DUURZAAM HOUTGEBRUIK IN DE LEEFMILIEU- EN INFRASTRUCTUURSECTOR

EINDRAPPORT: DUURZAAM HOUTGEBRUIK IN DE LEEFMILIEU- EN INFRASTRUCTUURSECTOR

WWF Belgium vzw/asbl E. Jacqmainlaan 90 1000 Brussel Tel: +32 2 340.09 99 Fax: +32 2 340.09.33

Duurzaam houtgebruik in de leefmilieuen infrastructuursector

INHOUDSOPGAVE INLEIDING ............................................................................................................................... 1 1. WAT IS DUURZAAM HOUT .............................................................................................. 2 1.1 ‘Duurzaamheid’ in bosbeheer.......................................................................................... 2 1.2 ‘Duurzaamheid’ naar energieverbruik ............................................................................. 3 2. GESCHIKTE HOUTSOORTEN EN HUN TECHNISCHE EIGENSCHAPPEN ................ 8 3. INVENTARISATIE VAN DE BELANGRIJKSTE HOUTTOEPASSINGEN EN HUN TECHNISCHE VEREISTEN .................................................................................................. 10 3.1 Overzicht houttoepassingen in de leefmilieuen infrastructuursector........................... 10 3.2 Technische vereisten op basis van de toepassing .......................................................... 11 3.3 Overzichtstabel: normen per toepassingscategorie ........................................................ 13 4. HOUTTECHNISCHE KARAKTERISTIEKEN ................................................................. 16 4.1 Natuurlijke duurzaamheid ............................................................................................. 16 4.1.1 Natuurlijke duurzaamheid: houtaantasting door schimmels......................... 17 4.1.2 Mariene boorders ......................................................................................... 18 4.1.3 Houtverduurzaming en houtmodificatie....................................................... 20 4.2 Densiteit en gerelateerde eigenschappen ....................................................................... 21 4.2.1 Densiteit ....................................................................................................... 21 4.2.2 Hardheid....................................................................................................... 21 4.2.3 Resistentie tegen slijt.................................................................................... 21 4.2.4 Bewerkbaarheid............................................................................................ 21 4.3 Sterkte-eigenschappen ................................................................................................... 23 4.3.1 Sterkte-eigenschappen.................................................................................. 23 4.4 Hout en vocht ................................................................................................................ 25 4.4.1 Krimpen en zwellen ..................................................................................... 25 4.4.2 Neiging tot vervorming tijdens drogen......................................................... 26 4.4.3 Oppervlakkige scheurtjes bij het drogen ...................................................... 27 4.5 Esthetische eigenschappen ............................................................................................ 28 4.5.1 Gom of harsuitscheiding .............................................................................. 28 4.5.2 Oppervlakkige scheurtjes ............................................................................. 28 4.5.3 Draadverloop................................................................................................ 28 5. GEMODIFICEERDE HOUTPRODUCTEN IN BUITENTOEPASSINGEN..................... 29 5.1 Overzicht van de voornaamste technieken, producenten en hun producten .................. 29 5.2 Advies rond gebruik van gemodificeerde houttoepassingen ......................................... 32 6. SAMENVATTENDE TABEL : TOEPASSINGEN EN HOUTSOORTEN........................ 33 7. REFERENTIES.................................................................................................................... 35 8. BIJLAGEN........................................................................................................................... 37 8.1 Het FSC Chain of Custody systeem .............................................................................. 37 8.2 Voorbeeldtekst bestek (FSC)......................................................................................... 38 8.3 Technische fiches houtsoorten....................................................................................... 39 8.4 Stromingsschema ........................................................................................................ 130 8.5 Klassering houtsoorten op basis van hun natuurlijke duurzaamheid ........................... 131 8.6 Overzicht krimpcijfers per houtsoort........................................................................... 133

ii


INLEIDING De laatste jaren wordt hout steeds vaker gebruikt in de leefmilieuen infrastructuursector. Niet verwonderlijk, aangezien hout dankzij zijn eigenschappen hiervoor bijzonder geschikt is. Hout heeft ondanks zijn relatief laag volumegewicht toch een grote sterkte. Hout is buigzaam en kan ook grote wrijfkrachten weerstaan. Bovendien is hout gemakkelijk te bewerken en bruikbaar in verschillende soorten constructies. Hout oogt bovendien mooi, en heeft een warme en natuurlijke uitstraling. Komt hier nog bij dat hout ten opzichte van andere materialen vaak goedkoper is, en bovendien minder milieubelastend is. Belangrijk in heel dit verhaal is dat wanneer hout gebruikt wordt, dit op een duurzame, verantwoorde manier gebeurt. Hierbij denken we voornamelijk aan hout dat afkomstig is uit duurzaam beheerde bossen, en dat op milieuvriendelijke manier geproduceerd en bewerkt werd. Bovendien dient hout efficiënt gebruikt te worden en is het enorm belangrijk om de juiste houtsoort voor de juiste toepassing te gebruiken. Bij het duurzame beheer van (tropische) bossen komen een groot aantal minder gekende houtsoorten (lesser known species, LKS) op de markt. Om ook deze houtsoorten optimaal en gemakkelijker te gebruiken, is het noodzakelijk dat hun technische eigenschappen gekend zijn en getoetst kunnen worden aan de technische vereisten per toepassing, om alzo de geschiktheid na te gaan. Deze studie heeft als voornaamste doelstelling het opstellen van deze technische eigenschappen per groep van toepassingen. In dit rapport wordt eerst gekeken wat eigenlijk verstaan moet worden onder ‘duurzaam hout’, zowel op het vlak van duurzaam bosbeheer als op vlak van duurzaamheid in een bredere betekenis (energieconsumptie). In een volgend onderdeel wordt een overzicht gegeven van de reeds beschikbare houtsoorten afkomstig uit duurzaam bosbeheer, hun technische eigenschappen en mogelijke toepassingen. Houtsoorten die binnen afzienbare tijd op duurzame wijze beschikbaar zullen zijn, worden eveneens opgenomen. Het derde deel geeft een overzicht van de relevante houttoepassingen binnen de sectoren leefmilieu en infrastructuur. Vervolgens worden de belangrijkste technische eigenschappen van hout afzonderlijk besproken. Voor elke groep van toepassingen worden de technische eigenschappen gespecificeerd waaraan een houtsoort dient te voldoen om geschikt te zijn. In een laatste onderdeel staat een tabel opgenomen die voor elke groep van toepassingen aangeeft welke duurzame houtsoorten reeds in aanmerking komen, en welke soorten binnen afzienbare tijd in aanmerking kunnen komen, van zodra ze uit duurzame bossen afkomstig zijn.

1


1. WAT IS DUURZAAM HOUT In dit onderdeel zal dieper ingegaan worden op diverse aspecten van ‘planetaire duurzaamheid’ van hout. Deze ‘planetaire duurzaamheid’ valt niet te verwarren met het begrip natuurlijke duurzaamheid, waarmee de resistentie van hout tegen afbraak door schimmels en insecten bedoeld wordt. In eerste instantie zal gekeken worden naar het aspect van ‘duurzaam’ of verantwoord bosbeheer en boscertificering. In een tweede deel wordt een illustratieve LCA studie gepresenteerd, waarbij de aandacht voornamelijk gaat naar het energiegebruik bij het transport van het hout. Ook het energieverbruik van bepaalde houtmodificerende technieken zal hier bekeken worden. Merk op dat de bondige LCA analyse enkel als situatieschets werd uitgewerkt, en geen strikt wetenschappelijk karakter heeft.

1.1 ‘Duurzaamheid’ in bosbeheer. De laatste tientallen jaren werden verschillende internationale conferenties gewijd aan de problemen waarmee bossen in de wereld geconfronteerd worden, zoals ontbossing en illegale houtkap. Één van de mogelijke oplossingen om ontbossing tegen te gaan is duurzaam bosbeheer, waarbij naast de economische aspecten van houtoogst, ook rekening gehouden wordt met de sociale en ecologische elementen. Verschillende organisaties zijn ondertussen gestart met initiatieven voor de certificering van duurzaam bosbeheer. De Forest Stewardship Council (FSC) is momenteel de enige organisatie die door milieuorganisaties wereldwijd gesteund wordt. FSC werd opgericht in 1993 en wordt ondersteund door sociale organisaties en milieubewegingen, en ook door verschillende belanghebbenden uit de houtindustrie (handelaars, importeurs, bosbeheerders, …). Het certificeringsysteem van FSC berust op 10 internationaal erkende principes voor duurzaam bosbeheer, die verder aangepast worden aan de lokale omstandigheden. De controle van het bosbeheer gebeurt op het niveau van de beheerseenheid door onafhankelijke organisaties, die door FSC erkend zijn. Het FSC label garandeert dat het hout afkomstig is van een duurzaam beheerd bos. Ook tijdens het verdere verloop doorheen de houtketen worden controles uitgevoerd, opnieuw door onafhankelijke en erkende organisaties. Bij deze controles worden de zogenaamde ‘FSC Chain of Custody’ certificaten toegekend. Bij een aankoop van FSC hout is het bijgevolg belangrijk om de nodige aandacht te besteden aan het FSC Chain of Custody certificaat van de leverancier en/of uitvoerder. Enkel wanneer de hele ‘keten’ van het bos tot bij de laatste leverancier of verwerker over een FSC Chain of Custody certificaat beschikt, kan de garantie geleverd worden dat het gebruikte hout effectief afkomstig is uit een FSC gecertificeerd bos. In Bijlage 1 wordt het FSC Chain of Custody systeem in detail uitgelegd, en wordt ook uitgelegd hoe de uiteindelijke aankoper de aankoop kan controleren. In het kader van deze studie wordt duurzaam geoogst hout gedefinieerd als zijnde hout met het FSC label of een gelijkwaardig label. Tot op heden wordt echter geen enkel ander houtlabel als gelijkwaardig aan het FSC label beschouwd. Een definitie van deze ‘gelijkwaardigheid’ staat opgenomen in de voorbeeld-besteksteksten in Bijlage 2. 2


1.2 ‘Duurzaamheid’ naar energieverbruik Vooraleer het hout bij de houthandelaar of aannemer terechtkomt heeft het reeds een lange weg afgelegd, vertrekkend vanuit het bos van oorsprong. Zowel de houtkap als alle hierop volgende transportprocessen vergen middelen en energie. Bij de verdere verwerking van het hout (verwerking, droging, houtmodificerend proces,…) stijgen de erin geïnvesteerde middelen en het energieverbruik nog verder. De volledige weg van opstaande stam tot eindproduct en eindbestemming vergt dus een bepaalde hoeveelheid aan middelen en energie, en speelt bijgevolg ook een rol in de ‘planetaire duurzaamheid’ van het hout als product. Via een levenscyclusanalyse is het mogelijk om deze ‘ecologische duurzaamheid’ te kwantificeren, meer bepaald in termen van energieverbruik en/of emissies. Om een idee te geven over het energieverbruik bij de verschillende stappen van de houtproductie, wordt eerst een illustratief rekenvoorbeeld uitgewerkt. De verschillen tussen houtsoorten onderling kunnen echter ook aanzienlijk zijn, zoals een tweede voorbeeld zal uitwijzen. Immers, elke houtsoort volgt zijn eigen weg, waarbij uiteraard de oorsprong en het gevolgde productieproces een bepalende invloed hebben op het energieverbruik langs deze weg. Door een vergelijking te maken tussen houtsoorten met verschillende oorsprong en bepaalde productieprocessen, kan hierover reeds een idee gevormd worden. Illustratief voorbeeld – energieverbruik in houtproducten Om een idee te krijgen van het energieverbruik bij het productieproces van hout werd een concreet voorbeeld uitgewerkt. Hierbij wordt het energieverbruik nagegaan tijdens de verschillende stappen van dit productieproces, vertrekkend van de opstaande stam tot bij de eindgebruiker. Als voorbeeld werd geopteerd voor Noors dennenhout dat al dan niet gemodificeerd werd door een furfurylatieproces (VisorWood). Een overzicht van het energieverbruik in de verschillende stappen (in Megajoule per kg hout) staat weergegeven in Tabel 1.1. Figuur 1.1 geeft de verdeling van het energieverbruik per stap weer op grafische wijze. Enkel de stap waarbij het hout verzaagd wordt, werd weggelaten uit het rekenvoorbeeld. Hiervoor werden immers geen gegevens qua energieverbruik teruggevonden. Bovendien kan gesteld worden dat het energieverbruik bij het zagen aanzienlijk kan verschillen, al naargelang zaagprocédé, houtsoort, afmetingen, ... Uit dit rekenvoorbeeld blijkt duidelijk dat een aantal stappen in het productieproces enorm energieverslindend zijn. In de eerste en voornaamste plaats (70%) is dit het drogen van het hout. Ten tweede vertegenwoordigt een eventuele houtmodificerende behandeling ook een aanzienlijke hoeveelheid van het energieverbruik (21%). Een laatste belangrijke energieverbruikende activiteit is uiteraard het transport van het hout naar zijn eindbestemming, waarbij de som wordt gemaakt tussen het binnenlands transport (2%) en het internationaal transport tot Brussel (5%). Merk op dat wat het energieverbruik bij transport betreft, uiteraard de afstand en de keuze van transportmiddel een zeer belangrijke rol spelen. Het energieverbruik tijdens de oogstfase (1%) en het transport in en rond het bos (1%) vormt zoals blijkt uit dit rekenvoorbeeld slechts een zeer klein aandeel in het totale energieverbruik.

3

Duurzaam houtgebruik in de leefmilieuen infrastructuursector Hout voor buitentoepassingen moet normaliter niet in een oven gedroogd worden. De energiebalans van hout voor buitentoepassingen wordt dus hoofdzakelijk bepaald door het energieverbruik bij transport. Indien het hout ook onderworpen wordt aan een houtmodificerend proces, vergt dit eveneens een grote hoeveelheid energie. Tabel 1.1. Energieverbruik (MJ/kg hout) voor de verschillende stappen van houtoogst tot en met het transport tot Brussel, uitgewerkt voor Noorse den in het VisorWood proces. Omschrijving activiteit Houtoogst 1 Transport in het bos 2 Transport binnen Noorwegen 3 Drogen 4 Houtmodificatieproces 5 Transport tot Brussel 6

TOTAAL 1. 2. 3. 4.

5. 6.

MJ/kg hout 0.028 0.022 0.066 2.600 0.790 0.172 3.678

Circa 70% van de Noorse houtoogst gebeurt met een harvester, terwijl de rest met een kettingzaag geoogst wordt (Karjalainen et al., 2001). Hierop gebaseerd schat men het brandstofverbruik op 0,6 kg brandstof per m³ hout, of 0,028 MJ per kg hout. Het houttransport uit het bos gebeurt vooral met een forwarder, en beperkt met een tractor, manueel of met dierlijke trekkracht. Gewogen geeft dit een verbruik van 0.47 kg brandstof per m³ hout, of 0.022 MJ per kg hout voor de Noorse situatie (Karjalainen et al., 2001). Het transport tot bij het houtverwerkend bedrijf verbruikt in Noorse context 1.41 kg brandstof per kubieke meter hout, ofwel 0.066 MJ per kg hout (Karjalainen et al., 2001). De gegevens voor het drogen zijn deze van het droogproces dat voorafgaat aan de houtmodificatie door middel van het VisorWood procédé (Lande, persoonlijke communicatie). De hoeveelheid energie die nodig is in het droogproces varieert aanzienlijk, al naargelang het droogproces, de houtsoort, het gewenste eindvochtgehalte, … . VisorWood procédé, onderdeel furfurylatie (Lande, persoonlijke communicatie). Voor het transport Oslo-Brussel (1300km) werd vrachtwagenvervoer met een verbruik van 20,5 g brandstof per tonkm verondersteld (Kaltschmitt en Reinhardt, 1997) of 0.172 MJ/kg hout.

Figuur 1.1. Energieverbruik voor Noors grenenhout volgens VisorWood proces. Transport tot Brussel 5%

Houtoogst 1%

Transport in het bos 1% Transport binnen Noorwegen 2%

Houtmodificatieproces 21%

Energieverbruik (MJ/kg hout)

Drogen 70%

4

Duurzaam houtgebruik in de leefmilieuen infrastructuursector Vergelijking tussen verschillende houtsoorten en types van gemodificeerd hout Uit voorgaande blijkt duidelijk dat transport en eventuele houtmodificerende behandelingen voor hout in buitentoepassingen (dus zonder noodzakelijke droogprocessen) het grootste aandeel van het energieverbruik tijdens de houtproductie voor hun rekening nemen. Zoals eerder gesteld kunnen deze twee parameters aanzienlijk verschillen bij verschillende houtsoorten. Om dit te illustreren worden in deze paragraaf een vijftal houtsoorten of gemodificeerde houtmerknamen met elkaar vergeleken, die elk een gelijkaardige duurzaamheid hebben (duurzaamheidsklasse I) en voor gelijkaardige toepassingen gebruikt kunnen worden. Aangezien het energieverbruik tijdens de oogstfase slechts minimaal is ten opzichte van het totale energieverbruik, en hier vermoedelijk onderling slechts kleine verschillen zijn, wordt deze fase verder buiten beschouwing gelaten. Er werd verder ook geen aandacht gegeven aan het energieverbruik voor droogprocessen, aangezien in het kader van deze studie enkel buitentoepassingen bestudeerd worden, waarbij drogen overbodig is. Enkel wanneer een droogproces een essentieel onderdeel is van het houtmodificatieproces, werden de gegevens mee opgenomen in de vergelijking. In de vergelijking zal enkel gekeken worden naar het energieverbruik bij het transport (vanuit het bos tot Brussel) en het energieverbruik bij een eventuele houtmodificatie, aangezien deze het voornaamste deel van het energieverbruik veroorzaken. Wat betreft het transport werd de route opgedeeld in 3 verschillende luiken: (1) transport van het bos naar zagerij/haven, (2) eventueel transport over zee en (3) transport van zagerij/haven tot Brussel. In Tabel 1.2 wordt een overzicht gegeven van de houtsoorten en hun relevante parameters die opgenomen zijn in deze vergelijking. In Tabel 1.4 wordt een overzicht gegeven van het energieverbruik per houtsoort of gemodificeerde houttype. De gegevens staan weergegeven in MJ/kg hout. Uit de gegevens in Tabel 1.4 blijkt dat de beide types van gemodificeerd hout zeer veeleisend zijn qua energiegebruik, en dat dit bovendien volledig te wijten is aan het modificeringsproces zelf. Bij de houtsoorten met een van nature hoge duurzaamheid kan duidelijk gesteld worden dat naarmate de transportafstand over het land toeneemt, het resulterende energieverbruik ook sterk toeneemt. De houtsoort Massaranduba scoort in vergelijking met Robinia vrij gelijkaardig dankzij het grote aandeel van transport over zee.

5

Duurzaam houtgebruik in de leefmilieuen infrastructuursector Tabel 1.2. Overzicht van de houtsoorten en hun gegevens qua afstand en vervoermiddel houtsoort oorsprong transportroute afstand Vervoermiddel 3 Kastanje (I) Limoges, Bos – zagerij 100 km Vrachtwagen 1 Frankrijk Zagerij - Brussel 700 km Vrachtwagen 2 Robinia (I-II) Boedapest, Bos – zagerij 150 km Vrachtwagen 1 Bulgarije Zagerij – Brussel 2000 km Vrachtwagen 2 Massaranduba (I) Amazone, Bos – zagerij/haven 200 km Vrachtwagen 1 Brazilië Belem – Antwerpen 8000 km Zeeschip Antwerpen - Brussel 45 km Vrachtwagen 2 PlatoWood 1 (I) Arnhem, Bos – Arnhem 175 km Vrachtwagen 1 Nederland Arnhem – Brussel 200 km Vrachtwagen 2 VisorWood 2 (I) Oslo, Bos – Oslo 200 km Vrachtwagen 1 Noorwegen Oslo - Brussel 1300 km Vrachtwagen 2 1. Bij het procédé van Platohout wordt hout thermisch behandeld. 2. Bij het VisorWood Proces wordt hout gemodificeerd door een furfurylatieproces. 3. De gegevens betreffende het vervoermiddel staan weergegeven in onderstaande tabel. Tabel 1.3. Overzicht van de gebruikte gegevens voor energieverbruik. Energieverbruik TRANSPORT MIDDEL basisgegevens

Vrachtwagen 1

Vrachtwagen met oplegger, Bruto laadvermogen 40 ton Heenrit: 100% geladen/terugrit: onbeladen (Kaltschmitt en Reinhardt, 1997)

energieverbruik MJ/kg hout km

20.5 g brandstof/tkm

0.00086

1.45 kg brandstof/m³ 100km

0.00068

3.6 g brandstof/tkm

0.00015

Vrachtwagen 2

Europees gemiddeld verbruik voor 100% vrachtwagentransport van rondhout (Karjalainen et al., 2001)

Zeeschip

UN Gemiddelde zeetransport 1985(Kaltschmitt en Reinhardt, 1997)

6


Energieverbruik transport zagerij/haven – Brussel

TOTAAL ENERGIEVERBRUIK

Drogen

Proces

Totaal

TOTAAL (MJ/kg hout)

Kastanje uit Limoges Robinia uit Boedapest Massaranduba uit Amazone PlatoWood uit Nederland VisorWood uit Noorwegen

Energieverbruik transport over zee

HOUTSOORT of GEMODIFICEERD TYPE

Energieverbruik transport bos – zagerij/haven

Tabel 1.4. Energieverbruik voor aantal houtsoorten of gemodificeerde houtproducten TRANSPORT MODIFICATIE (MJ/kg hout) (MJ/kg hout)

0.086 0.129 0.172 0.151 0.172

1.21 -

0.473 1.352 0.030 0.135 0.879

0.559 1.482 1.412 0.286 1.051

2.63 2

0.79 2

2.8 1 3.42 2

0.559 1.482 1.412 3.086 4.476

1. TME, 1998 2. Persoonlijke communicatie met Stig Lande (WPT Visorwood), 2004.

Figuur 1.2. Energieverbruik voor aantal houtsoorten of gemodificeerde houtproducten .

Energieverbruik in MJ/kg hout 5

MJ/kg hout

4

3

2

1

0 Kastanje uit Limoges

Robinia uit Boedapest

Massaranduba uit Amazone

PlatoWood

VisorWood

7


2. GESCHIKTE HOUTSOORTEN EN HUN TECHNISCHE EIGENSCHAPPEN In dit onderdeel wordt een overzicht gegeven van gekende en minder gekende loofhoutsoorten, die in het kader van deze studie, bruikbaar zijn in één of meerdere toepassingscategorieën (definitie toepassingscategorieën: zie volgend hoofdstuk). De lijst (Tabel 2.1) geeft zowel soorten weer die reeds beschikbaar zijn met het FSC label, als ook soorten die mogelijk in de nabije toekomst beschikbaar kunnen zijn met het FSC label. De soorten die reeds beschikbaar zijn met het FSC label worden gemarkeerd weergegeven. Voor alle houtsoorten uit Tabel 2.1 is een aparte technische fiche opgesteld, met een overzicht van de relevante technische gegevens van de houtsoort. Deze technische fiches staan in alfabetische volgorde opgenomen in Bijlage 8.3. Op basis van deze gegevens kan nagegaan worden of een houtsoort geschikt is voor gebruik binnen een bepaalde toepassingscategorie (definitie toepassingscategorieën: zie volgend hoofdstuk). Een indicatie omtrent de geschiktheid van een houtsoort binnen een bepaalde toepassingscategorie is eveneens opgenomen in de technische fiche. Een overzicht van de houtsoorten en hun gebruiksgeschiktheid binnen de vier toepassingscategorieën staat opgenomen in tabel 6.1. De beschikbaarheid van een houtsoort met het FSC label dient op regelmatige basis aangepast te worden. Uiteraard kan ook altijd geverifieerd worden of bepaalde soorten reeds beschikbaar zijn met het FSC label of niet1.

1

Informatie rond de beschikbaarheid met het FSC label kan gewonnen worden bij de opdrachtgever of uitvoerders van deze onderzoeksopdracht.

8


Soortnaam

Botanische naam

Afrika

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Afzelia - Doussié Alep Azobé Bilinga Congotali Dabéma Eyoum Iatandza Kotibé - Danta Limbali Makoré

Afzelia spp. Desbordesia glaucescens Lophira alata Nauclea spp. Letestua durissima Piptadeniastrum africanum Dialium spp. Albizia spp. Nesogordonia spp. Gilbertiodendron spp. Tieghemella spp.

Centraal en Zuid- Amerika

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17

Abiurana Acapu - Wacapu - Bruinhart Acariquara - Mandioqueria Aldina - Angelim da campina Angelim vermelho Araracanga - Piquia marfim Basralocus Cumaru Cupiuba - Kopie Curupay Demerara groenhart Favinha - Batibatra Guariuba Ipé - Surinaams groenhart Itauba - Louro itauba Jarana - Manbarklak Jatoba

Azië2

Tabel 2.1. Overzicht houtsoorten (technische fiches: zie bijlage 8.3)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Bangkirai - Balau Billian Bitis Chengal Giam Haldu Kamarere Kapur Kekatong Kelat Kempas Keranji Keruing Kulim / Bawang hutan Malagangai

Europa4

1 2

Oceanië

3

Eiken, Europees Kastanje Robinia

Soortnaam

Botanische naam

12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

Moabi Movingui Muhimbi Mukulungu Niové Okan Oro Ozouga Padoek, Afrikaans Sougué Tali

Baillonelle toxisperma Distemonanthus benthamianus Cynometra spp. Autranella congolensis Staudtia stipitata/kamerunensis Cyclicodiscus gabunensis Irvingia gabonensis Sacoglottis gabonensis Pterocarpus soyauxii Parinari excelsa Erythrophleum spp.

Pouteria guianensis Vouacapoua spp. Qualea spp. Aldina heterophylla Dinizia excelsa Aspidosperma spp. Dicorynia guianensis Dipteryx spp. Goupia glabra Adenanthera macrocarpa Ocotea rodiei Enterolobium schomburgkii Clarisia racemosa Tabebuia spp. Mezilaurus itauba Eschweilera spp Hymenaea spp.

18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32

Louro amarelo Louro vermelho Louro preto Massaranduba Mora Muiracatiara Pau amarelo Piquia Purperhart Sangre de toro Sapupira Sucupira vermelho Tatajuba Uchi torrado Walaba

Cordia spp., Aniba spp. Nectandra rubra, Ocotea rubra Ocotea spp. Manilkara spp. Mora spp. Astronomium lecointei Euxylophora paraensis Caryocar villosum Peltogyne spp. Licania spp. Hymenolobium spp. Andira spp. Bagassa guianensis Sacoglottis guianensis Eperua spp.

Shorea spp. Eusideroxylon zwageri Madhuca spp. Neobalanacarpus heimii Hopea spp. Nauclea spp., Adina spp. Eucalyptus deglupta Dryobalanops spp. Cynometra spp. Eugenia spp. Koompassia spp. Dialium spp. Dipterocarpus spp. Scorodocarpus borneensis Eusideroxylon malagangai

16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

Malas - Aranga Mata Ulat Mempening Meransi Merbau Pauh Kijang Penaga Punah Pyinkado Resak Teak1, 3 Tembusu Terminalia Ulin - Belian

Homalium spp. Kokoona spp. Lithocarpus spp., Quercus spp. Caralia spp. Intsia sp. Irvingia malayana Mesua ferrea Tetramerista glabra Xylia dolabriformis Vatica spp., Cotylelobium spp. Tectona grandis Fagraea spp. Terminalia spp. Eusideroxylon zwageri

Quercus petraea, Q. robur Castanea sativa Robinia pseudoacacia

1

Jarrah

Eucalyptus marginata

2

Karri1

Eucalyptus diversicolor

LEGENDE REEDS BESCHIKBAAR MET HET FSC LABEL 1 Elders aangeplant 2 Sommige Aziatische houtsoorten zijn reeds beschikbaar met FSC label, maar in dermate beperkte hoeveelheden en als zodanig nog niet relevant. 3 Beschikbaar met FSC label in beperkte afmetingen (plantageteak) 4 Ter informatie

9


3. INVENTARISATIE VAN DE BELANGRIJKSTE HOUTTOEPASSINGEN EN HUN TECHNISCHE VEREISTEN 3.1 Overzicht houttoepassingen in de leefmilieuen infrastructuursector Binnen de leefmilieuen infrastructuursector wordt hout gebruikt in tal van toepassingen. In samenwerking met verschillende betrokken afdelingen van AMINAL werd informatie verzameld omtrent de verschillende relevante houttoepassingen in de leefmilieusector en infrastructuursector2. Deze toepassingen werden vervolgens op basis van gelijkenissen in aard en gebruik, of gelijkennissen in technische vereisten ingedeeld in de volgende 4 categorieën (Tabel 3.1): 1. 2. 3. 4.

CATEGORIE A: Mechanisch belaste toepassingen in contact met grond/water. CATEGORIE B: Mechanisch belaste toepassingen niet in contact met grond/water. CATEGORIE C: Mechanisch onbelaste toepassingen in contact met grond/water. CATEGORIE D: Mechanisch onbelaste toepassingen niet in contact met grond/water.

Tabel 3.1. Overzicht en indeling van de relevante houttoepassingen binnen de leefmilieusector en infrastructuursector. De toepassingen werden ingedeeld in de hierboven gedefinieerde toepassingscategorieën. Merk op dat dit overzicht enkel de meest relevante toepassingen weergeeft, en dus niet bedoeld werd als een volledig overzicht. Alle niet opgenomen toepassingen, kunnen echter in één van de vier toepassingscategorieën ingedeeld worden (eventueel gesplitst in onderdelen). CATEGORIE A: Mechanisch belaste toepassingen in grond/watercontact Divers Vloerdelen in watercontact (zeedijk, vlonders …) Schermen (divers): delen in grondcontact Schuil- en kijkhutten: delen in grondcontact Speeltuigen2: delen met grondcontact … Waterloopbeheer Damwand Vistrappen, overlaten … Kwelschermen Palen (perkoenpalen en andere) Schanskorven Stroomdeflectoren … Zware waterbouw Brugconstructies (zwaar – licht) Gordingen en wrijfstijlen Meerstoelen Palen Schotbalken/keerschotten Sluisdeuren Steigerconstructies (zwaar – licht) …

CATEGORIE B: Mechanisch belaste toepassingen zonder grond/watercontact Divers Vloerdelen (bruggen/steigers/promenades/terras) Schermen (divers): delen zonder grondcontact Schuil- en kijkhutten: delen zonder grondcontact Speeltuigen2 : delen zonder grondcontact Afdaken CATEGORIE C: Mechanisch onbelaste toepassingen met grond/watercontact Grond(water)contact Afboording, … Buitenmeubilair:delen met grondcontact Ecoraster Palen (afrastering, infoborden, …) … Grondcontact/watercontact Beplanking/Beschoeiing/betuining Draagconstructies houten vloeren Knuppelpaden / vlonderpaden CATEGORIE D: Mechanisch onbelaste toepassingen zonder grond/watercontact Bloembakken, vuilbakken Buitenmeubilair: delen zonder grondcontact Infoborden, kijkwanden, … Leuningen, handgrepen, afrastering, …. Slagbomen …

2

De indeling van de verschillende relevante toepassingen binnen de 4 toepassingscategorieën kwam tot stand door uitwisseling van informatie tussen verschillende betrokken administraties van LIN en de uitvoerders van het project. Hiervoor heeft het overzicht van de toepassingen meerdere malen gecirculeerd onder de betrokkenen, als ook naar hun buitendiensten en andere relevante instellingen.

10


3.2 Technische vereisten op basis van de toepassing Bij het voorschrijven van hout voor bepaalde werken is het doorgaans gebruikelijk om de gewenste houtsoort(en) bij naam te noemen. Dit resulteert in een sterke vraag naar welbepaalde ‘traditionele’ houtsoorten, waarbij de druk op hun aanvoergebied aanzienlijk stijgt. De houtoogst gebeurt bijgevolg ook met exclusieve aandacht voor deze gekende soorten, waarbij minder gekende en alternatieve soorten links gelaten worden. Een dergelijk bosbeheer is zelden van duurzame aard, met alle gevolgen voor het bos, waarbij ook uitputting van de gekende soorten een reële verwachting kan zijn. Om bossen op een meer duurzame manier te exploiteren is het van essentieel belang dat ook minder gekende houtsoorten geoogst en gebruikt kunnen worden. Dit lijkt misschien onlogisch, maar wanneer meer houtsoorten geëxploiteerd worden, kan de houtoogst jaarlijks op een beperktere oppervlakte plaatsvinden, waarbij minstens eenzelfde houtproductie gegarandeerd kan worden en bovendien stijgt de waarde van de beboste oppervlakte (Sarre, 1995). Het gebruik van minder gekende houtsoorten vereist wel de nodige aanpassingen. Reeds in de jaren ‘70 werd gepleit voor het opstellen van technische eisen per toepassing (o.a. Brazier en Webster, 1977). Hierdoor kan de selectie van alternatieve geschikte houtsoorten mogelijk gemaakt worden, als aanvulling op de traditioneel geëiste soorten. Verschillende organisaties hebben sindsdien op dit vlak nuttig werk geleverd, waaronder onder meer de ITTO (International Timber Trade Organization). In het onderstaande kader wordt een overzicht gegeven van een aantal belangrijke en concrete initiatieven, waarbij deze ook kort besproken worden. Deze initiatieven vormden mee de basis voor de opstelling van de eisenmatrix in het kader van deze studie (zie paragraaf 3.3). ‘NORMEN OP BASIS VAN DE EINDTOEPASSING’ MoreLKS: ITTO project PD/134/91 (TNO, 1992) Voor het computerprogramma MoreLKS –dat als bedoeling had de introductie van minder gekende soorten te vergemakkelijken door middel van een software toepassing- werden eisen opgesteld voor bepaalde toepassingscategorieën in de grond- en waterbouw. Deze eisen werden echter tot op heden niet in het programma ingevoerd. Eisen zijn opgesteld voor een minimumniveau en voor een preferentieel niveau, en omvatten onder meer bepalingen naar duurzaamheid, densiteit, vervorming en bepaalde esthetische eisen. De volgende indeling werd gehanteerd: gebruik in GWW beschermingconstructie (geen verdere opdeling) Zoetwater omgeving

Niet in GWW beschermingsconstructies

mechanisch belast mechanisch onbelast

gebruik in GWW beschermingconstructie (geen verdere opdeling) Zoutwater omgeving

Niet in GWW beschermingsconstructies

mechanisch belast mechanisch onbelast

Niet in contact met water of grond

11

Duurzaam houtgebruik in de leefmilieuen infrastructuursector Nederlandse praktijkrichtlijn NPR 5493 ‘kwaliteitsrichtlijnen voor loofhout in weg- en waterbouwkundige werken’ (Nederland normalisatie-instituut, 2003) Deze praktijkrichtlijn verdeelt de toepassingen in weg- en waterbouwkundige werken in een achttal categorieën, en geeft hiervoor de eisen en toelaatbare ‘afwijkingen’ voor de geschiktheid van houtpartijen per toepassingscategorie. De volgende categorieën werden afgebakend: (1) loopdekken, (2) brugdekken, (3) constructiehout en wrijfhout, (4) damwanden en beschoeiingen, (5) horizontale leuningen, (6) beslagen palen, (7) gezaagde palen en (8) ronde palen. Naast de kwaliteitseisen die het onderwerp uitmaken van de NPR, staan in bijlage bij deze NPR ook meer algemene eisen (rond houtkwaliteit, sterkteeigenschappen, duurzaamheid, …) opgesomd die de selectie van minder gekende houtsoorten moet mogelijk maken. Werkgroep GWW - FSC Nederland (2000) FSC Nederland richtte in 2000 een werkgroep GWW op met als taak het identificeren van de relevante houteigenschappen die van minder gekende houtsoorten geweten moeten zijn opdat ze gebruikt kunnen worden in de grond- en waterbouw. Hiervoor werd een matrix opgesteld die voor bepaalde toepassingen (zoals sluisdeuronderdelen, damwanden, bruggen, …) de minimale houteisen weergeeft. De relevante houteigenschappen hadden betrekking op de duurzaamheid, de sterkte-eigenschappen, vervorming en scheurgevoeligheid en tenslotte bepaalde esthetische eisen. (bron: Sandra Mulder, FSC Nederland, niet gepubliceerd)

12


3.3 Overzichtstabel: normen per toepassingscategorie Gebaseerd op een aantal bestaande projecten (zie paragraaf 3.2) werd een matrix opgesteld die per toepassingscategorie welbepaalde eisen stelt aan houtsoorten opdat deze geschikt geacht worden voor gebruik binnen de toepassingscategorie in kwestie. Deze eisenmatrix staat weergegeven in Tabel 3.2. In een volgend hoofdstuk (Hoofdstuk 4) worden de verschillende relevante technische houteigenschappen in detail toegelicht, waarbij bijzondere aandacht gegeven wordt aan buitentoepassingen. MERK OP dat deze tabel enkel ontwikkeld is voor de selectie van niet-behandelde loofhoutsoorten voor gebruik in relevante toepassingen binnen de leefmilieuen infrastructuursector. De relevante toepassingen kunnen onderverdeeld worden in een van de vier toepassingscategorieën. De eisen werden opgesteld vertrekkende van de veronderstelling dat de toepassingen een lange levensduur beschoren zijn ( 15-20 jaar). De tabel kan niet gebruikt worden voor de selectie van naaldhoutsoorten en gemodificeerd hout (naaldhout of loofhout). • Onbehandelde naaldhoutsoorten vallen doorgaans sowieso uit de selectie, aangezien de eisen opgesteld zijn voor toepassingen met een lange levensduur. Naaldhoutsoorten zijn in het algemeen veel minder duurzaam (matig duurzaam tot niet duurzaam) en hebben doorgaans een veel lagere densiteit (<750 kg/m³ en vaak <600 kg/m³ ). • De tabel is ook niet geschikt voor de selectie van gemodificeerde houtsoorten, aangezien de houteigenschappen (waaronder de sterkte-eigenschappen) door dergelijke procédés niet eenduidig beïnvloed worden. De eisen zoals ze opgenomen staan in de eisenmatrix zullen hierbij onvoldoende zijn, aangezien ook niet nader bepaalde eigenschappen aan bepaalde eisen moeten voldoen. De gebruiksgeschiktheid van deze gemodificeerde houtproducten dient per product aangetoond te worden (door de producent en/of door onafhankelijk onderzoek). Een overzicht van het huidige aanbod aan gemodificeerde houtproducten staat weergegeven in Hoofdstuk 5. Zoals reeds blijkt in Tabel 3.2 en tevens in de uitleg rond de relevante houttechnische eigenschappen (zie Hoofdstuk 4), zijn een aantal parameters onderling sterk gecorreleerd. Hierdoor is het niet noodzakelijk om bij een toetsing van de geschiktheid alle opgesomde parameters te overlopen. De geschiktheidstoetsing kan gebeuren op basis van een beperkter aantal parameters, waarbij hier en daar nog een aantal bijkomende overwegingen genomen dienen te worden (Tabel 3.3). In Bijlage 8.4 is een stromingsschema opgenomen om de selectie van geschikte houtsoorten te vergemakkelijken, ook gericht op de opname van de noodzakelijke technische vereisten in de bestekken. Dit stromingsschema kan gebruik worden voor alle buitentoepassingen van hout in het kader van deze studie. Merk hierbij op dat in dit stromingsschema het gebruik van de eisenmatrix enkel ter sprake komt voor toepassingen met een lange beoogde levensduur.

13

Duurzaam houtgebruik in de leefmilieuen infrastructuursector Tabel 3.2. Technische vereisten voor hout in toepassingen binnen de leefmilieuen infrastructuursector

Natuurlijke duurzaamheid kernhout Resistentie mariene boorders2 Densiteit Schokbestendigheid3 (slagbreuksterkte) Draadverloop Janka-hardheid3 Resistentie tegen slijt3 Krimp4 Neiging tot vervorming bij drogen5 Gom of harsuitscheiding6 Neiging tot oppervlaktescheurtjes bij drogen6 Bewerkbaarheid7 1 2 3 4

5

6 7

CATEGORIE A Mechanisch belaste toepassingen in grond/watercontact voorkeur minimaal

CATEGORIE B Mechanisch belaste toepassingen zonder grond/watercontact voorkeur minimaal

CATEGORIE C Mechanisch onbelaste toepassingen met grond/watercontact voorkeur minimaal

CATEGORIE D Mechanisch onbelaste toepassingen zonder grond/watercontact voorkeur minimaal

voorkeur

minimaal

Klasse 1

Klasse 2

Klasse 2

Klasse 3

Klasse 1

Klasse 2

Klasse 2

Klasse 3

Klasse 1-2

Klasse 3

Zeer hoog in zout of brak water >750 kg/m³

Niet relevant

Niet relevant

Niet relevant

Niet relevant

Niet relevant

>600 kg/m³

>600 kg/m³

>600 kg/m³

>500 kg/m³

Niet relevant

Niet relevant

Niet relevant

Niet relevant

Geen eis

Geen eis

Geen eis Geen extra eis Geen extra eis

>750 kg/m³ Zeer hoog hoog Geen eis Geen extra eis Geen extra eis

Hoog in zout of brak water >600 kg/m³

Niet relevant

>750 kg/m³



Hoog in zout of brak water >750 kg/m³ Zeer hoog hoog Geen eis Geen extra eis Geen extra eis

5c

5c

matig

groot - matig

matig

matig

groot - matig

Geen eis

Zeer hoog

Zeer hoog



groot - matig

matig

groot - matig

matig5a

groot - matig

matig

groot - matig

Geen eis

Weinig beperkt6a

Weinig beperkt6a

Geen eis

Geen eis

Geen eis

Geen eis

Beperkt6a

Geen eis

Beperkt6a

Geen eis

Geen eis

Geen eis

Geen eis

Geen eis

5

5

Geveltimmerwerk1

Geen eis Geen extra eis Geen extra eis klein4a matig laag5b – matig Weinig zeer beperkt6a


Geen extra eis Geen extra eis

Geen extra eis Geen extra eis

matig

klein4b

matig4b

matig

laag5c

matig5c

Weinig beperkt6a

Geen uitscheiding

Geen uitscheiding

Geen eis

Beperkt6a

Beperkt6a

Beperkt

Beperkt

Geen eis

Goed

Geen eis

Goed

Goed

SKH publicatie : Beoordelingsgrondslag voor toepassingen in geveltimmerwerk; eisen en bepalingsmethodes. Deze selectiecriteria staan opgenomen ter illustratie. De resistentie tegen mariene boorders is enkel van toepassing bij contact met zout of brak water. Hiervoor wordt verwezen naar de technische fiches en het overzicht in paragraaf 4.1.2. De schokbestendigheid, de resistentie tegen slijt en de Janka-hardheid zijn ongeveer rechtevenredig met de densiteit, en worden gedekt door de dichtheidsvereiste. Krimp: de toetsing gebeurt op basis van de totale tangentiale krimp als volgt Klein : <5,5% - Matig : 5,5-8,0% - Groot : >8,0% a. Voor welbepaalde fijnere toepassingen is een beperkt krimpgedrag aangewezen (vb fijn afgewerkt buitenmeubilair) b. Krimpeisen voor geveltimmerwerk worden niet beoordeeld op basis van de hier voorgestelde toetsing. Vervorming: de toetsing gebeurt op basis van het verschil tussen de totale tangentiale en totale radiale krimp als volgt: Klein : <1,2% - Matig: 1,2-2,7% - Groot : >2,7% a. Voor bepaalde toepassingen zoals brugdekken en terrasplanken (lage tot) matige vervormingseigenschappen aangewezen. b. Voor welbepaalde fijnere toepassingen is een beperkt krimpgedrag aangewezen (vb fijn afgewerkt buitenmeubilair) c. Neiging tot vervorming voor geveltimmerwerk worden niet beoordeeld op basis van de hier voorgestelde toetsing. Esthetische eisen die de geschiktheid van een houtsoort voor welbepaalde toepassingen mogelijk kunnen beïnvloeden a. Toepassingsafhankelijk: kan van belang zijn bij toepassingen met bepaald esthetisch karakter Zie opmerkingen onder 4.2.4

14

Duurzaam houtgebruik in de leefmilieuen infrastructuursector Tabel 3.3. Beknopte tabel (zie ook Bijlage 8.4).

Natuurlijke duurzaamheid kernhout Resistentie mariene boorders2 Densiteit Krimp4 Neiging tot vervorming bij drogen5 2-5

CATEGORIE A Mechanisch belaste toepassingen in grond/watercontact voorkeur minimaal

CATEGORIE B Mechanisch belaste toepassingen zonder grond/watercontact voorkeur minimaal

CATEGORIE C Mechanisch onbelaste toepassingen met grond/watercontact voorkeur minimaal

CATEGORIE D Mechanisch onbelaste toepassingen zonder grond/watercontact voorkeur minimaal

Klasse 1

Klasse 2

Klasse 2

Klasse 3

Klasse 1

Klasse 2

Klasse 2

Klasse 3



Niet relevant

Niet relevant

Niet relevant

>750 kg/m³


Niet relevant

>750 kg/m³


>600 kg/m³

matig

groot - matig

matig

groot - matig

matig

groot - matig

matig

groot - matig

matig5a

groot - matig

matig

groot - matig

>600 kg/m³ klein4a matig laag5b – matig

matig matig

Voor verduidelijking zie opmerkingen bij Tabel 3.2.

15


4. HOUTTECHNISCHE KARAKTERISTIEKEN Een goede kennis van de eigenschappen en karakteristieken van een bepaalde houtsoort is van essentieel belang om deze houtsoort ‘juist’ te kunnen gebruiken in een welbepaalde toepassing. Maar welke houteigenschappen zijn nu juist de belangrijkste? Voor toepassingen in de leefmilieuen infrastructuursector staan deze gegevens in Tabel 3.2. In dit deel zullen de daar vermelde houteigenschappen in detail besproken worden, met speciale aandacht naar gebruik in de leefmilieuen infrastructuursector.

4.1 Natuurlijke duurzaamheid De natuurlijke duurzaamheid geeft een indicatie voor de weerstand van een houtsoort tegen (definitie Houtvademecum): • biologische aantasting door levende organismen zoals schimmels, insecten, termieten en houtaantastende organismen in zeewater (mariene boorders) • fysische aantasting door vocht en stralingsenerie • mechanische aantasting door slijtage en breuk • chemische aantasting3 door zuren, basen en UV-licht Hierbij is in het algemeen voornamelijk de eerste categorie van belang, en in het bijzonder de weerstand tegen schimmels (paragraaf 4.1.1) en insecten. Voor toepassingen in mariene constructies is ook de resistentie tegen mariene boorders (paalwormen) zeer belangrijk (paragraaf 4.1.2). De natuurlijke duurzaamheid wordt voornamelijk bepaald door de inhoudsstoffen, de chemische samenstelling van het hout, de anatomische structuur en het wateropnemend vermogen. Deze laatste wordt grotendeels bepaald wordt door de eerste drie. Bij sommige soorten zijn grote hoeveelheden inhoudstoffen afgezet, die bovendien soms een fungicidewerking of insecticidewerking hebben. In spinthout komen dergelijke stoffen niet of nauwelijks voor, waardoor spinthout nooit een hoge natuurlijke duurzaamheid heeft. Tenslotte speelt de mate en de snelheid van wateropname ook een belangrijke rol, waarbij weinig opname of een trage opname de duurzaamheid verhogen. Scheurvorming leidt tot een verhoogde wateropname (en mogelijke uitspoeling van inhoudstoffen), waardoor de natuurlijke weerstand vermindert. De weerstand van houtsoorten wat betreft biologische aantasting wordt als volgt weergegeven: • Resistentie tegen schimmels: alle houtsoorten zijn ingedeeld in duurzaamheidsklassen (zie verder). • Resistentie tegen insecten: dit wordt weergegeven via een ja/nee systeem. Doorgaans zijn de houtsoorten met een resistentie tegen schimmels in duurzaamheidsklasse 3 of hoger, ook resistent tegen insecten. Aantasting door insecten en resistentie hiertegen is vooral belangrijk bij toepassingen zoals buitenschrijnwerk en constructiehout. Voor buitentoepassingen is deze

3

Chemische aantasting kan van belang zijn in zeewater of in water dat door chemische verontreiniging een agressieve werking kan uitoefenen (Kickken, 2000).

16


•

resistentie minder relevant, temeer gezien de gebruikte soorten minstens in duurzaamheidsklasse 3 (qua schimmelresistentie) thuishoren. Resistentie tegen mariene boorders: dit wordt weergegeven via een ja/nee systeem (zie verder).

De beschikbare gegevens rond natuurlijke duurzaamheid van houtsoorten staan opgenomen op de technische fiches in bijlage. 4.1.1 Natuurlijke duurzaamheid: houtaantasting door schimmels Hout in vochtige omstandigheden staat bloot aan schimmelaantasting. De omstandigheden waarin het hout verkeert en de mate van blootstelling aan vocht bepalen het risico op schimmelaantasting. In de NEN-EN 335-1 zijn 5 risicoklassen gedefinieerd (Tabel 4.1). In de risicoklassen zijn de bevochtigingsgraad en het houtvochtgehalte de bepalende factoren. In Tabel 4.2 wordt de indeling in duurzaamheidsklassen weergegeven. Merk op dat scheuren en barsten die mogelijk ontstaan bij krimp of zwelgedrag schimmelaantasting kunnen bevorderen. Tabel 4.1. Toepassingen ingedeeld in risicoklassen, met gerelateerde duurzaamheidsklassen Risicoklasse 1

Toepassingen binnen de leefmilieuen infrastructuursector

2

Toepassing

Geen grondcontact Beschut en droog Geen grondcontact Beschut met geringe kans op nat worden

Bevochtigingsgraad

Houtvochtgehalte

permanent droog

altijd < 20%

incidentele blootstelling aan vocht

Incidenteel, kortdurend > 20%

3

Geen grondcontact Onbeschut (weer en wind)

regelmatige blootstelling aan vocht

Regelmatig, kortdurend > 20%

4

Contact met zoet water of grond

altijd blootgesteld aan vocht

altijd > 20%

5

In contact met zout water

altijd blootgesteld aan zout water

altijd > 20%

Voorbeelden

- binnenschrijnwerk - vloerbalken - buitenschrijnwerk met structurele bescherming - houtskeletbouw - buitenschrijnwerk zonder structurele bescherming - brugdekken - schuttingspalen - damwanden - havenwerken - steigers - golfbrekers

Tabel 4.2. Indeling in duurzaamheidsklassen4 Klasse Duurzaamheid Geschatte levensduur I Zeer duurzaam Meer dan 25 jaar II Duurzaam 25-15 jaar III Matig duurzaam 15-10 jaar IV Weinig duurzaam 10-5 jaar V Niet duurzaam Minder dan 5 jaar

De toepassingen binnen de leefmilieuen infrastructuursector die opgenomen zijn in deze studie bevinden zich in de risicoklassen 3 tot 5. Een klassering van de opgenomen houtsoorten volgens duurzaamheid staat opgenomen in Bijlage 8.5.

4

De aangegeven levensduur werd bepaald door de gemiddelde levensduur van een paaltje met afmetingen 50 x 50 mm in grondcontact en is dus indicatief.

17

Vereiste duurzaamheid 25j 10j I-V

I-V

I-III

I-IV

I-III

I-IV

I

I-III

I

I-II

Duurzaam houtgebruik in de leefmilieuen infrastructuursector Voor een toepassing binnen risicoklasse 3 die een lange levensduur (25 jaar) moet kennen, zal het hout minstens duurzaamheidsklasse III moeten hebben. Bij gebruik van hout met een duurzaamheidsklasse III dient men echter te zorgen dat vochtige toestanden zo goed mogelijk vermeden worden. Dit kan door middel van bepaalde technische maatregelen of constructieaanpassingen (geen capillaire naden, vermijden stagnerend water door goede afwatering, geen vuilophoping, geen plantengroei, …). Wanneer vochtige toestanden niet vermeden kunnen worden, wordt best hout uit een hogere duurzaamheidsklasse gebruikt. Voor verschillende toepassingen kan men mits doordacht ontwerpen het blootstellingsniveau (en dus het risico) terugdringen. Hieromtrent bestaan reeds een aantal interessante rapporten zoals onder meer deze: - CUR 213 Duurzaam detailleren in de GWW-sector: “duurzaam detailleren in hout”. Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat, Dienst Weg- en Waterbouwkunde en Bouwdienst (Nederland). - Houtsoorten voor de waterbouw – Classificatie van aansluitdetails naar risicoklasse. Ingenieursbureau Boorsma BV (in opdracht van FSC Nederland). Indien de constructie of het onderdeel van de constructie in contact staat met zoet water of met grond (risicoklasse 4), dan is voor een lange levensduur hout noodzakelijk met duurzaamheidsklasse I. Indien de toepassing of het onderdeel van de toepassing in contact staat met zout water (risicoklasse 5) moet de houtsoort bovendien ook resistent zijn tegen mariene boorders (zie 4.1.2). 4.1.2 Mariene boorders In toepassingen waar blootstelling aan mariene boorders reëel is, dient de gebruikte houtsoort resistent te zijn tegen aanvallen van mariene boorders (zie Tabel 4.3). De resistentie tegen mariene boorders wordt bepaald door het siliciumgehalte van het hout: hoe hoger, hoe beter. Tot de mariene boorders horen alle dieren die in hout boren en in een marien milieu leven. In onze streken bestaan deze boorders vooral uit paalwormen en gribbels. Mariene boorders komen voor in water met een zoutgehalte van minstens 7‰ en een temperatuur van minstens 5°C (DWW, 1999). Ook moet de waterkwaliteit van een redelijk niveau zijn, en moet er hout beschikbaar zijn waarin ze kunnen boren. Bij een verbetering van de waterkwaliteit, kan verwacht worden dat ze terug meer gaan voorkomen (DWW, 1999). Paalwormen (Teredo navalis) zijn wormachtige dieren met een week lichaam dat in onze streken tot 60cm lang kan worden. Hoewel hun uitzicht dit niet meteen doet denken, behoren ze tot de familie der Mosselen. Net zoals mosselen beschikken ze over een schelp, die echter sterk gereduceerd is tot een soort boorkop. Met behulp van deze boorkop graven ze tunnels uit in hout, waarbij het houtboorsel als voedsel dient. De tunnelwand wordt met kalk bekleed en geeft zo bescherming aan de paalworm. De paalworm zal zijn leven lang in de tunnel blijven, en zich voortplanten door het uitstoten van larven of geslachtscellen (DWW, 1999; TRADA, 1974). Gribbels (Limnoria lignorum, L. quadripuncata) behoren tot de kreeftachtigen. Deze dieren zijn hoogstens 5 mm lang. Ze graven een tunnel uit in het hout met behulp van hun kaken, voeden zich met het geknaagde hout en leven in de tunnel. Een aangevreten paal vertoont gelijkenissen met de vorm van een zandloper. Ze 18

Duurzaam houtgebruik in de leefmilieuen infrastructuursector verplaatsen zich in het zout en brak water van het ene stuk hout naar het andere, en kunnen hierdoor zeer grote schade aanrichten (DWW, 1999; TRADA, 1974). Gribbels en paalwormen zijn enkel preventief te bestrijden, door een juiste materiaalkeuze te maken of door bepaalde constructievereisten in acht te nemen. Constructiegedeeltes die niet of nauwelijks in contact komen met water (opspattend water) of gedeeltes die enkel in de winter in contact komen met water (onder de 5°C) moeten niet resistent zijn tegen boorders. Ook hout dat meer dan 25 cm onder de waterbodem zit moet niet resistent zijn, aangezien hier te weinig zuurstof aanwezig is. Tabel 4.3. Overzicht paalwormresistente soorten (TRADA, ATIBT) Soort Resistent Alep Azobé Basralocus Billian Cumaru Demerara groenhart Jarana - Manbarklak Jarrah Kapur Malagangai Malas - Aranga Okan Pynkado Tali Tembusu Ulin - Belian Resistent (matig) Bangkirai - Balau Bilinga Chengal Keruing Kotibé - Danta Massaranduba Teak

Botanische naam Desbordesia glaucescens Lophira alata Dicorynia guianensis Eusideroxylon zwageri Dipteryx spp. Ocotea rodiei Eschweilera spp Eucalyptus marginata Dryobalanops spp. Eusideroxylon malagangai Homalium spp. Cyclicodiscus gabunensis Xylia dolabriformis Erythrophleum spp. Fagraea spp. Eusideroxylon zwageri

Soort Botanische naam Resistent (vermoedelijk)* Acapu - Bruinhart Vouacapoua spp. Afzelia - Doussié Afzelia spp. Cupiuba - Kopie Goupia glabra Iatandza - Albizia Albizia spp. Keranji Dialium spp. Kulim - Bawang hutan Scorodocarpus borneensis Louro amarelo Cordia spp., Aniba spp. Moabi Baillonelle toxisperma Movingui Distemonanthus benthamianus Padoek, Afrikaans Pterocarpus soyauxii Resak Vatica spp., Cotylelobium spp. Sangre de toro Licania spp. Sougué Parinari excelsa Sucupira vermelho Andira spp. * Bevestiging noodzakelijk (praktijkproeven, vakliteratuur, …)

Shorea spp. Nauclea spp. Neobalanacarpus heimii Dipterocarpus spp. Nesogordonia spp. Manilkara spp. Tectona grandis

DUURZAAMHEID EN BUITENTOEPASSINGEN Voor toepassingen die blootgesteld staan aan grondcontact of watercontact, dient minimaal hout met duurzaamheidsklasse II gebruikt te worden indien men een lange levensduur vooropstelt. Houtsoorten met duurzaamheidsklasse I gaan uiteraard langer mee. Bij toepassingen in contact met zout of brak water, dient de gebruikte houtsoort ook resistent tegen mariene boorders te zijn. Voor buitentoepassingen die niet in contact staan met grond of water, wordt bij voorkeur duurzaamheidsklasse I of II gebruikt. Indien bepaalde technische aanpassingen in acht genomen zijn, kan ook hout met duurzaamheidsklasse III gebruikt worden.

19


4.1.3 Houtverduurzaming en houtmodificatie Houtverduurzaming en houtmodificatie zijn industriële processen die als doel hebben bepaalde houteigenschappen te verbeteren, voornamelijk wat betreft duurzaamheid. Bij houtverduurzamingsprocessen wordt gebruikt gemaakt van chemische producten die de duurzaamheid van het hout verhogen. Aangezien deze processen/producten geen deel uitmaken van deze studieopdracht, wordt hier niet verder op ingegaan. Bij houtmodificatie wordt de structuur van de aanwezige stoffen in het hout gewijzigd. Dit kan gebeuren via thermische of chemische processen. Een aantal van deze producten zijn reeds gecommercialiseerd en hebben hun weg naar de markt gevonden. Thermisch behandeld hout van PlatoWood (Nederland), Thermowood en Stellac (Finland) is reeds op de markt aanwezig. Chemisch behandeld hout door middel van het furfurylatieproces5 van VisorWood en Kebony (Noorwegen) is eveneens te verkrijgen. Andere modificatietechnieken zoals acetylering6 zullen binnenkort mogelijk de markt bereiken. In een volgend hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van het huidige aanbod aan gemodificeerde houtproducten voor buitentoepassingen. In Hoofdstuk 5 zal dieper ingegaan worden op gemodificeerde houtproducten en hun toepassingen.

5

Bij furfurylatie wordt hout behandeld met een mengsel van chemicaliën (afkomstig van suikerriet en maïskolven) die bij verwarming een polymerisatiereactie met de bestanddelen van het hout ondergaan. 6 Bij acetylering worden de hydroxylgroepen van het hout vervangen door acetylgroepen tijdens de behandeling van het hout met azijnzuuranhydride.

20


4.2 Densiteit en gerelateerde eigenschappen 4.2.1 Densiteit De densiteit of volumieke massa van een stof is de massa van die stof per volumeeenheid van die stof. Men spreekt van volumieke massa omdat voor een stof als hout het volume niet enkel betrekking heeft op de hoeveelheid houtstof zelf, maar ook op de in het hout voorkomende holten. Deze holten zijn celholtes en ruimtes tussen de cellen, en ze zijn gevuld met water, inhoudstoffen of lucht. Aangezien een gedeelte van het volume door water ingenomen kan worden, is het belangrijk om steeds aan te geven voor welk vochtgehalte de volumieke massa uitgedrukt is. De volumieke massa geeft reeds een idee over de sterkte van het hout: zwaarder hout is sterker dan lichter hout. Merk hierbij op dat deze bepaling echter maar algemeen is, aangezien binnen een soort en zelfs binnen een individuele boom verschillen kunnen optreden. 4.2.2 Hardheid Houtsoorten dienen voldoende hard te zijn indien ze weerstand moeten bieden aan mechanische beschadiging. Hardheid wordt doorgaans gedefinieerd als ‘jankahardheid’. De Janka-hardheid is de kracht die nodig is om een gladde stalen bol met een diameter van 11.824 mm (en een oppervlakte van 100 mm²) tot precies zijn helft in het hout te drukken. Aangezien de Janka hardheid ongeveer rechtevenredig is aan de densiteit, worden eisen in verband met hardheid, die vereist zijn voor de vooropgestelde toepassingen, reeds voldoende gedekt door de eisen qua densiteit zoals deze vermeld staan in de Tabel 3.2. 4.2.3 Resistentie tegen slijt De resistentie tegen slijt hangt sterk samen met de twee voorgaande eigenschappen, zijnde densiteit en hardheid. Soorten met een voldoende hoge densiteit en hardheid zijn meer bestendig tegen slijtage. Bij toepassingen die gevoelig kunnen zijn aan slijtage (bijvoorbeeld vloerdelen), zijn de eisen die gesteld zijn aan densiteit reeds voldoende (bij mechanisch belaste toepassingen wordt immers een densiteit van minstens 750 kg/m³ vereist). 4.2.4 Bewerkbaarheid Net zoals bepaalde andere parameters hangt de ‘bewerkbaarheid’ van een houtsoort in zeer grote mate samen met de densiteit van een houtsoort. Hierbij geldt de eenvoudige wet dat een zwaardere houtsoort uiteraard moeilijker te bewerken valt. Een bijkomende factor is de aanwezigheid van bepaalde inhoudsstoffen, waarvan sommigen (zoals de siliciuminhoud of met andere woorden het kiezelgehalte) de bewerkbaarheid kunnen bemoeilijken. Zwaardere houtsoorten met bepaalde inhoudsstoffen kunnen bijgevolg een afstompende werking hebben op gereedschappen. Echter, dit vormt mits gebruik van aangepaste gereedschappen, geen belemmering of hinder voor het gebruik van deze houtsoorten binnen de leefmilieuen infrastructuursector.

21

Duurzaam houtgebruik in de leefmilieuen infrastructuursector DENSITEIT EN BUITENTOEPASSINGEN Voor buitentoepassingen die waarschijnlijk blootgesteld zijn (of kunnen zijn) aan een zware mechanische belasting, dient het hout een dergelijke belasting aan te kunnen, of met andere woorden voldoende zwaar te zijn. Er wordt dan ook geëist dat de gebruikte houtsoorten een densiteit hebben van minstens 750kg/m³. Andere onbelaste buitentoepassingen moeten uiteraard ook voldoende stevig zijn, maar de eis is minder streng. Bij dergelijke toepassingen wordt geëist dat de gebruikte houtsoorten een densiteit hebben van minstens 600kg/m³. De Janka-hardheid en de resistentie tegen slijt zijn beide parameters die evenredig zijn aan de densiteit. De densiteitseis op zich dekt bijgevolg reeds de eventuele eisen wat betreft deze twee parameters. De bewerkbaarheid vormt geen beperking naar het gebruik van bepaalde houtsoorten. Voor moeilijk te bewerken houtsoorten dient men uiteraard aangepast gereedschap te gebruiken.

22


4.3 Sterkte-eigenschappen 4.3.1 Sterkte-eigenschappen De mechanische eigenschappen of sterkte-eigenschappen van hout geven aan in welke mate het hout weerstand biedt aan uitwendige krachten. Dergelijke eigenschappen zijn sterk gerelateerd aan de houtkwaliteit (voornamelijk het voorkomen van knopen en onregelmatigheden) en de volumieke massa. Door deze uitwendige krachten worden spanningen in en vervormingen van het hout veroorzaakt. Indien de inwendige spanningen ten gevolge van uitwendige krachten de sterkte van het hout overschrijden, zal het hout bezwijken. 4.3.2 Schokbestendigheid - slagbreuksterkte De schokbestendigheid van een houtsoort geeft aan in welke mate een houtsoort een plotse mechanische belasting kan weerstaan. De parameter ‘slagbreuksterkte’ wordt hiervoor vaak als indicatie aanzien. In de testmethode laat men een hamer (of lading) plotseling op het testhout vallen, waardoor bij verhoging van de impact het breekpunt bepaald kan worden. Hoe hoger deze waarde, hoe meer resistent een houtsoort is tegen een plotse belasting. Uiteraard is deze eis van groot belang in toepassingen die een mechanische belasting ondervinden, waarvoor de schokbestendigheid hoog (categorie B) tot zeer hoog (categorie A) moet zijn. De eis op vlak van densiteit in deze twee categorieën is echter dermate hoog (>750 kg/m³) dat de houtsoorten die in aanmerking komen zonder problemen aan de eis voor schokbestendigheid voldoen. Voor onbehandelde loofhoutsoorten is het dus niet nodig om een bijkomende eis te formuleren of af te toetsen. In de technische fiches staat de slagbreuksterkte ter informatie opgenomen voor de houtsoorten waarvoor deze informatie beschikbaar was. Merk tenslotte op dat voor gemodificeerde houtsoorten bij gebruik in mechanisch belaste toepassingen de slagbreuksterkte een belangrijke indicatie kan vormen voor de geschiktheid, aangezien het een factor is die sterk kan afnemen door de behandeling. 4.3.3 Elasticiteit De uitwendige krachten kunnen van verschillende aard zijn, namelijk buigkrachten, trekkrachten, drukkrachten en schuifspanningen. Buigspanningen ontstaat bij een belasting loodrecht op de lengterichting. Naast schuifspanningen in het hout, worden hierbij trekspanningen aan de ene zijde en drukspanningen aan de andere zijde opgewekt. Trekspanningen en drukspanning kunnen ook ontstaan wanneer hout over zijn lengterichting respectievelijk wordt uitgerekt of samengedrukt. Schuifspanningen ontstaan wanneer een bepaald deel van het hout de neiging vertoont af te schuiven langs een aangrenzend deel van het hout. Elasticiteitsmoduli zijn materiaalconstanten die de relatie tussen de uitgeoefende krachten en de daardoor veroorzaakte vervormingen weergeven. Ze zijn dus een maat voor de weerstand tegen vervormingen door uitgeoefende krachten en worden uitgedrukt als de spanning (in N/mm²) die nodig is om een bepaalde specifieke verlenging (of verkorting) te bekomen. Al naargelang de richting van de inwerkende krachten kunnen deze elasticiteitsmoduli soms aanzienlijk verschillen. 23


Hout dat wordt belast zal een specifiek gedrag vertonen, dat qua patroon gelijkaardig is voor alle houtsoorten, maar kwantitatief wel verschilt. Hierbij speelt mee of de belasting van korte duur is, of eerder van lange duur. Bij een kortstondige toenemende belasting zal de vormverandering eerst rechtevenredig zijn met deze toenemende belasting. Vanaf een bepaalde belasting zal echter de vervorming sneller toenemen. Indien de belasting nog verder toeneemt zal breuk optreden. Hout vertoont een elastisch gedrag tot aan een belasting die iets hoger ligt dan de proportionaliteitsgrens. Na een belasting onder deze elasticiteitsgrens zal het hout steeds terugkeren naar zijn oorspronkelijke vorm, al dan niet vertraagd (vertraagde elasticiteit). Wanneer echter de belasting groter was dan deze bij de elasticiteitsgrens zal er wel een blijvende vervorming zijn. Het hier beschreven gedrag is enkel geldig voor kortstondige belastingen. Bij langdurige belasting gedraagt hout zich anders. Hoewel de sterkte-eigenschappen belangrijk zijn bij constructies, vormen ze in het kader van de toepassingen binnen deze studie, zelden een beperkende factor. Immers, aangezien de geschikte soorten doorgaans een hoge densiteit hebben, zijn ze ook doorgaans voldoende sterk. De sterkte-eigenschappen spelen wel een rol bij het bepalen van de nodige secties bij constructiedoeleinden. STERKTE-EIGENSCHAPPEN EN BUITENTOEPASSINGEN Hoewel de sterkte-eigenschappen (zoals bijvoorbeeld de elasticiteit of schokbestendigheid) belangrijk zijn bij constructies, vormen ze in het kader van de toepassingen binnen deze studie, geen beperkende factor. Immers, aangezien de geschikte soorten doorgaans een hoge densiteit hebben, voldoen ze. Uiteraard dient bij constructiedoeleinden in functie van de beoogde belasting de nodige secties en afmetingen bepaald te worden, aan de hand van de sterkte-eigenschappen van de houtsoort.

24


4.4 Hout en vocht Het vochtgehalte van hout wordt bepaald door de massa water die het hout bevat. Het vochtgehalte wordt uitgedrukt als een percentage van de droge massa of gewicht van het hout, en varieert ruwweg tussen 60% (zware houtsoorten met weinig tussenruimte en veel houtstof) en 200% (lichte houtsoorten met grote celholten en weinig houtstof) bij vers gezaagd hout. Het aanwezige vocht in hout kan bestaan uit vrij water en gebonden water. Vrij water kan voorkomen in de celholtes en in ruimtes tussen de cellen. In de celstructuren (celwanden) komt gebonden water voor (er is een binding tussen de watermoleculen en de OH-groepen van de cellulose). Wanneer hout begint te drogen, zal eerst het vrij water verdampen uit de celholtes en de wanden van het houtoppervlak. Dit vrij water wordt vervangen door vrij water uit dieper gelegen lagen tot op het moment dat er geen vrij water meer aanwezig is in het hout. Wanneer al het vrije water uit het hout verdwenen is, maar de celwanden nog volledig verzadigd zijn met het gebonden water, dan bevindt het hout zich op zijn vezelverzadigingspunt. Wanneer het hout nog verder droogt, krimpt de celwand en zal dit de fysische en mechanische eigenschappen van het hout veranderen. Het vezelverzadigingspunt schommelt qua houtsoort tussen ongeveer 20 en 36%. Het houtvochtgehalte zal zich steeds in evenwicht stellen met zijn omgeving, meer bepaald met de lucht die het hout omringt. Het evenwichtsvochtgehalte in het hout hangt af van de relatieve luchtvochtigheid. Wanneer de relatieve luchtvochtigheid verandert, zal op termijn het evenwichtsvochtgehalte van het hout veranderen. Het vochtgehalte van hout in de buitenlucht wordt dus beheerst door de weersomstandigheden als ook door de snelheid waarmee de houtsoort water opneemt of afgeeft. Veranderingen in houtvochtgehalte hebben ook een effect op de vorm en vormveranderingen van het hout (krimp-zwelgedrag, vervormingen, …). 4.4.1 Krimpen en zwellen Het wateropnemend/-afnemend vermogen heeft niet alleen invloed op het houtvochtgehalte, maar ook op het krimpen zwelgedrag en mogelijke scheurvorming. Immers, bij vochtverlies onder het vezelverzadigingspunt zal hout gaan krimpen. Omgekeerd, wanneer droog hout vocht zal opnemen, zal het hout gaan zwellen. Onder invloed van veranderingen in relatieve luchtvochtigheid zal hout dus gaan krimpen en zwellen, of met andere woorden gaan ‘werken’. Houtsoorten met een groter krimpen zwelgedrag, zullen uiteraard ook meer werken. Ook het vochttraject dat gevolgd wordt bij een welbepaalde verandering in relatieve luchtvochtigheid verschilt. Het vochttraject is houtsoortgebonden en wordt bepaald door het evenwichtsvochtgehalte bij een bepaalde temperatuur en door de ongelijke snelheid van vochtopname of vochtverlies ten gevolge van de houtstructuur. Om inzicht te verkrijgen in het verwachte werken van hout onder bepaalde gebruiksomstandigheden is het noodzakelijk dat men de schommelingen in relatieve luchtvochtigheid kent, het bijhorende vochttraject dat het hout zal doorlopen en de krimp en zwelling van het hout (eventueel per percentage vochtgehalte).

25

Duurzaam houtgebruik in de leefmilieuen infrastructuursector Voor buitentoepassingen, die blootgesteld staan aan weer, wind en omgeving, zijn de krimpcijfers van ‘verse toestand’ tot een houtvochtgehalte van 12% relevant (‘luchtdroog hout’). Echter, aangezien slecht voor een beperkt aantal houtsoorten deze gegevens in de literatuur beschikbaar zijn, wordt de toetsing van de krimp en vervorming in het kader van deze studie gebaseerd op de totale krimpcijfers. Voor houtsoorten waarvan de krimpgegevens tussen verse toestand en luchtdroge toestand beschikbaar waren, staan deze ook opgenomen in de technische fiches. In Bijlage 8.6 wordt een overzicht gegeven van de beschikbare krimpcijfers per houtsoort. Het krimpgedrag wordt getoetst op basis van de totale tangentiale krimp7. Hierbij wordt de volgende indeling gehanteerd: • ‘Klein’ : totale tangentiale krimp <5,5% • ‘Matig’ : 5,5 totale tangentiale krimp 8,0% • ‘Groot’ : totale tangentiale krimp >8,0% Ter informatie: voor buitenschrijnwerk gelden ‘speciale’ omstandigheden. Normaal gesproken is er geen direct contact tussen het hout en vloeibaar water, ofwel omdat het hout geschilderd is, ofwel omdat een dakoversteek of andere bescherming het hout afschermt. De stabiliteit van hout is een bepalende factor voor de geschiktheid voor gebruik in buitenschrijnwerk. Een indicatie hiervoor wordt gegeven door de cijfers voor het zogenaamde ‘werken van hout’. Dit wordt gedefinieerd als de vormverandering van het hout onder invloed van een verandering in de luchtvochtigheid van de lucht waarin het hout zich bevindt. In de lengterichting zal hout praktisch niet werken, echter wel in radiale en tangentiale richting (dos en kwartiers), waarbij uiteraard de eigenschappen van het hout de mate van werken bepalen. Hout zal des te stabieler zijn naarmate het werken in radiale8 en tangentiale richting klein is, EN het verschil tussen deze twee eveneens beperkt is (vormverandering). Om de mogelijke geschiktheid van hout voor gebruik in buitenschrijnwerk te beoordelen, worden –indien beschikbaar in de literatuur- in de technische fiches ook gegevens opgenomen voor het werken van hout (krimpcijfers tussen relatieve luchtvochtigheid van 90 en 60%). Merken we hier bijkomend op dat de stabiliteit van hout eveneens mee bepaald wordt door de afmetingen (dimensies) van het stuk hout in kwestie, door het draadverloop, de af/aanwezigheid van droogspanningen en de snelheid waarmee de houtsoort vocht opneemt. Voor buitenschrijnwerk (zeker ramen en deuren) moeten de eisen qua stabiliteit streng zijn, waarbij ook het uitvoeren van een praktijkproef gerechtvaardigd is.

Tot welk houtvochtgehalte moet hout nu gedroogd worden? Dit hangt uiteraard af van de beoogde toepassing. Hout voor waterbouwkundige doeleinden hoeft niet gedroogd te worden (luchtdroog). Wanneer de toepassing bedoeld is voor een drogere omgeving, zoals bijvoorbeeld onder dak of binnenshuis, dan zal het hout uiteraard wel gedroogd moeten worden. 4.4.2 Neiging tot vervorming tijdens drogen Het krimpen zwelgedrag van hout is niet hetzelfde in alle richtingen van het hout. In axiale richting, volgens de lengteas van het hout en de ligging van de houtvezels, is dit gedrag in de praktijk meestal verwaarloosbaar. Loodrecht op de vezelrichting is de krimp echter veel groter, waarbij in tangentiële richting (evenwijdig aan de groeiringen) het hout ongeveer dubbel zoveel krimpt of zwelt in vergelijking met de 7 8

Tangentiale richting = richting evenwijdig aan de groeiringen. Radiale richting = richting van de stralen (loodrecht op de groeiringen)

26

Duurzaam houtgebruik in de leefmilieuen infrastructuursector radiale richting (volgens de houtstralen). Deze verhouding of verschil tussen de varieert echter aanzienlijk voor verschillende houtsoorten. Als gevolg van deze ongelijke vormverandering ontstaan spanningen die het hout doen kromtrekken (bij dun hout) of doen barsten (bij dikker hout). Bij dik hout vergroot de kans op barsten bovendien nog doordat de buitenkant vlugger droogt dan de binnenkant. Dergelijke vormveranderingen en scheuren treden uiteraard het meest op bij houtsoorten waarbij de vormverandering groot is of waarbij het verschil tussen de vormveranderingen in tangentiële en radiale richting groot is. De eisen naar krimp en vervorming zoals opgenomen in Tabel 3.2 zijn niet streng. Bepaalde houtsoorten met een hoger krimp en vervormingsgedrag kunnen bijgevolg ook kromtrekken. Voor de meeste relevante toepassingen binnen de leefmilieuen infrastructuursector vormt dit echter geen probleem. Indien dit gedrag echter niet gewenst is (bijvoorbeeld in bepaalde toepassingen) moet een soort gekozen worden met een lage krimp en een lage vervorming. De ‘neiging tot vervorming bij drogen’ wordt getoetst op basis van het verschil tussen de totale tangentiale krimp en de totale radiale krimp. Hierbij wordt de volgende indeling gehanteerd: • ‘Klein’ : verschil <1,2% • ‘Matig’ : 1,2 verschil 2,7% • ‘Groot’ : verschil >2,7% Hierbij kan eveneens de doorlaatbaarheid van het hout een belangrijke parameter zijn. Immers, een slechte doorlaatbaarheid leidt tot grote vochtverschillen binnen het hout, met gevaar voor scheurvorming. Voor houtsoorten met hoge krimpcijfers en een groot verschil tussen tangentiële en radiale krimp wordt bij gebruik in bepaalde toepassingen best kwartiers gezaagd hout aangewend. Bij het drogen van hout dient men zeer strikt rekening te houden met dit verschijnsel, en altijd trachten het hout zeer gelijkmatig te drogen. 4.4.3 Oppervlakkige scheurtjes bij het drogen Bepaalde houtsoorten vertonen in meer of mindere mate de neiging tot het vormen van kleine oppervlakkige scheurtjes bij het drogen. Deze scheurtjes doen niks af aan de kwaliteit van de houtsoort (naar sterkte en/of duurzaamheid), maar kunnen wel op esthetisch vlak van belang zijn zoals bij bepaalde toepassingen in categorie B (bijvoorbeeld terrasplanken) of in categorie D (buitenmeubilair). HOUTVOCHTGEHALTE EN BUITENTOEPASSINGEN Voor het merendeel van de toepassingscategorieën (categorie A, B en C) worden qua krimp en vervorming geen strenge eisen gesteld. Enkel in toepassingscategorie D (zoals onderdelen buitenmeubiliair) en voor een aantal meereisende toepassingen in categorie B (zoals brugdekken of terrasplanken) kunnen eigenschappen qua krimp en vervorming een beperking met zich meebrengen. Het is aan de opdrachtgever om eventueel bijkomende eisen hieromtrent te specificeren.

27


4.5 Esthetische eigenschappen 4.5.1 Gom of harsuitscheiding Bepaalde houtsoorten bevatten gomachtige of harsachtige inhoudsstoffen die onder bepaalde omstandigheden vrij kunnen komen (vb Keruing, Walaba). Hoewel deze vrijgave geen nefaste gevolgen heeft voor de technische kwaliteit van het hout (bijvoorbeeld naar sterkte en duurzaamheid) kan dit wel om esthetische redenen de geschiktheid van een houtsoort voor een welbepaalde toepassing beïnvloeden. Voor toepassingen zoals bijvoorbeeld terrasplanken en brugdekken (categorie B) of buitenmeubilair (categorie D) kunnen dergelijke esthetische overwegingen bepaalde houtsoorten ongeschikt voor gebruik maken. 4.5.2 Oppervlakkige scheurtjes Bepaalde houtsoorten vertonen in meer of mindere mate een neiging tot het vormen van oppervlaktescheurtjes bij het drogen. Hier werd reeds eerder ingegaan in paragraaf 4.4.3 4.5.3 Draadverloop Het draadverloop of vezelverloop is de richting die de structuurelementen ten opzichte van de lengteas van de boom innemen. Het draadverloop kan recht, kruisdradig, scheef, warrig, golvend of onregelmatig zijn. Hoewel het draadverloop een invloed kan hebben op de geschiktheid voor welbepaalde toepassingen is dit binnen het kader van deze studie zelden tot nooit het geval. Enkel voor bepaalde esthetische aspecten kan het draadverloop een bepalende factor zijn.

ESTHETISCHE EIGENSCHAPPEN Een aantal parameters hebben geen relevantie voor de technische geschiktheid van een houtsoort voor een bepaalde toepassing, maar kunnen wel op esthetisch vlak een beslissende rol spelen. Hieronder situeren zich eigenschappen zoals hars/gomuitscheiding, vorming van oppervlakkige scheurtjes en eventueel het draadverloop.

28


5. GEMODIFICEERDE HOUTPRODUCTEN IN BUITENTOEPASSINGEN Zoals eerder reeds vermeld werd, is er reeds een aanbod aan gemodificeerde houtproducten beschikbaar op de Belgische markt aanwezig. In de toekomst kan verwacht worden dat meer gelijkaardige producten van verschillende producenten aangeboden worden. Net als chemische houtverduurzaming heeft houtmodificatie tot doel om minder duurzame houtsoorten toch ‘duurzamer’ te maken. Daar waar dit bij chemische verduurzaming gebeurt met behulp van bepaalde (vaak milieuonvriendelijke) chemische producten, is dit bij houtmodificatie-technieken niet het geval. In dergelijke processen wordt de structuur van het hout op de een of andere manier gewijzigd, waardoor de duurzaamheid en de densiteit van het hout toeneemt. De meest gangbare techniek is een thermische behandeling van hout, maar ook andere houtmodificatietechnieken zoals acetylering en furfurylatie worden reeds (bijna) commercieel toegepast. Dat de verschillende technieken een verschillende werking hebben op het hout, en dus ook op haar eigenschappen, is logisch. Binnen eenzelfde techniek, bijvoorbeeld het thermisch behandelen, kunnen ook grote verschillen optreden, zowel in het gevolgde productieproces, als in de uiteindelijke eigenschappen van het resultaat. Aangezien de gebruiksgeschiktheid dus niet enkel bedrijfsafhankelijk is, maar ook productafhankelijk, is het niet mogelijk om eenduidige eisen op te stellen die deze gebruiksgeschiktheid aftoetsen (zoals wel het geval is voor de geschiktheidtoetsing van onbehandelde loofhoutsoorten). Bijkomend kan ook mits aanpassing van een aantal parameters in het procédé ‘gespeeld’ worden met de technische eigenschappen van het eindresultaat.

5.1 Overzicht van de voornaamste technieken, producenten en hun producten In het kader van deze onderzoeksopdracht werden de belangrijkste producenten van gemodificeerde houtproducten gecontacteerd, vooral diegenen die reeds commerciële toepassingen ontwikkeld hebben (Tabel 5.1). Gevraagd werd een overzicht te geven van hun producten die geschikt zijn voor buitentoepassingen, aan te geven welke toepassingen, en tenslotte de nodige producteigenschappen en onderzoeksgegevens te verschaffen. Een overzicht van de gegevens rond technische eigenschappen die ter beschikking gesteld werden, staat ook opgenomen in Tabel 5.1. De informatie werd beschikbaar gesteld in de vorm van testrapporten of publiciteit. Een volledig overzicht van deze testrapporten is aanwezig bij de opdrachtgever van deze studie. Op basis van de aangeleverde informatie (folders, brochures en testrapporten) werd een overzicht opgesteld van de spontaan door de producten opgegeven gebruikstoepassingen per producent (Tabel 5.2). Bij een tweede rondvraag werden de producenten gevraagd om op basis van deze tabel nogmaals aan te geven welke toepassingen mogelijk zijn met hun producten. Een viertal producenten reageerde ook

29

Duurzaam houtgebruik in de leefmilieuen infrastructuursector hierop (BIO3D, Stellac, Titanwood en WPT), en gaven allen aan dat hun producten geschikt zijn voor alle toepassingen zoals deze opgesomd staan in Tabel 5.2. Tabel 5.1. Overzicht van de voornaamste producenten van gemodificeerde houtproducten. Producent

Techniek - houtsoorten

BIO3D – Bois perdure (Frankrijk) Plato Hout (Nederland)

Thermische behandeling

Retifie (Frankrijk)


Stellac Wood (Finland)


ThermoWood (Finforest) (Finland)


ThermoWood (Stora Enso)12 (Zweden-Finland)


Titanwood14 (Nederland)

Acetylering

Houtsoorten: verschillend Thermische behandeling Houtsoorten: vooral vuren

Resultaat (Uitvoerders) Verschil niet significant (Jodin en Gilbert) Verschil niet significant (Jodin en Gilbert) Behandeld = duurzamer (Thévenon en Haluk) Zeer duurzaam (SHR, 2000) Verbetering (SHR, 2000) Marginale afname (SHR, 2000) Geringe toename (Plato)

Duurzaamheid Dimensionele stabiliteit Afwerking Sterkte-eigenschappen Densiteit Duurzaamheid Dimensionele stabiliteit Buigsterkte Splijtsterkte Slagbreuksterkte Elasticiteitsmodulus Duurzaamheid Dimensionele stabiliteit

Zeer duurzaam 9 (Stellac Oy, 1999; TNO 1999) Reducties van 30-90% (“) Goed (Stellac Oy, 1999) Lichte reductie10 (Stellac Oy, 1999) Afname densiteit (Mayes en Oksanen, 2002) Duurzaam tot matig duurzaam11 (“) Vormstabiliteit stijgt ongeveer 50% (“) Afname buigsterkte met 10-20% (“) Afname splijtsterkte met 30-40% (“) Afname van ongeveer 25% (“) Geen significante afname (“) Duurzaam-matig duurzaam13 (Stora Enso) Reductie krimp/zwel (Stora Enso)

Dimensionele stabiliteit Duurzaamheid – veld > 20j Sterkte-eigenschappen UV bestendigheid Afwerking Duurzaamheid Hardheid Breuksterkte – MOR Elasticiteitsmodulus Dimensionele stabiliteit Geen respons

Reductie krimp/zwel, vormvast (SHR) Duurzaamheidsklasse I-II15 (SHR) Onveranderd (SHR) Verbetering (SHR) Verbetering (SHR) Zeer duurzaam (I) (Lande et al., 2004a) Toename (Lande et al., 2004b) Toename (Lande et al., 2004b) Toename (Lande et al., 2004b) Verbetering (Lande et al., 2004b)

Houtsoorten: verschillend Houtsoorten: Scandinavische soorten Houtsoorten: Scandinavische soorten

Houtsoorten: vooral Noors Grenen Houtsoorten: verschillend (vaak Pinus spp.)

Furfurylatie Wood Polymer Technologies Houtsoorten: Visorwood -Kebony Scandinavische soorten (Noorwegen) WTT (Denemarken)

Testen Buigsterkte Breuksterkte Duurzaamheid Duurzaamheid Dimensionele stabiliteit Buigsterkte Elasticiteitsmodulus Geen respons

Hete olie (lijnzaadolie) Houtsoorten: geen informatie

9 Duurzaamheid afhankelijk van intensiteit van de behandeling: D1 (zeer duurzaam), D2 (duurzaam), D3 (matig duurzaam) en T4/T5 (resp. weinig duurzaam/niet duurzaam). 10 Verschillende sterkte-eigenschappen zoals de elasticiteitsmodulus als de buigsterkte nemen af in de intensieve D1 en D2 behandeling. Bij de andere behandelingen geen verandering of toename), en dit zowel bij vurenhout als grenenhout. 11 Duurzaam bij behandelingsregime 212°C (buitentoepassingen) – matig duurzaam bij behandelingsregime 190°C (binnentoepassingen) 12 Het ThermoWood procédé wordt gebruikt door Finnforest en Stora Enso. De onderzoeksgegevens die weergegeven zijn voor Thermowood van Finnforsest zijn eveneens van toepassing voor het product van Stora Enso. Het technische rapport is opgesteld door Finnforest en Stora Enso. 13 Thermo-D (duurzaam) en Thermo-S (matig duurzaam) 14 Producten commercieel beschikbaar eind 2005 – begin 2006. 15 Duurzaamheid afhankelijk van de gebruikte houtsoort en het proces (% acetyl inhoud).

30


X

X

X

X X X

X X

X X

X X X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X X

X X X X

X

X

X17 X

X

X

X X X

X X

X

X

X X

X

X

X

X

X X

X

X X X

X

X

X

X

X

Verpakkingsmateriaal

Sauna

Zwembadvloeren

ANDERE

Bootdekken

Meubels

Binnenschrijnwerk (Deuren) Binnenschrijnwerk (Ramen)

Constructiehout

Traptreden

Binnenvloeren (parket …) X

X

X X

X X

X

Telefoonpalen

Brugconstructies

Damwanden

Beschoeiing

X X19

Palen (waterbouw)

X X X

Vangrails

X16

Speeltoestellen

X

Tuinmeubilair

Tuinhout

BIO3D – Bois perdure Platohout Retifie Stellac Wood18 ThermoWood Finnforest Thermowood Stora Enso Titanwood – SHR WPT20 WTT

Geluidsschermen

Producent

Gevelbeplanking

Toepassing

Buitenschrijnwerk (deuren) Buitenschrijnwerk (Ramen) Buitenbevloering (terrassen – dekplanken)

Tabel 5.2. Overzicht van de spontaan opgegeven gebruikstoepassingen van gemodificeerde houtproducten per producent. BUITENTOEPASSINGEN BINNENTOEPASSINGEN

X

16

De producent vermeld als gebruik ‘palen voor gebruik in boom- of wijngaarden’. De producent vermeld dit gebruik, maar het is niet duidelijk of dit voor alle brugonderdelen van toepassing is, of enkel voor delen zonder grond/watercontact. 18 Geschiktheid afhankelijk van behandeling en houtsoort. 19 De producent vermeld gebruik in tuinhekken. 20 De producent meld dat VisorWood ook geschikt zou zijn in bepaalde mariene toepassingen. Er wordt niet in detail op ingegaan. 17

31


5.2 Advies rond gebruik van gemodificeerde houttoepassingen Onder de gecontacteerde producenten is er slechts één producent die spontaan in zijn communicatie het gebruik van zijn producten binnen de meer veeleisende toepassingen binnen de leefmilieuen infrastructuursector aanprijst (Platohout). De andere producenten wagen zich hier (misschien voorlopig) niet aan, mogelijks omwille van de volgende redenen: - Er heerst twijfel omtrent de geschiktheid21 van hun product in veeleisende condities, of men wil geen zware garanties aangaan. - Vanuit commercieel oogpunt is deze markt voor hen minder interessant. Bijvoorbeeld omdat bepaalde afzetmarkten hun minder interesseren ofwel omdat hun productieproces voor bepaalde eindtoepassingen geïntensifieerd moet worden, en daardoor de rendabiliteit zou benadelen. Tijdens de tweede informatieronde werd aan de producenten gevraagd om een algemeen oordeel te vellen over de gebruiksmogelijkheden en gebruiksgeschiktheid van hun producten binnen de vier gebruikscategorieën zoals ze gedefinieerd werden in het kader van dit onderzoek. De 4 producenten die hierop reageerden (BIO3D, Stellac, Titanwood en WPT) achten hun producten geschikt voor gebruik binnen alle vier de categorieën. Het gebruik van gemodificeerde houtproducten voor veeleisende toepassingen dient echter met de nodige voorzichtigheid te gebeuren, waarbij een zeker risico aanwezig kan zijn22. Om deze innovatieve processen en technieken toch een kans te geven, denken we dat gebruik van deze nieuwe producten mogelijk moet zijn, op voorwaarde dat aan de voorschrijver de nodige bewijsstukken voorgelegd kunnen worden, die de geschiktheid voor de welbepaalde toepassing bewijzen. Het is dus aan de productontwikkelaar en/of producent van het product om aan te tonen dat zijn product geschikt is voor welbepaalde toepassingen. Dit kan gestaafd worden met laboratoriumproeven in eigen beheer, of uitgevoerd door onafhankelijke instellingen, praktijkproeven of op basis van reeds opgedane praktijkervaring.

21 Sommige producenten van thermisch behandelde houtproducten geven aan dat bepaalde sterkteeigenschappen negatief beïnvloed kunnen worden of dat de duurzaamheid in grond/grondwatercontact betwijfeld wordt. 22 De geschiktheid van het product hangt af van het procédé, haar gepaste en juiste uitvoering, en uiteraard de blootstellingscondities van het uiteindelijke gebruik. Gezien een langdurige praktijkervaring ontbreekt, kan op basis van laboratoriumtesten slechts een gedeelte van bepaalde onzekerheden weggenomen worden.

32


6. SAMENVATTENDE TABEL : TOEPASSINGEN EN HOUTSOORTEN Tabel 6.1. Overzicht houtsoorten en hun gebruiksgeschiktheid per toepassingscategorie. Deze tabel geeft per houtsoort aan voor welke toepassingscategorie de houtsoort geschikt is voor gebruik. Hierbij werd de geschiktheid als volgt voorgesteld: • : niet geschikt • + : geschikt • ++ : zeer geschikt (bij voorkeur geschikt) Gelieve steeds de fiche van de houtsoort te raadplegen voor nadere details rond gebruik. Soort Abiurana Acapu - Bruinhart Acariquara - Mandioqueria Afzelia - Doussié Aldina - Angelim da campina Alep Angelim vermelho Araracanga - Piquia marfim Azobé Bangkirai - Balau Basralocus Bilinga Billian Bitis Chengal Congotali Cumaru Cupiuba - Kopie Curupay Dabéma Demerara groenhart Eiken, Europees Eyoum Favinha - Batibatra Giam Guariuba Haldu Iatandza - Albizia Ipé - Surinaams groenhart Itauba - Louro itauba Jarana - Manbarklak Jarrah Jatoba Kamarere Kapur Karri Kastanje Kekatong Kelat Kempas Keranji Keruing

Botanische naam Pouteria guianensis Vouacapoua spp. Qualea spp. Afzelia spp. Aldina heterophylla Desbordesia glaucescens Dinizia excelsa Aspidosperma spp. Lophira alata Shorea spp. Dicorynia guianensis Nauclea spp. Eusideroxylon zwageri Madhuca spp. Neobalanacarpus heimii Letestua durissima Dipteryx spp. Goupia glabra Adenanthera macrocarpa Piptadeniastrum africanum Ocotea rodiei Quercus petraea en Q. robur Dialium spp. Enterolobium schomburgkii Hopea spp. Clarisia racemosa Nauclea spp., Adina spp. Albizia spp. Tabebuia spp. Mezilaurus itauba Eschweilera spp Eucalyptus marginata Hymenaea spp. Eucalyptus deglupta Dryobalanops spp. Eucalyptus diversicolor Castanea sativa Cynometra spp. Eugenia spp. Koompassia spp. Dialium spp. Dipterocarpus spp.

A + ++ + ++ ++ + + + + + + + + ++ ++ + ++ + + + + ++ + + + ++ + + + + + + -

CATEGORIE B C D + + ++ ++ + + + ++ ++ + ++ ++ + + + + + + + + + + + + + + + + + ++ ++ ++ ++ ++ + + + ++ ++ + + + + + + + + + + + + ++ ++ + + + + + + + + + + + ++ ++ + + + + + + + + + ++ + + ++ + + ++ + + ++ + + + -

33

Duurzaam houtgebruik in de leefmilieuen infrastructuursector Soort

Botanische naam

Kotibé - Danta Kulim - Bawang hutan Limbali Louro amarelo Louro gamela - Louro vermelho Louro preto Makoré - Douka Malagangai Malas - Aranga Massaranduba Mata Ulat Mempening Meransi Merbau Moabi Mora Movingui Muhimbi Muiracatiara - Gonçalo alves Mukulungu Niové - Ekop Okan Oro Ozouga Padoek, Afrikaans Pau amarelo Pauh Kijang Penaga Piquia Punah Purperhart Pynkado Resak Robinia Sangre de toro Sapupira - Angelim pedra Sougué Sucupira vermelho Tali Tatajuba Teak Tembusu Terminalia Uchi torrado Ulin - Belian Vitex Walaba

Nesogordonia spp. Scorodocarpus borneensis Gilbertiodendron spp. Cordia spp., Aniba spp. Nectandra rubra, Ocotea rubra Ocotea spp. Tieghemella spp. Eusideroxylon malagangai Homalium spp. Manilkara spp. Kokoona spp. Lithocarpus spp., Quercus spp. Caralia spp. Intsia sp. Baillonelle toxisperma Mora spp. Distemonanthus benthamianus Cynometra spp. Astronomium lecointei, Astronomium spp. Autranella congolensis Staudtia stipitata, S. kamerunensis Cyclicodiscus gabunensis Irvingia gabonensis Sacoglottis gabonensis Pterocarpus soyauxii Euxylophora paraensis Irvingia malayana Mesua ferrea Caryocar villosum Tetramerista glabra Peltogyne spp. Xylia dolabriformis Vatica spp., Cotylelobium spp. Robinia pseudoacacia Licania spp. Hymenolobium spp. Parinari excelsa Andira spp. Erythrophleum spp. Bagassa guianensis Tectona grandis Fagraea spp. Terminalia spp. Sacoglottis guianensis, Vantanea spp.. Eusideroxylon zwageri Vitex spp. Eperua spp.

CATEGORIE A B C D + + + + + + + + + + + + + ++ + ++ ++ ++ + + ++ + + + + + + + + + + + + ++ ++ + + + + + + + + + + + + + + + + + ++ ++ ++ + ++ ++ ++ + + + + + + + ++ ++ ++ + ++ ++ ++ + + + + ++ + + + + + + + ++ + + + + + ++ ++ ++ + + ++ ++ + Te weinig gegevens + ++ + + Te weinig gegevens + ++ + + + + + ++ ++ ++ + ++ + ++ ++ ++ ++ + + + + + + + + + + + + + + -

34


7. REFERENTIES Brazier, J.D. en Webster C., 1977. Timber standards based on end use. Unasylva n°117 The polical economy of pulp and paper. DWW, 1992. DWW Wijzer Nummer 65 – Uitgave 1992 : Hout in de waterbouw. Dienst Weg- en Waterbouwkunde, Delft, 5pp. DWW, 1999. DWW Wijzer Nummer 91 – Uitgave 1999 : Mariene boorders in hout. Dienst Weg- en Waterbouwkunde, Delft, 5pp. Jodin P. en Gilbert J., geen datum. Study on the effects of the heat treatment of wood on some of its mechanical properties. Kaltschmitt M. en Reinhardt G.A. (Eds), 1997. Nachwachsende Energieträger. Grundlagen, Verfahren, ökologische Bilanzierung. Vieweg Umweltwissenschaften, Braunschweig/Wiesbaden, pp160-166. Kickken J., 2000. D4-100 Hout in de weg en waterbouw. Centrum Hout Almere, 16pp. Lande S., Westin M. en Schneider M.H., 2004a. Environmental friendly wood protection – furfurylated wood as alternative to traditional wood preservation. Management of Environmental Quality Journal, Volume 15, N° 5. Lande S., Westin M. en Schneider M.H., 2004b. Properties of Furfurylated Wood. Scandinavian Journal of Forest Researc N°19(Suppl. 5): 1- 9. Mayes D. en Oksanen O., 2002. ThermoWood Handbook. Stora Enso Timber en Finnforest.52p. Nederlands Normalistatie-instituut, 2003. Nederlandse praktijkrichtlijn NPR 5493 (nl) Kwaliteitsrichtlijnen voor loofhout in weg- en waterbouwkundige werken. Nederlands Normalisatieinstituut. 41p. Nypels M., Krozer J. en Jantzen J., 1998. Environmental economic assessment of Plato products. Plato poles & Plato window frames. Institute for Applied Environmental Economics (TME), Den Haag. 28pp. Platohout, 2003. Platohout GWW – Bij uitstek geschikt voor grond-/watercontact. Infoblad Platohout. Plato Wood Products BV, Arnhem, 4pp. Princess Risoborough Forest Products Research Laboratory, 1965. The movement of Timbers, Forest Products Research Laboratory Leaflet No.47. Ministry of Technology, UK. Sarre A., 1995. Opening the door to lesses used species. Tropical Forest Update, ITTO, Volume 5; N°2. p1. Schwaiger H. en Zimmer B., 2001. A comparison of fuel consumption and greenhouse gas emissions from forest operations in Europe. In: Karjalainen T., Zimmer B., Berg S., Welling J., Schwaiger H., Finer L. en Cortijo P., 2001. Energy, carbon en other material flows in the life cycle assessment of forestry and forest products. Discussion Paper 10. European Forest Institute. pp33-53 SHR, 2000. Status report: consideration of properties and applications of PLATO-wood.. Report Code: 20.011. SHR Houtresearch, Wageningen.12p. Stellac Oy, 1999. Properties of Stellac Wood – Pine/Redwood & Spruce/Whitewood. Stellac Oy, Mikkeli. 6p. Thévenon M-F. en Haluk J-P., geen datum. Determination of biologic resistance of samples of wood heated at 230°C against basidiomycete mushrooms.

35

Duurzaam houtgebruik in de leefmilieuen infrastructuursector TME, 1998. Milieu-economische beoordeling van Plato producten (Nederlandse samenvatting). Instituut voor Toegepaste Milieu-economie (TME), ’s-Gravenhage, Nederland.9p. TNO, 1992. ITTO Contract No: PD 134/91 Rev.1 (I) Selection of lesser-known and lesser-used timber species for the use in marine construction works based on the system of the wood property and end-use requirements. TNO Report B-92-0796. 40p. TNO Bouw, 1999. Testrapport mbt de duurzaamheid van behandeld hout (Stellac Wood) tegen schimmels. Test report for the durability of heat treated wood (Stellac Wood) against Basidiomycetes. Samenvatting van onderzoek met rapportnummer 99-CHT-R0101-S. TNO Bouw, 2p. TRADA (Oliver A.C.), 1974. Timber for marine and fresh water construction. Timber Research and Development Association (TRADA), Buckinghamshire, UK. 65p. TRADA (Mettem C.J. en Richens A.D.), 1991. Hardwoods in construction. Timber Research and Development Association (TRADA), Buckinghamshire, UK. 112p.

36


8. BIJLAGEN 8.1 Het FSC Chain of Custody systeem De Forest Stewardship Council (FSC) werd opgericht in 1993 met als doelstelling een verantwoord bosbeheer wereldwijd te bevorderen. Hiervoor heeft FSC een systeem van controle opgesteld, waarbij aan hout en houtproducten de garantie gegeven kan worden dat het hout afkomstig is uit verantwoord bosbeheer. Binnen dit controleproces zijn twee types van controles, en bijhorende certificaten, van belang. Een eerste certificaat ligt aan de oorsprong van het FSC gelabelde hout: het FSC certificaat voor verantwoord bosbeheer. Een bos wordt bij een onafhankelijke controle door een certificeringsorganisme gecontroleerd, waarbij het gevoerde bosbeheer aan de FSC standaard met de vereisten voor verantwoord bosbeheer getoetst wordt. Indien het bos voldoet aan deze eisen, krijgt het boscomplex een FSC certificaat, waarna alle bosproducten (hout en andere) die het bos verlaten een FSC label kunnen dragen. Het certificaat krijgt een unieke code mee van de vorm ABC-FM-CODE, waarbij het eerste deel (ABC) de afkorting is van het controleorganisme, de letters ‘FM’ aangeven dat het om een certificaat voor bosbeheer gaat (Forest Management), en de code tenslotte bestaat uit een aantal cijfers. Uiteraard is de weg tussen bos en eindconsument nog lang, en passeert het hout of houtproduct nog langs diverse tussenschakels. Belangrijk hierbij is dat ook deze tussenschakels in de handelsketen (de ‘Chain of Custody’) op een onafhankelijke wijze gecontroleerd worden door een certificeringsorganisme. Praktisch wil dit zeggen dat elk bedrijf een controle ondergaat, waarbij gekeken wordt of het bedrijf kan garanderen dat FSC producten gescheiden blijven van niet-FSC producten waar nodig, zowel op de werkvloer als in de administratie. Indien een bedrijf aan de eisen voldoet, krijgt het zijn bedrijfseigen FSC Chain of Custody certificaat. Vanaf dan is het bedrijf in staat om op een officiële manier FSC producten te verkopen, en de garantie van de ‘FSC status’ kan demonstreren aan zijn klanten. Het bedrijfseigen FSC Chain of Custody certificaat is gekenmerkt door een uniek nummer, dat van de volgende vorm is: ABC-COC-CODE. Het eerste deel (ABC) is de afkorting van het certificeringsorganisme dat het bedrijf gecontroleerd heeft en het certificaat uitgeschreven heeft. De letters COC in het midden geven aan dat het om een Chain of Custody certificaat gaat. Tenslotte maakt de code het certificaat volledig uniek. Deze code kan bestaan uit een cijfercode, al dan niet aangevuld met letters. Hoe kan je nu als aankoper controleren of er werkelijk FSC hout of FSC producten geleverd of gebruikt werden? Het antwoord op deze vraag bestaat uit twee delen: 1) Vooreerst is het noodzakelijk dat alle ketens tussen bos en aankoper FSC gecertificeerd zijn, omdat enkel dan de garantie geleverd kan worden dat het effectief om FSC producten gaat. Praktisch komt dit er dus op neer dat de laatste schakel van de keten een FSC Chain of Custody certificaat kan voorleggen wanneer hiernaar gevraagd wordt. Deze laatste schakel is bijvoorbeeld een houthandelaar wanneer hout of houten producten aangekocht worden, maar dit kan evengoed een aannemer zijn die in opdracht bepaalde werken met FSC hout moet uitvoeren. 2) Het kunnen voorleggen van een FSC Chain of Custody certificaat op zich is nog geen garantie dat het hout of de houtproducten effectief ‘FSC gelabeld’ zijn. Immers, zelden gebruikt het bedrijf in kwestie (houthandelaar, aannemer, …) enkel FSC hout. Er is dus nog een bijkomende garantie nodig, en deze wordt geleverd met de facturatie. Praktisch moet bij de facturatie van FSC producten in de productomschrijving duidelijk vermeld staan welke producten FSC gelabeld zijn, en bovendien moet op diezelfde factuur ook het bedrijfseigen FSC Chain of Custody nummer vermeld staan.

37


8.2 Voorbeeldtekst bestek (FSC) basistekst ‘FSC’ Voor alle werken die in het kader van overheidsopdrachten worden besteed, wordt vanaf …………………(datum) een label (of equivalent) voorgeschreven voor alle gebruikte hout en houtproducten (inlands zowel als uitheems). Dit label zal het bewijs leveren dat het hout afkomstig is uit bossen waarvan het verantwoord beheer door een onafhankelijke instelling volgens internationaal erkende criteria werd gecertificeerd. Dit label is het FSC-label (Forest Stewardship Council) of een gelijkwaardig label dat voldoet aan de voorwaarden in de bijlage. Bijlage : Kenmerken van een werkzaam systeem voor certificering van hout en houtproducten dat als ‘gelijkwaardig’ aanzien kan worden (Bron Bos&Groen) Gelijkwaardigheid: FSC is momenteel het enige operationele systeem dat wereldwijd werkt. Toch zijn er voor certificering een aantal criteria te noemen waaraan een proces moet voldoen om als gelijkwaardig als FSC erkend te worden. Deze basisbeginselen werden ook reeds meegegeven aan lokale besturen om het “gelijkwaardigheidsprincipe” t.o.v. een FCS-certificeringsproces te illustreren (zie handleiding gemeentelijke milieuconvenant 1997-1999 en samenwerkingsovereenkomst 2002): • geloofwaardigheid in de ogen van de verbruiker en de milieubeweging; • internationaal operationeel zijn; • Vrijwillig zijn en gebaseerd op het niveau van de beheereenheid. Vertrekken van een actief en permanent engagement van de boseigenaar of –beheerder. • Gebaseerd zijn op objectieve, meetbare, goed begrijpbare en resultaatgerichte internationale criteria die tevens economisch, sociaal en ecologisch verantwoord zijn. • Gebaseerd zijn op een evenwaardige en goed uitgebalanceerde deelname van een brede groep belanghebbenden. Participatie en consultatieprocessen zijn geïntegreerd in het systeem.) • niet discriminerend zijn voor bepaalde bostypes of bepaalde categorieën bosbeheerders waar ook ter wereld een bepaald minimumniveau van ecologisch en sociaal beheer als vereiste stellen, waartoe elke bosbeheerder zich moet engageren; (Globaal toepasbaar zijn voor elk land, elk soort bostype en elke boseigenaar. Operationeel zijn op internationaal vlak). • gebaseerd zijn op een betrouwbare en onafhankelijke controle; • transparant zijn zodat een soort autocontrole wordt ingebouwd tegen mogelijke misbruiken; • institutioneel en politiek aangepast zijn aan de plaatselijke omstandigheden; • doelgericht, efficiënt en economisch rendabel zijn, zo nodig financieel gesteund worden door de overheid; • klaar en duidelijk zijn voor de verbruiker; • leiden tot een label op of bij het product waardoor het product uit verantwoord beheerde bossen op een betrouwbare manier kan onderscheiden worden van andere producten. (Gebaseerd zijn op een systeem van labeling met geloofwaardige traceerbaarheid van de gelabelde producten (chain of custody).)

38


8.3 Technische fiches houtsoorten Technische fiches van de opgenomen houtsoorten in alfabetische volgorde. Soort

Botanische naam

p.

Soort

Botanische naam

p.

Abiurana

Pouteria guianensis

40

Louro amarelo

Cordia spp., Aniba spp.

85

Acapu - Bruinhart

Vouacapoua spp.

41

Louro gamela – L. vermelho

Nectandra rubra, Ocotea rubra

86

Acariquara - Mandioqueria

Qualea spp.

42

Louro preto

Cordia glabatra

87

Afzelia - Doussié Aldina - Angelim da campina Alep

Afzelia spp. Aldina heterophylla

43 44

Makoré - Douka Malagangai

Tieghemella spp. Eusideroxylon malagangai

88 89

Desbordesia glaucescens

45

Malas - Aranga

Homalium spp.

90

Angelim vermelho Araracanga - Piquia marfim Azobé

Dinizia excelsa

46

Massaranduba

Manilkara spp.

91

Aspidosperma spp. Lophira alata

47 48

Mata Ulat Mempening

Kokoona spp. Lithocarpus spp., Quercus spp.

92 93

Bangkirai - Balau

Shorea spp.

49

Meransi

Caralia spp.

94

Basralocus

Dicorynia guianensis

50

Merbau

Intsia sp.

95

Bilinga Billian

Nauclea spp. Eusideroxylon zwageri

51 52

Moabi Mora

Baillonelle toxisperma Mora spp.

96 97

Bitis

Madhuca spp.

53

Movingui

Distemonanthus benthamianus

98

Chengal

Neobalanacarpus heimii

54

Muhimbi

Cynometra spp.

99

Congotali Cumaru

Letestua durissima Dipteryx spp.

55 56

Muiracatiara - Gonçalo alves Mukulungu

Astronomium lecointei, A.spp. Autranella congolensis

100 101

Cupiuba - Kopie

Goupia glabra

57

Niové - Ekop

Staudtia stipitata, S. kamerunensis

102

Curupay

Adenanthera macrocarpa

58

Okan

Cyclicodiscus gabunensis

103

Dabéma Demerara groenhart

Piptadeniastrum africanum Ocotea rodiei

59 60

Oro Ozouga

Irvingia gabonensis Sacoglottis gabonensis

104 105

Eiken, Europees

Quercus petraea en Q. robur

61

Padoek, Afrikaans

Pterocarpus soyauxii

106

Eyoum

Dialium spp.

62

Pau amarelo

Euxylophora paraensis

107

Favinha - Batibatra Giam

Enterolobium schomburgkii Hopea spp.

63 64

Pauh Kijang Penaga

Irvingia malayana Mesua ferrea

108 109

Guariuba

Clarisia racemosa

65

Piquia

Caryocar villosum

110

Haldu

Nauclea spp., Adina spp.

66

Punah

Tetramerista glabra

111

Iatandza - Albizia Ipé - Surinaams groenhart

Albizia spp. Tabebuia spp.

67 68

Purperhart Pynkado

Peltogyne spp. Xylia dolabriformis

112 113

Itauba - Louro itauba

Mezilaurus itauba

69

Resak

Vatica spp., Cotylelobium spp.

114

Jarana - Manbarklak

Eschweilera spp

70

Robinia

Robinia pseudoacacia

115

Jarrah Jatoba

Eucalyptus marginata Hymenaea spp.

71 72

Sangre de toro Sapupira - Angelim pedra

Licania spp. Hymenolobium spp.

116 117

Kamarere

Eucalyptus deglupta

73

Sougué

Parinari excelsa

118

Kapur

Dryobalanops spp.

74

Sucupira vermelho

Andira spp.

119

Karri Kastanje

Eucalyptus diversicolor Castanea sativa

75 76

Tali Tatajuba

Erythrophleum spp. Bagassa guianensis

120 121

Kekatong

Cynometra spp.

77

Teak

Tectona grandis

122

Kelat

Eugenia spp.

78

Tembusu

Fagraea spp.

123

Kempas Keranji

Koompassia spp. Dialium spp.

79 80

Terminalia Uchi torrado

Terminalia spp. Sacoglottis guianensis, Vantanea spp..

124 125

Keruing

Dipterocarpus spp.

81

Ulin - Belian

Eusideroxylon zwageri

126

Kotibé - Danta

Nesogordonia spp.

82

Vitex

Vitex spp.

127

Kulim - Bawang hutan Limbali

Scorodocarpus borneensis Gilbertiodendron spp.

83

Walaba

Eperua spp.

128

Door middel van het FSC logo wordt aangegeven welke houtsoorten reeds beschikbaar zijn met het FSC label. Uiteraard is het niet zo dat een houtsoort altijd FSC gelabeld is wanneer dit logo op de fiche staat opgenomen.

39


Abiurana Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Pouteria guianensis Sapotaceae Abiurana, Asepoko Tropisch Zuid-Amerika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Rozebruin tot roodbruin

Boomhoogte:

20-35(-40)m

Recht, onregelmatig of kruisdradig Fijn

Takvrije stam: Diameter:

9-21m 0.3-0.9m

TECHNISCHE KENMERKEN Natuurlijke duurzaamheid

tegen schimmels: tegen termieten: tegen drooghoutboorders: tegen mariene boorders:

Zeer duurzaam (1) Duurzaam Tamelijk duurzaam Niet gekend

Volumieke massa (densiteit)

Vers gezaagd Bij houtvochtgehalte 12%

1280 kg/m³ 1030 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Radiale krimp Verschil totale tangentiale – totale radiale krimp Droogproces Neiging tot oppervlaktescheurtjes? Neiging tot vervorming? Buigsterkte Druksterkte Zagen Schaven Spijkeren

121 N/mm² 59 N/mm²

Sterkte-eigenschappen

Elasticiteitsmodulus

BEWERKBAARHEID

Goed (vereist kracht) Vereist speciaal gereedschap Goed

CATEGORIE A CATEGORIE B CATEGORIE C CATEGORIE D

Nat – droog: 7.9% (matig) Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 4.8% Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend 3.1% (groot) Gemakkelijk (in gematigd klimaat) Niet tot weinig Niet tot weinig

Geschikt Geschikt Geschikt Niet geschikt

Lijmen oppervlakteafwerking

19500 N/mm²

Niet gekend Goed

TOEPASSINGEN

Zware palen, palen, beschoeiing, damwanden, ... loopdek, ... ...

OPMERKINGEN

Geschikt voor waterbouwkundige werken, zowel in zoet als in zout water. Eigenschappen zeer soortafhankelijk. Mogelijk betere cijfers dan hier aangegeven. Geraadpleegde bronnen: ATIBT, NPR 5493 (2003)

40


Acapu - Bruinhart Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Vouacapoua spp. Leguminosae (Caesalpiniaceae) Acapu, Bruinhart, Wacapou Suriname, Guyana' s, Brazilië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roodachtig bruin tot donkerbruin

Boomhoogte:

Recht, soms golvend Matig fijn


14-17m 0.6-0.9m



Zeer duurzaam (1) Niet gekend Niet gekend Resistent (vermoedelijk)



1100 kg/m³ 950 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


151 N/mm² 80 N/mm²

Goed Goed Voorboren noodzakelijk

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 1.9% (matig) Langzaam Ja Ja

5.8% (matig) 2.7% Niet gekend 3.9% 1.4% Niet gekend



BEWERKBAARHEID


17500 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN

CATEGORIE A

Bij voorkeur geschikt

CATEGORIE B CATEGORIE C CATEGORIE D

Bij voorkeur geschikt Bij voorkeur geschikt Geschikt

zware palen, palen, beschoeiing, damwanden, bruggen, ... loopdek, terrasplanken, ... tuinhout, ... ...

OPMERKINGEN

Zeer edele houtsoort, voor edele toepassingen !

Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, NPR 5493 (2003), TRADA

41


Acariquara - Mandioqueria Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Qualea spp. Vochysiaceae Acariquara, Mandioqueria, Sucupira amarelo Brazilië, Guyana' s, Suriname, Venezuela, Bolivia

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Rozebruin

Boomhoogte:

7-20m

Recht of kruisdradig Medium


0.45-1.0m



Zeer tot matig duurzaam (1-3) Gevoelig Duurzaam Niet gekend



1200 kg/m³ 750 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


125 N/mm² 69 N/mm²

9.4% (groot) 4.3% Niet gekend 5.6% 2.3% Niet gekend



BEWERKBAARHEID

Goed Goed Goed


Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 3.8% (groot) Normaal Ja Ja



14000 N/mm²

Goed Niet gekend

TOEPASSINGEN

zware palen, ... ... ...

OPMERKINGEN

Densiteit en duurzaamheid kunnen aanzienlijk schommelen. Geraadpleegde bronnen: ATIBT, CIRAD, Houtvademecum

42


Afzelia - Doussié Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Afzelia spp. Leguminosae Afzelia, Doussié Westelijk Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roodbruin

Boomhoogte:

21-30m

Kruisdradig tot recht Grof


3.5-25m (soortafh.) 1.0-1.2m



Zeer duurzaam (1) Duurzaam Duurzaam Resistent (vermoedelijk)



1100 kg/m³ 800 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Radiale krimp Verschil totale tangentiale – totale radiale krimp Droogproces Neiging tot oppervlaktescheurtjes? Neiging tot vervorming? Buigsterkte Druksterkte

Zagen Schaven Spijkeren

124 N/mm² 74 N/mm²

4.4% (klein) 1.4% 0.7% 3% 1% 0.5%


Elasticiteitsmodulus Slagbreuksterkte

BEWERKBAARHEID

Moeilijk Moeilijk Moeilijk, voorboren nodig


Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 1.4% (matig) Traag Ja Ja


17020 N/mm² 6.0-8.7 Nm/cm² (Sell en Kropf, 1990) Goed Goed

TOEPASSINGEN

Bij voorkeur geschikt Bij voorkeur geschikt Bij voorkeur geschikt Geschikt

bruggen, ... loopdek, ... ... ...

OPMERKINGEN

De inhoudstoffen zijn uitloogbaar in water. Afzelia is dus minder duurzaam in vochtige omstandigheden. Veel stofvrijgave bij bewerking. Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, CIRAD, TRADA

43


Aldina - Angelim da campina Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Aldina heterophylla Leguminosae (Mimosaceae) Aldina, Angelim de campina, Macuau de Paca Noordelijk Amazonegebied en de Guyana' s

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Lichtbruin

Boomhoogte:

25-40m

Onregelmatig Grof


15-25m max. 2.5m



Zeer duurzaam (1) Niet gekend Niet gekend Niet gekend



1100 kg/m³ 850 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


12 N/mm² ---

Goed Goed Voorboren aanbevolen


Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 2.5% (matig) Niet bekend Niet tot weinig Niet tot weinig

7.5% (matig) Niet gekend Niet gekend 5% Niet gekend Niet gekend



BEWERKBAARHEID


14600 N/mm²

Niet bekend Goed

TOEPASSINGEN


zware palen, palen, beschoeiing, damwanden, ... loopdek, terrasplanken, ... tuinhout, ... ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: NPR 5493 (2003), Houtvademecum

44


Alep Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Desbordesia glaucescens Irvingiaceae Alep Tropisch West-Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Geelbruin

Boomhoogte:

Recht Fijn




Zeer duurzaam (1) Duurzaam Duurzaam Resistent



niet gekend 1050 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 4.1% (groot) Traag Niet tot weinig Niet tot weinig


-----

Moelijk (kracht vereist) Moeilijk (kracht vereist) Voorboren noodzakelijk



10.9% (groot) Niet gekend Niet gekend 6.8% Niet gekend Niet gekend



BEWERKBAARHEID


---

Mits voorzichtigheid

TOEPASSINGEN ... ... ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: CIRAD

45


Angelim vermelho Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Dinizia excelsa Leguminosae Angelim, Angelim vermelho Brazilië, Amazonegebied en de Guyana' s

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Geel- tot roodbruin

Boomhoogte:

max 65m

Kruisdradig Grof


20-30m 1.1-1.8m



Zeer duurzaam (1) Zeer duurzaam Zeer duurzaam Niet gekend



1450 kg/m³ 1000 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


156 N/mm² 85 N/mm²

Goed Algemeen goed Voorboren nodig

CATEGORIE A

Geschikt


Geschikt Geschikt Niet geschikt

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 3.4% (groot) zeer langzaam Niet tot weinig Niet tot weinig




BEWERKBAARHEID


19410 N/mm²

Vermoedelijk goed Goed

TOEPASSINGEN

zware palen, palen, beschoeiing, damwanden, bruggen, ... loopdek, ... tuinhout, ...

OPMERKINGEN

Typische ranzige geur in versgezaagde of vochtige toestand. Hierdoor voor bepaalde toepassingen minder geschikt (bvb voor bepaald buitenmeubilair minder geschikt). Vaak gebruikt als alternatief van Azobé Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, NPR 5493 (2003)

46


Araracanga - Piquia marfim Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Aspidosperma spp. Apocynaceae Araracanga, Piquia marfim Centraal en Zuid-Amerika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Oranjebruin tot roodbruin

Boomhoogte:

20-45m

Recht, kruisdradig of onregelmatig Matig


15-25m 0.5-0.9m



Duurzaam tot matig duurzaam (2-3) Matig duurzaam Duurzaam Niet gekend



1000 kg/m³ 950 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


172 N/mm² 91 N/mm²

Goed Redelijk Voorboren aanbevolen



Nat – droog: 10.2% (groot) Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 6.4% Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend 3.8% (groot) Vereist voorzichtigheid Ja Ja



BEWERKBAARHEID


20900 N/mm²

Voldoende Goed

TOEPASSINGEN

beschoeiing, damwanden, bruggen, ... loopdek, ... tuinhout, ...

OPMERKINGEN

Variabele dichtheid. Voor buitentoepassingen enkel deze met hoge dichtheid gebruiken. Geraadpleegde bronnen: ATIBT, NPR 5493 (2003)

47


Azobé Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Lophira alata Ochnaceae Azobé, Ekki Tropisch West-Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roodbruin tot donkerroodbruin

Boomhoogte:

40-50m

Kruisdradig (meestal) Grof


25-30m 1.5-1.8m



Zeer duurzaam (1) Duurzaam Niet gekend Resistent



1200 kg/m³ 1020 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp



157 N/mm² 72 N/mm²

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 3% (groot) Zeer langzaam Niet tot weinig Niet tot weinig



BEWERKBAARHEID

Goed (ondanks hardheid) Goed Voorboren noodzakelijk

CATEGORIE A

Geschikt



10.2% (groot) 6% 2.4% 7.2% 3.8% 1.6%



TOEPASSINGEN


OPMERKINGEN

Cijfergegevens voor kernhout weergegeven. Niet voor spint of overgangshout. Vaak gebruikt in waterbouw. Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, NPR 5493 (2003), TRADA

48


Bangkirai - Balau Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Shorea spp. Dipterocarpaceae Balau, Yellow Balau, Bangkirai Zuidoost-Azië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bruin tot donkerbruin

Boomhoogte:

35-40m (max 60m)

Kruisdradig, soms recht of golvend Fijn tot matig grof


20-25m 0.6-0.8m (max 2m)



Zeer duurzaam tot duurzaam (1-2) Duurzaam Niet gekend Resistent (matig)




Vochtgedrag

Tangentiale krimp


131 N/mm² 71 N/mm²


CATEGORIE A

Geschikt



Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 5.2% (groot) Zeer langzaam Ja Niet tot weinig

10% (groot) 5.2% 2.5% 4.8% 2.2% 1.1%



BEWERKBAARHEID


15900 N/mm²

Slecht Slecht

TOEPASSINGEN

zware palen, palen, beschoeiing, damwanden, bruggen, ... loopdek, terrasplanken, ... tuinhout, ...

OPMERKINGEN

Variabiliteit tussen soorten in eigenschappen zoals densiteit, en dus variabele gebruiksgeschiktheid. Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, NPR 5493 (2003), TRADA

49


Basralocus Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Dicorynia guianensis Leguminosae Basralocus Suriname, Frans Guyana en Brazilië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Goudbruin tot purperbruin

Boomhoogte:

30m (max 50m)

Kruisdradig, soms recht of warrig Matig fijn tot matig grof


16-20m 0.5-0.9m (max 1.5m)



Zeer duurzaam tot duurzaam (1-2) Matig duurzaam Niet gekend Resistent



1075 kg/m³ 750 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


135 N/mm² 70 N/mm²

Moeilijk (kiezelgehalte) Moeilijk (kiezelgehalte) Voorboren noodzakelijk

CATEGORIE A

Geschikt



Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 2.5% (matig) Langzaam Niet tot weinig Niet tot weinig

8% (matig) 4.3% 2.1% 5.5% 2.5% 1.5%



BEWERKBAARHEID


16000 N/mm²

Matig Goed

TOEPASSINGEN

zware palen, palen, beschoeiing, damwanden, bruggen, ... loopdek, ... ...

OPMERKINGEN

Zeer geschikt voor waterwerken, ook in marien milieu. Gebruikservaring onder andere ik UK (TRADA). Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, ATIBT, NPR 5493 (2003), TRADA

50


Bilinga Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Nauclea spp. Rubiaceae Bilinga, Opepe Tropisch West-Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Oranjegeel, wordt goudbruin

Boomhoogte:

40-50m

Kruisdradig, soms warrig of golvend Grof


20-30m 0.6-1.5m



Zeer duurzaam (1) Duurzaam Duurzaam Resistent (matig)



1050 kg/m³ 760 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp



95 N/mm² 63 N/mm²

Goed Voorboren noodzakelijk Geschikt Geschikt Geschikt Niet geschikt

7.5% (matig) 4.2% 2% 4.5% 2.1% 1%



BEWERKBAARHEID

Goed


Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 3% (groot) Langzaam Ja Ja

Lijmen

oppervlakteafwerking

14660 N/mm² 3.0-4.0 Nm/cm² (Sell en Kropf, 1990) Goed, mits voorzichtigheid Goed (evt poriënvuller)

TOEPASSINGEN

zware palen, palen, bruggen, ... loopdek, ... tuinhout, ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, CIRAD, NPR 5493 (2003)

51


Billian Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Eusideroxylon zwageri Lauraceae Billian, … Zuidoost Azië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Geelbruin tot roodbruin

Boomhoogte:

Recht tot kruisdradig Fijn tot matig




Zeer duurzaam (1) Resistent Niet gekend Resistent



1250 kg/m³ 940 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 3.8% (groot) Traag Ja Ja


140 N/mm² 80 N/mm²

Kracht nodig Kracht nodig Voorboren noodzakelijk




BEWERKBAARHEID


5.8% (matig) Niet gekend Niet gekend 2% Niet gekend Niet gekend


18300 N/mm²

Goed Geen informatie


OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: ATIBT, TRADA

52


Bitis Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Madhuca spp. Sapotaceae Bitis Zuidoost-AziË

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roodbruin tot donkerbruin

Boomhoogte:

Recht, soms kruisdradig Fijn







1150 kg/m³ 890 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 0.6% (klein) Traag Ja Niet tot weinig


171 N/mm² 90 N/mm²

Goed, kracht nodig Goed, kracht nodig Voorboren noodzakelijk


3.4% (klein) Niet gekend Niet gekend 2.8% Niet gekend Niet gekend



BEWERKBAARHEID


23800 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN

Bij voorkeur geschikt Bij voorkeur geschikt Bij voorkeur geschikt Bij voorkeur geschikt

... ... ... ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: ATIBT

53


Chengal Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Neobalanacarpus heimii Dipterocarpaceae Chengal, Penak Zuidoost-Azië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Groengeel, wordt bruinrood

Boomhoogte:

Kruisdradig (vaak) Fijn tot matig grof




Zeer duurzaam (1) Niet gekend Niet gekend Resistent (matig)



1100 kg/m³ 805 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 1.7% (matig) Zeer traag Niet tot weinig Niet tot weinig


149 N/mm² 75 N/mm²

Matig (hars) Matig tot goed Voorboren noodzakelijk





BEWERKBAARHEID


19600 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN


... ... ... ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: ATIBT, TRADA

54


Congotali Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Letestua durissima Sapotaceae Congotali Congo, Gabon

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roodbruin

Boomhoogte:

Kruisdradig Fijn




Zeer duurzaam (1) Duurzaam Duurzaam Niet gekend



1200 kg/m³ 1100 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 3% (groot) Traag Ja Ja


190 N/mm² 92 N/mm²



BEWERKBAARHEID

Moeilijk Moeilijk Voorboren noodzakelijk




Lijmen


26700 N/mm²

Goed, mits voorzichtigheid Niet gekend


OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: CIRAD, ATIBT

55


Cumaru Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Dipteryx spp. Fabaceae Cumaru,Champanha Brazilië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bruingeel tot roodbruin

Boomhoogte:

30-50m

Kruisdradig voornamelijk Middelmatig


18-24m max 1.2m



Zeer duurzaam (1) Zeer duurzaam Duurzaam Resistent



1200 kg/m³ 1070 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


188 N/mm² 95 N/mm²

Nat – droog: 7.9% (matig) Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 5.5% Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend 2.4% (matig) Langzaam drogen aangewezen Niet tot weinig Niet tot weinig



BEWERKBAARHEID

Zagen

Goed, maar kracht nodig

Lijmen

Schaven Spijkeren

Goed Voorboren noodzakelijk


22000 N/mm²

Voorzorgsmaatregelen nodig Goed

TOEPASSINGEN

CATEGORIE A




zware palen, palen, beschoeiing, damwanden, bruggen, ... schermen, loopdek, terrasplanken, ... tuinhout, ... straatmeubilair, ...

OPMERKINGEN

Vergelijkbaar met bangkirai Zeer zware duurzame houtsoort, geschikt voor buitentoepassingen Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, NPR 5493 (2003)

56


Cupiuba - Kopie Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Goupia glabra Goupiaceae Cupiuba, Copiuva, Kopie Brazilië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bruinbeige tot oranjerood

Boomhoogte:

40m

Kruisdradig (licht) Fijn


12-20m 0.5-1.2m



Duurzaam (2) Duurzaam Duurzaam Resistent (vermoedelijk)



1130 kg/m³ 840 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


109 N/mm² 70 N/mm²




Nat – droog: 8.8% (groot) Nat – 12% 4.2% 60-90%: 1.3% Nat – droog: 5.1% Nat – 12% 2.4% 60-90%: 0.8% 3.7% (groot) Vereist voorzichtigheid Niet tot weinig Niet tot weinig



BEWERKBAARHEID


14700 N/mm²

Goed Schuren en vulmiddel noodzakelijk

TOEPASSINGEN

palen, beschoeiing, damwanden, bruggen, ... schermen, loopdek, ... tuinhout, ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, NPR 5493 (2003), TRADA

57


Curupay Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Adenanthera macrocarpa Leguminosae (Mimosaceae) Curupay, Cebil Subtropische gebieden van Zuid-Amerika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Lichtbruin, wordt donkerbruin

Boomhoogte:

20-25m

Onregelmatig, soms kruisdradig Fijn tot matig grof


4-10m 0.6-1.0m






1250 kg/m³ 1000 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


138 N/mm² 62 N/mm²


CATEGORIE A

Geschikt



Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 4.6% (groot) Langzaam Niet tot weinig Ja

9.2% (groot) 3% 2% 4.6% 1.3% 1%



BEWERKBAARHEID


15250 N/mm²

Moeilijk Goed (porievuller)

TOEPASSINGEN


OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, Princes Risborough Forest Products Resaerch, NPR 5493 (2003)

58


Dabéma Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Piptadeniastrum africanum Leguminosae Dabéma, Dahoma Tropisch West-Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Geelbruin tot goudbruin kernhout; grijswit spint Kruisdradig Grof

Boomhoogte:

45m


10-25m 0.7-1.8m



Duurzaam tot matig duurzaam (2-3) Duurzaam Duurzaam Niet resistent



950 kg/m³ 700 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp



98 N/mm² 57 N/mm²



BEWERKBAARHEID

Matig (afstompende werking) Matig Voorboren aanbevolen


Nat – droog: 8.5% (groot) Nat – 12% 5% 60-90%: 2.9% Nat – droog: 3.8% Nat – 12% 2.5% 60-90%: 1.6% 4.7% (groot) Normaal tot langzaam Ja Ja

Niet geschikt Niet geschikt Geschikt Niet geschikt


15190 N/mm² 4.5-6.9 Nm/cm² (Sell en Kropf, 1990) Goed Goed (mits gebruik van vulmiddel)

TOEPASSINGEN bruggen, loopdek, ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: CIRAD, Houtvademecum, TRADA

59


Demerara groenhart Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Ocotea rodiei Lauraceae Groenhart, Demerera Greenhart Guyana en deel van Suriname

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Olijfgroen

Boomhoogte:

21-35m (max40m)

Recht, kruisdradig of warrig Fijn


15-25m 0.4-0.6m (max 1m)






1300 kg/m³ 1020 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 0.8% (klein) Zeer langzaam Ja Ja



180 N/mm² 95 N/mm²


CATEGORIE A

Geschikt



8.4% (groot) 4.5% 2% 7.6% 3% 1.5%



BEWERKBAARHEID


22600 N/mm² 7.3 Nm/cm² (Sell en Kropf, 1990) Goed Goed

TOEPASSINGEN


OPMERKINGEN

Zeer geschikt voor waterbouw, ook in marien milieu


60


Eiken, Europees Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Quercus petraea en Q. robur Fagaceae Europese eik Europa en Klein-Azië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Geelbruin tot donkerbruin

Boomhoogte:

18-30m (max 45m)

Recht Grof


max. 15m 1.2-1.8m



Duurzaam (2) Matig duurzaam Gevoelig (spint) Niet resistent



1050 kg/m³ 700 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp



95 N/mm² 47 N/mm²


BEWERKBAARHEID


9.6% (groot) 6.5% 2.1% 4.7% 2.7% 1.2%


Goed (afhankelijk van densiteit) Goed Matig (voorboren aangewezen)


Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 4.9% (groot) Zeer langzaam Ja Ja



TOEPASSINGEN

palen, beschoeiing, damwanden, bruggen,

tuinhout, ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, NPR 5493 (2003), TRADA

61


Eyoum Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Dialium spp. Leguminosae Dina West-Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING


Boomhoogte:

Recht Fijn







790 kg/m³ 650 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 3.5% (groot) Niet bekend Niet tot weinig Niet tot weinig


-----

Moeilijk Moeilijk Voorboren aanbevolen



8% (matig) Niet gekend Niet gekend 4.5% Niet gekend Niet gekend



BEWERKBAARHEID


---

Goed Goed

TOEPASSINGEN ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: USDA Forest Service

62


Favinha - Batibatra Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Enterolobium schomburgkii Mimosaceae Batibatra, Favinha, Orelha de Macaco Brazilië, Frans Guyana en Suriname

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Goudgelig beige

Boomhoogte:

Recht, soms golvend Middelmatig tot grof




Zeer duurzaam tot duurzaam (1-2) Duurzaam Duurzaam Niet gekend



1100 kg/m³ 830 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


128 N/mm² 66 N/mm²

Goed (kracht nodig) Goed Goed



Nat – droog: 9% (groot) Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 4.1% Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend 4.9% (groot) Voorzichtig drogen vereist Ja Ja



BEWERKBAARHEID


14600 N/mm²

Delicaat Goed

TOEPASSINGEN

palen, beschoeiing, damwanden, bruggen, ... schermen, loopdek, terrasplanken, ... tuinhout, ... straatmeubilair, tuinmeubilair,


63


Giam Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Hopea spp. Dipterocarpaceae Giam, Merawan, Gagil Malaysia, Indonesië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Donkerbruin

Boomhoogte:

25-50m

Kruisdradig Fijn


0.6-3.3m



Zeer duurzaam (1) Duurzaam Niet gekend Niet gekend



1120 kg/m³ 980 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 2.4% (matig) Zeer langzaam Niet tot weinig Niet tot weinig


122 N/mm² 59 N/mm²



4.4% (klein) Niet gekend Niet gekend 2% Niet gekend Niet gekend



BEWERKBAARHEID


16500 N/mm²

Niet bekend Goed

TOEPASSINGEN


... ... ... ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, ATIBT

64


Guariuba Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Clarisia racemosa Moraceae Guariuba, Oiticica Brazilië, Bolivië, Peru, Colombia

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Goudgeel

Boomhoogte:

25-40m

Kruisdradig Middelmatig


15-18m 0.5-0.9m



Duurzaam tot matig duurzaam (2-3) Duurzaam Duurzaam Niet gekend



1000 kg/m³ 690 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


117 N/mm² 68 N/mm²



BEWERKBAARHEID

Goed Vereist speciale gereedschappen Goed


Nat – droog: 6.5% (matig) Nat – 12% 2% 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 3.1% Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend 3.4% (groot) Voorzichtigheid nodig Ja Niet tot weinig



13700 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN tuinhout, ... straatmeubilair, tuinmeubilair,

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: ATIBT, Houtvademecum, NPR 5493 (2003)

65


Haldu Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Nauclea spp., Adina spp. Rubiaceae Haldu, Meraga, Lasi Zuidoost-Azië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Grijs, bruingeel tot roodachtig

Boomhoogte:

Recht Fijn, soms kruisdradig




Duurzaam tot matig duurzaam (2-3) Niet gekend Niet gekend Niet gekend



900 kg/m³ 660 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 2.8% (groot) Voorzichtig Niet tot weinig Niet tot weinig


93 N/mm² 50 N/mm²

Goed Goed tot matig Voorboren aanbevolen



5.6% (matig) Niet gekend Niet gekend 2.8% Niet gekend Niet gekend



BEWERKBAARHEID


9950 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN ...

OPMERKINGEN

Zwaardere soorten kunnen geschikt zijn voor zwaardere toepassingen. Geraadpleegde bronnen: ATIBT

66


Iatandza - Albizia Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Albizia spp. Mimosaceae Albizia, Mepepe, Iatandza Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roodbruin

Boomhoogte:

Kruisdradig Grof




Duurzaam (2) Duurzaam Duurzaam Resistent (vermoedelijk)



975 kg/m³ 600 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 2.1% (matig) Traag Niet tot weinig Niet tot weinig




-----


4.9% (klein) Niet gekend 1.2% 2.8% Niet gekend Niet gekend


BEWERKBAARHEID

Niet geschikt Niet geschikt Geschikt Geschikt

Niet geschikt voor grond/watercontact


13000 N/mm²

Goed Goed (vulmiddel gebruiken)

TOEPASSINGEN ... ...

OPMERKINGEN

Geraadpleegde bronnen: TRADA, ATIBT, Princes Risborough Forest Products Resaerch

67


Ipé - Surinaams groenhart Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Tabebuia spp. Bignoniaceae Ipé, Groenhart, Lapacho, ébène vert, iron wood Tropisch Amerika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Olijfbruin met geaderde tekening

Boomhoogte:

30-65m

Kruisdradig Fijn tot middelmatig


8-40m 0.6-1.8m



Zeer duurzaam (1) Zeer duurzaam Duurzaam Niet resistent



1250 kg/m³ 1050 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


178 N/mm² 91 N/mm²

Goed (kracht vereist) Goed Voorboren noodzakelijk

CATEGORIE A

Geschikt



Nat – droog: 8% (matig) Nat – 12% 2.6% 60-90%: 1.1% Nat – droog: 6.5% Nat – 12% 1.2% 60-90%: 0.8% 1.5% (matig) Traag maar goed Niet tot weinig Niet tot weinig



BEWERKBAARHEID


2200 N/mm²

Delicaat Goed (poriënvuller aangeraden)

TOEPASSINGEN

zware palen, palen, beschoeiing, damwanden, bruggen, ... loopdek, terrasplanken, ... tuinhout, ...

OPMERKINGEN

Irriterend zaagstof Gebruikservaring onder andere ik UK (TRADA).


68


Itauba - Louro itauba Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Mezilaurus itauba Lauraceae Louro itauba, Itauba, kaneelhout Brazilië, Frans Guyana en Suriname

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Geelbeige tot bruin

Boomhoogte:

max 40m

Recht Fijn


tot 0.75m



Zeer duurzaam tot duurzaam (1-2) Zeer duurzaam Duurzaam Niet gekend



1070 kg/m³ 855 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


124 N/mm² 62 N/mm²

Nat – droog: 9.7% (groot) Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 3.7% Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend 6% (groot) Voorzichtigheid nodig Ja Ja



BEWERKBAARHEID

Goed Speciaal gereedschap aanbevolen Voorboren noodzakelijk

CATEGORIE A

Geschikt




16200 N/mm²

Delicaat Goed

TOEPASSINGEN

zware palen, palen, beschoeiing, damwanden, bruggen, ... schermen, loopdek, terrasplanken, ... tuinhout, ... straatmeubilair, tuinmeubilair,

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: ATIBT, NPR 5493 (2003)

69


Jarana - Manbarklak Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Eschweilera spp Lecythidaceae Sapucaia, Jarana, Manbarklak, Mata mata Tropisch Zuid- en Midden-Amerika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roodbruin

Boomhoogte:

Kruisdradig Fijn




Zeer duurzaam tot duurzaam (1-2) Niet gekend Niet gekend Resistent



1200 kg/m³ 1020 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


169 N/mm² 76 N/mm²

Goed (vereist kracht) Moeilijk Goed



Nat – droog: 7.9% (matig) Nat – 12% 6.1% 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 5.1% Nat – 12% 3.2% 60-90%: Niet gekend 2.8% (groot) Voorzichtigheid vereist Ja Niet tot weinig



BEWERKBAARHEID


15600 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN

zware palen, palen, bruggen, ... ... ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, ATIBT, NPR 5493 (2003), TRADA

70


Jarrah Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Eucalyptus marginata Myrtaceae Yarrah, Jarrah Australië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Licht tot donkerrood

Boomhoogte:

30-45m

Variabel Matig grof tot grof


0.9-1.5m



Zeer duurzaam (1) Matig duurzaam Niet gekend Resistent



1075 kg/m³ 800 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


114 N/mm² 62 N/mm²

Goed (machinaal) Goed (machinaal) Voorboren aanbevolen


Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 2.6% (matig) Voorzichtig Niet tot weinig Ja

7.4% (matig) 8% 2.6% 4.8% 5% 1.8%



BEWERKBAARHEID


13000 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN



OPMERKINGEN

Gebruikservaring onder andere ik UK (TRADA).

Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, ATIBT, TRADA

71


Jatoba Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Hymenaea spp. Caesalpiniaceae Jatoba, (Rode) Locus, Courbaril Tropisch Midden en Zuid-Amerika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roseachtig bruin/beige tot roodbruin

Boomhoogte:

30-40m

Recht, soms kruisdradig Middelmatig


0.5-1.5m



Zeer duurzaam tot duurzaam (1-2) Zeer duurzaam tot duurzaam Duurzaam Niet resistent



1100 kg/m³ 955 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


134 N/mm² 66 N/mm²


BEWERKBAARHEID


7.1% (matig) 1.1% 1.2% 3.8% 0.6% 0.6%


Goed (kracht vereist) Minder gemakkelijk gezien hardheid Goed


Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 3.3% (groot) Goed Niet tot weinig Niet tot weinig


20870 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN

palen, beschoeiing, damwanden, bruggen, ... loopdek, terrasplanken, ... ... straatmeubilair, tuinmeubilair,

OPMERKINGEN

Prachtige houtsoort met mooie uitstraling Zowel voor binnen als buitengebruik

Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, NPR 5493 (2003)

72


Kamarere Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Eucalyptus deglupta Myrtaceae Kamarere, Bagras, Leda Filipijnen, Indonesië, PNG en Salomon

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bruinrood tot donkerbruin

Boomhoogte:

Recht tot kruisdradig Grof




Matig duurzaam (3) Niet gekend Niet gekend Niet gekend



1000 kg/m³ 730 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 2% (matig) Traag Niet tot weinig Niet tot weinig


106 N/mm² 76 N/mm²




BEWERKBAARHEID

Gped Goed Goed

5% (klein) Niet gekend Niet gekend 3% Niet gekend Niet gekend


Niet geschikt Niet geschikt Niet geschikt Geschikt

17500 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN

...


73


Kapur Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Dryobalanops spp. Dipterocarpaceae Kapur, Sintok, Keledan Malaysia, Indonesië, Sabah, Sarawak

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Licht roodbruin tot donkerroodbruin

Boomhoogte:

60-75m

Recht of kruisdradig Matig grof


27-30m 0.9-1.5m (max 4.5m)



Zeer duurzaam tot duurzaam (1-2) Matig duurzaam Niet gekend Resistent



1100 kg/m³ 700 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 5.2% (groot) Vrij langzaam Ja Ja


122 N/mm² 66 N/mm²



BEWERKBAARHEID

Goed Goed Matig, voorboren aanbevolen


10% (groot) 6% 2.1% 4.8% 2.7% 1%



13300 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN ...

OPMERKINGEN

Wordt gebruikt voor buitenschrijnwerk, maar geeft hierbij wel haarscheurtjes Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, ATIBT, TRADA

74


Karri Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Eucalyptus diversicolor Myrtaceae Karri, White Gum Australië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roodachtig bruin

Boomhoogte:

50-60m (max 90m)

Kruisdradig (streeptekening) Matig grof


25-30m 1.8-3.0m



Duurzaam (2) Duurzaam Duurzaam Niet resistent



1150 kg/m³ 880 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


132 N/mm² 72 N/mm²


CATEGORIE A

Geschikt



Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 4.9% (groot) Langzaam Niet tot weinig Ja

10% (groot) 10% 3% 5.1% 5% 2.3%



BEWERKBAARHEID


19200 N/mm²

Matig Goed

TOEPASSINGEN


OPMERKINGEN

Veel ervaring in waterwerken, onder andere in Nederland. FSC gelabelde Karri afkomstig uit plantages in Zuid-Afrika (de technische houteigenschappen kunnen verschillen ten opzicht van Karri uit natuurlijk bos) Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, NPR 5493 (2003), TRADA

75


Kastanje Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Castanea sativa Fagaceae Tamme kastanje Z-Europa, Klein-Azië, Noord-Afrika, Oost NAmerika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Licht tot donkerbruin

Boomhoogte:

15-25m (max 30m)

Recht Matig grof tot grof


6-15m 0.6-1.5m



Duurzaam (2) Matig duurzaam Niet gekend Niet gekend



1040 kg/m³ 600 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp



6.4% (matig) 5.5% 1.3% 4.3% 3% 0.7%


75 N/mm² 43 N/mm²


BEWERKBAARHEID

Goed Goed Matig


Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 2.1% (matig) Langzaam Niet tot weinig Ja



8800 N/mm² 5.5-5.9 Nm/cm² (Sell en Kropf, 1990) Goed Matig

TOEPASSINGEN tuinhout, ... ...

OPMERKINGEN

Vaak gebruikt als tuinhout. Densiteit kan variëren: densiteit >600 kg/m³ noodzakelijk Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum

76


Kekatong Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Cynometra spp. Caesalpiniaceae Kekatong Zuidoost-Azië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bruin

Boomhoogte:

Recht of kruisdradig Matig fijn




Duurzaam (2) Niet gekend Niet gekend Niet gekend



1150 kg/m³ 910 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 2.1% (matig) Traag Niet tot weinig Ja


135 N/mm² 67 N/mm²






BEWERKBAARHEID


18400 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN

Geschikt Bij voorkeur geschikt Geschikt Geschikt

... ... ... ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: ATIBT, Malaysian Timber Industry Board

77


Kelat Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Eugenia spp. Myrtaceae Kelat, Jambu, Jaman, … Zuidoost-Azië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bruin

Boomhoogte:

Recht of kruisdradig Matig fijn







1000 kg/m³ 810 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: 3.3% (klein) Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 1.9% Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend 1.4% (matig) Voorzichtigheid nodig Ja Ja


116 N/mm² 59 N/mm²

Matig tot moeilijk Matig tot moeilijk Voorboren noodzakelijk




BEWERKBAARHEID


17600 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN


... ... ... ...


78


Kempas Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Koompassia spp. Leguminosae (Caesalpiniaceae) Kempas, Tualang Malaysia, Indonesië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Steenrood tot roodbruin

Boomhoogte:

max 85m

Kruisdradig of golvend Grof, maar gelijkmatig


24-27m 0.6-3.0m



Duurzaam (2) Gevoelig Gevoelig (spint) Niet resistent



1050 kg/m³ 860 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 1.4% (matig) Redelijk goed Niet tot weinig Niet tot weinig


121 N/mm² 65 N/mm²



BEWERKBAARHEID

Moeilijk tot matig moeilijk Moeilijk tot matig moeilijk Voorboren noodzakelijk


7.4% (matig) 3% Niet gekend 6% 2.5% Niet gekend


18500 N/mm²

Matig Goed (evt poriënvuller)

TOEPASSINGEN


... ... ... ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, Malaysian Timber Industry Board, TRADA

79


Keranji Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Dialium spp. Caesalpiniaceae Keranji, Kuran, Kerandjii Zuidoost-Azië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bruin

Boomhoogte:

Kruisdradig Fijn




Duurzaam (variabel) (2) Niet gekend Gevoelig Resistent (vermoedelijk)



1185 kg/m³ 840 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


134 N/mm² 72 N/mm²



Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 1.4% (matig) Redelijk traag Ja Ja



BEWERKBAARHEID


16000 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN


In verse toestand slecht ruikend.


zware palen, palen, bruggen, ... loopdek, ... ... ...

OPMERKINGEN

Geraadpleegde bronnen: ATIBT, TRADA

80


Keruing Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Dipterocarpus spp. Dipterocarpaceae Keruing, Kerup Zuidoost-Azië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Licht tot donker roodbruin

Boomhoogte:

30-60m

Recht, soms kruisdraad Matig grof tot grof


0.9-1.8m



Matig duurzaam (3) Gevoelig Niet gekend Resistent (matig)



1025 kg/m³ 805 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp



105 N/mm² 57 N/mm²

11.3% (groot) 7.3% 2.4% 7.2% 4.2% 1.6%



BEWERKBAARHEID

Variabel Variabel Goed


Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 4.1% (groot) Zeer langzaam Niet tot weinig Niet tot weinig


Niet geschikt Geschikt Niet geschikt Niet geschikt

12600 N/mm² 5.0-7.9 Nm/cm² (Sell en Kropf, 1990) Matig Matig tot slecht

TOEPASSINGEN loopdek, ...

OPMERKINGEN

Sterke variatie in eigenschappen zoals densiteit. Gomachtige substantie (kopse vlakken).

Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, Malaysian Timber Industry Board, TRADA

81


Kotibé - Danta Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Nesogordonia spp. Sterculiaceae Danta, Kotibé Tropisch West-Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roodbruin tot mahoniebruin

Boomhoogte:

27-30m (max 40m)

Kruisdradig, soms warrig Matig fijn tot fijn


12-24m 0.6-0.8m



Matig duurzaam (3) Matig duurzaam Niet gekend Resistent (matig)



975 kg/m³ 750 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 2.9% (groot) Vrij langzaam Niet tot weinig Niet tot weinig



130 N/mm² 67 N/mm²




7.1% (matig) 3.9% 1.8% 4.2% 2.2% 1%



BEWERKBAARHEID



TOEPASSINGEN ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, TRADA

82


Kulim - Bawang hutan Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Scorodocarpus borneensis Olacaceae Kulim, Bawang Hutan Malaysia, Indonesië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roodbruin

Boomhoogte:

Kruisdradig of golvend Matig grof




Matig duurzaam (3) Niet gekend Niet gekend Resistent (vermoedelijk)



975 kg/m³ 880 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 1.5% (matig) Tamelijk vlug Niet tot weinig Niet tot weinig


115 N/mm² 62 N/mm²

Goed (kracht vereist) Goed (kracht vereist) Voorboren noodzakelijk


Niet geschikt Geschikt Niet geschikt Geschikt




BEWERKBAARHEID


14900 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN bruggen, ... ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: ATIBT, TRADA, Malaysian Timber Industry Board

83


Limbali Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Gilbertiodendron spp. Leguminosae (Caesalpiniaceae) Limbali Tropisch West-Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roodbruin kernhout; geelwit tot lichtroos spint Rechts, soms kruisdradig Matig grof tot grof

Boomhoogte:

30-45m


15-20m 0.6-1.2m



Duurzaam tot matig duurzaam (vermoedelijk) (23) Matig duurzaam Duurzaam Niet gekend



1100 kg/m³ 810 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


137 N/mm² 72 N/mm²


BEWERKBAARHEID




Goed (licht afstompend) Goed (licht afstompend) Goed, voorboren aanbevolen


Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 4.4% (groot) Traag Ja Niet tot weinig


18010 N/mm²

Goed Goed (poriënvuller aanbevolen)

TOEPASSINGEN bruggen, ... ... ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, CIRAD

84


Louro amarelo Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Cordia spp., Aniba spp. Lauraceae Louro amarelo -----

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Geel tot beige

Boomhoogte:

Kruisdradig Fijn




Duurzaam (2) Tamelijk duurzaam Duurzaam Resistent (vermoedelijk)



1100 kg/m³ 750 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


-----



BEWERKBAARHEID

Goed Goed Goed


Nat – droog: 8.2% (groot) Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 5.8% Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend 2.4% (matig) Vereist voorzichtigheid Niet tot weinig Niet tot weinig



16800 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN

... terrasplanken, ... ... straatmeubilair, tuinmeubilair,

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: Houthandel A. Van den Berg, TRADA

85


Louro gamela - Louro vermelho Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Nectandra rubra, Ocotea rubra Lauraceae Louro vermelho, Wane Brazilië, Guyana' s en Suriname

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roseachtig bruin

Boomhoogte:

25-40m

Regelmatig lichte kruisdraad Middelmatig


15-25m 0.5-1.2m



Duurzaam (2) Duurzaam Duurzaam Niet gekend



1000 kg/m³ 660 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Radiale krimp Verschil totale tangentiale – totale radiale krimp Droogproces Neiging tot oppervlaktescheurtjes? Neiging tot vervorming? Buigsterkte Druksterkte Zagen

Goed

Schaven Spijkeren

Goed Goed


Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 4.3% (groot) Zeer moeilijk Ja Niet tot weinig



90 N/mm² 51 N/mm²


BEWERKBAARHEID

Lijmen



Zeer vaak gebruikt bij gevelbeplanking

11400 N/mm²

Goed indien hout droog is Goed (vulmiddel aanbevolen)

TOEPASSINGEN loopdek, ... straatmeubilair, tuinmeubilair,

OPMERKINGEN

Geraadpleegde bronnen: ATIBT

86


Louro preto Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Cordia glabatra Lauraceae Louro, Louro Preto Zuid en Centraal Amerika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Beige/wit tot goudgeel

Boomhoogte:

Kruisdradig Fijn tot middelmatig




Duurzaam tot matig duurzaam (2-3) Matig duurzaam Matig duurzaam Niet gekend



900 kg/m³ 540 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


89 N/mm² 49 N/mm²



BEWERKBAARHEID

Goed Goed Goed


Nat – droog: 7% (matig) Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 3.4% Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend 3.6% (groot) Vereist voorzichtigheid Niet tot weinig Ja



11000 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN

... loopdek, terrasplanken, ... ... straatmeubilair,

OPMERKINGEN

Geschikt voor welbepaalde toepassingen zoals loopdekken en terrasplanken. Geraadpleegde bronnen: ATIBT

87


Makoré - Douka Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Tieghemella spp. Sapotaceae Makoré, Douka Tropisch West-Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Paarsbruin tot donkerroodbruin

Boomhoogte:

36-45m (max 50m)

Recht, kruisdradig of onregelmatig Fijn en gelijkmatig


18-30m 0.8-1.5m (max 2.7m)






950 kg/m³ 660 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 1.7% (matig) Vrij langzaam Niet tot weinig Niet tot weinig



96 N/mm² 51 N/mm²



BEWERKBAARHEID

Goed (maar afstompende werking) Goed Voorboren aanbevolen


7.7% (matig) 4.5% 1.8% 6% 3% 1.1%



TOEPASSINGEN

Niet geschikt Niet geschikt Bij voorkeur geschikt Geschikt

... ...


88


Malagangai Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Eusideroxylon malagangai Lauraceae Malagangai Maleïsië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bruin

Boomhoogte:

Recht tot licht kruisdradig Fijn




Zeer duurzaam (1) Niet gekend Niet gekend Resistent



975 kg/m³ 850 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


135 N/mm² 69 N/mm²



Nat – droog: 4.4% (klein) Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 2.4% Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend 2% (matig) Traag en voorzichtig Ja Ja



BEWERKBAARHEID


15000 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN


bruggen, ... ... ... ...

OPMERKINGEN

Grote variabiliteit mogelijk wat betreft de technische eigenschappen. De hier weergegeven cijfers zijn deze voor de zwaardere varianten. Geraadpleegde bronnen: ATIBT, Malaysian Timber Industry Board

89


Malas - Aranga Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Homalium spp. Flacourtiaceae Malas, Aranga Zuidoost-Azië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bruin

Boomhoogte:

Recht of kruisdradig Fijn




Duurzaam (2) Niet gekend Niet gekend Resistent



1000 kg/m³ 850 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


152 N/mm² 84 N/mm²





BEWERKBAARHEID


19000 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN


Veel variatie in dichtheid.

Nat – droog: 4.9% (klein) Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 2.6% Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend 2.3% (matig) Traag en voorzichtig Ja Niet tot weinig

bruggen, ... ... ... ...

OPMERKINGEN


90


Massaranduba Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Manilkara spp. Sapotaceae Massaranduba, Paardevleeshout, Paraju, Maçaranduba Brazilië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Donker roodbruin

Boomhoogte:

30-45m

Recht Fijn


15-25m 0.6-1.8m



Zeer duurzaam tot duurzaam (1-2) Zeer duurzaam tot duurzaam Duurzaam Resistent (matig)



1300 kg/m³ 1100 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


195 N/mm² 84 N/mm²


CATEGORIE A

Geschikt



Nat – droog: 9.4% (groot) Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 7.1% Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend 2.3% (matig) Vereist voorzichtigheid Ja Ja



BEWERKBAARHEID

Zeer geschikt voor terrasplanken Zeer geschikt voor toepassingen in tuin


19600 N/mm²

Delicaat Goed

TOEPASSINGEN

zware palen, palen, beschoeiing, damwanden, bruggen, ... loopdek, terrasplanken, ... tuinhout, ... straatmeubilair,

OPMERKINGEN


91


Mata Ulat Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Kokoona spp. Celastraceae Mata Ulat Maleïsië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bleekbruin

Boomhoogte:

Recht tot kruisdradig Fijn







1050 kg/m³ 890 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 1.4% (matig) Zeer traag Ja Niet tot weinig


102 N/mm² 53 N/mm²




3% (klein) Niet gekend Niet gekend 2.6% Niet gekend Niet gekend



BEWERKBAARHEID


16300 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN bruggen, ...

...

OPMERKINGEN

Totale krimpcijfers variabel. De maxima staan weergegeven.

Geraadpleegde bronnen: ATIBT, Malaysian Timber Industry Board

92


Mempening Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Lithocarpus spp., Quercus spp. Fagaceae Mempening Zuidoost-AziË

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Geelbruin tot bruin

Boomhoogte:








950 kg/m³ 690 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: 4.2% (klein) Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 1.9% Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend 2.3% (matig) Traag en voorzichtig Ja Ja


115 N/mm² 53 N/mm²

Matig goed Matig goed Voorboren noodzakelijk





BEWERKBAARHEID


18800 N/mm²

Goed Goed



93


Meransi Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Caralia spp. Rhizophoraceae Meransi Maleïsië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bruinrood

Boomhoogte:

Recht of kruisdradig Grof







925 kg/m³ 670 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp



96 N/mm² 55 N/mm²




BEWERKBAARHEID

Goed Goed Goed




13300 N/mm²

Goed Goed



94


Merbau Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Intsia sp. Leguminosae (Caesalpiniaceae) Merbau, Hintsy Zuidoost-Azië, Zuidwest Pacific

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bruin tot donkerroodbruin

Boomhoogte:

30-50m

Recht, kruisdradig of onregelmatig Matig grof


15-20m 0.7-0.9m



Zeer duurzaam tot duurzaam (1-2) Matig duurzaam Niet gekend Niet gekend




Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 2.2% (matig) Zeer langzaam Niet tot weinig Niet tot weinig


115 N/mm² 53 N/mm²



BEWERKBAARHEID

Goed tot matig moeilijk Goed tot matig moeilijk Matig, voorboren aangeraden


5.4% (klein) 2% 0.8% 3.2% 1.1% 0.4%


15300 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN

Geschikt Bij voorkeur geschikt Bij voorkeur geschikt Geschikt

... ... ... ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum

95


Moabi Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Baillonelle toxisperma Sapotaceae Moabi Tropisch West-Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Donkerroodbruin kernhout, licht spinthout Recht, soms warrig of golvend Matig fijn tot fijn

Boomhoogte:

30-60m


25-30m 0.6-3.0m






1050 kg/m³ 870 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


143 N/mm² 74 N/mm²




BEWERKBAARHEID

Goed (afstompende werking) Goed (afstompend) Voorboren noodzakelijk



8.7% (groot) Niet gekend 1.9% 6.5% Niet gekend 1.1%

Lijmen


21040 N/mm²

Goed, mits voorzichtigheid Goed

TOEPASSINGEN

zware palen, bruggen, ... loopdek, ... ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, CIRAD

96


Mora Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Mora spp. Leguminosae (Caesalpiniaceae) Mora Suriname, Guyana en tropisch Amerika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING


Boomhoogte:

30-35m (max 50m)

Recht, soms kruisdradig Matig fijn tot matig grof


15-20m 0.6-1.0m



Duurzaam (2) Niet gekend Duurzaam Niet resistent



1100 kg/m³ 1000 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


152 N/mm² 83 N/mm²

Vrij lastig Vrij lastig Voorboren noodzakelijk



Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 4.6% (groot) Zeer langzaam Niet tot weinig Ja

10.8% (groot) 7.1% 1.5% 6.2% 3.7% 0.9%



BEWERKBAARHEID


21400 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN

zware palen, bruggen, ... loopdek, ... ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, ATIBT, TRADA

97


Movingui Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Distemonanthus benthamianus Leguminosae (Caesalpiniaceae) Movingui, Ayan Tropisch West-Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Lichtgeel tot geelbruin

Boomhoogte:

27-37m (max 50m)

Onregelmatig, soms kruisdradig Matig fijn


15-20m 0.7-1.4m



Matig duurzaam (3) Matig duurzaam Niet gekend Resistent (vermoedelijk)



900 kg/m³ 670 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 2.4% (matig) Langzaam Niet tot weinig Niet tot weinig



103 N/mm² 55 N/mm²



BEWERKBAARHEID

Goed (afstompende werking) Goed Matig, voorboren aanbevolen


Niet geschikt Niet geschikt Niet geschikt Geschikt

5.7% (matig) 2.7% 1.2% 3.3% 1.3% 0.7%



TOEPASSINGEN

...


98


Muhimbi Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Cynometra spp. Leguminosae Muhimbi, Nganga Centraal en Oost Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roodbruin

Boomhoogte:

Kruisdradig Fijn




Zeer duurzaam tot duurzaam (1-2) Duurzaam Niet gekend Niet gekend



950 kg/m³ 940 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


162 N/mm² 67 N/mm²




Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 4% (groot) Niet bekend Niet tot weinig Niet tot weinig

8.5% (groot) Niet gekend 2.9% 4.5% Niet gekend 1.7%



17500 N/mm²

BEWERKBAARHEID




99


Muiracatiara - Gonçalo alves Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Astronomium lecointei, Astronomium spp. Anacardiaceae Muiracatiara, Gonçalo alves Zebrawood, Tigerwood Tropisch Centraal en Zuid-Amerika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Goud/bruinbeige met zwarte vlekken

Boomhoogte:

25-35m

Recht, soms golvend Fijn


14-18m 0.6-1.0m






1100 kg/m³ 880 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


133 N/mm² 76 N/mm²


CATEGORIE A

Geschikt



Nat – droog: 7% (matig) Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 4.1% Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend 2.9% (groot) Vereist voorzichtigheid Niet tot weinig Niet tot weinig



BEWERKBAARHEID


17100 N/mm²

Goed goed

TOEPASSINGEN

zware palen, palen, beschoeiing, damwanden, bruggen, ... schermen, loopdek, terrasplanken, ... tuinhout, ...

OPMERKINGEN

Variabiliteit tussen soorten in eigenschappen zoals densiteit, en dus variabele gebruiksgeschiktheid. Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, ATIBT, NPR 5493 (2003)

100


Mukulungu Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Autranella congolensis Sapotaceae Mukulungu Tropisch West-Afrika (vnml Congo)

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Rood tot roodbruin kernhout; grijsbruin spint Recht, soms kruisdraad Fijn en gelijkmatig

Boomhoogte:

20-40m


20-25m 0.7-2.0m






1100 kg/m³ 940 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 1% (klein) Traag Ja Ja


119 N/mm² 74 N/mm²



BEWERKBAARHEID

Goed (afstompende werking) Goed (afstompend) Voorboren noodzakelijk





17060 N/mm²

Matig tot slecht Goed


OPMERKINGEN

Vrijgave veel en irriterend stof tijdens zagen

Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, CIRAD

101


Niové - Ekop Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Staudtia stipitata, S. kamerunensis Myristicaceae Niové, Ekop Gabon, Kameroen, Congo, Congo DRC

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Oranjebruin tot donkerroodbruin kernhout Recht, soms kruisdradig Fijn

Boomhoogte:

20-30m


10-20m 0.5-1.0m



Zeer duurzaam (vermoedelijk) (1) Duurzaam Duurzaam Niet gekend



1050 kg/m³ 880 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


151 N/mm² 88 N/mm²




BEWERKBAARHEID

Goed (afstompende werking) Goed (afstompende werking) Voorboren noodzakelijk




18510 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN


bruggen, ... ... ... ...

OPMERKINGEN

Overgangszone tussen kernhout en spint niet duurzaam. Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, CIRAD

102


Okan Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Cyclicodiscus gabunensis Leguminosae (Mimosaceae) Okan Tropisch West-Afrika, voornamelijk Nigeria - Ghana

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Geel tot goudbruin tot roodbruin, lichtroos spint Kruisdradig Matig grof

Boomhoogte:

40-60m


20-30m 0.9-3.0m






1150 kg/m³ 910 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


134 N/mm² 82 N/mm²


7.9% (matig) 3.5% Niet gekend 5.8% 3% Niet gekend



BEWERKBAARHEID

Zagen

Goed (afstompende werking)

Lijmen

Schaven Spijkeren

Goed (afstompende werking) Voorboren noodzakelijk


22260 N/mm²

Slecht (wasachtig oppervlak) Matig

TOEPASSINGEN

CATEGORIE A




zware palen, palen, beschoeiing, damwanden, bruggen, ... loopdek, ... ... ...

OPMERKINGEN

Redelijk frequent gebruikt in UK, ter vervanging van Demerara Groenhart Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, CIRAD, NPR 5493 (2003), TRADA

103


Oro Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Irvingia gabonensis Irvingiaceae Oro, Oba, Meba, Mueba Tropisch Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Groenbruin tot grijsbruin

Boomhoogte:

Recht tot kruisdradig Fijn tot matig




Duurzaam (vermoedelijk) (2) Niet gekend Niet gekend Niet gekend




Vochtgedrag

Tangentiale krimp



-----



22100 N/mm²

BEWERKBAARHEID

Zagen Schaven Spijkeren CATEGORIE A CATEGORIE B CATEGORIE C CATEGORIE D





OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: USDA Forest Service

104


Ozouga Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Sacoglottis gabonensis Humiriaceae Ozouga Tropisch West-Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roodbruin

Boomhoogte:









Vochtgedrag

Tangentiale krimp


138 N/mm² 84 N/mm²




Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 3.6% (groot) Traag Ja Ja




BEWERKBAARHEID


21770 N/mm²

Goed Niet gekend

TOEPASSINGEN ... ... tuinhout, ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: CIRAD

105


Padoek, Afrikaans Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Pterocarpus soyauxii Leguminosae (Papilionaceae) Padouk, Afrikaanse Padoek Tropisch West-Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Oranjeachtig rood kernhout

Boomhoogte:

25-35m

Recht, soms kruisdradig Matig grof tot grof


10-20m 0.5-1.5m






950 kg/m³ 790 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 1.8% (matig) Matig tot traag Niet tot weinig Niet tot weinig


116 N/mm² 65 N/mm²

5% (klein) 2% 0.6% 3.2% 1% 0.5%



BEWERKBAARHEID

Zagen

Goed (afstompende werking)

Lijmen

Schaven Spijkeren

Goed (afstompende werking) Voorboren noodzakelijk



Goed, mits voorzichtigheid Goed (evt voorbehandeling met alcohol)

TOEPASSINGEN


Irriterend stof bij zagen.

15870 N/mm²

... ... ... ...

OPMERKINGEN

Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, CIRAD, TRADA

106


Pau amarelo Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Euxylophora paraensis Rutaceae Pau amarelo, Pequia cetim, Muirataua Brazilië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Citroengeel tot geelbruin

Boomhoogte:

20-40m



tot 8m max 0.8m



Zeer duurzaam (1) Zeer duurzaam Duurzaam Niet gekend



1000 kg/m³ 810 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 0.8% (klein) Goed Ja Niet tot weinig


132 N/mm² 79 N/mm²





BEWERKBAARHEID


15700 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN


Zeer zware, sterke en duurzame soort

6.5% (matig) Niet gekend 1.7% 5.7% Niet gekend 1.4%

... ... ... ...

OPMERKINGEN

Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, ATIBT

107


Pauh Kijang Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Irvingia malayana Irvingiaceae Pauh Kijang Maleïsië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bruin tot geelbruin

Boomhoogte:

Kruisdradig Grof







1150 kg/m³ 885 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp



150 N/mm² 70 N/mm²

Matig Matig Voorboren noodzakelijk






BEWERKBAARHEID


11400 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN bruggen, ...

...


108


Penaga Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Mesua ferrea Guttiferae Penaga Zuidoost-Azië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roodbruin

Boomhoogte:

Recht of kruisdradig Fijn tot grof




Duurzaam (2) Niet gekend Niet gekend Niet gekend



1200 kg/m³ 1000 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


155 N/mm² 80 N/mm²



Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 1.4% (matig) Zeer traag Ja Ja

5.5% (matig) Niet gekend Niet gekend 4.3% Niet gekend Niet gekend



BEWERKBAARHEID


19500 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN


bruggen, ... ... ... ...

OPMERKINGEN

Krimpcijfers variabel. Maxima weergegeven.

Geraadpleegde bronnen: ATIBT, Malaysian Timber Industry Board

109


Piquia Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Caryocar villosum Caryocaraceae Pequi Tropisch Zuid-Amerika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Geelachtig wit tot licht beige

Boomhoogte:

36-45m

Kruisdradig Middelmatig tot grof


tot 21m 1.5-2m (max 5m)






1120 kg/m³ 810 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


123 N/mm² 66 N/mm²

Goed (kracht vereist) Moeilijk Goed



Zware, sterke en duurzame houtsoort Edele houtsoort !

Nat – droog: 9.7% (groot) Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 5.1% Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend 4.6% (groot) Vereist voorzichtigheid (vervorming en barsten) Ja Ja



BEWERKBAARHEID


14300 N/mm²

Delicaat Delicaat

TOEPASSINGEN

palen, beschoeiing, damwanden, bruggen, ... loopdek, terrasplanken, ... tuinhout, ... straatmeubilair,

OPMERKINGEN

Geraadpleegde bronnen: ATIBT, NPR 5493 (2003)

110


Punah Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Tetramerista glabra Theaceae Punah Zuidoost AziË

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bruin

Boomhoogte:








1000 kg/m³ 800 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 4.8% (groot) Vlug Niet tot weinig Ja


-----







BEWERKBAARHEID


15400 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN ...


111


Purperhart Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Peltogyne spp. Leguminosae (Caesalpiniaceae) Amarante, Pau roxo, Purpleheart, Purperhart Tropisch Midden en Zuid-Amerika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Vers: beige; later: paars

Boomhoogte:

38-45m

Recht Fijn tot middelmatig


5-20m 0.4-1.0m



Duurzaam (2) Duurzaam Duurzaam Niet resistent



1100 kg/m³ 850 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


142 N/mm² 77 N/mm²


Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 2% (matig) Goed Niet tot weinig Niet tot weinig




BEWERKBAARHEID


16880 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN

CATEGORIE A

Geschikt


Bij voorkeur geschikt Geschikt Geschikt

zware palen, palen, beschoeiing, damwanden, bruggen, ... schermen, loopdek, ... tuinhout, ... straatmeubilair, tuinmeubilair, ...

OPMERKINGEN

Opvallende kleur, en daardoor vaak in exclusieve decoratie Vaak gebruikt in tuin en bij waterwerken


112


Pynkado Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Xylia dolabriformis Mimosaceae Pyinkado Zuidoost-Azië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roodbruin

Boomhoogte:

Onregelmatig Fijn







1150 kg/m³ 880 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


124 N/mm² 68 N/mm²





BEWERKBAARHEID

Moeilijk Moeilijk Vooorboren noodzakelijk


Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 3.4% (groot) Traag Niet tot weinig Ja


15630 N/mm²

Goed Goed


OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: ATIBT, Princes Risborough Forest Products Resaerch, TRADA

113


Resak Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Vatica spp., Cotylelobium spp. Dipterocarpaceae Resak Zuidoost AziË

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bleekbruin tot bruin

Boomhoogte:

Recht of kruisdradig Fijn




Zeer duurzaam (1) Niet gekend Niet gekend Resistent (vermoedelijk)



1050 kg/m³ 770 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 1.9% (matig) Tamelijk vlug Niet tot weinig Niet tot weinig


93 N/mm² 51 N/mm²

Tamelijk goed Tamelijk goed Voorboren aanbevolen





BEWERKBAARHEID


16000 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN


... ... ... ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: ATIBT, Malaysian Timber Industry Board, TRADA

114


Robinia Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Robinia pseudoacacia Leguminosae Robinia Noord-Amerika, aangeplant in Europa en Azië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

lichtgeelgroen tot bruingroen tot goudbruin Recht Matig fijn tot grof

Boomhoogte:

25-30m


0.6-0.9m



Zeer duurzaam tot duurzaam (1-2) Niet gekend Niet gekend Niet gekend



1050 kg/m³ 750 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp



133 N/mm² 71 N/mm²

Goed Goed Voorboren aangewezen


Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 2.5% (matig) Langzaam Niet tot weinig Ja

6.9% (matig) 2.3% 1.7% 4.4% 1.5% 1.2%



BEWERKBAARHEID



TOEPASSINGEN

Geschikt Bij voorkeur geschikt Bij voorkeur geschikt Geschikt

palen, beschoeiing, ... ... tuinhout, ... ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, NPR 5493 (2003)

115


Sangre de toro Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Licania spp. Chrysobalanaceae Sangre de toro, Kauta(balli), Marfil -----

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

-----

Boomhoogte:

---------




Niet gekend (-) Niet gekend Niet gekend Resistent (vermoedelijk)




Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%:


Niet gekend Niet gekend Niet gekend


-----

Niet gekend Niet gekend Niet gekend Niet gekend Niet gekend Niet gekend

Niet bekend Niet tot weinig Niet tot weinig



BEWERKBAARHEID


---

Niet gekend Niet gekend

TOEPASSINGEN

Geen oordeel mogelijk Geen oordeel mogelijk Geen oordeel mogelijk Geen oordeel mogelijk

... ... ... ...

OPMERKINGEN

Technische gegevens niet allen beschikbaar en bijgevolg geen oordeel over gebruiksgeschiktheid. Geraadpleegde bronnen: ATIBT, TRADA, Ing. Ftal. María Elena Atencia (2003)

116


Sapupira - Angelim pedra Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Hymenolobium spp. Fabaceae Angelim da Mara, Angelim pedra Brazilië, Guyana' s, Suriname

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Beige tot vaalbruin met soms mineraalvlekken Kruisdradig (regelmatig en licht) Grof

Boomhoogte:

tot 45m


15-20m 0.9-3.0m



Duurzaam (2) Matig duurzaam Duurzaam Niet gekend



1200 kg/m³ 770 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


121 N/mm² 62 N/mm²



Nat – droog: 7.1% (matig) Nat – 12% 1.9% 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 4.5% Nat – 12% 1% 60-90%: Niet gekend 2.6% (groot) Goed, maar traag Niet tot weinig Niet tot weinig



BEWERKBAARHEID


14100 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN


zware palen, palen, beschoeiing, damwanden, ... loopdek, terrasplanken, ... ... ...

OPMERKINGEN

Geschikt voor toepassing in geveltimmerwerk en buitenschrijnwerk (KOMO keurmerk in Nederland) Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, NPR 5493 (2003)

117


Sougué Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Parinari excelsa Chrysobalanaceae Sougué, Mubura Tropisch Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Rood tot chocoladebruin

Boomhoogte:

Kruisdradig of onregelmatig Matig grof




Niet gekend (-) Gevoelig Niet gekend Resistent (vermoedelijk)



750 kg/m³ 620 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


Radiale krimp Verschil totale tangentiale – totale radiale krimp Droogproces Neiging tot oppervlaktescheurtjes? Neiging tot vervorming? Buigsterkte Druksterkte Zagen Schaven Spijkeren CATEGORIE A CATEGORIE B CATEGORIE C CATEGORIE D

-----

10.2% (groot) Niet gekend 3% 6.6% Niet gekend 2%



17800 N/mm²

BEWERKBAARHEID


TOEPASSINGEN

Geen oordeel mogelijk* Geen oordeel mogelijk* Geen oordeel mogelijk* Geen oordeel mogelijk*

... ... ... ...

OPMERKINGEN

*Technische gegevens niet allen beschikbaar en bijgevolg geen oordeel over gebruiksgeschiktheid. Geraadpleegde bronnen: USDA Forest Service, Princes Risborough Forest Products Resaerch

118


Sucupira vermelho Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Andira spp. Fabaceae Andira, rode kabbes Brazilië, Guyana' s, Suriname, Venezuela

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Roseachtig bruin tot roodbruin

Boomhoogte:

30-35m

Recht tot licht kruisdradig Grof


12-18m 0.8-1.2m



Duurzaam tot matig duurzaam (2-3) Duurzaam Niet gekend Resistent (vermoedelijk)



1075 kg/m³ 850 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


97 N/mm² 62 N/mm²


Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 0.5% (klein) Goed Niet tot weinig Niet tot weinig

7.4% (matig) 1.9% Niet gekend 6.9% 1.3% Niet gekend



BEWERKBAARHEID


15100 N/mm²

Delicaat Goed

TOEPASSINGEN

CATEGORIE A

Geschikt


Bij voorkeur geschikt Geschikt Geschikt

zware palen, palen, beschoeiing, damwanden, bruggen, ... schermen, loopdek, terrasplanken, ... ... ...

OPMERKINGEN

Ook in specifieke toepassingen zoals wandelstokken, biljartkeus, draaiwerk, … Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, NPR 5493 (2003), TRADA

119


Tali Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Erythrophleum spp. Leguminosae (Mimosasaceae) Tali Tropisch Afrika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Oranjebruin tot donkerbruin

Boomhoogte:

30-40m

Kruisdradig Matig grof tot grof


15-20m 0.8-1.5m






1100 kg/m³ 910 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp



128 N/mm² 79 N/mm²

Vrij moeilijk Vrij moeilijk Voorboren noodzakelijk

CATEGORIE A

Geschikt



Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 3.3% (groot) Langzaam Ja Ja

8.4% (groot) Niet gekend 1.2% 5.1% Niet gekend 1%



BEWERKBAARHEID



TOEPASSINGEN


OPMERKINGEN

Kan als vervanger van Azobé dienen in bepaalde toepassingen. Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, CIRAD, NPR 5493 (2003), TRADA

120


Tatajuba Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Bagassa guianensis Tatajuba, Bagasse Tatajuba, Bagaceira, Bagasse Brazilië, Guyana' s, Suriname

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Geel, wordt kastanjebruin

Boomhoogte:

15-25m

Kruisdradig (licht) Matig grof


18-21m 0.5-1.0m



Zeer duurzaam (1) Goed Goed Niet gekend



1100 kg/m³ 795 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


121 N/mm² 78 N/mm²

5.2% (klein) 2.4% 1.1% 3.7% 1.8% 0.8%



BEWERKBAARHEID

Goed (kracht nodig) Goed Goed, voorboren aangewezen


Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 1.5% (matig) Goed Niet tot weinig Niet tot weinig


17300 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN


zware palen, bruggen, ... schermen, loopdek, ... ... straatmeubilair, ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: ATIBT, Houtvademecum, NPR 5493 (2003)

121


Teak Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Tectona grandis Verbenaceae Teak oorspronkelijk: Zuid-Oost Azië ; elders aangeplant

HOUTBESCHRIJVING

*

BOOMBESCHRIJVING

Lichtbruin tot goudbruin

Boomhoogte:

40-45m (Birma)

Recht, soms golvend of warrig Matig grof tot grof


25-27m 1.8-2.4m



Zeer tot matig duurzaam (1-3) Matig duurzaam tot gevoelig Niet gekend Resistent (matig)



880 kg/m³ 660 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp



101 N/mm² 58 N/mm²



Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 2% (matig) Langzaam Niet tot weinig Niet tot weinig

4.2% (klein) 1.6% 1% 2.2% 1% 0.6%



BEWERKBAARHEID


10700 N/mm² 3.2-4.9 Nm/cm² (Sell en Kropf, 1990) Goed (evt ontvetten) Matig (voorbehandeling nodig)

TOEPASSINGEN

Niet geschikt Niet geschikt Bij voorkeur geschikt Geschikt

tuinhout, ... ...

OPMERKINGEN

De eigenschappen van plantage-teak kunnen aanzienlijk verschillen van teak uit natuurlijk bos (oa ook de afmetingen). * Teak met FSC label komt (voornamelijk) uit plantages, en bestaat niet in grote afmetingen. Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum, TRADA

122


Tembusu Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Fagraea spp. Potaliaceae (Loganiaceae) Tembusu Zuidoost-Azië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bleekbruin

Boomhoogte:








1000 kg/m³ 810 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


100 N/mm² 56 N/mm²

Goed Matig Voorboren noodzakelijk


Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 0.5% (klein) Traag Niet tot weinig Ja




BEWERKBAARHEID


12900 N/mm²

Goed Goed

TOEPASSINGEN

Bij voorkeur geschikt Bij voorkeur geschikt Bij voorkeur geschikt Bij voorkeur geschikt



123


Terminalia Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Terminalia spp. Combretaceae Yellow Terminalia, Paga, Ketapang Zuidoost Azië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bleek of geelbruin

Boomhoogte:

Golvend of gedraaid, zelden recht Matig grof







1000 kg/m³ 870 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: 7.1% (matig) Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 4.8% Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend 1.9% (matig) Traag en voorzichtig Ja Ja


186 N/mm² 57 N/mm²

Matig Matig Voorboren aanbevolen



Brown Terminalia is steviger.



BEWERKBAARHEID


13150 N/mm²

Goed Goed


OPMERKINGEN


124


Uchi torrado Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Sacoglottis guianensis, Vantanea spp.. Humiriaceae Uchi (torrado), Uchy, Achua Tropisch Zuid-Amerika

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Grijsbruin tot roodbruin

Boomhoogte:

20-30m

Onregelmatig Grof


0.6-0.8m



Duurzaam tot matig duurzaam (2-3) Tamelijk duurzaam Tamelijk duurzaam Niet gekend



1150 kg/m³ 960 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


160 N/mm² 81 N/mm²

Goed (vereist kracht) Goed tot matig Voorboren noodzakelijk

CATEGORIE A

Geschikt



Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 4.2% (groot) Goed Niet tot weinig Niet tot weinig




BEWERKBAARHEID


20588 N/mm²

Niet gekend Goed

TOEPASSINGEN

zware palen, palen, beschoeiing, damwanden, bruggen, ... schermen, loopdek, ... ...

OPMERKINGEN Geraadpleegde bronnen: NPR 5493 (2003), Houthandel A. Van den Berg

125


Ulin - Belian Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Eusideroxylon zwageri Lauraceae Ulin, Belian, Billian Zuidoost Azië

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Geel- tot roodachtig bruin

Boomhoogte:

Recht, soms kruisdradig Fijn tot matig grof







1250 kg/m³ 935 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp

Nat – droog: 5.2% (klein) Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend Nat – droog: 2% Nat – 12% Niet gekend 60-90%: Niet gekend 3.2% (groot) Langzaam en voorzichtig Ja Ja


159 N/mm² 87 N/mm²




Gelijkaardig aan Azobé



BEWERKBAARHEID


18300 N/mm²

Geen info Geen informatie


OPMERKINGEN


126


Vitex Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Vitex spp. Verbenaceae Vitex Tropisch Azie

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Zeer variabel (lichtgeel tot roodbruin)

Boomhoogte:

35-45m

Recht, kruisdradig of golvend Fijn tot matig grof, gelijkmatig


10-15m 0.6-0.8m (max 2m)



Zeer duurzaam tot duurzaam (1-2) Matig duurzaam Matig duurzaam Niet resistent




Vochtgedrag

Tangentiale krimp


113 N/mm² 64 N/mm²



Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 3.6% (groot) Gemakkelijk Niet tot weinig Niet tot weinig



BEWERKBAARHEID


8% (matig) 4.1% Niet gekend 5.4% 2.3% Niet gekend


13600 N/mm²

Variabel Variabel


OPMERKINGEN

Volumieke massa van zwaardere soort weergeven (V. altissima) Grote variabiliteit onder de Vitex spp. De zwaardere soorten zijn geschikt voor buitentoepassingen. Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum

127


Walaba Botanische naam: Familie: Handelsnamen: Groeigebied – herkomstgebied:

Kleur: Draad: Nerf:

Eperua spp. Leguminosae (Caesalpiniaceae) Walaba, Wapa Suriname, de Guyana' s, Brazilië en Venezuela

HOUTBESCHRIJVING

BOOMBESCHRIJVING

Bruinrood tot donkerrood

Boomhoogte:

25-30m

Recht Matig grof


12-20m 0.4-0.9m






1100 kg/m³ 900 kg/m³

Vochtgedrag

Tangentiale krimp


139 N/mm² 73 N/mm²



Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: Nat – droog: Nat – 12% 60-90%: 4.4% (groot) Zeer langzaam Niet tot weinig Niet tot weinig



BEWERKBAARHEID




18600 N/mm²

Goed Goed (gomuitscheiding verwijderen)


OPMERKINGEN

Gomachtige substantie kan vrijkomen, voor bepaalde esthetische toepassingen hierdoor minder geschikt Geraadpleegde bronnen: Houtvademecum

128

Duurzaam houtgebruik in de leefmilieuen infrastructuursector Geraadpleegde bronnen bij het opstellen van deze technische fiches: • • • • • • • • • •

ATIBT (Association Internationale Technique des Bois Tropicaux, Frankrijk) CIRAD (Centre de coopération internationale en recherche agronomique pour le développement, Frankrijk) Houthandel A. Van den Berg (Nieuwenbrug aan de Rijn, Nederland) Houtvademecum (Centrum Hout, Almere, Nederland) Ing. Ftal. María Elena Atencia (2003) Malaysian Timber Industry Board (Maleisië) NPR (Nederlandse praktijkrichtlijn) 5493 (2003) Princes Risoborough Forest Products Research Laboratory, 1965. The movement of Timbers, Forest Products Research Laboratory Leaflet No.47. Ministry of Technology, UK. TRADA (Timber Research and Development Association, UK) USDA Forest Service (USA)

129


• JA

8.4 Stromingsschema JA

Geschikte houtsoort en/of eventueel gekende alternatieven beschikbaar met FSC label ?

•

Incorporeer besteksbepaling van het FSC label Laat gebruik van alternatieve en eveneens geschikte houtsoorten toe

NEE Korte levensduur (5-15jaar)

Heeft U ervaring rond eventueel geschikte houtsoorten ?

NEE

BESTEK VOOR HOUTTOEPASSING

Geen ervaring of geen ervaring met FSC beschikbare houtsoorten : Raadpleeg iemand met ervaring in de sector

(leefmilieuen infrastructuursector

Lange levensduur (meer dan 15 jaar)

Situeer de toepassing in categorie A, B, C of D (of combinatie)

de keuze bepaalt de eis rond densiteit

Bepaal vervolgens de volgende parameters: • Toepassing bedoeld voor zeer lange levensduur, of minder matig lange levensduur? Bepaal natuurlijke duurzaamheid op voorkeursniveau of minimaal niveau • Bepaal bijkomende eisen indien van toepassing ! Toepassing in zeewater (zout) of brakwater resistentie mariene boorders Krimpgevoeligheid: kies in functie van toepassing tussen minimaal of voorkeureisen voor krimp en vervorming Esthetische eisen van belang? (gom/harsuitscheiding, opp. Scheurtjes? …). Vermeld de geselecteerde technische eisen bij de technische vereisten in het bestek. (Geschikte houtsoorten kunnen reeds als voorbeeld vermeld worden ter vergemakkelijking.) 130


8.5 Klassering houtsoorten op basis van hun natuurlijke duurzaamheid Soort Abiurana Acapu - Bruinhart Afzelia - Doussié Aldina - Angelim da campina Alep Angelim vermelho Azobé Bilinga Billian Bitis Chengal Congotali Cumaru Curupay Demerara groenhart Eyoum Giam Ipé - Surinaams groenhart Jarrah Makoré - Douka Malagangai Moabi Mukulungu Niové - Ekop Okan Ozouga Padoek, Afrikaans Pau amarelo Pynkado Resak Tali Tatajuba Tembusu Ulin - Belian Walaba Bangkirai - Balau Basralocus Favinha - Batibatra Itauba - Louro itauba Jarana - Manbarklak Jatoba Kapur Massaranduba Merbau Muhimbi Robinia Vitex Acariquara - Mandioqueria Teak Cupiuba - Kopie Eiken, Europees Iatandza - Albizia Karri Kastanje Kekatong Kempas Keranji Louro amarelo Louro gamela - Louro vermelho Malas - Aranga Mora

Botanische naam

Resistentie tegen schimmels

Pouteria guianensis Vouacapoua spp. Afzelia spp. Aldina heterophylla Desbordesia glaucescens Dinizia excelsa Lophira alata Nauclea spp. Eusideroxylon zwageri Madhuca spp. Neobalanacarpus heimii Letestua durissima Dipteryx spp. Adenanthera macrocarpa Ocotea rodiei Dialium spp. Hopea spp. Tabebuia spp. Eucalyptus marginata Tieghemella spp. Eusideroxylon malagangai Baillonelle toxisperma Autranella congolensis Staudtia stipitata, S. kamerunensis Cyclicodiscus gabunensis Sacoglottis gabonensis Pterocarpus soyauxii Euxylophora paraensis Xylia dolabriformis Vatica spp., Cotylelobium spp. Erythrophleum spp. Bagassa guianensis Fagraea spp. Eusideroxylon zwageri Eperua spp. Shorea spp. Dicorynia guianensis Enterolobium schomburgkii Mezilaurus itauba Eschweilera spp Hymenaea spp. Dryobalanops spp. Manilkara spp. Intsia sp. Cynometra spp. Robinia pseudoacacia Vitex spp. Qualea spp. Tectona grandis Goupia glabra Quercus petraea en Q. robur Albizia spp. Eucalyptus diversicolor Castanea sativa Cynometra spp. Koompassia spp. Dialium spp. Cordia spp., Aniba spp. Nectandra rubra, Ocotea rubra Homalium spp. Mora spp.

Duurzaamheidsklasse / Omschrijving 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam (vermoedelijk) 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1 Zeer duurzaam 1-2 Zeer duurzaam tot duurzaam 1-2 Zeer duurzaam tot duurzaam 1-2 Zeer duurzaam tot duurzaam 1-2 Zeer duurzaam tot duurzaam 1-2 Zeer duurzaam tot duurzaam 1-2 Zeer duurzaam tot duurzaam 1-2 Zeer duurzaam tot duurzaam 1-2 Zeer duurzaam tot duurzaam 1-2 Zeer duurzaam tot duurzaam 1-2 Zeer duurzaam tot duurzaam 1-2 Zeer duurzaam tot duurzaam 1-2 Zeer duurzaam tot duurzaam 1-3 Zeer tot matig duurzaam 1-3 Zeer tot matig duurzaam 2 Duurzaam 2 Duurzaam 2 Duurzaam 2 Duurzaam 2 Duurzaam 2 Duurzaam 2 Duurzaam 2 Duurzaam (variabel) 2 Duurzaam 2 Duurzaam 2 Duurzaam 2 Duurzaam

Reistentie tegen mariene boorders Resistent (vermoedelijk) Resistent (vermoedelijk) Resistent Resistent Resistent (matig) Resistent Resistent (matig) Resistent Resistent

Niet resistent Resistent Resistent Resistent (vermoedelijk)

Resistent Resistent (vermoedelijk) Resistent Resistent (vermoedelijk) Resistent Resistent Resistent Resistent (matig) Resistent

Resistent Niet resistent Resistent Resistent (matig)

Niet resistent Resistent (matig) Resistent (vermoedelijk) Niet resistent Resistent (vermoedelijk) Niet resistent

Niet resistent Resistent (vermoedelijk) Resistent (vermoedelijk) Resistent Niet resistent

131

Duurzaam houtgebruik in de leefmilieuen infrastructuursector Soort

Botanische naam

Muiracatiara - Gonçalo alves Oro Penaga Piquia Purperhart Sapupira - Angelim pedra Araracanga - Piquia marfim Dabéma Guariuba Haldu Kelat Limbali Louro preto Mempening Meransi Sucupira vermelho Uchi torrado Kamarere Keruing Kotibé - Danta Kulim - Bawang hutan Mata Ulat Movingui Pauh Kijang Punah Terminalia Sangre de toro Sougué

Astronomium lecointei, Astronomium spp. Irvingia gabonensis Mesua ferrea Caryocar villosum Peltogyne spp. Hymenolobium spp. Aspidosperma spp. Piptadeniastrum africanum Clarisia racemosa Nauclea spp., Adina spp. Eugenia spp. Gilbertiodendron spp. Cordia glabatra Lithocarpus spp., Quercus spp. Caralia spp. Andira spp. Sacoglottis guianensis, Vantanea spp.. Eucalyptus deglupta Dipterocarpus spp. Nesogordonia spp. Scorodocarpus borneensis Kokoona spp. Distemonanthus benthamianus Irvingia malayana Tetramerista glabra Terminalia spp. Licania spp. Parinari excelsa

Resistentie tegen schimmels Duurzaamheidsklasse 2 Duurzaam 2 Duurzaam (vermoedelijk) 2 Duurzaam 2 Duurzaam 2 Duurzaam 2 Duurzaam 2-3 Duurzaam tot matig duurzaam 2-3 Duurzaam tot matig duurzaam 2-3 Duurzaam tot matig duurzaam 2-3 Duurzaam tot matig duurzaam 2-3 Duurzaam tot matig duurzaam 2-3 Duurzaam tot matig duurzaam (vermoedelijk) 2-3 Duurzaam tot matig duurzaam 2-3 Duurzaam tot matig duurzaam 2-3 Duurzaam tot matig duurzaam 2-3 Duurzaam tot matig duurzaam 2-3 Duurzaam tot matig duurzaam 3 Matig duurzaam 3 Matig duurzaam 3 Matig duurzaam 3 Matig duurzaam 3 Matig duurzaam 3 Matig duurzaam 3 Matig duurzaam 3 Matig duurzaam 3 Matig duurzaam Niet gekend Niet gekend

Reistentie tegen mariene boorders

Niet resistent

Niet resistent

Resistent (vermoedelijk)

Resistent (matig) Resistent (matig) Resistent (vermoedelijk) Resistent (vermoedelijk)

Resistent (vermoedelijk) Resistent (vermoedelijk)

132


Totale tangentiale krimp

Radiale krimp van vers tot 12%

Tangentiale krimp van vers tot 12%

Radiale krimp 60-90 RLV

Tangentiale krimp 60-90 RLV

Abiurana Acapu - Bruinhart

Pouteria guianensis Vouacapoua spp.

4.8 3.9

7.9 5.8

matig matig

3.1 1.9

groot matig

1.4

2.7

Acariquara - Mandioqueria

Qualea spp.

5.6

9.4

groot

3.8

groot

2.3

4.3

Afzelia - Doussié

Afzelia spp.

3

4.4

klein

1.4

matig

1

1.4

0.5

0.7

Aldina - Angelim da campina Alep

Aldina heterophylla Desbordesia glaucescens

5 6.8

7.5 10.9

matig groot

2.5 4.1

matig groot

Angelim vermelho

Dinizia excelsa

4.8

8.2

groot

3.4

groot

Araracanga - Piquia marfim

Aspidosperma spp.

6.4

10.2

groot

3.8

groot

Azobé Bangkirai - Balau

Lophira alata Shorea spp.

7.2 4.8

10.2 10

groot groot

3 5.2

groot groot

3.8 2.2

6 5.2

1.6 1.1

2.4 2.5

Basralocus

Dicorynia guianensis

5.5

8

matig

2.5

matig

2.5

4.3

1.5

2.1

Bilinga

Nauclea spp.

4.5

7.5

matig

3

groot

2.1

4.2

1

2

Billian Bitis

Eusideroxylon zwageri Madhuca spp.

2 2.8

5.8 3.4

matig klein

3.8 0.6

groot klein

Chengal

Neobalanacarpus heimii

1.1

2.8

klein

1.7

matig

Congotali

Letestua durissima

7.8

10.8

groot

3

groot

Cumaru Cupiuba - Kopie

Dipteryx spp. Goupia glabra

5.5 5.1

7.9 8.8

matig groot

2.4 3.7

matig groot

2.4

4.2

0.8

1.3

Curupay

Adenanthera macrocarpa

4.6

9.2

groot

4.6

groot

1.3

3

1

2

Dabéma

Piptadeniastrum africanum

3.8

8.5

groot

4.7

groot

2.5

5

1.6

2.9

Demerara groenhart Eiken, Europees

Ocotea rodiei Quercus petraea en Q. robur

7.6 4.7

8.4 9.6

groot groot

0.8 4.9

klein groot

3 2.7

4.5 6.5

1.5 1.2

2 2.1

Eyoum

Dialium spp.

4.5

8

matig

3.5

groot

Favinha - Batibatra

Enterolobium schomburgkii

4.1

9

groot

4.9

groot

Giam Guariuba

Hopea spp. Clarisia racemosa

2 3.1

4.4 6.5

klein matig

2.4 3.4

matig groot

Haldu

Nauclea spp., Adina spp.

2.8

5.6

matig

2.8

groot

Iatandza - Albizia

Albizia spp.

2.8

4.9

klein

2.1

matig

Ipé - Surinaams groenhart Itauba - Louro itauba

Tabebuia spp. Mezilaurus itauba

6.5 3.7

8 9.7

matig groot

1.5 6

matig groot

1.2

2.6

Jarana - Manbarklak

Eschweilera spp

5.1

7.9

matig

2.8

groot

3.2

6.1

Jarrah

Eucalyptus marginata

4.8

7.4

matig

2.6

matig

5

Jatoba Kamarere

Hymenaea spp. Eucalyptus deglupta

3.8 3

7.1 5

matig klein

3.3 2

groot matig

0.6

Kapur

Dryobalanops spp.

4.8

10

groot

5.2

groot

2.7

Karri

Eucalyptus diversicolor

5.1

10

groot

4.9

groot

5

Kastanje Kekatong

Castanea sativa Cynometra spp.

4.3 1.6

6.4 3.7

matig klein

2.1 2.1

matig matig

3

5.5

Kelat

Eugenia spp.

1.9

3.3

klein

1.4

matig

Kempas

Koompassia spp.

6

7.4

matig

1.4

matig

2.5

3

Keranji Keruing

Dialium spp. Dipterocarpus spp.

2.3 7.2

3.7 11.3

klein groot

1.4 4.1

matig groot

4.2

7.3

1.6

2.4

Kotibé - Danta

Nesogordonia spp.

4.2

7.1

matig

2.9

groot

2.2

3.9

1

1.8

Kulim - Bawang hutan

Scorodocarpus borneensis

1.7

3.2

klein

1.5

matig

Limbali Louro amarelo

Gilbertiodendron spp. Cordia spp., Aniba spp.

4.7 5.8

9.1 8.2

groot groot

4.4 2.4

groot matig

Louro gamela - Louro vermelho

Nectandra rubra, Ocotea rubra

4.5

8.8

groot

4.3

groot

Louro preto

Cordia glabatra

3.4

7

matig

3.6

groot

Makoré - Douka Malagangai

Tieghemella spp. Eusideroxylon malagangai

6 2.4

7.7 4.4

matig klein

1.7 2

matig matig

3

4.5

1.1

1.8

Malas - Aranga

Homalium spp.

2.6

4.9

klein

2.3

matig

Massaranduba

Manilkara spp.

7.1

9.4

groot

2.3

matig

Mata Ulat Mempening

Kokoona spp. Lithocarpus spp., Quercus spp.

2.6 1.9

3 4.2

klein klein

1.4 2.3

matig matig

Meransi

Caralia spp.

0.6

2.3

klein

1.7

matig

Soort

Botanische naam

Verschil totale tangentiale en radiale krimp

Totale radiale krimp

8.6 Overzicht krimpcijfers per houtsoort

2 1.2 0.8

1.1

8

1.8

2.6

1.1

0.6

1.2

6

1

2.1

10

2.3

3

0.7

1.3

133

klein

2.2

matig

8.7

groot

2.2

matig

Mora

Mora spp.

6.2

10.8

groot

4.6

groot

3.7

7.1

0.9

1.5

Movingui

Distemonanthus benthamianus

3.3

5.7

matig

2.4

matig

1.3

2.7

0.7

1.2

Muhimbi

4.5

8.5

groot

4

groot

1.7

2.9

4.1

7

matig

2.9

groot

Mukulungu

Cynometra spp. Astronomium lecointei, Astronomium spp. Autranella congolensis

7.4

8.4

groot

1

klein

Niové - Ekop

Staudtia stipitata, S. kamerunensis

4.6

6

matig

1.4

matig

Muiracatiara - Gonçalo alves

Okan

Cyclicodiscus gabunensis

5.8

7.9

matig

2.1

matig

Oro

Irvingia gabonensis

6.9

11.3

groot

4.4

groot

Ozouga

Sacoglottis gabonensis

5.5

9.1

groot

3.6

groot

Padoek, Afrikaans

Pterocarpus soyauxii

3.2

5

klein

1.8

matig

Pau amarelo

Euxylophora paraensis

5.7

6.5

matig

0.8

klein

Pauh Kijang

Irvingia malayana

2.7

4.3

klein

1.6

matig

Penaga

Mesua ferrea

4.3

5.5

matig

1.4

matig

Piquia

Caryocar villosum

5.1

9.7

groot

4.6

groot

Punah

Tetramerista glabra

3.2

8

matig

4.8

groot

1.1

2

3

3.5

1

2

Tangentiale krimp 60-90 RLV

5.4

6.5

Radiale krimp 60-90 RLV

3.2

Baillonelle toxisperma

Tangentiale krimp van vers tot 12%

Intsia sp.

Moabi

Botanische naam

Radiale krimp van vers tot 12%

Totale tangentiale krimp

Merbau

Soort

Verschil totale tangentiale en radiale krimp

Totale radiale krimp


0.4

0.8

1.1

1.9

0.5

0.6

1.4

1.7

Purperhart

Peltogyne spp.

4.6

6.6

matig

2

matig

1.1

1.8

Pynkado

Xylia dolabriformis

3.3

6.7

matig

3.4

groot

1.5

2.1

Resak

Vatica spp., Cotylelobium spp.

1.5

3.4

klein

1.9

matig

Robinia

Robinia pseudoacacia

4.4

6.9

matig

2.5

matig

1.5

2.3

1.2

1.7

Sangre de toro

Licania spp.

Sapupira - Angelim pedra

Hymenolobium spp.

4.5

7.1

matig

2.6

groot

1

1.9

Sougué

Parinari excelsa

6.6

10.2

groot

3.6

groot

2

3

Sucupira vermelho

Andira spp.

6.9

7.4

matig

0.5

klein

1.3

1.9

Tali

Erythrophleum spp.

5.1

8.4

groot

3.3

groot

1

1.2

Tatajuba

Bagassa guianensis

3.7

5.2

klein

1.5

matig

1.8

2.4

0.8

1.1

Teak

Tectona grandis

2.2

4.2

klein

2

matig

1

1.6

0.6

1

Tembusu

Fagraea spp.

1.1

1.6

klein

0.5

klein

Terminalia

Terminalia spp.

4.8

7.1

matig

1.9

matig

Uchi torrado

Sacoglottis guianensis, Vantanea spp..

6.4

10.6

groot

4.2

groot

Ulin - Belian

Eusideroxylon zwageri

2

5.2

klein

3.2

groot

Vitex

Vitex spp.

5.4

8

matig

3.6

groot

2.3

4.1

Walaba

Eperua spp.

3.9

8.3

groot

4.4

groot

134

DUURZAAM HOUTGEBRUIK IN DE LEEFMILIEU- EN INFRASTRUCTUURSECTOR

Recommend Documents