Duorsume enerzjy yn Fryslân Energiegebruik en productie van duurzame energie
2010 2015 2020
11 oktober 2010
Inhoud Management Essay .................................................................................................................................................................... 3
1
2
Management Essay De conclusies op één A4 De provincie Fryslân heeft hoge ambities met betrekking tot de productie van duurzame energie. Zo moet in 2015 onder andere 15% van het aardgasverbruik vervangen worden door groen gas en in totaal 50 ha. aan zonnecellen (ca. 75 voetbalvelden) geplaatst zijn. Momenteel wordt er voldoende biogas geproduceerd om zo’n 3% van het aardgas te vervangen door biogas en is een kleine 1,5 ha. aan zonnecellen geplaatst. De provincie heeft een studie laten uitvoeren om meer inzicht te krijgen in de ontwikkeling van duurzame energieproductie in Fryslân. Daarnaast wil de provincie met deze studie meer zicht op de bijdrage van de verschillende duurzame energiebronnen (zonne-energie, windenergie, biogas, etc.) in de totale energiemix. In onderstaande figuur zijn de resultaten van de uitgevoerde studie samengevat. In de figuur is weergegeven: • •
De huidige productie van duurzame energie (2010); De verwachte duurzame energieproductie in 2015 als alle projecten die momenteel concreet in ontwikkeling zijn gerealiseerd worden;
•
De verwachte duurzame energieproductie in 2015 als alle kwantificeerbare doelen uit het Energie programmaplan Fryslân gerealiseerd worden;
•
De verwachte duurzame energieproductie in 2015 als alle kwantificeerbare doelen uit het Energie programmaplan Fryslân gerealiseerd worden + projecten die concreet in ontwikkeling zijn maar waarvoor geen doelstelling geformuleerd is (bijv. bio-warmtekracht installaties).
Wat opvalt is dat duurzame warmte een belangrijkere rol in de energiemix 2015 kan gaan spelen dan voorzien in het in het Programmaplan Duurzame Energie: Fryslân geeft Energie. Datzelfde geldt ook voor elektriciteitsproductie uit biowarmtekracht installaties. Dit wordt veroorzaakt door enkele grootschalige projecten in Harlingen. De figuur maakt ook duidelijk dat nog een flinke sprong gemaakt moet worden op het gebied van groen gas productie en zonnecellen. In de studie is becijferd dat de totale energievraag (warmte, elektriciteit en transportbrandstoffen) in 2015 ca. 62 PJ e
bedraagt. Realisering van ambities en overige projecten (de 4 kolom uit de figuur) leidt daarmee tot een aandeel van 14% duurzame energie in 2015 ten opzichte van de totale energievraag. Ter vergelijking: de nationale doelstelling voor 2020 (vijf jaar later) bedraagt 20%.
Hoe ontwikkelt zich de vraag naar energie?
3
In de energieanalyse hebben we met behulp van scenariostudies een beeld geschetst van de toekomstige vraag naar energie. Uit deze analyses blijkt dat de vraag naar energie licht zal dalen als het Europese, nationale en Fryske energiebeleid succesvol blijkt te zijn. Overigens is de economische crisis de belangrijkste oorzaak van het dalende energiegebruik. In de eerste plaats door een krimp van de economie in 2009, maar ook omdat de verwachting is dat de daarop volgende economische groei meer dan 50% lager uitvalt dan voor de crisis verwacht werd. Het energiebesparingseffect van het 100.000 woningenplan en het 100.000 voertuigenplan is in 2015 ongeveer 0,6%.
effect economische krimp
- 5% Energiegebruik (PJ)
70 65 60 55 50 45
Historische ontwikkeling Energievraag bij uitvoering bestaand beleid
40 35 1995
2000
2005
2010
2015
2020
Als we inzoomen op de belangrijkste energiedragers in de provincie (aardgas, elektriciteit en transportbrandstoffen), dan wordt zichtbaar dat het gebruik van aardgas en transportbrandstoffen gaat dalen, terwijl het elektriciteitsgebruik fors stijgt. Dat is een belangrijk gegeven, want de productie van elektriciteit kost veel energie. Maar liefst 55% van de huidige fossiele energie-input in het Nederlandse elektriciteitspark gaat verloren als warmte. Met deze verliezen is in de scenario’s geen rekening gehouden omdat we hebben gekeken naar het energiegebruik van eindgebruikers (bedrijven, huishoudens, etc.). Zouden we wel rekening houden met energieverliezen, dan zou het Fryske energiegebruik tegen 2020 uitkomen op een kleine 80 PJ, een stijging van bijna 23% ten opzichte van het huidige energiegebruik. De noodzaak van een transitie naar duurzame elektriciteitsproductie is dus groot.
Ambities en concrete actuele ontwikkelingen vergeleken
4
Onderstaand vergelijken we de kwantitatieve ambities uit Fryslân geeft energie met de huidige stand van zaken en concrete actuele ontwikkelingen: •
In 2015 moet 15% van het aardgas vervangen zijn door groen gas (biogas van aardgaskwaliteit). Gelet op de gasvraag in 2015 komt dat neer op een 3
productie van 195 miljoen m biogas (4,2 PJ). De huidige productie van 3
biogas bedraagt 1 PJ (zo’n 50 miljoen m ), terwijl nog ca. 10 projecten met een totale omvang van 0,8 PJ in de pijplijn zitten. Ten opzichte van de 3
doelstelling resteert dus nog een gat van 2,4 PJ (105 miljoen m ) . •
In 2015 moet 1,5 tot 2 PJ per jaar aan windenergie geproduceerd worden. De huidige productie van windenergie bedraagt ongeveer 1,4 PJ, terwijl nog een 3-tal projecten in de pijplijn zit waarmee 0,1 PJ extra windenergie geproduceerd kan worden. De ondergrens van de doelstelling is daarmee binnen handbereik.
•
In 2015 moet 50 ha. zonne-energie met een totaal vermogen van 50 MW gerealiseerd zijn. Dat komt neer op een productie van 0,14 PJ. De huidige productie van zonne-energie is ongeveer 0,004 PJ, terwijl naar schatting nog voor ongeveer 0,006 PJ in de pijplijn zit. Er moeten dus nog 13x zoveel zonnepanelen geplaatst worden als de huidige productie inclusief actuele ontwikkelingen.
•
In 2015 moeten 3 aardwarmtebronnen (diepe geothermie) zijn gerealiseerd en moeten nieuwe bio-WK installaties ook de restwarmte nuttig afzetten. De totale duurzame warmteproductie zou daarmee met ca. 1 PJ toenemen. De huidige productie van duurzame warmte bedraagt 0,1 PJ. Als we de Reststoffen EnergieCentrale Harlingen meerekenen, zit er voor ongeveer 2 PJ aan duurzame warmte in de pijplijn.
•
Er is geen doelstelling geformuleerd voor elektriciteit uit bio warmtekracht installaties. Er is echter wel voor ongeveer 0,6 PJ in ontwikkeling, gekoppeld aan ontwikkelingen in Harlingen.
Als de ambities van de provincie worden gerealiseerd (inclusief projecten die in de pijplijn zitten en waarvoor geen doelen zijn geformuleerd), komt de totale duurzame energieproductie uit op 8,4 PJ in 2015. Dat is 14% van het totale energiegebruik tegen die tijd. We merken op dat projecten die momenteel in ontwikkeling zijn, niet noodzakelijkerwijs gerealiseerd worden. Veel projecten zijn bijv. afhankelijk van SDE subsidie.
Kosten en ruimtegebruik van duurzame energieproductie
5
Behalve de opbrengst van de verschillende duurzame energieopties is het ook van belang te kijken naar aspecten als kosten 1
en ruimtegebruik. In de onderstaande figuur vergelijken we de productiekosten per 1.000 kWh van verschillende energie opties. De kosten van de productie van fossiele energie is zowel voor gasproductie als voor elektriciteitsproductie het laagst. De kosten van duurzame energieproductie variëren van € 31 voor de productie van biogas uit rioolslib tot € 450 voor de productie van zonnestroom.
gasproductie
700 600 500 400 300 200 100 0
elektriciteitsproductie
elektriciteitsprijs netstroom Productiekosten zonPV € per 1.000 kWh
6 9 9 1
0 0 0 2
4 0 0 2
8 0 0 2
2 1 0 2
6 1 0 2
Hoewel zonnestroom dus erg duur lijkt te zijn, is het onder sommige omstandigheden toch aantrekkelijk om te investeren in zonnepanelen. Dat is vooral het geval voor kleinverbruikers van elektriciteit die verhoudingsgewijs een hoge kWh prijs betalen, vooral door hoge energiebelastingen. De verwachting is dat rond 2015 voor dergelijke gebruikers ‘grid parity’ – het moment dat de elektriciteitsprijs gelijk is aan de productiekosten van zonnestroom - in beeld komt. Vanaf dat moment kan het lonend zijn om zelf zonnestroom op te wekken. Komt zonnestroom qua kostprijs minder gunstig uit de bus, qua ruimtegebruik is het beeld totaal anders. De productie van zonnestroom is veel minder ruimte-intensief dan wind en biomassa. Om 1 PJ elektriciteit te produceren is 333 ha. zonnecellen nodig, 1.000 ha. windturbines of 5.000 ha. biomassa.
●
●
●
1 ha. zonnecellen = 3 ha. windturbines = 15 ha. biomassa ● ● ●
Smart Energy Mix De verschillende duurzame energiebronnen (wind, zon en biomassa) hebben elk specifieke voor en nadelen wat betreft toepassingsmogelijkheden, ruimtegebruik, kostprijs en energie-opbrengst. Om de Fryske energieambities te realiseren is een slimme mix van alle beschikbare duurzame energie opties nodig. Dat vraagt ook om inspanningen op het gebied van infrastructuur zoals realisering van ‘smart grids’, intelligente energienetten die vraag en aanbod optimaal op elkaar afstemmen.
1
6
De energetische waarde van 1.000 kWh elektriciteit komt overeen met die van ca. 112 m3 aardgas.
0 2 0 2
