van het energiegebruik in de woon- en werkomgeving en een toenemend aandeel duurzame energie in het energieverbruik van het dorp. Neveneffect zal zijn een toegenomen betrokkenheid van de inwoners bij het toewerken naar een duurzame samenleving in het dorp.

4.5 PARTICIPANTEN / BEREIK VAN DE VOORZIENINGEN Als doelgroep voor de voorzieningen en voor het bereiken van de doelstelling zijn de volgende lokale participanten betrokken: - inwoners van Nisse (particuliere huishoudens) - ondernemers gevestigd of werkzaam in Nisse (hier: “lokale ondernemers”) - besturen van lokale organisaties (zoals Dorpshuis, Kerkbestuur, Tennisvereniging) - Dorpsraad Nisse (beschouwd als continue instelling voor de lange termijn) Voor de implementatie wordt zo mogelijk een beroep gedaan op gespecialiseerde lokale en regionale toeleveranciers in de duurzame energiesector.

4.6 AANPAK Gekozen wordt voor een tweeledige aanpak.

23

Duurzaam Nisse 2012 Enerzijds wordt door het oprichten van een lokale Duurzame Energiecoöperatie een centraal punt gecreëerd van waaruit collectieve acties kunnen worden gecoördineerd en uitgevoerd. Anderzijds wordt beschreven welke acties/opties individueel kunnen worden ondernomen, daarbij al of niet ondersteund door de Energiecoöperatie. Ook zal de Energiecoöperatie dienst kunnen doen om een brug te leggen tussen lokale ondernemers uit verschillende branches, organisaties en particulieren in Nisse, die gezamenlijk baat kunnen hebben van de lokaal reeds aanwezige kennis en ervaring. En om mogelijk projecten op een grotere schaal dan een enkelvoudig individueel initiatief van de grond te tillen. Als richtlijn voor de coöperatie geldt: klein beginnen en geleidelijk uitbouwen. Verder kan de Energiecoöperatie (in samenwerking met de Dorpsraad) uitstekend dienst doen als lokaal zwaartepunt bij de eventuele samenwerking met buurdorpen op energiegebied. Ook kan het als lokaal steunpunt dienen ingeval organisaties op grotere geografische schaal (zoals Zeeuwind en ZMF, gemeente, provincie of landelijk) contact zoeken op (duurzaam) energiegebied met Nisse als dorpsgemeenschap. Enkele jaren geleden diende Nisse als proefdorp in Zeeland om particuliere stroom/gas/water metering-informatie digitaal te verzamelen en te verzenden naar de centrale computer van Delta. Een unicum in de wereld: nergens werden èn stroom èn gas èn water data tezamen digitaal uitgelezen en geautomatiseerd centraal opgeslagen (online raadpleegbaar). Voor Nisse werd destijds gekozen om het metering-signaal te superponeren op de 50 Hz frequentie van het lokale laagspanningsnet. Deze proef is in 2012 gediscontinueerd, maar inmiddels waren de klassieke stroom-, gas- en watermeters in het dorp wèl reeds vervangen door een eerste generatie slimme meters. Inmiddels zijn de betreffende slimme meters omgeruild voor een tweede generatie slimme electriciteitsmeters. Nu op GSM-signaal basis. Hiermee kunnen de digitale stroom- en gasmeter gegevens via GSM op afstand door het Netwerkbedrijf worden uitgelezen. De Energiecoöperatie-in-oprichting wil graag voortbouwen op deze ervaring met het proefproject en gebruik maken van de reeds overal aanwezige slimme meters in het dorp. De coöperatie wil daartoe graag samenwerken met het Netwerkbedrijf om aansluitend te komen tot een dorpsbreed “intelligent netwerk” (“smart grid”) om een volgende stap te maken naar een duurzaam dorp.

4.7 UITVOERINGSPARTNERS Zie paragraaf 4.10 uitwerking ideeën energie en klimaat.

4.8 PLANNING / REALISATIE Zie paragraaf 4.10 uitwerking ideeën energie en klimaat.

4.9 FINANCIERING Deze 3 paragrafen worden hieronder niet centraal uitgewerkt maar per individueel “Idee” (deelplan), waarbij een vaste volgorde wordt gevolgd: - Nummer en naam Idee - Doel - Toelichting

24

Duurzaam Nisse 2012 -

Aanpak Bereik van de voorziening Uitvoeringspartners Planning / realisatie Financiering

De “Ideeën” betreffen deelplannen voor respectievelijk: - collectieve acties vanuit de Energiecoöperatie - individuele acties in de woon-werkomgeving.

4.10 UITWERKING IDEEËN ENERGIE & KLIMAAT 4.10.1 Oprichten en exploiteren van Energiecoöperatie Nisse DOEL: Duurzaam omgaan met energie in het dorp, reductie van het energiegebruik in de woon- en werkomgeving, waardoor reductie van de bijbehorende CO2-uitstoot. Neveneffect: toegenomen betrokkenheid van de inwoners bij het toewerken naar een duurzame samenleving in het dorp. TOELICHTING: Deelname door individuele personen (woonomgeving), lokale ondernemers (werkomgeving) en lokale organisaties (verenigingen en stichtingen). AANPAK: Door de Duurzame Energiecoöperatie worden collectieve oplossingen gezocht, geïmplementeerd en geëxploiteerd in de woon- en werkomgeving. In hoofdlijnen betreft dit: - collectieve projecten in en buiten het dorp welke anders waarschijnlijk niet haalbaar zijn of niet van de grond zullen komen. Inclusief waar mogelijk deelname in energieprojecten met andere dorpen of organisaties - collectieve inkoop van duurzame energie, apparatuur en materiaal - onderzoek, advies en begeleiding aan coöp-leden, inwoners en lokale ondernemers, tevens als stimulans om oplossingen in het particuliere bereik te implementeren - uitwisseling ervaring met energie-coöperaties elders in Nederland Belangstellenden in Nisse (onder leiding van de Werkgroep): - maken een Startplan - inventariseren locaties en haalbare technieken voor de korte termijn - stellen een faseringsplan, een tijdschema en een kostenoverzicht op Werkgroep Duurzaam Nisse: - formuleert uitgangspunten voor Energiecoöperatie Nisse - zoekt en onderzoekt passend model-voorbeeld coöperatie t.b.v. oprichting BEREIK vd VOORZIENING: Doelgroep voor het treffen van de voorzieningen: - inwoners van Nisse (huishoudens) - ondernemers gevestigd of werkzaam in Nisse (hier: “lokale ondernemers”) - besturen van lokale organisaties (zoals Dorpshuis, Kerkbestuur, Bestuur Tennisvereniging) - Dorpsraad Nisse (als continue factor op lange termijn) Voor de implementatie wordt zo mogelijk een beroep gedaan op gespecialiseerde regionale toeleveranciers in de duurzame energiesector. UITVOERINGSPARTNERS: Werkgroep Duurzaam Nisse, inwoners, lokale ondernemers

25

Duurzaam Nisse 2012 PLANNING / REALISATIE: FINANCIERING:

- aanvang Startplan: oktober 2012 - formeel oprichten Energie-coöp: korte termijn (2-3 jr) - Startplan: Energiecoöperatie

>>>>> Collectieve acties via Duurzame Energiecoöperatie Nisse <<<<< 4.10.2 Collectief Duurzame Energie lokaal opwekken in Nisse t.b.v. coöp-leden DOEL: Lokaal duurzame energie opwekken t.b.v. coöp-leden TOELICHTING: Lokaal collectief opwekken zoals d.m.v. zonnepanelen en city-windturbines op daken van particuliere en bedrijfsmatige schuren en loodsen, het Dorpshuis, de basisschool, het tennisclubgebouw, de kerk. AANPAK: Vanuit de gedachte dat een collectieve aanpak organisatorische en kostprijstechnische voordelen kan hebben zal worden onderzocht welke mogelijkheden tot het opstellen van zonnepanelen en citywindturbines er lokaal te identificeren zijn. Aansluitend wordt onderzocht met welke eigenaren van de betreffende panden of grondstukken tot samenwerking gekomen kan worden alvorens tot een specifieke kosten-batenanalyse over te gaan. Ook wordt een voorstel tot verdeling van de investeringskosten en exploitatieopbrengsten uitgewerkt. Op basis van de kosten-batenanalyse en het exploitatiemodel kan vervolgens financiering aangezocht worden. Na overéénkomst met de objecteigenaar en na verkregen financiering kan tot uitvoering worden overgegaan. BEREIK vd VOORZIENING: dorpskern Nisse en omstreken UITVOERINGSPARTNERS: inwoners, lokale ondernemers PLANNING / REALISATIE: korte termijn (2-3 jr) FINANCIERING: inwoners, lokale ondernemers 4.10.3 Collectief deelnemen in groterschalige duurzame energie opwekking buiten Nisse DOEL: Lokaal of regionaal duurzame energie opwekken t.b.v. coöp-leden TOELICHTING: Collectieve deelname in projecten zoals voor biomassa, zon, wind, getij, stromingsenergie en aardwarmte: - welke de schaal van Nisse te boven gaan - of exploitatie-technisch beter gecombineerd kunnen worden Voor biomassaprojecten kan dit betekenen het deelnemen in de exploitatie van bedrijfsmatige: - verbranding van snoeihout t.b.v. electriciteitsopwekking - vergisting van fruitafval en mest t.b.v. groene electriciteitsopwekking en/of groen gasproductie - optioneel ook via verwerkingscontract van biomassa in opdracht van Energiecoöperatie Nisse AANPAK: Onderzocht zal worden of en zo ja welke vormen van samenwerking in de regio mogelijk zijn en of de Energiecoöperatie daar een zinvolle bijdrage aan kan leveren c.q. een aandeel in kan nemen. BEREIK vd VOORZIENING: primair binnen de gemeente Borsele, secundair binnen de provincie Zeeland

26

Duurzaam Nisse 2012 UITVOERINGSPARTNERS: PLANNING / REALISATIE: FINANCIERING:

in uitzonderingsgeval binnen Nederland ondernemers, externe partijen buiten Nisse - deelnemen in bestaande projecten: korte termijn (2-3 jr) - deelnemen nieuwe projecten: middellang tot lang (3-12 jr) Energiecoöperatie, ondernemers, externe partijen

4.10.4 Collectief inzamelen van groen- en snoeiafval t.b.v. verstromen/vergisten van biomassa DOEL: Lokaal of regionaal duurzame energie opwekken t.b.v. coöp-leden TOELICHTING: Inzamelen resp. inkopen van biomassa t.b.v. verbranden van snoeihout en/of vergisten van fruitafval en groenafval t.b.v. de opwekking van groene stroom en de productie van groen gas. AANPAK: Opzetten van een inzamelsysteem d.m.v. afspraken omtrent een centraal inleverpunt. BEREIK vd VOORZIENING: dorpskern Nisse en omstreken UITVOERINGSPARTNERS: lokale ondernemers, inwoners, eventueel contractant PLANNING / REALISATIE: middellang (3-6 jr) FINANCIERING: Energiecoöperatie via participatie in de verwerking 4.10.5 Collectief deelnemen in aardwarmte/koude winning + opslag (incl. wegdek) DOEL: Besparing op het gebruik van fossiele energie (netstroom en aardgas) TOELICHTING: Deelnemen in de exploitatie van bedrijfsmatig (en eventueel particulier) gebruik en -opslag van aardwarmte/koude. Uitvoeringsvormen kunnen zijn: - horizontale ondiep ingebedde slangen (in tuingrond en wegdek/verharding) - verticale diepe geothermische boring AANPAK: Onderzocht wordt welke vormen van samenwerking in de regio mogelijk zijn en of de Energiecoöperatie daar een zinvolle bijdrage aan kan leveren c.q. een aandeel in kan nemen. BEREIK vd VOORZIENING: warmte/koude gebruikers in dorpskern Nisse en regio UITVOERINGSPARTNERS: ondernemers, inwoners PLANNING / REALISATIE: - slangen: korte termijn (2-3 jr), - geothermische boringen: lange termijn (6-12 jr) FINANCIERING: ondernemers, inwoners 4.10.6 Collectief virtuele dorpscentrale exploiteren en financiële opbrengst herinvesteren DOEL: Administratieve toedeling van groene stroom en groen gas aan de coöp-leden naar rato van deelname in de coöperatie. Eventueel overschot aan groene stroom / groengas collectief verkopen aan het distributienet (Delta Netwerk) en financiële opbrengst uitkeren aan de coöp-leden of herinvesteren in nieuwe projecten. TOELICHTING: Dorpsbrede balancering van de via de Energiecoöperatie opgewekte en afgenomen hoeveelheden groene stroom en groen gas. Administratief beheer van de exploitatie.

27

Duurzaam Nisse 2012 AANPAK: Definiëren van het businessmodel van de Energiecoöperatie (nodig voor de oprichting van de coöperatie). Overleg met Delta Netwerk over de mogelijke taakverdeling in de logistiek en de administratieve toerekening van de opgewekte en afgenomen groene stroom en gas. BEREIK vd VOORZIENING: coöp-leden in dorpskern Nisse en omstreken UITVOERINGSPARTNERS: Delta, coöp-leden (inwoners en lokale ondernemers) PLANNING / REALISATIE: lange termijn (6-12 jr) FINANCIERING: Energiecoöperatie, Delta 4.10.7 Onderzoek naar technische en financiële mogelijkheden (collectief en individueel) DOEL: Inventariseren van de opties voor toepassing van duurzame energie in en rond Nisse. Met als nevendoel: bestaande lokale expertise in duurzame energie in het dorp bundelen in één punt (de Energiecoöperatie). TOELICHTING: Onderzoeken van de mogelijkheden voor de toepassing van duurzame energie in en rond Nisse, zowel voor wat betreft het collectieve bereik als het particuliere bereik. AANPAK: Belangstellenden en lokale experts mobiliseren en inventarisatie starten van specifieke locaties en toepasbare opwektechnieken. Bekendheid geven binnen het dorp aan de mogelijkheid voor collectief onderzoek BEREIK vd VOORZIENING: coöp-leden uit Nisse en omstreken (en evt. ook anderen) UITVOERINGSPARTNERS: inwoners (belangstellenden, lokale experts), toeleveranciers PLANNING / REALISATIE: - start inventarisatie: oktober 2012 - eerste gerealiseerde project: korte termijn (2-3 jr) FINANCIERING: - onderzoek: Energiecoöperatie, toeleveranciers - eerste gerealiseerde project: objecteigenaar 4.10.8 Advies over installatiewerk aan coöp-leden en anderen DOEL: Kennis over duurzame woonoplossingen aan de dorpssamenleving ter beschikking stellen. Voor coöp-leden gratis, voor anderen tegen vergoeding. Hierdoor stimuleren van potentiële objecteigenaren om tot actie over te gaan. TOELICHTING: Technisch- en financieel advies t.b.v. particuliere duurzame woonoplossingen aan coöp-leden en mogelijke andere dorpsbewoners en lokale ondernemers. Van collectief inkopen tot installatiewerk. AANPAK: Lokale inwoners/experts en toeleveranciers mobiliseren. Verbinding leggen met regionale toeleveranciers en kennisinstituten. Bekendheid geven binnen het dorp aan de mogelijkheid voor het verkrijgen van collectief advies. BEREIK vd VOORZIENING: coöp-leden uit Nisse en omstreken (en evt. ook anderen) UITVOERINGSPARTNERS: lokale inwoners/experts, toeleveranciers, kennisinstituten PLANNING / REALISATIE: - start: eind 2012 - op snelheid: korte termijn (2-3 jr) FINANCIERING: Energiecoöperatie, toeleveranciers

28

Duurzaam Nisse 2012 4.10.9 Collectief groene stroom en groen gas inkopen DOEL: Stimuleren van de afname van duurzame energie. Voordeel behalen voor de coöp-leden in levercondities en prijs. TOELICHTING: Collectieve inkoop met gebruikmaking van de gespecialiseerde kennis uit de Energiecoöperatie en middels kwantiteitskorting. AANPAK: Lokale inwoners/experts mobiliseren. Verbinding leggen met regionale duurzame energie leveranciers. Bekendheid geven binnen het dorp aan de mogelijkheid voor collectieve inkoop van duurzame energie. BEREIK vd VOORZIENING: coöp-leden uit Nisse en omstreken UITVOERINGSPARTNERS: regionale duurzame energie leveranciers PLANNING / REALISATIE: na aanloopperiode / korte termijn (2-3 jr) FINANCIERING: coöp-leden 4.10.10 Collectief opwek-/verbruiksapparatuur/isolatie inkopen DOEL: Voordeel behalen voor de coöp-leden in levercondities, kwaliteit en prijs. TOELICHTING: Collectief inkopen van energie-efficiënte duurzame gebruiksgoederen, van zonnepanelen, CV-ketels en “slimme” huishoudelijke apparaten tot materialen en diensten t.b.v. energiebesparing. Met gebruikmaking van de gespecialiseerde kennis uit de Energiecoöperatie en van kwantiteitskorting. Vanwege optimalisatie van de kwantumkorting ook voor niet-coöpleden beschikbaar. AANPAK: Lokale inwoners/experts mobiliseren. Verbinding leggen met regionale toeleveranciers. Bekendheid geven binnen het dorp aan de mogelijkheid voor collectieve inkoop van goederen en diensten. BEREIK vd VOORZIENING: inwoners, lokale ondernemers UITVOERINGSPARTNERS: inwoners/ondernemers (als opdrachtgevers), toeleveranciers PLANNING / REALISATIE: na aanloopperiode / korte termijn (2-3 jr) FINANCIERING: - organisatie: Energiecoöperatie - goederen en diensten: opdrachtgevers 4.10.11 Bestaande "smart meters" uitbreiden naar dorpsbreed "intelligent netwerk" DOEL: Reeds geïnstalleerde “smart meters” uitbreiden tot dorpsbreed “smart grid”. TOELICHTING: Enkele jaren geleden diende Nisse als proefdorp in Zeeland om particuliere stroom/gas/water meterinformatie digitaal te verzamelen en te verzenden naar de centrale computer van energieleverancier Delta. Een unicum in de wereld: nergens werden nog èn stroom èn gas èn water-data tezamen digitaal uitgelezen en geautomatiseerd centraal opgeslagen. En online raadpleegbaar.

29

Duurzaam Nisse 2012 Door Delta Netwerk werd destijds voor de proef in Nisse gekozen om het metering-signaal te superponeren op de 50 Hz frequentie van het lokale laagspanningsnet. Deze proef is in 2012 gediscontinueerd, maar inmiddels waren de klassieke stroom-, gas- en watermeters in het dorp wèl reeds vervangen door een eerste generatie slimme meters. Inmiddels zijn de betreffende slimme meters omgeruild voor een tweede generatie slimme electriciteitsmeters, nu werkend via GSM-communicatie. Hiermee kunnen de digitale stroom- en gasmeter gegevens via GSM op afstand door het Netwerkbedrijf worden uitgelezen. AANPAK: Voortbouwen op de ervaring met het proefproject en gebruik maken van de reeds overal aanwezige Slimme Meters in het dorp en samenwerken met het Netwerkbedrijf om te komen tot een dorpsbreed “intelligent netwerk”. BEREIK vd VOORZIENING: inwoners en lokale ondernemers in de gehele dorpskern UITVOERINGSPARTNERS: Delta PLANNING / REALISATIE: middellange termijn (3-6 jr) FINANCIERING: Delta

>>>>> Reduceren netto electriciteitsafname van het publieke net <<<<< 4.10.12 Installeren zonnepanelen DOEL: Reductie van het individuele gebruik van uit fossiele brandstoffen (steenkool, aardgas) opgewekte electriciteit en daarmee van de individuele CO2-uitstoot. TOELICHTING: Installeren op daken van woningen, Dorpshuis, Tennisclubgebouw, Schuren/Loodsen etc. zowel in de dorpskern als in het buitengebied. AANPAK: Belangstellenden en lokale experts mobiliseren en inventarisatie starten van specifieke potentiële adressen (van inwoners en lokale ondernemers als coöp-leden). Inventarisatie starten van toepasbare zonnepanelen en omvormers (typen, capaciteiten) in een zich nog sterk ontwikkelende en volatiele markt. Subsidiemogelijkheden inventariseren. Bekendheid geven binnen het dorp aan de mogelijkheid voor collectieve aankoop en montage. Dit is een relatief overzichtelijk onderwerp en moet in coöperatieverband relatief snel op gang kunnen komen. BEREIK vd VOORZIENING: inwoners, lokale ondernemers primair coöp-leden, maar ook anderen (tbv inkoopvolume) UITVOERINGSPARTNERS: inwoners, lokale ondernemers, toeleveranciers PLANNING / REALISATIE: - start: eind 2012 - eerste realisatie: korte termijn (2-3 jr) FINANCIERING: inwoners, lokale ondernemers, organisaties 4.10.13 Installeren micro-warmtekracht / city-windturbines / mini-elec.opslag DOEL: Reductie van het individuele gebruik van uit fossiele brandstoffen (steenkool, aardgas) opgewekte electriciteit en daarmee van de individuele CO2-uitstoot.

30

Duurzaam Nisse 2012 TOELICHTING: Te installeren bij woningen en bij lokale bedrijven, waarbij geldt dat een zeker minimum verbruiksniveau voor de opgewekte stroom een voorwaarde zal blijken te zijn voor financiële haalbaarheid. Dit geldt met name voor microwarmtekracht en mini-electriciteitsopslag. AANPAK: Belangstellenden en lokale experts mobiliseren en inventarisatie starten van specifieke potentiële adressen (van inwoners en lokale ondernemers als coöp-leden). Inventarisatie starten van toepasbare technieken, typen, capaciteiten en aanbiedingen. Subsidiemogelijkheden inventariseren. Bekendheid geven binnen het dorp aan de mogelijkheid voor collectieve aankoop en montage. Dit is technisch en economisch een wat complexer onderwerp dan zonnepanelen en zal daarom in coöperatieverband ook een wat langere aanloop kennen. BEREIK vd VOORZIENING: inwoners, lokale ondernemers primair coöp-leden, maar ook anderen (tbv inkoopvolume) UITVOERINGSPARTNERS: • micro-warmtekracht inwoners, lokale ondernemers, toeleveranciers • city-windturbines inwoners, lokale ondernemers, toeleveranciers • mini elec.opslag lokale ondernemers, toeleveranciers PLANNING / REALISATIE: • micro-warmtekracht korte termijn (2-3 jr) • city-windturbines middellang termijn (3-6 jr) • mini elec.opslag middellang termijn (3-6 jr) FINANCIERING: • micro-warmtekracht inwoners, lokale ondernemers, organisaties • city-windturbines inwoners, lokale ondernemers, organisaties • mini elec.opslag lokale ondernemers, organisaties 4.10.14 Aanschaffen energie-efficiënte huishoudelijke apparatuur (type "slimme" wasmachine) DOEL: Reductie van het individuele gebruik van uit fossiele brandstoffen (steenkool, aardgas) opgewekte electriciteit en daarmee van de individuele CO2-uitstoot. TOELICHTING: Aanschaf van “slimme” huishoudelijke apparaten, zoals vrieskist, koelkast, boiler, wasmachine, wasdroger, airconditioning resp. ventilatie/luchtbehandelingsinstallatie en/of andere bedrijfsmatige installaties. Apparaten welke op afstand aan- en (tijdelijk) uit kunnen gaan worden geschakeld afhankelijk van het momentane prijsniveau van de electriciteit. Deze ontwikkeling kan gezien worden als een verdere verfijning van het bestaande dag/nacht stroomtarief gecombineerd met automatische aan/uit schakeling afhankelijk van het tarief. AANPAK: Belangstellenden en lokale experts mobiliseren en inventarisatie starten van de stand van de techniek (typen, capaciteiten), het prijsniveau en de ontwikkeling daarvan, alsmede van aanbieders van deze apparatuur. Inventarisatie starten van specifieke potentiële adressen (van lokale ondernemers en inwoners als coöp-leden). Daar vanuit kostenoptiek verwacht mag worden dat de financiële haalbaarheid eerst bereikt zal worden voor de wat grotere installaties, ligt het voor de hand te onderzoeken of lokale ondernemers op dit onderwerp het voortouw kunnen en willen nemen.

31

Duurzaam Nisse 2012 Subsidiemogelijkheden inventariseren. Dit is technisch en economisch niet een bijzonder complex onderwerp, maar verkeert nog in de ontwikkelingsfase en is afhankelijk van de snelheid van invoering van het “intelligente net”door het lokale Netwerkbedrijf. Zal dus in coöperatieverband een wat langere aanloop kennen. BEREIK vd VOORZIENING: 1e) lokale ondernemers 2e) inwoners primair coöp-leden, maar ook anderen (tbv inkoopvolume) UITVOERINGSPARTNERS: inwoners, lokale ondernemers, toeleveranciers PLANNING / REALISATIE: - afhankelijk van inbedrijfname van het “intelligente net” - middellang termijn (3-6 jr) FINANCIERING: inwoners, lokale ondernemers, organisaties

>>>>> Reduceren gasafname (warmtegebruik) <<<<< 4.10.15 Installeren HRe-ketel microwarmtekracht / warmtepomp / zonneboiler DOEL: Reductie van het individuele gebruik van uit fossiele brandstof (aardgas) verkregen warmte en daarmee van de individuele CO2-uitstoot. TOELICHTING: Te installeren bij woningen en bij lokale bedrijven, waarbij geldt dat een zeker minimum verbruiksniveau voor de opgewekte stroom een voorwaarde zal blijken te zijn voor financiële haalbaarheid. Dit geldt met name voor microwarmtekracht. Voor zonneboilers is dit een relatief overzichtelijk onderwerp en moet in coöperatieverband relatief snel op gang te krijgen zijn. AANPAK: Belangstellenden en lokale experts mobiliseren en inventarisatie starten van specifieke potentiële adressen voor zonneboilers, alsmede voor HRe-ketels microwarmtekracht en warmtepompen (van inwoners en lokale ondernemers als coöp-leden). Inventarisatie starten van toepasbare technieken, typen, capaciteiten en aanbiedingen. Subsidiemogelijkheden inventariseren. Bekendheid geven binnen het dorp aan de mogelijkheid voor collectieve aankoop en montage. Voor met name HRe-ketel microwarmtekracht en warmtepomp is dit technisch en economisch een wat complexer onderwerp dan zonneboilers en zal daarom in coöperatieverband ook een wat langere aanloop kennen. BEREIK vd VOORZIENING: inwoners, lokale ondernemers primair coöp-leden, maar ook anderen (tbv inkoopvolume) UITVOERINGSPARTNERS: inwoners, lokale ondernemers, toeleveranciers PLANNING / REALISATIE: korte termijn (2-3 jr) FINANCIERING: inwoners, lokale ondernemers, organisaties 4.10.16 Installeren energiebesparingsmaatregelen DOEL: Reductie van het individuele gebruik van uit fossiele brandstoffen (steenkool, aardgas) opgewekte electriciteit en verkregen warmte en daarmee van de individuele CO2-uitstoot. TOELICHTING:

32

Duurzaam Nisse 2012 Te installeren bij woningen en lokale bedrijven, waarbij geen minimum verbruiksniveau geldt voor haalbare financiering. AANPAK: Belangstellenden en lokale experts mobiliseren en inventarisatie starten van adressen (van inwoners en lokale ondernemers als potentiële coöp-leden). Inventarisatie starten van toepasbare besparingsmaatregelen die interessant lijken om collectief in te kopen en te installeren. Inventarisatie starten van aanbieders en prijsniveau’s. Subsidiemogelijkheden inventariseren. Bekendheid geven binnen het dorp aan de mogelijkheid voor collectieve aankoop en montage. Dit is een relatief overzichtelijk onderwerp en moet in coöperatieverband relatief snel op gang kunnen komen. BEREIK vd VOORZIENING: inwoners, lokale ondernemers primair coöp-leden, maar ook anderen (tbv inkoopvolume) UITVOERINGSPARTNERS: inwoners, lokale ondernemers, toeleveranciers PLANNING / REALISATIE: - start: eind 2012 - eerste realisatie: korte termijn (2-3 jr) FINANCIERING: inwoners, lokale ondernemers, organisaties 4.10.17 Aanbrengen (na)isolatiemaatregelen incl. dubbelglas DOEL: Reductie van het individuele gebruik van uit fossiele brandstof (aardgas) verkregen warmte en daarmee van de individuele CO2-uitstoot. TOELICHTING: Isoleren resp. na-isoleren van woningen en bedrijfsgebouwen, waarbij per ruimte een zeker minimum temperatuurniveau en gebruiksfrequentie gelden voor haalbare financiering. AANPAK: Belangstellenden en lokale experts mobiliseren en inventarisatie starten van adressen (van inwoners en lokale ondernemers als potentiële coöp-leden). Inventarisatie starten van toepasbare isolatiemogelijkheden die interessant lijken om collectief in te kopen en te installeren. Inventarisatie starten van aanbieders en prijsniveau’s. Subsidiemogelijkheden inventariseren. Bekendheid geven binnen het dorp aan de mogelijkheid voor collectieve aankoop en montage. Dit is een relatief overzichtelijk onderwerp en moet in coöperatieverband relatief snel op gang kunnen komen. BEREIK vd VOORZIENING: inwoners, lokale ondernemers primair coöp-leden, maar ook anderen (tbv inkoopvolume) UITVOERINGSPARTNERS: inwoners, lokale ondernemers, toeleveranciers PLANNING / REALISATIE: - start: eind 2012 - eerste realisatie: korte termijn (2-3 jr) FINANCIERING: inwoners, lokale ondernemers, organisaties

4.10.18 Dorpshuis energie-neutraal inrichten DOEL: Reductie van het individuele gebruik van uit fossiele brandstoffen (steenkool, aardgas) opgewekte electriciteit en verkregen warmte en daarmee van de individuele CO2-uitstoot.

33

Duurzaam Nisse 2012 TOELICHTING: Te denken is aan maatregelen welke hierboven in andere Ideeën reeds zijn besproken, zoals: - installatie van zonnepanelen - installatie van micro-warmtekracht t.b.v. reductie fossiel electriciteitsgebruik - aanschaf van energie-efficiënte apparatuur zoals “slimme” koelkast, boiler en luchtbehandelingsinstallatie - installatie van HRe-ketel microwarmtekracht en/of warmtepomp en zonneboiler - aanbrengen van algemene energiebesparingsmaatregelen - aanbrengen van (na)isolatie incl. dubbelglas AANPAK: Zodra het Duurzaam Nisse Plan vaste vorm heeft gekregen kan overleg starten met het bestuur van de Stichting Dorpshuis. BEREIK vd VOORZIENING: Dorpshuis Nisse UITVOERINGSPARTNERS: bestuur Dorpshuis, exploitant Dorpshuis, toeleveranciers PLANNING / REALISATIE: korte termijn (2-3 jr) FINANCIERING: bestuur Stichting Dorpshuis, Gemeente Borsele

De eerste stap naar een energiecoöperatie in Nisse?

34

Duurzaam Nisse 2012

5

Thema 2- Mobiliteit (personen vervoer)

5.1 NAAM Nisse in beweging

5.2 KORTE OMSCHRIJVING Binnen het thema Mobiliteit worden individuele en collectieve verkeersoplossingen in de particuliere vervoersstromen gezocht van en naar Nisse.

5.3

DOEL

Groei van de automobiliteit terugdringen en stimuleren van het gebruik van de (elektrische) fiets en auto in- en om Nisse met het doel het verbruik van fossiele brandstoffen te beperken. Fossiele brandstof geeft CO2-uitstoot, fijnstof en de zoek naar meer bronnen van fossiele brandstof geeft risico’s voor het milieu (bijvoorbeeld boren in de Noordpool). Daarnaast vergen de stijgende brandstofkosten een steeds groter deel van het huishoudbudget. Een sociaal doel is zorgbehoevende dorpgenoten te helpen met hun mobiliteit, zodat zij langer op het dorp kunnen blijven wonen. Centrale vragen: - Kunnen we autoritten uitsparen door samen te rijden (carpoolen)? - Kunnen we een alternatief bieden aan mensen om de behoefte aan een tweede auto binnen het gezin te verminderen (het liefs door een gemeenschappelijke elektrische auto)? - Kunnen we mensen helpen in hun vervoersbehoefte door autoritten aan te bieden? (sociale aspect)

5.4 VERWACHT RESULTAAT Reductie van de CO2-uitstoot en overige verkeersemissies veroorzaakt door inwoners van Nisse. Minder “blik op straat” door uitsparing van een tweede of derde auto in een gezin. Meer woongenot voor oudere en hulpbehoevende mensen die geholpen worden met `taxiritten` door medebewoners.

5.5 PARTICIPANTEN / BEREIK VAN DE VOORZIENINGEN Betrokken partijen bij de opzet van dit deelplan en het gebruik van de betroffen voorzieningen: - dorpsinwoners, lokale ondernemers - passerende bezoekers en toeristen - Dorpsraad - Dorpscoöperatie

5.6 AANPAK De volgende deelplannen worden hiertoe onderzocht:

35

Duurzaam Nisse 2012 a. Opzet en beheer van carpooling naar werkomgeving of winkelcentra (Goes, Middelburg, Sloegebied etc.). Te denken valt aan een webpagina in de vorm van een soort prikbord die een duidelijk en actueel overzicht geeft van de vraag en aanbod op vervoersgebied vanuit Nisse. Zo’n webpagina zou dan gehangen kunnen worden onder de webportal van het dorp. De dorpsraad heeft plannen om zo’n webportal te maken. Er moet dan wel rekening gehouden worden dat sommige ouderen niet gewend zijn om het internet te gebruiken. Het mooiste zou zijn als dit carpool-prikbord als een soort muurkrant op een TV scherm in het dorpshuis te zien zou zijn. En dat er iemand in het dorp als een telefonische coördinator zou kunnen optreden om het prikbord te beheren voor mensen die dat niet zelf rechtstreeks kunnen. Over een jaar of tien denk ik dat de generatie die nog niet met internet werkt uitgestorven is en dat de toekomstige ouderen dat wel zelf zullen kunnen. Op dit moment zijn er al mensen die carpoolen naar en van het werk. Dat beperkt zich meestal tot collega’s die bij hetzelfde bedrijf werken. Door alle transportbehoeften inzichtelijk te maken zouden ook ideeën kunnen ontstaan voor nieuwe combinaties, voor mensen die elkaar normaal gesproken niet op de hoogte zouden zijn van hun overeenkomstige woon-werk route en tijden. b. Installeren oplaadpunt op Dorpsplein tbv bezoekende elek. fietsen en –scooters. Her en der zie je al van die oplaadpunten in de omgeving. In combinatie met andere voorzieningen voor eco-toeristen zou een oplaadpaal in Nisse een extra stimulans kunnen zijn om ons dorp en onze omgeving te bezoeken. De stroom uit deze laadpaal moet dan wel aantoonbaar “groen” opgewekt zijn. c. idem tbv bezoekende elek. auto’s (o.a. tbv toerisme). d. Beschikbaar stellen en beheer collectieve elektrische dorps(buurt)auto. Onderzocht moet worden of een gezamenlijke dorpsauto levensvatbaar is. De meeste kilometers worden gemaakt voor woon-werk verkeer. Dat type vervoer is niet geschikt een voor collectief vervoersmiddel (wel voor carpooling). Er moet eerder gedacht worden aan boodschappen doen als de kostwinner er overdag met de auto van door is. e. Ombouw lokaal distributievervoer op elektrische aandrijving of gasmotoren. f. Bevorderen inkoop/gebruik van biobrandstof in landbouw- en vrachtverkeer. In Nisse is een groot vrachtwagenbedrijf gevestigd dat al generaties lang geleid wordt door de zelfde familie. Hoewel er nu nog niet met hen over gesproken is, is er wel een idee om dit bedrijf proberen te interesseren voor het gebruik van biobrandstof.

5.7 UITVOERINGSPARTNERS De volgende partners worden aangezocht tbv de uitvoering van de deelplannen: a. carpooling Dorpsraad Nisse b. oplaadpunt elek. fietsen en -scooters Delta c. oplaadpunt elek. auto’s Delta d. beschikbaarstellen electrische dorps(buurt)auto Wheels4all, Greenwheels e.a. e. lokaal distributievervoer op elek. aandrijving of gas lokale ondernemers f. biobrandstofaandeel in landbouw- en vrachtverkeer lokale ondernemers

5.8 PLANNING / REALISATIE Indicatieve planning van de deelplannen: a. carpooling

korte termijn (2-3 jr)

36

Duurzaam Nisse 2012 b. c. d. e. f.

oplaadpunt elek. fietsen en -scooters oplaadpunt elek. auto’s beschikbaarstellen elektrische dorps(buurt)auto lokaal distributievervoer op elec. aandrijving of gas biobrandstofaandeel in landbouw- en vrachtverkeer

korte termijn (2-3 jr) korte termijn (2-3 jr) middellange termijn (3-6 jr) middellange termijn (3-6 jr) lange termijn (6-12 jr)

5.9 FINANCIERING Financiering van de deelplannen wordt gezocht via de volgende financiële partners: a. carpooling Dorpsraad Nisse b. c. d. e. f.

oplaadpunt elek. fietsen en -scooters oplaadpunt elek. auto’s beschikbaarstellen elektrische dorps(buurt)auto lokaal distributievervoer op elec. aandrijving of gas biobrandstofaandeel in landbouw- en vrachtverkeer

De elektrische trouwfiets, straks niet meer weg te denken in Nisse? 37

Dorpscoöperatie + Delta Dorpscoöperatie + Delta Dorpscoöp + Wheels4all lokale ondernemers lokale ondernemers

Duurzaam Nisse 2012

6

Thema 3 - Afval & Kringlopen (Afval bestaat niet!)

6.1 NAAM Afval en Kringlopen

6.2 KORTE OMSCHRIJVING Binnen het thema Afval & Kringlopen worden individuele en collectieve oplossingen gezocht in de particuliere en bedrijfsmatige woon- en werkomgeving. In Nisse wordt huishoudelijk plastic reeds gescheiden ingezameld. In ieder lokaal Duurzaamheidsplan voor de langere termijn mag het onderwerp Afval & Kringlopen, (emissies en hergebruik) zeker niet ontbreken. Ook al is de betreffende regelgeving veelal van bovenlokaal karakter. Wat blijft zijn veelal de persoonlijke handelingen en de individuele houding welke door lokale randvoorwaarden en bewustmaking gunstig beïnvloed kunnen worden.

6.3 DOEL Reduceren van het afvalaanbod en het grondstoffengebruik, bevorderen van het afvalhergebruik en daardoor beperken van de lokale directe en indirecte CO2-uitstoot.

6.4 VERWACHT RESULTAAT Minimalisatie van het afvalaanbod en het grondstoffengebruik, maximalisatie van het afvalhergebruik. Daardoor op indirecte wijze reductie van de lokale CO2-uitstoot in- en om Nisse.

6.5 PARTICIPANTEN / BEREIK VAN DE VOORZIENINGEN Betrokken partijen bij dit thema en het gebruik van de betroffen voorzieningen: - inwoners van Nisse (particuliere huishoudens) - ondernemers gevestigd of werkzaam in Nisse (hier: “lokale ondernemers”) - besturen van lokale organisaties - gemeente

6.6 AANPAK Zie paragraaf 6.10 uitwerking en kruisverwijzing voor ideeën afval en kringlopen per idee.

6.7 UITVOERINGSPARTNERS Zie paragraaf 6.10 uitwerking en kruisverwijzing voor ideeën afval en kringlopen per idee.

38

Duurzaam Nisse 2012 6.8 PLANNING / REALISATIE Zie paragraaf 6.10 uitwerking en kruisverwijzing voor ideeën afval en kringlopen per idee.

6.9 FINANCIERING De bovengenoemde 4 paragrafen worden hier niet nader uitgewerkt. Dit vindt plaats per individueel “Idee” (deelplan) voor het thema Afval & Kringlopen. Voor 6 Ideeën is het thema Afval & Kringlopen tevens het “leidende thema”. Daarom worden deze Ideeën in dit hoofdstuk nader uitgewerkt. Voor de overige Ideeën uit het thema Afval & Kringlopen wordt verwezen naar het betreffende “leidende thema” zoals aangegeven in de Overzichtslijst (bijgevoegd bij dit rapport). Een kruisverwijzingslijst van Ideeën en leidende thema’s volgt als afsluiting van dit hoofdstuk.

6.10 UITWERKING EN KRUISVERWIJZING VOOR IDEEËN AFVAL EN KRINGLOPEN 6.10.1 Bevorderen van de scheiding van huishoudelijk afval DOEL: Reduceren van het afvalaanbod en het grondstoffengebruik, bevorderen van het afvalhergebruik en daarmee beperken van de lokale indirecte CO2-uitstoot. TOELICHTING: In Nisse wordt huishoudelijk glas, papier en plastic reeds gescheiden ingezameld. Daardoor zal de nadruk moeten liggen op de individueel aandacht voor scheiding in de woonomgeving. AANPAK: Aandacht voor bewustwording. BEREIK vd VOORZIENING: dorpskern Nisse en omstreken UITVOERINGSPARTNERS: inwoners, Dorpsraad, gemeente Borsele PLANNING / REALISATIE: korte termijn (2-3 jr) FINANCIERING: in eerste instantie NVT 6.10.2 Inventarisatie van handige scheidingsmethoden (thuis) voor huishoudelijk afval DOEL: Reduceren van het afvalaanbod en het grondstoffengebruik, bevorderen van het afvalhergebruik en daarmee beperken van de lokale indirecte CO2-uitstoot. TOELICHTING: In Nisse wordt huishoudelijk glas, papier en plastic reeds gescheiden ingezameld. Daardoor zal de nadruk moeten liggen op de individueel aandacht voor scheiding in de woonomgeving. Inventarisatie van handige scheidingsmethoden (thuis) kan voor een stimulans zorgen in de mate van scheiding die inwoners wensen toe te passen. AANPAK: Succesvolle ervarin doorgeven. Goede voorbeeld geven. BEREIK vd VOORZIENING: dorpskern Nisse en omstreken

39

Duurzaam Nisse 2012 UITVOERINGSPARTNERS: PLANNING / REALISATIE: FINANCIERING:

inwoners, Dorpsraad korte termijn (2-3 jr) in eerste instantie NVT

6.10.3 Bevorderen van het reduceren en scheiden van bedrijfsafval (o.a. plastics) DOEL: Reduceren van het afvalaanbod en het grondstoffengebruik, bevorderen van het afvalhergebruik en daarmee beperken van de lokale indirecte CO2-uitstoot. TOELICHTING: In Nisse wordt glas, papier en plastic reeds gescheiden ingezameld. Daardoor zal de nadruk moeten liggen op de individuele aandacht in de bedrijfsomgeving voor reductie van gebruik en intensievere scheiding van materialen. AANPAK: Aandacht voor bewustwording. BEREIK vd VOORZIENING: dorpskern Nisse en omstreken UITVOERINGSPARTNERS: lokale ondernemers, Dorpsraad, gemeente Borsele PLANNING / REALISATIE: korte termijn (2-3 jr) FINANCIERING: in eerste instantie NVT 6.10.4 Bevorderen van het reduceren/beheersen van lucht-emissies (o.a. verkeer, sproeien) DOEL: Reduceren van emissies naar de lucht, waaronder CO2. Daarmee beperken van de lokale CO2uitstoot alsmede anderzins milieubelastende fijnstoffen, gassen en aerosolen. TOELICHTING: In Nisse is sprake van lokaal verkeer, doorgaand verkeer, landbouwverkeer en spuiten met landbouwchemicaliën. AANPAK: Aandacht voor bewustwording. Mogelijkheden voor de inzet van vloeibare biobrandstoffen. Optimale condities creëren voor spuitactiviteiten. BEREIK vd VOORZIENING: dorpskern Nisse (verkeer) en omstreken (land+tuinbouw) UITVOERINGSPARTNERS: inwoners, lokale ondernemers, Dorpsraad, gemeente PLANNING / REALISATIE: korte termijn (2-3 jr) FINANCIERING: in eerste instantie NVT 6.10.5 Bevorderen van het reduceren van oppervlakte-emissies (o.a. afvalolie+vet, (kunst)mest) DOEL: Reduceren van emissies naar bodem en oppervlaktewater. Daarmee beperken van uitstoot van milieubelastende chemicaliën en mogelijke contaminatie van grondwater. TOELICHTING: In Nisse is sprake van wegvoertuigen, tractoren en landbouwmechanisatiewerktuigen, en opbrengen van dierlijke mest en kunstmest. AANPAK: Aandacht voor bewustwording. Mogelijkheden voor reductie van lekkages. Mogelijkheden voor reductie van ongewenste lozingen. Optimale condities creëren voor bemestingsactiviteiten.

40

Duurzaam Nisse 2012 Mogelijkheden voor reductie van overdosering en overlap. Mogelijkheden voor reductie van afvloeiing naar het oppervlaktewater (o.a. door veiligheidsstrook in acht te nemen). BEREIK vd VOORZIENING: dorpskern Nisse (verkeer) en omstreken (land+tuinbouw) UITVOERINGSPARTNERS: inwoners, lokale ondernemers, Dorpsraad, gemeente PLANNING / REALISATIE: korte termijn (2-3 jr) FINANCIERING: in eerste instantie NVT

6.10.6 Bevorderen van het reduceren van bodem-emissies van vaste stoffen (o.a. illegale storts) DOEL: Reduceren van emissies naar grond en bodem van vaste stoffen. Daarmee beperken van de verontreiniging van grond en uitstoot van milieubelastende chemicaliën. Daarmee vermijden van mogelijke contaminatie van grondwater. TOELICHTING: In Nisse is sprake van bewoners en bedrijven in een veelal groene omgeving met relatief weinig verkeersfrequentie op kleinere wegen en paden. Daardoor een risico op ongewenst achtergelaten (al of niet vervuilde) vaste afvalstoffen. AANPAK: Aandacht voor bewustwording. BEREIK vd VOORZIENING: Nisse en omstreken UITVOERINGSPARTNERS: inwoners, lokale ondernemers, Dorpsraad PLANNING / REALISATIE: korte termijn (2-3 jr) FINANCIERING: in eerste instantie NVT

De overige Ideeën binnen het thema Afval & Kringlopen worden hieronder weergegeven in een kruisverwijzingslijst, overéénkomend met de Overzichtslijst bij dit rapport. Deze Ideeën worden nader uitgewerkt in het hoofdstuk van het betreffende “leidende thema”.

(Diekendamme thema 1)

Energie en Klimaat (= “leidend thema”)

Collectief inzamelen groen- en snoeiafval tbv verstromen/vergisten biomassa


Mobiliteit / personenvervoer Biobrandstofaandeel landbouw- en vrachtverkeer bevorderen


Voedsel en Landbouw Afvoer 'overige' producten uit eigen tuin


Water Wateropslag Kasteelweide vóórzuiveren met helofytenfilter Opvang/opslag/gebruik regenwater thuis Hergebruik afgevoerd drinkwater (grijswater)


Wonen Alle nieuwbouw duurzaam uitvoeren


Gemeenschappelijke voorzieningen WIFI voor heel Nisse (tbv elimineren reclamefolders)


Samenwerking, soc.samenhang en vitaliteit Alle activiteiten in het dorp duurzaam en CO2 neutraal


Kunst, cultuur en sport Reduceren lokaal evenementenafval (Rommelmarkt etc)

41

Duurzaam Nisse 2012

7

Thema 4 – Voedsel en Landbouw

7.1 NAAM Duurzaam produceren en consumeren

7.2 KORTE OMSCHRIJVING Nisse is gelegen in het centrum van het Nationaal Landschap ‘Zak van Zuid-Beveland’. Rond het dorp is het grondgebruik grofweg in 3 categorieën te verdelen: fruitteelt, landbouw en natuur. De agrarische sector vormt zodoende een beeldbepalend element rond Nisse. Maar ook in Nisse zelf wordt aardig wat voedsel geproduceerd. Naar schatting een kwart van de inwoners heeft een moestuin, of een plek in de tuin waar groente, kruiden of fruit verbouwd worden voor eigen gebruik. Mogelijk zijn er nog meer mensen die graag een moestuin zouden willen, maar door praktische bezwaren er niet aan beginnen, of zijn er mensen die overwegen te stoppen met de moestuin door de veelheid aan werk die het onderhoud vraagt. Om eigen geproduceerde groenten voor iedereen bereikbaar te maken kan er in Nisse een gezamenlijke moestuin ontwikkeld worden. Terug naar de landbouw rond Nisse: de huidige agrarische teelten hebben een regulier karakter waarbij, in vergelijking tot bij voorbeeld de biologische bedrijfsvoering, minder oog is voor duurzame productie en de omgeving. Het meest ideale eindbeeld voor bijvoorbeeld de fruitteelt rond Nisse zou zijn een volledige overschakeling naar een meer duurzame teeltvorm, waarbij tevens de afzetmarkt gestimuleerd wordt. Afgelopen jaren zijn er steeds meer initiatieven waarbij producten een streekkeurmerk krijgen en gepromoot worden op de regionale markt (bijvoorbeeld initiatieven van de Agrimarkt). Maar nog steeds worden er in veel supermarkten in de regio geïmporteerde appels uit bijvoorbeeld Frankrijk aangeboden, terwijl dezelfde rassen in de directe omgeving ook geteeld worden! Gezien de grote concentratie aan fruitteeltbedrijven, zal de regionale markt relatief snel verzadigd zijn en blijft export buiten de regio/landsgrenzen aan de orde. Ook hier kan geïnvesteerd worden in duurzaamheid. De koelhuizen (nog) energiezuiniger maken, zelf energie opwekken/opslaan t.b.v. de koeling, schonere transportvormen (zuiniger motoren) etc.

7.3 DOEL - Een gezamenlijk duurzaam moestuininitiatief ontwikkelen in Nisse. - Omslag in de agrarische sector naar (nog) meer duurzame teeltvormen en informatie beschikbaar stellen over duurzaam consumeren voor dorpsbewoners.

7.4 VERWACHT RESULTAAT - Een groot deel van de te consumeren groente en fruit zal in Nisse zelf door de dorpsbewoners geproduceerd worden op een duurzame wijze, dus zonder gif, met gebruik van opgevangen regenwater etc. Dit kan op één gezamenlijke locatie, maar ook bijvoorbeeld, voortuintjes kunnen hiervoor gebruikt worden hetgeen een vrolijk resultaat geeft (zie bijvoorbeeld www.stadsmoestuinen.be of http://www.tuinenbalkon.nl/berlijnse-burgers-toveren-druk-plein-om-tot-

42

Duurzaam Nisse 2012 enorme-moestuin en ten slot een voorbeeld van een voortuin-moestuin http://rondometen.blogspot.nl/search/label/stadsmoestuin). De opbrengst wordt gedeeld onder de deelnemers. Eventueel overschot kan verkocht worden in ‘een kraampje langs de weg’. Met de opbrengsten kan geïnvesteerd worden in de moestuin (zaaigoed, gereedschap, etc.) Naast gezonde groente, kruiden en fruit van eigen bodem bevordert dit project tevens de leefbaarheid, sociale samenhang en vitaliteit in Nisse. Afvalstromen worden beperkt, water bespaard door opvang van regenwater hetgeen het klimaat ook ten gunste komt en het wonen in Nisse wordt nóg aangenamer.’ - Nog minder milieubelastende landbouw rond Nisse (zie projecten als: http://www.zlto.nl/onderwerpen/71/Duurzame-gewasbescherming en http://www.tuinbouw.nl/project/masterplan-duurzame-fruitteelt), en bewust consumerende dorpsbewoners. Dit heeft ook zijn weerslag voor groen, natuur en landschap rond Nisse, kan de bedrijven en werkgelegenheid in de streek een boost geven en draagt mogelijk bij aan een lager energieverbruik, beter klimaat en watergebruik.

7.5 PARTICIPANTEN / BEREIK VAN DE VOORZIENINGEN Voor een gezamenlijke moestuin kan iedere dorpsbewoner die interesse heeft zich aansluiten bij dit initiatief. Het project wordt voor en door dorpsbewoners opgepakt. Wat betreft de locatie zal gekeken worden of het een perceel/percelen van de deelnemers gerealiseerd kan worden, of dat er een derde partij gevraagd moet worden naar mogelijkheden om een stuk grond te gebruiken. Wat betreft de omschakeling in bedrijfsvoering binnen de fruitteelt ligt de bal primair bij de ondernemers. Een op te richten werkgroep kan de ondernemers van informatie voorzien en mogelijkheden (helpen) uitzoeken. Een adviserende rol is weggelegd voor instanties als de ZLTO, productschap tuinbouw etc. Daarnaast zal er een werkgroepje opgericht kunnen worden die duurzaam consumeren promoot.

7.6 AANPAK Enkele te nemen stappen voor de realisatie van een gezamenlijke moestuin − kijken of er geïnteresseerden zijn en die samenbrengen in een werkgroep − op zoek gaan naar een geschikte locatie − werk/teeltplan opstellen Enkele te nemen stappen voor een duurzame(re) fruitteelt rond Nisse − projectwerkgroepen oprichten − gesprekken aangaan met bedrijven − informatie en steun zoeken bij overheden en kennisinstituten − op zoek gaan naar financiën om een overstap mogelijk te maken

7.7 UITVOERINGSPARTNERS Dorpsbewoners, werkgroepen i.o., grondeigenaren, agrarische ondernemers

7.8 PLANNING / REALISATIE −

gezamenlijke moestuin ca. 1- 2 jaar

43

Duurzaam Nisse 2012 − −

Omschakeling naar duurzame(re) teelvormen in de fruitteelt binnen ca. 1 – 10 jaar informatie verstrekken over duurzaam consumeren 1 jaar

7.9 FINANCIERING Bij een gezamenlijke moestuin zal de financiering door participanten gedekt moeten worden. In hoeverre hier echt een kostenplaatje aan hangt wordt voornamelijk bepaald door de beschikbaarheid van grond. Daarnaast kunnen kosten beperkt worden door het delen van materialen (wellicht een op te richten initiatief ‘materiaal-o-theek’ waar gereedschappen uitgeleend worden?) en zaaigoed. Voor de omschakeling naar duurzame(re) teeltvormen ligt de financiering primair bij desbetreffende bedrijven. Een werkgroep kan actief op zoek gaan naar subsidiebronnen. Wellicht zijn er mogelijkheden een pilot-project op te starten, waardoor er meer mogelijkheden zijn om subsidiegelden aan te boren. Om de burgers van informatie te voorzien zal maar een zeer beperkt budget nodig zijn, hier zal met name een beroep gedaan worden op vrijwilligers.

Voortuin-moestuin Al heel lang wilde ik een moestuin. Daarvoor moest ik toch echt 'buiten' wonen, en dan bedoel ik 'ergens op een idyllisch plekje met een boerderijtje of een houten huis met veranda en een joekel van een tuin waar de kippen over het erf lopen en je een paar schapen kunt houden'. Ken je dat plekje? Ik ken zat van die plekjes, maar het punt is dat ik niet op zo'n plekje woon en dat eerst Gaston maar eens langs moet komen met een mooie prijs op deze huidige woonplek voordat er ook maar gedacht kan worden aan een nieuwe woonplek. Dan maar geen moestuin? Natuurlijk kun je een moestuintje huren. Maar ik ken mezelf. Dan mòet ik er naar toe, mòet ik aan al het gereedschap denken, dan mòet ik er gelijk ook maar heel veel doen want ik ben er dan toch... Dat leek me geen goed uitgangspunt. Een moestuin moet je willen, niet moeten. En toen nam ik, in overleg met Peter zomaar een besluit. De voortuin omtoveren tot moestuin. Waarom niet? Er stonden al 5 appelboompjes (klein en lei), en bovendien is de tuin op het zuiden, dus lekker veel zon. Achter hebben we veel minder zon en daar houden we zes leuke krielkippen die nogal eens loslopen, dat schiet niet op met groenten. Aldus geschiedde. En het is leuk! Ik kan elke dag, als ik wil, even 10 minuten of langer de tuin in. Heb het gereedschap altijd bij de hand, loop tijdens het koken even de tuin in omdat ik kruiden/prei/bosuitje/sla of wat dan ook nodig heb. Verser kan niet. Mijn stadsmoestuin is een succes en levert leuke verrassingen op. Daarover later meer. Geplaatst door Bea Kamphuis-Mijnsbergen (bron: http://rondometen.blogspot.nl)

44

Duurzaam Nisse 2012

8

Thema 5 – Groen, Natuur, Landschap en Recreatie

8.1 NAAM Duurzame (verblijfs)recreatie in een waardevolle omgeving

8.2 KORTE OMSCHRIJVING Nisse wordt vrijwel altijd direct geassocieerd met het karakteristieke dorpsplein en het mooie landschap rond het dorp. Deze kwaliteiten is Nisse trots op en willen we trots op blijven. Behoud en versterking zijn hierbij de kernwoorden. Vrijwel elke organisatie van een toertocht of wielerronde in de zak zorgt ervoor dat deze door Nisse komt. Maar meer dan ‘door of langs Nisse komen’ is er veelal niet bij. Een koppeling met een bezoek aan voorzieningen in Nisse wordt weinig gemaakt. Wanneer er meer ingezet wordt op het ontwikkelen van arrangementen kan dit zowel een impuls voor het toerisme zijn, maar kan ook de lokale economie versterkt worden (er worden extra inkomsten gegenereerd). Dergelijke arrangementen kunnen letterlijk en figuurlijk ‘op de kaart’ gezet worden. Er kunnen (digitale) kaarten / routes ontwikkeld worden die een aanvulling vormen (en aansluiten) op bestaande routes. De mogelijkheid om in Nisse te overnachten is momenteel niet aanwezig. Duurzaam opgezette overnachtingslocaties (kamperen – bed/breakfast) zou een aanwinst voor het dorp kunnen zijn (arrangementen).

8.3 DOEL Duurzame verblijfsrecreatie realiseren, locale economie versterken, arrangementen met verblijfsrecreatie met bezoek aan de omgeving ontwikkelen. Bij voorkeur gaat het om het ontwikkelen van accomodaties met een (gouden) green key-keurmerk (internationaal keurmerk voor ondernemers die meer doen aan duurzaamheid dan de weten regelgeving van hen verlangt, zie http://www.greenkey.nl). In geval van een kampeerterrein zou aansluiting bij stichting natuurkampeerterreinen een positieve bijdrage kunnen leveren (zie www.natuurkampeerterreinen.nl) .

8.4 VERWACHT RESULTAAT Een duurzaam opgezette landschapscamping met enkele eco-lodges waar tevens arrangementen aangeboden worden waarbij de waarden van het omliggende landschap centraal staan. En een duurzame bed- en breakfast in het buitengebied rond Nisse. Interactie andere thema’s : groen, natuur, recreatie, werkgelegenheid, energie, cultuur etc.

8.5 PARTICIPANTEN / BEREIK VAN DE VOORZIENINGEN Voor de ontwikkeling van de verblijfsrecreatie zijn de eigenaren van de geschikte locaties (grond en gebouwen) aan zet. Voor de ontwikkeling van arrangementen kunnen de project-eigenaren

45

Duurzaam Nisse 2012 samenwerking zoeken met lokale horeca/winkels, dorpsgenoten, natuurbeschermingsinstantie(s), gemeente Borsele , VVV, etc.

8.6 AANPAK Doorontwikkelen van bestaande duurzame verblijfsrecreatieplannen en ontwikkelen van arrangementen door in gesprek te gaan met genoemde participanten om het plan te kunnen realiseren. Een goede werkwijze kan zijn door de plannen als groeimodel te benaderen, waarbij, in geval van bijvoorbeeld een landschapscamping begonnen wordt met enkele basisvoorzieningen (duurzaam ingericht sanitair) en enkele kampeerplaatsen. Later kan dit eventueel uitgebreid worden met ecolodges. Voorop staat dat alle ontwikkelingen ecologisch en landschappelijk ingepast worden, zodat deze een meerwaarde vormen voor Nisse, bezoekers en bewoners.

8.7 UITVOERINGSPARTNERS Eigenaren geschikte locaties (grond en gebouwen) lokale horeca/winkels, natuurbeschermingsinstantie(s), gemeente Borsele , VVV, ….

8.8 PLANNING / REALISATIE Deze plannen kunnen binnen 1-3 jaar gerealiseerd worden

8.9 FINANCIERING De financiering van deze plannen ligt primair bij de planontwikkelaars. Maar ook andere belanghebbenden kunnen eventueel een bijdrage leveren. Ook kan gekeken worden het streven naar verkrijgen van een duurzaamheids keurmerk of samenwerken met projecten elders (twinning) mogelijkheden biedt om (gedeelten van) de plannen gesubsidieerd te krijgen.

46

Duurzaam Nisse 2012

9

Thema 6 – Water

9.1 NAAM Een tweede functie voor regenwater

9.2 KORTE OMSCHRIJVING In Nisse is een gescheiden rioleringssysteem aanwezig waarbij vuil water en regenwater apart afgevoerd worden. Vuil water wordt naar een rioolwaterzuiveringsinstallatie geleid, regenwater wordt geloosd op het oppervlaktewater. Dit oppervlaktewater wordt vrijwel direct afgevoerd richting de Westerschelde. Het zoeken naar een 'tweede' functie voor dit water is vanuit duurzaamheidsoogpunt een voor de hand liggend winstpunt. Als het regenwater op een andere manier in of rond Nisse opgevangen kan worden, kan dit hergebruikt worden om bijvoorbeeld wc’s door te spoelen, tuintjes te besproeien etc. Zo wordt het gebruik van drinkwater beperkt. Daarnaast kan, afhankelijk van de opvangwijze van het regenwater een impuls gegeven worden aan de natuurwaarden én recreatieve waarden (ijsbaan?), hetgeen een positieve bijdrage levert aan de sociale samenhang in Nisse.

9.3 DOEL Beperken van het gebruik van drinkwater door regenwater te hergebruiken.

9.4 VERWACHT RESULTAAT Regenwater wordt niet langer vrijwel direct geloosd op het oppervlaktewater maar krijgt een nieuwe functie. Wanneer de buffer die gemaakt wordt op een fraaie wijze landschappelijk ingepast wordt ontstaat tevens een landschappelijk en mogelijk ook recreatieve meerwaarde voor Nisse. Zo kan concreet gekeken worden of er een mogelijkheid bestaat om de restanten van de grachten die in de kasteelweide aanwezig zijn weer uit te baggeren. Zo worden extra waterpartijen gerealiseerd waar natuurwaarden tot ontwikkeling kunnen komen. In de winter kan een club enthousiaste Nissenaren bekijken of tijdelijk de onttrekking van water stopgezet kan worden (of via een andere locatie kan verlopen), zodat de vorst vrij spel heeft om een prachtige ijsbaan te laten ontstaan. Maar ook individuele huishoudens (er is er al één in Nisse!) kunnen regenwater opvangen en hergebruiken (zie http://www.duurzaamthuis.nl/water/regenwater-benutten)

9.5 PARTICIPANTEN / BEREIK VAN DE VOORZIENINGEN Waterschap, gemeente, deelnemers hergebruik water in Nisse (nog te zoeken), grondeigenaar/eigenaren, Bedrijvennetwerk Duurzaam Borsele etc.

47

Duurzaam Nisse 2012 9.6 AANPAK Een projectwerkgroep i.o. zal de mogelijkheden voor hergebruik van regenwater in Nisse onderzoeken. Er zal met specialisten gekeken moeten worden hoe duurzame technische voorzieningen ingericht kunnen worden die het gewenste doel bereiken. Locale bedrijven, bij voorkeur aangesloten bij het Bedrijvennetwerk Duurzaam Borsele, kunnen helpen bij de technische uitwerking realisatie van dit project.

9.7 UITVOERINGSPARTNERS Waterschap, gemeente, deelnemers hergebruik water in Nisse (nog te zoeken), grondeigenaar/eigenaren, Bedrijvennetwerk Duurzaam Borsele etc.

9.8 PLANNING / REALISATIE Het plan kan, mits het haalbaar blijkt, binnen ca. 5 jaar gerealiseerd worden indien het opgepakt wordt door een projectwerkgroep en het financiële plaatje gedekt is.

9.9 FINANCIERING Er zal actief gezocht moeten worden naar projectfinanciering uit fondsen/subsidies, eigen investeringen deelnemers etc.

48

Duurzaam Nisse 2012

10 Thema 7 – Wonen 10.1 NAAM Duurzaam Wonen

10.2 KORTE OMSCHRIJVING Binnen het thema Duurzaam Wonen worden individuele en collectieve duurzame oplossingen in de particuliere en bedrijfsmatige woon- en werkomgeving gezocht.

10.3 DOEL Vergroenen van het woonaanbod en de woonvoorzieningen (binnen- en buiten) met het doel de CO2-uitstoot, het grondstoffengebruik en het watergebruik verder te beperken. Bevorderen van de woonkwaliteit in de groene ruimte.

10.4 VERWACHT RESULTAAT Reductie van de CO2-uitstoot, het grondstoffengebruik en watergebruik in- en om Nisse.

10.5 PARTICIPANTEN / BEREIK VAN DE VOORZIENINGEN Betrokken partijen bij dit thema en het gebruik van de betroffen voorzieningen: - inwoners van Nisse (particuliere huishoudens) - ondernemers gevestigd of werkzaam in Nisse (hier: “lokale ondernemers”) - besturen van lokale organisaties (zoals Dorpshuis, Kerkbestuur, Tennisvereniging) - Energie-coöperatie

10.6 AANPAK Zie paragraaf 10.10 uitwerking en kruisverwijzing voor ideeën duurzaam wonen.

10.7 UITVOERINGSPARTNERS Zie paragraaf 10.10 uitwerking en kruisverwijzing voor ideeën duurzaam wonen.

10.8 PLANNING / REALISATIE Zie paragraaf 10.10 uitwerking en kruisverwijzing voor ideeën duurzaam wonen.

49

Duurzaam Nisse 2012 10.9 FINANCIERING De bovengenoemde 4 paragrafen worden hier niet nader uitgewerkt. Dit vindt plaats per individueel “Idee” (deelplan) voor het thema Duurzaam Wonen. Voor één Idee (“alle nieuwbouw duurzaam uitvoeren”) is het thema Duurzaam Wonen tevens het “leidende thema”. Daarom wordt dit Idee nog in dit hoofdstuk nader uitgewerkt. Voor de overige Ideeën uit het thema Duurzaam Wonen wordt verwezen naar het betreffende “leidende thema” zoals aangegeven in de Overzichtslijst (bijgevoegd bij dit rapport). Een kruisverwijzingslijst van Ideeën en leidende thema’s volgt als afsluiting van dit hoofdstuk.

10.10 UITWERKING EN KRUISVERWIJZING VOOR IDEEËN DUURZAAM WONEN 10.10.1 Alle nieuwbouw duurzaam uitvoeren DOEL: Reductie van het individuele gebruik van uit fossiele brandstoffen (steenkool, aardgas) opgewekte electriciteit en verkregen warmte en daarmee van de individuele CO2-uitstoot. Reductie van drinkwatergebruik, gebruik van grijswater en regenwater. Duurzame landschappelijke groene inpassing. Keuze van materialen gericht op hergebruik van materialen na beëindigen van de levensduur. TOELICHTING: Voor alle nieuwbouw in de dorpskern Nisse en omgeving. AANPAK: Overleg met Dorpsraad en Gemeente t.a.v. Bouwvergunningvoorwaarden in het Bestemmingsplan. BEREIK vd VOORZIENING: inwoners dorpskern Nisse en omstreken UITVOERINGSPARTNERS: particuliere kopers, Woningstichting PLANNING / REALISATIE: middellang termijn (3-6 jr) FINANCIERING: particuliere kopers, Woningstichting

De overige Ideeën binnen het thema Duurzaam Wonen worden hieronder weergegeven in een kruisverwijzingslijst, overéénkomend met de Overzichtslijst bij dit rapport. Deze Ideeën worden nader uitgewerkt in het hoofdstuk van het betreffende “leidende thema”.


Energie en Klimaat (= “leidend thema”)

Oprichten en exploiteren Energie-coöperatie Nisse (op dorpsniveau) Onderzoek naar techn. en fin. mogelijkheden (tbv collectief en individueel) Advies over installatiewerk aan coöp-leden en anderen Collectief groene stroom en groen gas inkopen Collectief opwek-/verbruiksapparatuur/isolatie inkopen Bestaande "smart meters" uitbreiden naar "intelligent net" op dorpsniveau installeren zonnecellen installeren micro-warmtekracht / city-windturbines / mini elec.opslag aanschaffen energie-efficiente huish.apparatuur ("smart" wasmachine etc) 50

Duurzaam Nisse 2012 installeren HRe-ketel microwarmtekracht / warmtepomp / zonneboiler installeren energiebesparingsmaatregelen aanbrengen (na)isolatiemaatregelen incl. dubbelglas


Afval en Kringlopen

Bevorderen scheiding van huishoudelijk afval inventarisatie handige scheidingsmethoden (thuis) voor huishoudelijk afval


Water Opvang/opslag/gebruik regenwater thuis Hergebruik afgevoerd drinkwater (grijswater)


Samenwerking, soc.samenhang en vitaliteit Alle activiteiten in het dorp duurzaam en CO2 neutraal

51

Duurzaam Nisse 2012

11 Thema 8 - Bedrijven en werkgelegenheid 11.1 NAAM Bedrijven en Werkgelegenheid

11.2 KORTE OMSCHRIJVING In dit thema wordt behandeld bij welke ideeën er sprake is van een toename in de lokale werkgelegenheid. De werkgelegenheid wordt daartoe opgedeeld in resp.: - éénmalige werkgelegenheid (zoals veelal het geval bij uitvoeren van investeringen) - continue werkgelegenheid (zoals bij onderhouds- en handelsactiviteiten)

11.3 DOEL Bevorderen van éénmalige en continue lokale werkgelegenheid middels de uitvoering van duurzame investeringen en gerelateerde onderhoudswerkzaamheden.

11.4 VERWACHT RESULTAAT Toegenomen éénmalige en continue lokale werkgelegenheid door de realisatie en exploitatie van duurzame projecten.

11.5 PARTICIPANTEN / BEREIK VAN DE VOORZIENINGEN Betrokken partijen bij de realisatie en exploitatie van de betroffen voorzieningen: - inwoners van Nisse - lokale ondernemers - lokale en regionale toeleveranciers

11.6 AANPAK Nader te bepalen

11.7 UITVOERINGSPARTNERS Nader te bepalen

11.8 PLANNING / REALISATIE Nader te bepalen

11.9 FINANCIERING De bovengenoemde 4 paragrafen worden hier niet nader uitgewerkt. De uitwerking vindt verder plaats per individueel “Idee” (deelplan).

52

Duurzaam Nisse 2012 Voor de individuele Ideeën uit dit thema Bedrijven en Werkgelegenheid wordt verwezen naar het betreffende “leidende thema” zoals aangegeven in de Overzichtslijst (bijgevoegd bij dit rapport).

11.10 UITWERKING EN KRUISVERWIJZING VOOR IDEEËN BEDRIJVEN EN WERKGELEGENHEID De Ideeën binnen het thema Bedrijven en Werkgelegenheid worden hieronder nogmaals weergegeven in een kruisverwijzingslijst, overéénkomend met de Overzichtslijst bij dit rapport. Deze Ideeën worden nader uitgewerkt in het hoofdstuk van het betreffende “leidende thema”. In de kruisverwijzingslijst wordt verder nog aangegeven of er sprake is van: - éénmalige werkgelegenheid (gemerkt met E) zoals het geval bij het uitvoeren van investeringen - continue werkgelegenheid (gemerkt met C) zoals bij onderhouds- en handelsactiviteiten


Energie en Klimaat (= “leidend thema”) C/ C/ C/ C/ C/ C/ C/ E/ E/ E/ E/ E/ E/ E/

Collectief duurzame energie lokaal opwekken in Nisse tbv coöp-leden Collectief deelnemen in groterschalige opwekking buiten Nisse Collectief inzamelen groen- en snoeiafval tbv verstromen/vergisten biomassa Collectief deelnemen in aardwarmte/koude winning+opslag (incl. wegdek) Collectief virtuele dorpscentrale exploiteren en financiele opbrengst herinvesteren Onderzoek naar technische en financiële mogelijkheden (tbv collectief en individueel) Advies over installatiewerk aan coöp-leden en anderen Bestaande "smart meters" uitbreiden naar "intelligent net" op dorpsniveau installeren zonnecellen installeren micro-warmtekracht / city-windturbines / mini elec.opslag installeren HRe-ketel microwarmtekracht / warmtepomp / zonneboiler installeren energiebesparingsmaatregelen aanbrengen (na)isolatiemaatregelen incl. dubbelglas Dorpshuis energie-neutraal inrichten


Mobiliteit / personenvervoer

E+C / Elektrische dorps/buurtauto + oplaadpunt beschikbaar stellen E+C / Laadpalen op Dorpsplein tbv toeristische elec. fietsen/scooters/auto's E/ Lokaal distributievervoer op (groen) gas of elec.aandrijving / CO2-neutraal


Afval en Kringlopen C/

Bevorderen reduceren en scheiden van bedrijfsafval (o.a. plastics)


Voedsel en Landbouw

C/ Duurzame fruitteelt C/ Duurzame producten maken en produceren Groen, natuur, landschap en recreatie (Diekendamme thema 5) E/ Groen versterken: natuur integreren / dorpssilhouet verbeteren (hop) C/ Plantenmarkt: 'dorpsoverschot' C/ Ambachtenmarkt van (eigengemaakte) streekproducten E/ Ontwikkelen duurzaam Toerisme > Leefbaarheid (onderscheidend zijn) E+C / Ontwikkelen duurzaam Toerisme > duurzame Landschapscamping Nisse C/ Gidsen tbv Natuurmonumenten in en rond het dorp / incl Mariakerk E/ Receptenroutes ontwikkelen E+C / Huisjes boomhut: zelf verzinnen / woonplek seizoenspersoneel


Water E/

Slotgracht Kasteelweide inrichten als regenwateropslag 53

Duurzaam Nisse 2012 E+C / E/ E/ E/

Wateropslag Kasteelweide vóórzuiveren met helofytenfilter Regenwateropslag als zwemvijver inrichten Dorpsplein verlevendigen: weer werkende waterpomp / drinkwatertappunt Hergebruik afgevoerd drinkwater (grijswater)


Wonen E/

Alle nieuwbouw duurzaam uitvoeren


Gemeenschappelijke voorzieningen E/ E/ C/ C/ C/ E/ E/

WIFI op Dorpsplein (tbv toeristen en festivals) WIFI voor heel Nisse (tbv elimineren reclamefolders) Reparatie Gilde / repaircafé oprichten Collectieve opslag+uitleen groot gereedschap (incl. steigers) Kerk multifunctioneel: gratis galerie / Pastorale / trouwlocatie Begraafplaats inrichten als park Schoon publiek toilet in dorpskern inrichten

Samenwerking, sociale samenhang en vitaliteit


E+C / Alle activiteiten in het dorp duurzaam en CO2 neutraal


Zorg en Welzijn E/ C/ C/

Buurtzorg initiatieven ontwikkelen / oplossingsgericht / vraag&aanbod Zelfhulpteam ouderen "nieuwe stijl" (boodschappen/huishouden/maaltijden) Samenwerken met Jikkemiene, Kaasboerderij, Zorgboerderij, School, TON


Kunst, cultuur en sport

E+C / Gezamenlijk gedeelde locaties inrichten en gebruiken C/ Gezamenlijk materiaal+catering inkopen/opslaan/delen/gebruiken C/ Reduceren lokaal evenementenafval (Rommelmarkt etc)

54

Duurzaam Nisse 2012

12 Thema 9 - Gemeenschappelijke voorzieningen 12.1 NAAM Waardevolle inspiratie, de waardenkaart Gezamenlijk genieten van en zorgen voor de ‘gemeenschappelijke’ kenmerkende waardevolle onderdelen in en rond ons dorp.

12.2 KORTE OMSCHRIJVING Nisse is goed in genieten. Er is van alles te doen wat door de bewoners opgezet, gedragen en gedeeld wordt. Het dorp leeft. Er wordt ook goed voor gezorgd. De bewoners zijn trots op hun huis en erf. De kenmerkende waardevolle elementen van ons dorp dragen bij aan het genieten, ze vermeerderen de waarde van ons individuele en collectieve bezit. Hoe kan het gezamenlijke genot toenemen en de gemeenschappelijke kenmerkende waardevolle onderdelen in stand gehouden en zorgvuldig, maar optimaal gebruikt worden? Het dorpsplein is bijna vanzelfsprekend ons gemeenschappelijk bezit; hetzelfde gevoel roept waarschijnlijk de Mariakerk op. Maar hoe staat dat bijvoorbeeld met de kasteelwei, de begraafplaats, het Achterwegje, de lindes , het voetbalveld, de Pastorale en ’t Durpsuus? Zijn deze voorbeelden ook allemaal van ‘ons’? Duurzaam betekent hier; hoe kunnen we wat we om ons heen hebben nog slimmer, beter, leuker maken en met zijn allen nog beter beleven en gebruiken. Niet kostbaarder maken en isoleren, maar zinvoller inzetten en dit gericht op gemeenschapszin, behoud en verbetering, gezamenlijke doelen en de toekomst.

12.3 DOEL Inzichtelijk maken wat door de bewoners waardevol gevonden wordt in het dorp. Wat moet absoluut blijven? Hoe kan het in stand blijven en hoe kan de gebruikswaarde vergroot worden.

12.4 VERWACHT RESULTAAT Overzicht en inzicht van wat de dorpsbewoners zelf waardevol vinden in hun dorp; gemeenschappelijke waardenkaart met classificatie en ideeën.. Dit laatste kan uitmonden in een groot aantal plannetjes, die als ze gedeeld worden en getoetst zijn tot (kleine) uitvoeringsprojecten kunnen leiden. In onze brainstorm kwamen in no time de volgende voorbeelden boven: dorpspomp werkend maken; vlietberg zichtbaar/toegankelijk maken; landschap rond het dorp aankleden als ‘landschappelijke speeltuin’; speelnatuur; schone openbare wc; bloemenweide/pluktuin op ‘rest’grond, akkerrand of braakliggend terrein; begraafplaats als park; dorpshuis nog meer ‘ huis van het dorp’ maken; kerk nog meer multifunctioneel inzetten/ trouwlocatie. (enz) (zie ideeënoverzicht pagina 63 en verder) Het basisidee is te vinden op www.bzzb.nl onder Actueel. Het is ingebracht ten behoeve van de Duurzaam Diekendamme; aan dit idee is een bredere invulling gegeven. Alle mogelijke inventarisaties kunnen als basis dienen, maar de hoofdmoot komt van de bewoners. Er is veel overlap met de andere thema’s omdat de bewoners alles mogen inbrengen.

55

Duurzaam Nisse 2012 12.5 PARTICIPANTEN / BEREIK VAN DE VOORZIENINGEN In de eerste plaats een taak voor de dorpsraad en in tweede instantie met zoveel mogelijk dorpsbewoners. Bij de ideeën zijn eigenaren/belanghebbenden onontbeerlijk en dan een aantal dorpsbewoners met specifieke interesse / capaciteiten die voor een plan gaan. De gemeente (bomeninventarisatie) en aan het doel verwante organisaties ( SCEZ, Heemkundige Kring, Natuurmonumenten e.a.) kunnen in adviserende zin een kleine rol vervullen.

12.6 AANPAK Dorpsraad kan initiatiefnemer, opsteller en uitvoerder zijn van de weg naar de waardenkaart. Sommige, wellicht ervaren, vrijwillige dorpsgenoten worden betrokken bij dit proces. Er kan advies worden ingewonnen. (google voor basisidee waardenkaart; vertaalslag maken naar dorpsniveau en soorten waarden) Alle/ zoveel mogelijk dorpsbewoners ( jong en oud ) raken betrokken bij de enquête en ideeënwerving. Originele wervende vorm kan daaraan bijdragen. De uitwerking kan daarna weer in werkgroep/dorpsraad. De kaart moet zorgvuldig uitgewerkt en mooi uitgevoerd voor een ieder beschikbaar komen. Ideeën kunnen in ideeënboekje eventueel met korte toelichting van de initiator. De waardenkaart wordt feestelijk gepresenteerd en besproken. Daarna kunnen ideeën geadopteerd. Enthousiaste dorpsbewoners kunnen, al of niet in werkgroepjes per idee, onderzoeken of realisatie haalbaar is. Als er draagvlak is kan tot uitvoering over gegaan.

12.7 UITVOERINGSPARTNERS Gemeente; voor enquête, uitvoering waardenkaart en ideeën adviseurs; ondernemers uit dorp en regio voor uitvoering ideeën.

12.8 PLANNING / REALISATIE Waardenkaart 1 tot 2 jaar. Ideeën: na adoptie openen zich mogelijkheden tot directe uitwerking en spoedige realisatie. Per idee ten minste 1 jaar. Sommige ideeën vergen langere tijd.

12.9 FINANCIERING Enquête en waardenkaart kunnen wellicht als pilotproject dienen voor andere dorpen. Aanvraag door dorpsraad of gemeente of fonds. Het mag absoluut niet duur worden: binnen €500,- is dit haalbaar. Het verwerven van noodzakelijke (financiële) middelen is onderdeel van de adoptie van een idee. Het duurzaamheidsteam zal dit idee eveneens inbrengen bij de wedstrijd ‘Kern met pit’.

56

Duurzaam Nisse 2012 13 Thema 10 - Samenwerking, sociale samenhang en vitaliteit 13.1 NAAM Dorpspomp aan de praat.

13.2 KORTE OMSCHRIJVING De dorpspomp in Nisse staat in het middelpunt van het dorp. Tevergeefs proberen dorstige passanten wat druppels water te bemachtigen, maar helaas de pomp staat er al jaren werkeloos bij. Door de pomp weer werkzaam te maken, vormt de pomp opnieuw een middelpunt waar dorpsbewoners en passanten elkaar kunnen treffen voor een praatje waarbij kwaliteiten en voorzieningen makkelijk ter sprake komen. Ook bij festiviteiten kan een tappunt voor drinkwater handig zijn. Dit komt de sociale samenhang en vitaliteit ten goede. http://www.telegraaf.nl/binnenland/12758449/__Duizenden_watertappunten_erbij__.html

13.3 DOEL De dorpspomp weer werkend maken zodat de pomp niet langer symbolische betekenis heeft.

13.4 VERWACHT RESULTAAT Een bruisend middelpunt op het dorpsplein, water geeft plezier en leven. Passanten kunnen altijd gebruik maken van een watervoorziening als de horecagelegenheden gesloten zijn.

13.5 PARTICIPANTEN / BEREIK VAN DE VOORZIENINGEN De dorpspomp is letterlijk voor iedereen. Om dit project te kunnen realiseren is, naast een groep enthousiastelingen, een drinkwaterbedrijf nodig voor de aansluiting (en sponsoring?) en bedrijven die de aansluiting technisch kunnen realiseren. Ook monumentenzorg speelt hierbij een rol. Wie weet kan het project als ROB-project aangemerkt worden.

13.6 AANPAK Een werkgroep benadert monumentenzorg, een drinkwaterbedrijf en in elk geval een loodgietersbedrijf om dit idee te kunnen realiseren. Daarnaast moet nagedacht worden over zorgvuldig en duurzaam waterverbruik bij de pomp.

13.7 UITVOERINGSPARTNERS Monumentenzorg, drinkwaterbedrijf, loodgietersbedrijf, etc.

13.8 PLANNING / REALISATIE Zodra er een uitvoerbaar plan ligt (kan binnen enkele maanden gerealiseerd zijn), een mogelijk vergunningentraject doorlopen is en de financiën gedekt zijn kan dit plan gerealiseerd worden. Ingeschat wordt dat dit binnen 1-2 jaar mogelijk is. 57

Duurzaam Nisse 2012 13.9 FINANCIERING Het streven is dit idee te realiseren middels deze wedstrijd. Indien dat niet lukt, kan er gekeken worden of sponsoring mogelijk is. De kosten van waterverbruik zijn eveneens een aandachtspunt.

58

Duurzaam Nisse 2012

14 Thema 11 - Zorg en Welzijn 14.1 NAAM Lang Leve Nisse; een ouderenteam nieuwe stijl.

14.2 KORTE OMSCHRIJVING Het dorp Nisse is zo geliefd, dat veel bewoners zo lang mogelijk in hun vertrouwde omgeving willen blijven wonen. Vaak lukt dit ook wel, totdat er zoveel zorg nodig is of de individuele situatie zo moeilijk is, dat mensen het opgeven en naar woon-zorgcomplexen verhuizen. Het is niet duidelijk hoe tevreden de ouderen hierover zijn of dat het een kwestie is van geen andere keus. De vergrijzing neemt toe en de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg staat ter discussie. Op wat voor manier kan de dorpsgemeenschap Nisse hier zelf een bijdrage leveren?

14.3 DOEL Bewerkstelligen, dat een oudere de keus krijgt om op het dorp te blijven wonen, zonder de familie en de jongeren van het dorp onnodig te belasten.

14.4 VERWACHT RESULTAAT De ouderen trekken in hun ouderenteam zoveel mogelijk gezamenlijk op wat betreft het oplossingen zoeken voor hun behoeften. Het is in eerste instantie een zelfhulpteam. Dit alles moet, zoveel mogelijk in kleinschalig dorpsverband mèt en voor elkaar en gebruikmakend van de bestaande van overheidswege aanwezige mogelijkheden en logische partners in het dorp georganiseerd. Bundeling en heldere hulpvragen kunnen oplossingen genereren. Door adequate organisatie en handige samenwerking met bestaande bedrijven/organisaties in het dorp of de directe omgeving kan uitvoering tegen de minste kosten mogelijk worden. Te denken valt aan: aandacht voor elkaar en samen genieten, boodschappen, voldoende bewegen, gezonde (gezamenlijke) maaltijden, mobiliteit, medische hulp en verzorging, deelname dorpsleven en activiteiten (aanbod en vraag), dagelijkse beslommeringen en huishoudelijke hulp en wat er meer zij. Overlap in thema’s is bijvoorbeeld bij mobiliteit, wonen, gemeenschappelijke voorzieningen en bedrijven en werkgelegenheid.

14.5 PARTICIPANTEN / BEREIK VAN DE VOORZIENINGEN Ouderen, professionele ouderenzorg, dorpsvrijwilligers in vraag- en aanbod sfeer, familie

14.6 AANPAK De ouderen zijn als het ware allemaal lid van het team; zij beslissen zelf tot toetreding op het moment dat de behoefte daar is. Om gebruik te maken van de door het team in gang gezette faciliteiten moet je toetreden en daarin een zekere verantwoordelijkheid nemen; tot een financiële

59

Duurzaam Nisse 2012 bijdrage om redenen met gelabelde bestemming kan besloten worden. Het team moet zo goed bekend komen te staan, dat elke oudere er al tijdig op enigerlei wijze van wil profiteren. Advisering bij opzet en vorm van organisatie is gewenst. Organisatie kan zoveel mogelijk in de hand van de ouderen blijven en moet flexibel kunnen afgestemd op de situatie van de ouderen in kwestie. De ouderen leren elkaar nog beter kennen en kunnen (on-)mogelijkheden en wensen/behoeften van elkaar steeds beter inschatten, ook als iemand daar zelf steeds minder aan bij kan gaan dragen. Professionele begeleiding of hulp moet door individuele gebruiker zelf ingekocht, maar kiezen voor één aanbieder en gebundelde vraag. Idealiter is er één professionele hulpverlener all-round en op het dorp woonachtig ( woningaanbod regelen!) http://duurzaamhoonhorst.blogspot.nl/; http://www.duurzaamhoonhorst.nl/; http://www.gezond24.nl/video/bekijk/moet-de-ouderenzorg-anders-worden-ingericht.htm; http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ouderenzorg/langer-zelfstandig-wonen; http://www.telebutlers.com/bestanden/zelfstandig-blijven.pdf; http://kopjevolwensen.waarmakerij.nl/wp-content/uploads/Kopje-vol-wensen-spel.pdf; enz Bestaande familie- en/of burenhulp, of hulp vanuit andere vrijwilligersinitiatieven kunnen geïntegreerd of hiernaast doorgaan.

14.7 UITVOERINGSPARTNERS afdeling welzijn gemeente; thuiszorg en ambulante zorgverleners, vrijwilligershuis (Sprinter), regiotaxi, dorpshuis, arts, boerderijwinkels/SRV en indicatiecommissie en meer naar behoefte

14.8 PLANNING / REALISATIE Pilot naar behoefte en voorgestelde vorm. Startteam binnen 1 jaar, verder groeimodel van 5 jaar

14.9 FINANCIERING Eigen bijdrage en sociale voorzieningen en wetten.

60

Duurzaam Nisse 2012

15 Thema 12 - Kunst, cultuur en sport 15.1 NAAM Nisse, podium voor kunst, cultuur en sport maar duurzaam !

15.2 KORTE OMSCHRIJVING Nisse is beroemd om zijn feestelijke gebeurtenissen, die de dorpsbewoners samen bedachten en uitvoeren. Aan het traditionele culturele gebeuren van het schapenscheren is een eind gekomen, maar er is nog de rommelmarkt, de wielerronde, de zak- en meidoornloop, de Koninginnedag, het tennistoernooi, de pastorale au parvis en wellicht verzinnen we binnenkort weer wel wat. Ook zijn er allerhande kleinschalige happenings die feestelijk zijn: school- en buurtfeesten, Rock en Roll, TON evenementen en noem maar op. Duurzaam ondernemen is samenwerken en kennis delen, werd ons onlangs voor gehouden. Hoe kunnen we Nisse als ondernemer zien in dit attractieve pakket voor bewoners, deelnemers van elders en toeristen? Blijkbaar deugt onze formule voor kleinschalige en wat grotere sport- en cultuurevenementen. In feite bezitten we mooie locaties om dit alles overeind te trekken en zijn we nu al in staat allerhande buitenactiviteiten ónderdak’ en aantrekkelijke entourage te bieden. Maar opnieuw de vraag, kan het nog slimmer, beter en leuker?

15.3 DOEL Bezien wat er nog uitgebouwd kan en hoe maken we onze programma’s duurzaam of duurzamer?

15.4 VERWACHT RESULTAAT Inzetten op gezamenlijk en gedeeld gebruik van locaties, buitenruimte en te verwerven duurzame faciliteiten. Gebruikmaken van duurzaam verbruiksmateriaal om afvalstroom te beperken; gezamenlijk en gedeeld gebruik van duurzaam gebruiksmateriaal bevorderen. Cachet en kwaliteit van evenementen verhogen. Ook het aanbod van eten en drank zo veel mogelijk verduurzamen naar gezond/ biologische en zo veel mogelijk geleverd door de regio/ dorpspartners. http://www.bredenoord.com/k/nl/n94/news/view/16618/1227/Nieuw-aggregaat-voorziet-smart-gridLlowlab-duurzaam-van-stroom.html; www.miramiro.be/assets/files/EcologieGF.pdf; www.zuperzozial.com; http://duurzamebruiloft.nl/trouwen-top-10/eten-en-drinken/; http://www.texelyurts.nl/nl/; http://www.fedra.belgium.be/nl/mijn-wereld-en-ik/kortnieuws/d/detail/maak-er-een-duurzaam-feest-van; enz. Overlap in thema’s energie; voedsel en landbouw; afval en kringlopen; gemeenschappelijke voorzieningen; samenwerking, samenhang en vitaliteit

61

Duurzaam Nisse 2012 15.5 PARTICIPANTEN / BEREIK VAN DE VOORZIENINGEN dorpsbewoners, feestcomités, evenementen’dragers’

15.6 AANPAK Om te komen tot aanschaf van duurzame mooie voorzieningen voor de dorpsfeesten, die inzetbaar moeten zijn in ’t groot en klein, moet onderzoek gedaan. Wat is beschikbaar in het dorp; wat is nodig; waar kan het ondergebracht en opgeslagen; hoe komen we aan geld voor aanschaf; hoe kan de verantwoordelijkheid en het gebruik geregeld? Een gebruiksformule opstellen, die toepasselijk en betaalbaar, is voor een ieder en voor iedere gelegenheid. Verhuur buiten het dorp kan tot de mogelijkheden behoren. ( beheergroep) + ( evt. opslag- vervoergroep) Welke aanbod is er van gezonde producten? Hoe kunnen we regelmatig tot een feestelijk en divers aanbod komen dat past bij festiviteit en vraag? Wie of welke mensen gaan deze uitdaging aan? ( cateringgroep)

15.7 UITVOERINGSPARTNERS bedrijven, leveranciers

15.8 PLANNING / REALISATIE Groeimodel gebruikmateriaal 5 jaar; verbruikmateriaal jaarlijks proefmodel

15.9 FINANCIERING Fondsenwerving, acties t.b.v. duurzaam gebruikmateriaal. Sponsoring in natura, fondsen, bestemmingsreserves uit mogelijke winsten van evenementen ten behoeve van duurzaam verbruiksmateriaal.

62

Duurzaam Nisse 2012 16 Overzichtslijst Thema’s en Ideeën

63

Groen, natuur, landschap, recreatie

Zorg & Welzijn

Kunst, cultuur, sport

Wonen

x

x

x

x

x

x

x

Werkgelegenheid ( continu )

Gemeenschappelijke voorzieningen

x

Werkgelegenheid (éénmalig / extern)

Water

x

Afval & Kringlopen

Voedsel & Landbouw

x

Samenwerking, sociale samenhang, vitaliteit


(leidend thema = groen)

Energie & Klimaat (individuele opties)

Overzichtslijst "Thema's en Ideeën"

Energie & Klimaat (collectieve acties)

Idee Nr

x

E

C

x

E

OPMERKINGEN

INDICATIEF TIJDSCHEMA

VERSIE AW 27-09-2012

Samenwerking, soc.samenhang&vitaliteit

(Diekendamme hst 10)

Duurzaam Diekendamme plan maken voor Nisse Alle activiteiten in het dorp duurzaam en CO2 neutraal

Wonen (Diekendamme hst 7) Alle nieuwbouw duurzaam uitvoeren

1

x

Energie & Klimaat (Diekendamme hst 1) Oprichten en exploiteren Energie-coöperatie Nisse (op dorpsniveau)

x

x

x

x

x x

x

x

dorpshuispresentatie

30-09-2012

middellang (3-6 jr)

x

Startplan: oktober 2012 korte termijn (2-3 jr) dorpshuispresentatie

Collectieve acties via Duurzame Energie-coöperatie Nisse

AANVRAAG PRIJZENGELD

Collectieve opwekking groene stroom en warmte 2 3 4 5 6

Collectief duurzame energie locaal opwekken in Nisse tbv coöp-leden (zoa l s bi jv. zonnepa nel en en ci ty-wi nd op da k Schuren/Dorps hui s /School /Tenni s )

Collectief deelnemen in groterschalige opwekking buiten Nisse (zoa l s bi jv. bi oma ss a , zon, wi nd, geti j, s tromi ngs energi e, a a rdwa rmte)

Collectief inzamelen groen- en snoeiafval tbv verstromen/vergisten biomassa Collectief deelnemen in aardwarmte/koude winning+opslag (incl wegdek) Collectief virtuele dorpscentrale exploiteren en fin.opbrengst herinvesteren (s troomovers chot verkopen vi a koppel net)

7 8 9 10 11

Adviesfuncties Onderzoek naar techn. en fin. mogelijkheden (tbv collectief en individueel) Advies over installatiewerk aan coöp-leden en anderen Collectief groene stroom en groen gas inkopen Collectief opwek-/verbruiksapparatuur/isolatie inkopen Bestaande "smart meters" uitbreiden naar "intelligent net" op dorpsniveau

12 13 14

Reduceren netto electriciteitsafname (van publieke net) installeren zonnecellen installeren micro-warmtekracht / city-windturbines / mini elec.opslag aanschaffen energie-efficiente huish.apparatuur ("smart" wasmachine etc)

x

x

x x x

x

x

x

x

x x x x x

x x x x x

x x x x x

x x x

x x x

x x x

C


C

kort tot lang (2-12 jr)

C C

middellang (3-6 jr) kort tot lang (2-12 jr)

C

lange termijn (6-12 jr)

C C x

start: oktober 2012 start: eind 2012 na aanloopperiode na aanloopperiode

E

korte termijn (2-3 jr) korte termijn (2-3 jr) korte termijn (2-3 jr) korte termijn (2-3 jr) middellang (3-6 jr)

Individuele opties in de woon-werkomgeving

64


E E

start: eind 2012 korte termijn (2-3 jr) kort tot middel (2-6 jr) middellang (3-6 jr)

15 16 17

Reduceren gasafname (warmtegebruik) installeren HRe-ketel microwarmtekracht / warmtepomp / zonneboiler installeren energiebesparingsmaatregelen aanbrengen (na)isolatiemaatregelen incl. dubbelglas

18

Dorpshuis energie-neutraal inrichten

Relatieve sterktes (t.o.v. andere dorpen) inzetten: transport Lokaal distributievervoer op (groen) gas of elec.aandrijving / CO2-neutraal Biobrandstofaandeel landbouw- en vrachtverkeer bevorderen



Afval & Kringlopen


Wonen


Zorg & Welzijn



Water

Voedsel & Landbouw

x x x


OPMERKINGEN


x x x

x

Mobiliteit / personenvervoer (Diekendamme hst 2) Elektrische dorps/buurtauto + oplaadpunt beschikbaar stellen (Onderzoek naar) dorpsauto Laadpalen op Dorpsplein tbv toeristische elec. fietsen/scooters/auto's Carpoolen coordineren en faciliteren

Voedsel & Landbouw

x x x






Idee Nr

x

x x x x

x

x

x x

x x x

E E E

korte termijn (2-3 jr) start: eind 2012 korte termijn (2-3 jr) start: eind 2012 korte termijn (2-3 jr)

x

E


x

E

C


E

C

AANVRAAG PRIJZENGELD

x x

x x


x

E

x

x

(Diekendamme hst 4)

Gezamenlijke moestuin Afvoer 'overige' producten uit eigen tuin Duurzame fruitteelt Duurzame producten maken en produceren

x x x x

x x


x C C

Water (Diekendamme hst 6) Slotgracht Kasteelweide inrichten als regenwateropslag Wateropslag Kasteelweide vóórzuiveren met helofytenfilter Regenwateropslag als zwemvijver inrichten

x x x

Dorpsplein verlevendigen: weer werkende waterpomp / drinkwatertappunt Opvang/opslag/gebruik regenwater thuis Hergebruik afgevoerd drinkwater (grijswater)

x x x

65

x

x x x x x

x x

E E E E

x x

x x

E


C nieuw idee op dorpshuis avond AANVRAAG PRIJZENGELD

Reparatie Gilde / repaircafé oprichten Collectieve opslag+uitleen groot gereedschap (incl steigers)

x

Groen, natuur, landschap en recreatie (Diekendamme hst 5) Groen versterken: natuur integreren / dorpssilhouet verbeteren (hop) Kasteelberg zichtbaar en toegankelijk maken Speeltuin: Landschappelijk landschap Advieskaart: groene tuin als alternatief voor 'verstening' Plantenmarkt: 'dorpsoverschot' Ambachtenmarkt van (eigengemaakte) streekproducten Ontwikkelen duurzaam Toerisme > Leefbaarheid (onderscheidend zijn) Ontwikkelen duurzaam Toerisme > duurzame Landschapscamping Nisse Gidsen tbv Natuurmonumenten in en rond het dorp / incl Mariakerk Receptenroutes ontwikkelen Huisjes boomhut: zelf verzinnen / woonplek seizoenspersoneel Arrangementen maken, bestaande activiteiten verbinden "Nisse op de kaart": ansichtkaarten / routekaarten / "knooppunten" Nisse op de kaart zetten als Trouwlocatie

66

x

x x x x x

x x

x

OPMERKINGEN


x x

E E

x

x x

Verlevendigen Kasteelweide + kasteeltuin: als speelplaats Bloemenweide/ pluktuin/ gezamenlijk fruit op: 'overige'(rest) grond Kerk multifunctioneel: gratis galerie / Pastorale / trouwlocatie Begraafplaats inrichten als park Schoon publiek toilet in dorpskern inrichten


x


x

Afval & Kringlopen

x


x

Wonen


x x x x x x

Zorg & Welzijn


Water

x


Gemeenschappelijke voorzieningen (Diekendamme hst 9) Waardekaart maken van Nisse: wat absoluut bewaren? Dorpshuis beter inrichten, weer: Huis van het Dorp Duurzaamheidscentrum inrichten WIFI op Dorpsplein (tbv toeristen en festivals) WIFI voor heel Nisse (tbv elimineren reclamefolders) Website "Duurzaam Nisse" ontwerpen door dorpsjeugd

Voedsel & Landbouw






Idee Nr

x x x x

x x x x

x x x

x x x x x x x x x x x x x x

x

C C

C E E

E


x x x x

x

x x x

x x

x x

C C E E E E

x x

C C

ni euw i dee op dorpshui s a vond

dorpshuispresentatie ni euw i dee op dorpshui s a vond

C


Zorg & Welzijn (Diekendamme hst 11) Ouderenzorg - hoe duurzaam oud worden in Nisse Buurtzorg initiatieven ontwikkelen / oplossingsgericht / vraag&aanbod Zelfhulpteam ouderen "nieuwe stijl" (boodschappen/huishouden/maaltijden) Samenwerken met Jikkemiene, Kaasboerderij, Zorgboerderij, School, TON Personeel werven voor sociale activiteiten - oma's/Jikkemiene/Akkerwinde

x x x

Duurzaamheidscyclus/cursus maken tbv educatie inwoners School > projecten > educatie - Lescyclus duurzaamheid maken Technika 10 producten verkopen

Kunst, cultuur en sport (Diekendamme hst 12) Duurzame feesten: verhouding duurzame aanpak tot financiën Feest+festival team oprichten tbv coordinatie en beheer Gezamenlijk gedeelde locaties inrichten en gebruiken Gezamenlijk materiaal+catering inkopen/opslaan/delen/gebruiken Reduceren lokaal evenementenafval (Rommelmarkt etc) Cultureel podium oprichten zoals in Watou (www.kuns tenfes ti va l wa tou.be)

x

Afval & Kringlopen (Diekendamme hst 3) Bevorderen scheiding van huishoudelijk afval inventarisatie handige scheidingsmethoden (thuis) voor huishoudelijk afval Bevorderen reduceren en scheiden van bedrijfsafval (o.a. plastics) Bevorderen reduceren/beheersen van lucht-emissies (o.a. verkeer, sproeien) Bevorderen reductie oppervl.water-emissies (o.a. afvalolie+vet, (kunst)mest) Bevorderen reduceren van bodem-emissies vaste stof (o.a. illegale storts)

67

x x x x x

x x x x x

x x x

x x x

x x x x x x



Afval & Kringlopen

OPMERKINGEN


E C C

x x x x



E x

C C C

x x x

C

x

x x

x x


Wonen


Zorg & Welzijn



Water

Voedsel & Landbouw






Idee Nr

x

x x x

ni euw i dee op dorpshui s a vond


Duurzaam Nisse 2012 17 Wat doet Nisse met 1/20 miljoen? 17.1 BESTEDING € 50.000 Dit duurzaamheidsplan zit boordevol ideeën, het ene idee verder uitgewerkt dan het andere. Desondanks allemaal de moeite waard! Om tot een keuze te komen waar het te winnen geldbedrag van € 50.000,- aan besteed gaat worden, is besloten te kijken naar de uitkomsten van de stemming tijdens de dorpsbijeenkomst van 18 september jl. Een eerste, belangrijke conclusie is dat voor alle gepresenteerde plannen draagvlak is. Het ene plan wordt iets enthousiaster ontvangen dan het andere, maar geen enkel plan is geheel negatief beoordeeld. Op de volgende pagina is een overzicht te zien van de gepresenteerde plannen en de beoordeling ervan door de aanwezigen. Na het wegen van de uitgebrachte stemmen kan opgemaakt worden dat de gepresenteerde ideeën binnen de thema’s Mobiliteit en Zorg en Welzijn het hoogste aantal punten gekregen hebben, gevolgd door het thema Energie. Aangezien energie een belangrijk thema vormt, dat alle inwoners van Nisse aangaat, of ze nu actief aan dit project deelnemen of niet, heeft het duurzaamheidsteam besloten dat, indien Nisse winnaar wordt, € 30.000,- besteed wordt aan dit thema, er wordt dan specifiek gekeken naar de mogelijkheid een energiecoöperatie op te zetten. Gezien de hoge score en de concreetheid van het idee bij Mobiliteit, is besloten dat aan dit thema € 10.000,- besteed zal worden om een duurzame dorpsauto te realiseren. Tot slot geeft het duurzaamheidsteam zelf de voorkeur om de resterende € 10.000 euro aan te wenden voor het idee ‘Dorpspomp weer aan de praat’.

17.2 BESTEDING PRIJZENGELD - THEMA ENERGIE EN KLIMAAT Doel: (Opstellen van) kwantitatief overzicht van energiebesparings- en CO2-reductiemogelijkheden voor inwoners en ondernemers in Nisse die alleen “met gesloten beurs” mee willen doen. De opdracht luidt: onderzoek te doen om door een energiecoöperatie het dorp zelfvoorzienend te maken in zijn elektriciteitsgebruik. Het dorp Nisse en omstreken kent geen enkelvoudig groot publiek object waar met behulp van financiële steun vanuit Diekendamme snel een aansprekend resultaat kan worden neergezet (zoals een met zonne-energie te verwarmen zwembad). Bij gebrek aan een aansprekend publiek object zou eventuele financiële steun al snel verworden tot steun voor een particulier object. Dat zou de doelstelling van dit dorpsbrede plan te buiten gaan. En dat kan beter. In het geval van Nisse opteren wij daarom voor steun om het lange termijnplan Energie & Klimaat zo breed mogelijk van de grond te trekken. Binnen dit thema wordt immers ingezet op maximale reductie van de CO2-foot print van dorp en omgeving, waarbij gedacht mag worden tot 2030.

68

Duurzaam Nisse 2012

Om de maximale reductie van de CO2-foot print te bereiken is het essentieel om een maximaal aantal inwoners en locale ondernemers te mobiliseren. Dan gaat het om 3 groepen: 1e ) inwoners en lokale ondernemers die reeds eigen initiatief nemen en direct financieel voordeel ontlenen aan energiereductiemaatregelen (zoals bij isolatie met korte terugverdientijd) 2e ) inwoners en lokale ondernemers die verder willen gaan en extra geld over hebben voor groene maar (nog) onrendabele maatregelen 3e ) inwoners en lokale ondernemers die wel sympathiseren met de reductiedoelstelling, maar alleen “zolang het geen geld kost”. D.w.z. niet gedreven worden door direct financieel voordeel zoals onder 1e, maar niettemin in principe bereid zijn tot meewerken aan verdere vergroening van het energiegebruik. Deze groep zal overgehaald moeten worden om zich “extra werk op de hals te halen” bij gelijkblijvende energiekosten Het potentiële aantal deelnemers van deze 3e categorie (“mag geen geld kosten”) is zelfs waarschijnlijk aanzienlijk groter dan dat van de 2e categorie (“mag wèl geld kosten”) en zal op middellange termijn daarom wellicht de grootste bijdrage kunnen leveren aan de reductie van de locale CO2-foot print. Echter, om deze potentiële deelnemers voldoende te motiveren zich “extra werk op de hals te halen” zal hen een helder kwantitatief overzicht moeten kunnen worden voorgelegd over de financiële en CO2-besparingskant. Een cijfermatig overzicht dat een antwoord geeft op hun primaire vraag “is het de moeite waard om te besluiten om wèl mee te doen ondanks dat het me geen geld oplevert?”. Een overzicht ook over hoe hun potentiële individuele CO2-reductiebijdrage zich gaat verhouden tot die voor het gehele dorp (en dit project). En wat als anderen wel/niet meedoen? Met doorzicht ook naar de langere termijn. Een en ander voor lokale ondernemers verder uitgewerkt dan voor particulieren. Met dit overzicht in de hand kan vervolgens door de energiecoöperatie het gesprek worden aangegaan met de naar verwachting grote groep potentieel sympathiserende inwoners en locale ondernemers van de 3e categorie. Sympathisanten welke anders bij gebrek aan direct voordeel (financieel incentive) waarschijnlijk langdurig of zelfs definitief aan de kant zullen blijven staan en derhalve niet bij zullen dragen aan de reductiedoelstelling. Het opstellen van bedoeld kwantitatief / cijfermatige overzicht voor Nisse vereist een éénmalige investering in tijd en expertise. Dat gaat de mogelijkheden van het huidige projectteam te boven. Het ontbreekt het projectteam momenteel ook aan voldoende betrouwbare en recente investerings-, exploitatie- en CO2-reductiecijfers per specifieke duurzame energie technologie, evenals aan een onderlegde recente verwachtingen omtrent de prijsontwikkeling.

69

Duurzaam Nisse 2012

Het projectteam Duurzaam Nisse 2012 stelt dan ook voor om € 30.000,- van het eventuele prijzengeld te bestemmen om genoemd kwantitatief overzicht op te (doen) stellen in samenwerking met (betaalde) externe expertise. Van de uitkomst hiervan zullen uiteraard ook de andere dorpen binnen het Diekendamme-project kunnen profiteren.

17.3 BESTEDING PRIJZENGELD - THEMA MOBILITEIT Doel: een duurzame dorpsauto realiseren, of oplaadpunt voor elektrische fiets én website ontwikkelen voor carpoolen in Nisse. Omdat de kosten en haalbaarheid voor de drie bovenstaande ideeën nog niet helder zijn, zal dit nader uitgewerkt moeten worden. Aansluiting bij bestaande ontwikkelingen is goed mogelijk, de werkelijke kosten komen voor rekening voor de gebruikers. De inschatting is dat je met een bedrag van € 10.000,- een eind kan komen. - Voor de duurzame dorpsauto wordt gedacht aan te sluiten bij Wheels4all / ZMF. - Aansluiten bij bestaand aanbod van oplaadpalen. - De dorpsraad heeft de intentie een dorpswebsite in het leven te roepen. Een aparte pagina waar vraag en aanbod in autoritten gestuurd kan worden kan onderdeel vormen van deze website.

17.4 BESTEDING PRIJZENGELD - THEMA Doel: pomp aan de praat; weer drinkwater uit de monumentale dorpspomp Een technisch vernuftige oplossing moet mogelijk zijn om de dorpspomp aan te sluiten op de drinkwaterleiding zonder dat het monumentale uiterlijk van de pomp aangetast wordt. Dit is een uitdagende opdracht voor een liefhebber. Met een bedrag van € 10.000,- moet de realisatie kunnen. Voor de vaste kosten voor waterverbruik wordt gekeken naar een oplossing binnen de energiecoöperatie.

70

Duurzaam Nisse 2012

18 Presentatie Duurzaam Nisse 18 september 2012

71

Duurzaam Nisse 2012

Op 18 september 2012 hebben we een informatieavond in het dorpshuis gehouden. Daarbij is een powerpoint-presentatie getoond (zie volgende pagina’s). En hebben de aanwezigen de ideeën beoordeeld (zie foto’s hieronder).

72

Duurzaam Nisse 2012

73

Duurzaam Nisse 2012

74

Duurzaam Nisse 2012

75

Duurzaam Nisse 2012

76

Duurzaam Nisse 2012

77

Duurzaam Nisse 2012

78

Duurzaam Nisse 2012

79

Duurzaam Nisse 2012

80

Duurzaam Nisse 2012

81

Duurzaam Nisse 2012

82

Duurzaam Nisse 2012

83

Duurzaam Nisse 2012

84

Duurzaam Nisse 2012

85

Duurzaam Nisse 2012

86

Duurzaam Nisse 2012

87

Duurzaam Nisse 2012

88

Samenwerking, Sociale samenhang & Vitaliteit

Afval & Kringlopen

2 2 3 1

5

1 2 1 1 1 3 3 4 3

22 22 22 21 16 20 18 18 18

3

2

10

22 0 22

19 2 21

177 10 187

7 4 6 12

12 6 4 4

4 5 10 14

66 57 54

20 18 24 7 0 15 4 0 10 98 8

60 36 16 7 18 10 4 9 0 160 1,2

10 18 8 7 6 15 12 12 6 94 9

Bedrijven & Werkgelegenheid

6 4 2 1 3 2 1 3

Wonen

Kunst, Cultuur & Sport

Groen, Natuur, Landschap, Recreatie

2 1 6

Zorg & Welzijn

Gemeenschappelijke Voorzieningen

Water

2 3 1 5 2 3 2

Voedsel & Landbouw

Energie thuis / individueel

5 2 2 1 2 2 3

Mobiliteit

Energie-coöperatie

Uitslag Sticker-enquette 18-09-2012

Totaal # stemmen uitgebracht

Aantal uitgebrachte stemmen per thema Groen 1e keuze Groen 2e keuze Groen 3e keuze Groen 4e keuze Groen 5e keuze Groen 6e keuze Groen 7e keuze Groen 8e keuze Groen 9e keuze

1

Zwart (bezwaar / proteststem)

2

2

18 2 20

18 2 20

24 0 24

19 1 20

21 0 21

19 0 19

17 3 20

9 5 4 8

6 10 2 6

12 6 6 6

2 10 7 9

5 6 10 10

9 5 5 5

50 18 16 7 12 10 12 0 2 127 3,4

20 27 8 35 12 15 8 0 0 125 3,4

20 36 48 14 6 15 16 3 2 160 1,2

0 18 0 42 18 5 4 12 4 103 7

20 18 8 28 0 10 8 12 8 112 6

20 9 48 0 24 5 4 6 4 120 5

2 4 6 2 1 3 4 1 1

2 6 3 1 1 4 2

2 2 1 4 2 2 4 4

4 1 1 2 2

1

3 1

Samenvatting uitgebrachte stemmen Aantal uitgebrachte stemmen - groen 1 t/m 9 Aantal uitgebrachte stemmen - zwart Totaal aantal uitgebrachte stemmen

Analyse uitgebrachte stemmen Aantal uitgebrachte stemmen - groen 1 t/m 3 Aantal uitgebrachte stemmen - groen 4 t/m 6 Aantal uitgebrachte stemmen - groen 7 t/m 9 Aantal uitgebrachte stemmen - groen 7 t/m 9 + 2x zwart

Gewogen stemverdeling (per arbitraire puntentoedeling door AW) Groen 1e keuze à 10 punten per stem Groen 2e keuze à 9 punten per stem Groen 3e keuze à 8 punten per stem Groen 4e keuze à 7 punten per stem Groen 5e keuze à 6 punten per stem Groen 6e keuze à 5 punten per stem Groen 7e keuze à 4 punten per stem Groen 8e keuze à 3 punten per stem Groen 9e keuze à 2 punten per stem Totaal punten (gedeelde) plaats

# punten

89

220 198 176 147 96 100 72 54 36

Duurzaam Nisse

Recommend Documents