DUURZAAM & HEDENDAAGS BOUWEN ‘3011’ – contactdag voor duurzame Vlaamse steden en gemeenten
• Inleiding
• Wat is duurzaamheid en waar staan we ?
• Voorstel IOK plangroep en duurzaamheidsteam • op bestaand weefsel: verbouwing, heropbouw, nieuwbouw • nieuwe projectgebieden/verkavelingen
Toegelicht: Gewest (GSA), Provincie Antwerpen , Kamp C, Platform Dubolimburg, Infodag IOK, Vlinter, 3011 contactdag…
Wat is DUURZAAM BOUWEN ? 1. HANTEREN VAN HET TRIAS ECOLOGICA PRINCIPE a. Voorkom onnodig gebruik beperk de energievraag/materiaalgebruik/ ruimtegebruik
b. Gebruik eindeloze bronnen – hernieuwbare energie/recycleerbaar materiaal/ herbestemming
c. Ga efficiënt om met eindige bronnen
2. AANDACHT VOOR DE NATUUR - ZUINIG OMGAAN MET WATER EN GRONDSTOFFEN (C2C) Duurzaamheid is meer dan compactheid, energie- en waterhuishouding. Een aantrekkelijke woonomgeving en een hoge woonkwaliteit zijn evenwaardige duurzaamheidsaspecten.
3. HOOG INZETTEN OP WOON- EN LEEFKWALITEIT (cfr stads/centrumvlucht)
4. STREVEN NAAR DUURZAME MOBILITEIT
DUURZAAM BOUWEN HOUDT NIET OP AAN DE VOORDEUR !
DUURZAAMHEID wordt voor het overgrote deel al geboekt vóór men begint te bouwen • het opstellen van een DOORDACHT stedenbouwkundig PLAN met aangepaste voorschriften
De milieubelasting en duurzaamheid van een wijk wordt in belangrijke mate bepaald door: • de juiste locatie en oriëntatiekeuze – respect voor de omgeving, het bestaand landschap en duurzame mobiliteit • de kwaliteitsvolle inrichting van de woonomgeving – woon- en leefkwaliteit
• sociaal aspect: betaalbaar wonen, voor alle doelgroepen Compactheid: minder energievraag, minder materiaalgebruik, efficient ruimtegebruik kleinere betaalbare kavels en woningen
TE WEINIG VOLGENS DE EUROPESE EN VLAAMSE RICHTLIJNEN Startschot werd eind vorige eeuw reeds gegeven : • 1997: Structuurplan Vlaanderen ‘streven naar een duurzame ontwikkeling’ 13 jaar geleden • 1997: Ondertekening Kyoto-protocol ‘broeikasgassen verminderen’ • 2002: Europese richtlijn ‘minimumeisen energieprestatie gebouwen’ • 2003: Fiscaal voordeel energiebesparende maatregelen • 2009: Ontwerp Europese richtlijn ‘2021 nieuwbouw – bijna nulenergiewoning’ NOG 11 jaar !!!
van kracht midden 2010
2010: 2014 schone energie bij nieuwbouw verplicht ? (voorstel minister) Vervolg Kyoto-protocol: nieuwe klimaattop ? (Kopenhagen
Mexico)
Waar staan wij nu ? Vlaanderen: sterke groei in initiatieven op bouwniveau (condensatieketel, pvcellen, dakisolatie) maar ONTBREKEN van een INTEGRALE STEDENBOUWKUNDIGE AANPAK zoals in bvb in Duitsland en Nederland.
Waar ligt het probleem ? Teveel vraag naar open bebouwing (minst duurzame bouwwijze - compactheid) De Vlaming heeft een uitgesproken, historisch gegroeide, voorkeur voor een vrijstaande woning omgeven door groen – destijds in de hand gewerkt door een doelbewust politiek beleid.
Onaantrekkelijke dichtere bebouwing (meest duurzame) Het beleid heeft gekozen voor een verdichtingsstrategie en aantrekkelijk maken van steden en kernen - MAAR in de realiteit heeft de kwaliteit moeten inboeten op de kwantiteit – STADSVLUCHT GEZINNEN + VRAAG NAAR LANDELIJK WONEN
• rijwoning heeft een negatieve bijklank gekregen – keuze voor appartement • kwaliteitsloze appartementsbouw (opbrengstarchitectuur) • nog volgens een oud bebouwingsprofiel en klassieke verkavelingsprincipes • geen aandacht voor zonoriëntatie en ruimtelijke krachtlijnen
• veel aanvragen stedenbouwkundige afwijkingen voor woonkwaliteit • parkeerproblematiek: inname waardevolle ruimte (achtertuin/binnengebied)
Traditioneel verkavelen
• te weinig aangepaste verkavelingstypologieën om de gewenste dichtheden te halen • inboeten op kwaliteit • nog steeds gebruik van klassieke verkavelingsprincipes • ontbreken van een doordacht plan • geen aandacht voor zonoriëntatie (tuin – glaspartij – lichtinval) en ruimtelijke krachtlijnen Geraardsbergen
• vroeger: te ruimteverkwistend (grote percelen 5 – 8 w/ha) • geen aandacht voor nuttig en efficiënt ruimtegebruik
• nu: dezelfde bouwtypologieën op kleinere percelen
HOE NU VERDER ? Herontdekking van de woonvormen met een hedendaagse benadering.
Bij RUP’s, verkavelingsplannen, een bouw- of een stedenbouwkundig project voor bestaande bebouwing en nieuwbouw: Aanbieden alternatieve hedendaagse duurzame bouwprofielen voor bestaande bebouwing tot nieuwbouw in open tot gesloten bebouwing: • dat Innovatief is • dat Transformeert met hedendaagse bouwvormen • met als doel Integratie van duurzaamheids- en leefbaarheidsaspecten
ITI-profiel
TRANSFORMATIE VAN HET BESTAAND BOUWWEEFSEL - verbouwingen, heropbouw, nieuwbouw
www.renovatie2020.be – www.energiesparen.be
Wat is het standaardprofiel ? Bij gesloten bebouwing tot halfopen, soms bij open bebouwing EENZELFDE PROFIEL
Maximale bouwperimeter
Max 75 m² kelderzone
Tuinzone
bouwzone
tuinzone
Wat is er mis mee ?
Getrapt principe, beperkte bouwdiepte en bouwhoogte • hokjes architectuur door draagmuren/verwarming • bij inpandige garage weinig ruimte op gelijkvloers • zolder als bergruimte
• te weinig ruimte voor het voorzien van voldoende isolatie – achterbouw moeilijk te gebruiken als leefruimte
Beperkte licht- en zoninval • te weinig warmtewinsten zon in de gevelkamers • geen licht en warmtewinsten in de middenkamers • beperking op woonkwaliteit – als gevolg profiel wordt niet maximaal benut (minder compact)
Schaduwhinder op de achterbouw en bij buren • beperkte lichtinval (via dak) op door uitbouw verdieping
gelijkvloers
• bouwprofiel kan niet maximaal benut worden
• vraag naar zuidoriëntatie van leefruimten/tuinen/terrassen maar door standaardprofiel meestal niet mogelijk
Teveel op maat van appartementsbouw: overschrijding draagkracht
Wat is het alternatief ? Het aanbieden van flexibele hedendaagse duurzame bouwprofielen : ITI-profiel
Een ITI-profiel is geen nieuw star standaardprofiel maar een flexibel alternatief op maat van de gewenste bouwtypologie (gesloten, gekoppeld, open) en de omgevingsomstandigheden. Het ITI-profiel speelt in op de gewenste diversiteit van een woonomgeving, zo kan een verkaveling bestaan uit meerdere ITI-profielen.
Voorbeeld van omvorming van het standaardprofiel naar een ITIprofiel voor gesloten bebouwing Verhoging bouwhoogte: + 1 m (6 > 7 m) van zolder (berging) naar
leefruimte (min 2 slaapkamers - duplex) hogere leefruimten meer ruimte voor isolatie (passieve woning – 50 cm buitenschil)
Diepere bouwdiepte hoofdbouw (oplossing voor smalle percelen) 2 ruime kinderkamers onder dak tot 3 kinderkamers 1 ruime slaapk. en badk. op verdieping
Herprofilering achterbouw op basis duurzaamheid en woonkwaliteit Grote eet- en leefruimte in relatie met tuin Minder schaduwhinder op dak achterbouw als bij buur Zonlicht op verdiepingsniveau
Ruimte op verdieping nog nodig ?
Verhoging achterbouw hogere leefruimten meer ruimte voor isolatie en zon/licht mogelijkheden voor groendaken
Vb ITI-profiel voor gesloten bebouwing Alternatieve energie Tuinbedekkingsmateriaal/alternatieve energie
kelderzone
MAXIMALE BOUWPERIMETER Flexibel, uitbreidbaar en aanpasbaar (levenslang wonen)
standaardprofiel
alternatief ITI-profiel
Wat als ik mijn bestaande woning wil ver/herbouwen ? Voorstel – bouwheer twee keuzes laten 1. Volgens het standaardprofiel
2. OF volgens een ITI-profiel
Ik wil een klassieke woning met zadeldak, kan dit nog ? Een ITI-profiel stimuleert duurzaam bouwen maar verplicht geen uitsluitend moderne architectuur, het profiel aat klassieke tot moderne bouwstijlen toe, mits het verenigbaar is met de omgeving.
Wat als mijn achtergevel zuidgericht is en daarom toch gebruik wil maken van een hogere achterbouw ? Omwille van de juiste oriëntatie wordt er hiervoor ook een ITI-profiel aangeboden
Wat als ik een praktijkruimte of een zorgwoning of meegroeiwoning of een patiotuin op gelijkvloers wil ? Voor dergelijke gevallen is in specifieke omstandigheden (diepe percelen, in handelsas, centrumgebied,…) een alternatief ITI-profiel mogelijk
Max. 80 %
VWD NAAR DUURZAAMHEID: bvb extra isolatie, verplicht groendak,…
Kan dit ITI-profiel ook voor halfopen bebouwing gebruikt worden ? Bij halfopen bebouwing tot gekoppelde bebouwing: vb eenzelfde ITI-profiel, dezelfde voorwaarden voor alternatieven
Hoe vertaalt een ITI-profiel zich naar open bebouwing ? Bij open bebouwing in bestaande wijken: om zijtuinen mogelijk te maken en de woning af te stemmen op zonoriëntatie: volgend ITI-profiel
Hellende daken 45/35°
laagenergiewoning
Voorbeeld gesloten bebouwing - traditioneel versus ITI Vb 5 meter perceelsbreedte: standaard arbeiderswoning
Woonopp: 137 m² (164 m²)
Woonopp: 164 m²
Woonopp: 192 m²
Volume: 544,25 m³
Volume: 573 m³
Volume: 685 m³
Schilopp: 478 m²
Schilopp: 465,9 m² (- 2,6 %)
Schilopp: 566, 71 m²
Verliesopp: 262,64 m²
Verliesopp: 236,7 m²
Verliesopp: 292,7 m²
Compactheid: 2,07
Compactheid: 2,42 (+ 17 %)
Compactheid: 2,34
Vb 7 meter perceelsbreedte: indeling binnenruimten bij zelfde bouwdiepte gelijkvloers
Voorbeeld open bebouwing - traditioneel versus ITI
484 m² (+ 140 %) 201 m²
Zuidgerichte leefruimte en RUIME tuin
201 m²
Woonoppervlakte: 210 m²
Woonoppervlakte: 210 m²
Volume: 801 m³
Volume: 728 m³
Verliesopp.: 574,23 m²
Verliesopp.: 460 m² (- 25 % materiaalgebruik)
Compactheid: 1,395
Compactheid: 1,58 (+ 13 %)
verharding woongebouw: 132 m²
verharding woongebouw: 105 m² (-25 %)
verharding toegang/bijgebouwen: 193 m²
verharding toegang/bijgebouwen: 76 m² (-150 %)
Totaal verhardingsopp: 325 m² Van 7,2 are naar 4 are tot 3,6 are met tuinbreedte van 6 m.
Totaal verhardingsopp. bij groendak op bijgebouwen: 131 m² (-150%)
NIEUWE BUURTEN – NIEUWE WIJKEN Op maat gemaakte en economisch verantwoorde verkavelingen en woonprojecten
Ontwerpstrategie IOK plangroep & duurzaamheidsteam: 1. Bestaand landschap en ruimtelijke krachtlijnen als kader: IDENTITEIT VAN DE WIJK BEPALEN 2. Zuidgericht verkavelen en aandacht voor compact bouwen 3. Flexibel plan en voorschriften: mogelijkheden creëren 4. Mix van ITI-typologieën en doelgroepen 5. Aandacht voor waterbeheer
6. Ruimte voor groenvoorzieningen en buitenruimten 7. Mobiliteit op maat van de wijk
RUIMTELIJKE KRACHTLIJNEN VASTLEGGEN
ZUIDGERICHT VERKAVELEN Tuin met tuingevel, dak met pv-cellen maximaal zuidgericht
Voorbeelden van ITI-profielen voor open bebouwing
Voorbeeld van ITI-profielen voor gekoppelde bebouwing:
Voorbeeld van ITI-profielen voor gesloten bebouwing:
Voorbeeld van ITI-profielen voor gesloten bebouwing:
Zuidgericht verkavelen met mix van ITI- typologieën
Behalen van de woningdichtheden, inclusief kwalitatieve openbare ruimten Behalen van de sociale en bescheiden doelstelling
Bereik van verschillende doelgroepen
(grond- en pandendecreet)
AANDACHT VOOR WATER, GROEN, PRIVATE- EN PUBLIEKE RUIMTE Water: hergebruik-hemelwaterput, infiltratie tuinen-groendaken-bekkens Groen: bomen, erfafscheidingen, groendaken, tuinzones, … RUIME private buitenruimte: zuidgerichte tuinen en terrassen (als zonwering) VOLDOENDE publieke ruimte, te realiseren door intensieve laagbouw: ontspanning, sport, spel, ontmoeting, …
Mobiliteit op maat – terugdringen van autoverkeer Aandacht voor fiets- en voetgangersverbinding (traag netwerk): doorwaadbaarheid Aandacht voor de ontsluiting van de bouwkavel en woning op dit traag netwerk: Publieke ruimte meer als verblijfsruimte Privaat parkeren maximaal uit straatbeeld
Parkeren op eigen terrein, maximaal uit straatbeeld
Sint-Janneke Herentals
Voorbeeld traditioneel verkavelen versus duurzaam hedendaags verkavelen
Woondichtheid (24): 12 w/ha Plein/park: -
Woondichtheid (32): 18 w/ha Plein/park: 2 pleinen/parkjes
Duurzaam bouwen
≠ DUUR
= Hedendaags bouwen
Hogere compactheid bouwvolume Investeringskost: lagere bouwkost (10 tot 25 % minder) Leefkost: lagere energiekosten (minder energievraag) Terugverdientijd: DIRECTE WINST Goede oriëntatie en lokatie van het gebouw op perceel, efficient ruimtegebruik Investeringskost: geen (kleinere betaalbare kavels) Leefkost: lagere energiekosten (winsten zonnewarmte) Terugverdientijd: DIRECTE WINST Flexibel en uitbreidbaar/aanpasbaar bouwen (levenslang wonen) Investeringskost: lagere bouwkost (bouwen op maat van behoefte) Leefkost: lagere energiekosten (afhankelijk van de bouwgrootte) Terugverdientijd: DIRECTE WINST (bouwen op maat van budget) Mogelijkheden tot passief bouwen Investeringskost: hogere bouwkost (meer isolatie, ventilatie, …) Leefkost: lagere energiekosten ( 75 – 85 % lager) Terugverdientijd: < 14 jaar Mogelijkheden voor plaatsing zonnecellen Investeringskost: hogere bouwkost (installatie zonnecellen) Leefkost: lagere energiekosten Terugverdientijd: < 7 jaar Mogelijkheden voor inrichting groendak Investeringskost: hogere bouwkost (tot 80 euro/m² extensief groendak) !!! 2 x langer levensduur dakbedekking Leefkost: lagere energiekosten (verwarming winter/verkoeling zomer)
Hoe implementeren? Rol van de overheid: Beleid gemeente - ITI-profiel als nieuwe of alternatieve richtlijn - verankeren in stedenbouwkundige voorschriften Sensibiliseren/informeren/promoten - infobrochures in het gemeentehuis, via gemeentelijke website en infobladen - info door de gemeentelijke stedenbouwkundige dienst - vb halfjaarlijkse infoavond voor kandidaat (ver)bouwers + infobrochures - vb jaarlijkse infoavond voor architecten en projectontwikkelaars + infobrochures
Rol van derden: begeleiding door Kamp C/Dubolimburg, architect(energiedesk.) –… begeleiding, advisering bij planning door Duurzaam studiebureau/IOK
Zijn er nog vragen?
LET THE ITIFICATION BEGIN !!!!
