DRUKWERK
Bonsai in ‘t zonnetje - Tokonoma van Kees v.d Pot
Uitgave van Bonsaivereniging KOYA Regio West Nederland Pagina 20
Mei 2009 18e jaargang nr. 3 Pagina
Bestuursleden Bonsaivereniging KOYA Eric ter Lingen (mail:
[email protected]) Voorzitter Tel.: 071 - 361 38 84 Jos van Liempt (mail:
[email protected]) Secretaris / Vice Voorzitter Tel.: 010 - 451 84 47 Jaap Zuyderduyn (mail:
[email protected]) Tel: 06 - 14 58 29 05 Ledenadministratie / Beheer website Website: http://www.KOYA.nl
Uitgifte KOYA bulletin 2009
Anton v.d Zande (mail:
[email protected]) Penningmeester Tel.: 0174 - 29 53 68 Rabobankrekening: 11.55.87.403 t.n.v. Bonsaivereniging "KOYA", Kwintsheul
Inleveren kopij 10 februari 10 april 10 augustus 10 oktober 5 december
Uitgifte bulletin Maart Mei September November Vóór Kerstdagen
Pauline Smilde (mail:
[email protected]) Algemeen bestuurslid en Public relations Tel.: 070 - 387 21 86 Kopij voor ons volgende KOYA-bulletin gaarne vóór 10 augustus 2009 inleveren bij de redactie: Paul Wolters (mail:
[email protected]) A. Pakvisstraat 3 2552 HA Den Haag Tel.: 06 - 10 18 68 19. Bijeenkomsten starten altijd om 13.30 uur en worden gehouden in het gebouw "de Luifel" van tuinvereniging "Ons Ideaal" aan de Endehoekseweg 10 in Rijswijk (bij crematorium Eikelenburg). Werkmiddagen 2009: iedere 4e zaterdag van 13.30 tot 17.00 uur op 28 februari, 28 maart, 24 mei, 27 juni, 27 september, 24 oktober en 28 november op Plaats Langeveld 5 in Monster (voorbij Parnassia). Overname van artikelen of gedeelten hiervan uitsluitend toegestaan met toestemming van het bestuur en met duidelijke bronvermelding. Pagina 2
WORKSHOPS voorjaar 2009 Workshops zijn een leuke en constructieve manier om onder begeleiding aan uw bonsai te werken of een nieuwe creatie te maken. Teunis Jan Klein geeft dit voorjaar weer diverse workshops bij Deshima. Deze zijn per dagdeel of hele dag te boeken: Ochtend: 9.30 tot 12.30 uur, Middag: 13.00 tot 16.00 uur Het workshoptarief is € 25,00 per dagdeel per persoon. Voor € 5,00 kunt u gebruik maken van een lunch. Data: Zaterdag 21 februari Zaterdag 14 maart Adres: Zaterdag 11 april 1e Tochtweg 41b, Zaterdag 25 april 2913 LN Zaterdag 30 mei Nieuwekerk a/d IJssel Zaterdag 20 juni Tel. 0180 - 63 33 19 Pagina 19
Tokonoma ingericht op 14 februari 2009 door Kees v.d Pot
Programma komende maanden 2009 - 16 mei
KOYA veiling in Rijswijk.
- 6 & 7 juni
3e Bonsai tentoonstelling van het westen in Delft.
- 13 juni
‘Op weg naar succes’, boombespreking in Rijswijk.
- 27 juni
Workshop met TSUGA CANADENSIS o.l.v. Just en Leen in Monster.
Van de bestuurstafel Van uw redacteur: Fijn te constateren dat steeds meer mensen zeer interessante copy aanleveren om u nog beter te informeren. Daarom is deze uitgave –bij hoge uitzondering en vlak voor de vakantie– maar liefst 20 pagina’s dik!
Op zaterdag 14 februari j.l. had ik de eer om in de luifel de tokonoma in te richten. Al enige tijd van te voren gingen mijn gedachten uit naar het feit dat het op deze dag nog steeds winter is. Denkend aan de winterse koude, dwaalden mijn gedachten af naar de gure weers omstandigheden in de bergen, waar het als op geen andere plaats kil en koud kan zijn. Om deze winterse plaats in de tokonoma tot uitdrukking te brengen, kwam ik op het idee om als hoofdthema een Juniperus in cascade stijl te gebruiken (een boomvorm die je in deze omgeving zou kunnen aantreffen). Als ondersteunend object plaatste ik een tweetal stukken rots om het bedoelde berglandschap te benadrukken. Als accentplantje gebruikte ik een drietal sneeuw klokjes gedeeltelijk in bloei, als teken van het ontluikende leven voorafgaand aan de komst van de lente. De scroll op de achtergrond laat een bloeiende Prunis zien, die als een van de eerst bloeiende bomen symbool staat voor de lente die komende is. Mijn uitgangspunt was, ondanks het gebruik van een maximale hoeveelheid aan objecten, toch een tokonoma in te richten, die een rustgevende en tevens een harmonieuze aanblik zou geven. Ik hoop dat ik hier enigszins in geslaagd ben. U allen veel inspiratie en Bonsai plezier toegewenst. Kees van der Pot.
Bestuurssamenstelling Zoals jullie weten is per februari van dit jaar de samenstelling van het bestuur van KOYA gewijzigd. Leo van Swieten, de laatste jaren onze voorzitter, is geen bestuurslid meer, en de openvallende plaats is ingenomen door Jaap Zuyderduyn (zie dit KB voor meer info). Het voorzitterschap is overeenkomstig een, in een bestuursvergadering genomen besluit, overgegaan naar Erik ter Lingen. Jaap heeft de vroegere taken van Erik, het bijhouden van de website en van het ledenbestand, overgenomen. Verder zijn er geen wisselingen van bestuursleden of taken. Het dagelijks bestuur van KOYA wordt dus gevormd door Erik als voorzitter, Anton als penningmeester en Jos als secretaris. KOYA veiling Op 16 mei, dus niet de tweede zaterdag van de maand maar op de derde, houden we onze inmiddels beroemde, drukbezochte, vooral groengekleurde, gezellige, weinig centen kostende, en strak geleidde KOYA veiling in “de Luifel”. Daar kunt u bonsaispulletjes verkopen en de daarmee verdiende centen meteen weer uitgeven aan nieuwe aankopen. Menige bonsai is op de KOYA veiling van eigenaar verwisseld. Voorafgaand aan de veiling zelf zal onze onvolprezen veilingmeester de gang van zaken nog even kort uiteenzetten. U dient voor het verkopen van uw bonsai spullen een veilingformulier in te vullen. Dit formulier kunt u van de website van KOYA “dowloaden” (in mijn goedste Nederlands). Mocht u geen beschikking hebben over internet, vraag dan een medelid of die het voor u wil kopiëren, of vraag het aan een van de bestuursleden.
Pagina 18
Pagina 3
Tentoonstelling van het Westen Op 6 en 7 juni wordt voor de derde keer “de tentoonstelling van het westen” gehouden (Botanische tuin van de TU Delft). Deze tentoonstelling wordt georganiseerd door Christiaan Yeh met behulp van enkele leden die hij direct om zich heen heeft verzameld en met hulp van enkele verenigingen zoals KOYA en Rijnmond. Het doel is om een leuke bonsaitentoonstelling op te zetten voor een breed publiek. Het moet net als in de eerste twee versies weer een laagdrempelige tentoonstelling worden. Er hoeven dus niet allemaal topbomen te staan. Een ieders boom kan op de tentoonstelling terecht komen. “Op weg naar succes” Op 13 juni hebben we de KOYA bijeenkomst “Op weg naar succes” in “de Luifel”. U zult op deze zaterdagmiddag worden geconfronteerd met mentoren die bomen bespreken. Dit is een onderdeel waar we altijd weer heel veel van kunnen leren. Er zal gebruik worden gemaakt van een zogenaamde "Verkorte Initiatie keuring". Het geheel is gericht op het verbeteren van de bonsai met behulp van een stappenplan dat samen met u als verzorger van de boom zal worden opgesteld. KOYA Workshop Op 27 juni zal in de schuur van Gerard in Monster weer een van de beroemde workshops van KOYA worden gehouden. Onder begeleiding van enkele mentoren (in ieder geval Leen en Just en ook Anne zal aanwezig zijn) kunt u werken aan een bonsai. Deze keer is de keus gevallen op een “TSUGA CANADENSIS”. Voor de inhoud van de workshop en de soort boom verwijs ik gaarne naar het stukje verderop in het KB. Bonsaivereniging Rijnmond Vergeet niet dat we ook nog steeds welkom zijn bij de bijeenkomsten van Bonsaivereniging Rijnmond. Kijk op onze eigen KOYA website of op die van BV Rijnmond voor het programma. NBV vergadering Op 4 april is weer een NBV vergadering bijgewoond door Eric en Jos. Hierbij een korte terugkoppeling van enkele belangrijke zaken. • De NBV gaat door met het organiseren van mentorencursussen, en zal ze aantrekkelijk maken voor nieuwe mentoren en voor reeds ervaren mentoren. • De masterclasses blijven ook in 2010 doorgaan. • Aan de wijze van keuren van een bonsai gaat weer worden gewerkt. • De NBV heeft als belangrijk doel het bevorderen van de bonsaikunst en – cultuur. De verenigingen zijn daarbij belangrijk. • De NBV moet weer een gezonde vereniging worden. Er wordt een stappenplan opgesteld om een en ander te bereiken. Voor verdere informatie kunt u terecht bij Eric en Jos. Pagina 4
min of meer op z’n gat ligt, blijkt er toch wel een toegevoegde waarde van het overkoepelend orgaan uit te gaan. Vanuit ons bestuur komen er toch wel signalen dat er nu een aantal activiteiten op de tocht staan. Bepaald zinloos is de NBV dus blijkbaar niet. 9. Bent u door de hobby ‘bonsai’ nu ook geïnteresseerd in gerelateerde zaken als Japan, ikebana, suiseki etc? Naast bonsai heeft sinds kort ook suiseki mijn aandacht. Met name het maken van de dai (het houdertje van de steen) vind ik interessant. 10. Wat zou u bij Koya veranderd willen zien? Aan KOYA, als vereniging, hoeft wat mij betreft niets te veranderen. Het hebben van een eigen clubhuis zou in mijn optiek wel wenselijk zijn. Aan wie geeft u de volgende 10 wortels van de boom? Ik geef ‘De 10 wortels van de boom’ door aan Jaap Zuyderduyn.
De Tanuki van Erix (tekst op pagina 10). Pagina 17
“De 10 wortels van de boom” door Jan van Santen 1. Wat of wie bracht u in aanraking met bonsai? Die geheimzinnige kleine boompjes heb ik altijd al interessant gevonden maar had geen idee van hoe of wat. Ik kreeg een jaar of 7 geleden van iemand een “doe het zelf” Bonsaikit. Een plastic potje aarde, een Ginkgozaadje en een handleiding van drie regels. Een kind kon de was doen! 2. Waarom bent u met deze hobby begonnen? Omdat bovenstaand pakket op een totale mislukking uitliep (het heeft vast niet aan de handleiding gelegen) en ik toch een eigen boom wilde hebben, ben ik op zoek gegaan. Bij Xotus liep ik tegen mij eerste boompje aan, een Ulmus Parvifolia. Zes maanden later volgde ik mijn eerste cursus, ook bij Xotus. Deze cursus werd gegeven door ene Bert Veen, een ex lid van Koya. Hij heeft mij dan ook aangeraden om lid te worden. 3. Welke stijl vindt u het mooist? Eigenlijk heeft elke stijl wel iets wat me aanspreekt maar de semi-cascade, bij voorkeur in shohin formaat, heeft voor mij net iets extra’s. 4. Wat vindt u het leukste aan bonsai? Het feit dat je iets moois kan maken van levend materiaal en dan bedoel ik het totaalplaatje, van schaal tot het kleinste takje. Iets maken waarvan het prettig is om naar te kijken is, wie wil dat nou niet? 5. Wat vindt u het moeilijkste/vervelendste aan bonsai? De overgebleven takken en loof in een mooie ongelijke driehoek vormen, daar heb ik nog wat moeite mee. Vervelend vind ik eigenlijk niets. Nee, ook het bijna altijd genoemde bedraden niet! 6. Vindt uw omgeving het ook leuk? Leuk is niet het goede woord. Hilarisch komt meer in de buurt. Dat moet sommige van jullie toch wel bekend voorkomen. Ik trek me er in ieder geval weinig van aan. 7. Wat vindt u van Koya? Leuke, gemoedelijke club van mensen die een interesse delen. Het valt mij op dat er eigenlijk nooit een onvertogen woord valt en iedereen elkaar in de waarde laat. 8. Wat vindt u van de NBV? Eigenlijk vond ik niets van de NBV. Nu de NBV, door welke reden dan ook, Pagina 16
Tsuga canadensis voor workshop op 27 juni 2009 Familie: Pinaces Nederlandse naam: Scheerlingsden of Hemlockspar Japanse naam: Kometsuga De Tsuga is in onze omgeving een niet alledaagse, bekende boom en is daardoor moeilijk te vinden bij de boomkwekers. Toch hebben wij beslag weten te leggen op een mooie partij van 5 jaar “oude” bomen, 1 meter hoog, goed vertakt en breed; gevonden bij een kweker in Brabant. De stam is 3 centimeter dik en er zijn ook enkele fraaie dubbelstammen bij die zich uitstekend lenen voor “soju stijl” twee stam boom of een “moeder en zoon/kind stijl” . Toen wij ze bij de kweker vonden, zagen wij er vooral een echte “Chokkan stijl” in, formeel recht opgaand dus. Juist in de Amerikaanse bonsai literatuur hadden wij pracht “hemlocktrees in Chokkan stijl” gezien. Als u € 19,50 stort op bankrekening 34.36.49.985 t.n.v L.C. van Nieuwkerk in Honselersdijk, staat de Hemlock op 27-06-2009 in Monster voor u klaar. Als u graag een dubbelstam wilt, laat u dat dan even weten want er zijn er maar een paar van. De bomen worden geleverd in ruime, plastic schaal. De Hemlockspar laat zich uitstekend vormen tot een elegante bonsai door aan te sluiten op zijn natuurlijke vormen. Yamadori zul je zelden vinden, omdat hij hier bijna niet voorkomt en zich moeilijk op wat oudere leeftijd laat uitgraven met zijn wortels. Dus zult u zich moeten concentreren op vrij jong materiaal. Wilt u sneller een dikkere stam kweken dan zult u de Tsuga enkele jaren (3 á 4 jaar) in de volle grond moeten kweken of in een grote kuip/pot. Dat geeft snel een goed resultaat. Probeert u vooraf de boom door snoeien de proporties te geven die u wilt hebben; dus snoeit u overbodige takken weg en bedraad en vormt de takken waar u mee door wilt gaan en laat deze het hele jaar vrijuit groeien. In deze 3 á 4 jaar rijkelijk bemesten. Zet de Tsuga op een niet te zonnige, dus schaduwrijke plek in een vrij zure (mengen met Kanuma of tuinturf ) en vochtige grond. Ieder najaar de boom vrij drastisch terug snoeien om een fijnere vertakking te krijgen en ieder jaar blijven vormen. In het voorjaar de boom uit de grond halen en de wortels terug brengen/snoeien naar het formaat van het jaar ervoor. U plaatst Pagina 5
hem direct weer in het zelfde plantgat. Na 3 á 4 jaar de wortelkluit in een tweetal jaarlijkse stappen terug snoeien naar de gewenste grote voor de door u uitgezochte schaal. Oppotten in eerder genoemd grondmengsel. Stijl Hier volgt de stijl waarin deze Tsuga gevormd kan worden. Chokkan – formeel rechtopgaand Zoals de naam al zegt is dit is de meest formele stijl. De stam moet kaarsrecht en taps zijn. De takken moeten in dikte en lengte van de onderste tot de bovenste tak formeel gerangschikt zijn (d.w.z.: van bovenaf gezien een wenteltrap) en horizontaal staan of licht naar beneden gebogen worden. Sokan – dubbele of tweelingstam Moet direct uit de wortelvoet in tweeën groeien. De hoogte van de twee stammen mag nooit gelijk zijn. Twee stammen, de een dunner en kleiner/korter dan de hoofdstam, aan de basis samen gegroeid. Enkele van deze tweestammen zijn aanwezig in deze partij. Laat uw voorkeur weten. Standplaats Tsuga’s zijn schaduwbomen en verkiezen een hoge luchtvochtigheid (dus veel sproeien) In de winter jonge bomen beschermen tegen een felle oostenwind vanwege het uitdrogen van de jonge naalden. De snoei De Tsuga’s verdragen zeer goed snoeien is daardoor zeer geschikt voor hagen. Na het uitlopen van de jonge scheuten kunnen die sterk worden genepen/ geknipt, tot de gewenste lengte; persoonlijk geef ik de voorkeur aan nijpen. Dit komt de fijne vertakking en verkleining van de naalden ten goede. Half tot eind augustus de twijgjes die de vorm nog verstoren terug snoeien. Als het loof te dicht groeit, kunt u de twijgjes uitdunnen. Bedraden In de loop van het seizoen bedraden geeft het beste resultaat. Al na 3 weken controleren op ingroeien en na 8 á 10 weken zijn de takjes al gezet. Haalt u tijdig – dus vóór het ingroeien - draad weg en bedraadt u indien nodig opnieuw. Ziekten Er komen weinig of geen ziekten voor bij de Tsuga’s op een enkele keer wortelrot na (te vaste grond), maar als u goed doorlatende grond gebruikt, zal dit wel meevallen. Grondsoort en verpotten Gebruik een vrij zure, goed doorlatende grond, een derde basis mengsel vermengd met split of Bims en twee derde Kanuma. Pagina 6
Via een aflopende vorm van de Ficus naar links komen we bij het derde element; een eenvoudig potje met jonge groei vanuit minuscule bolletjes met in de toekomst mooie, rode bloemen. Een perfecte symbolische uitbeelding van hoop en verwachting voor de komende lente in 2009. Verantwoording In tegenstelling tot de meeste Tokonoma’s speelt hier niet de bonsai de hoofdrol maar het grote stuk hout rechts en het onnozele potje links, waarbij het laatste eigenlijk het belangrijkste element is. Van bijna niets tot ontplooiing en toekomst. Met minimale middelen is hier een maximaal effect bereikt. Dit geeft tevens mijn benadering weer om met eenvoudige middelen (ook financieel) onze hobby te beleven. Het grote stuk hout uit een Haagse achtertuin heb ik gekregen van mijn oudste zoon, die daar gelukkig ook oog voor heeft. Eveneens gekregen heb ik het schaaltje onder het hout en zelfs het houten tafeltje is een krijgertje van een lid die een prijs won in de loterij. De Ficus heeft Lottie gekregen van een oud-lid die er geen raad mee wist. Na 30 jaar verzorging is dit het resultaat. De schaal kreeg ik van ons oud-lid Piet Bode. Het kleine potje met bolletjes heeft een waarde nihil. De akadama in het Ficuspot is het enige wat ik zelf heb gekocht. Het is te hopen dat het inrichten van een Tokonoma tijdens onze bijeenkomsten een traditie blijft! Dirk Eijzenga
Kom in de kas telden op 3 en 4 april j.l maar liefst 27.000 bezoekers. Alle KOYAvrijwilligers hartelijk dank voor hun bijdrage.
Pagina 15
Tokonoma op de Nieuwjaarsbijeenkomst van 10 januari 2009 De Tokonoma van Gerrit op 8 november jl inspireerde mij geweldig om ook aan de slag te gaan. Graag sluit ik mij aan bij zijn uitleg waaraan een Tokonoma zo ongeveer aan moet voldoen. Wel wil ik er nog aan toevoegen dat de inrichting eenvoudig moet zijn en men in één oogopslag de sfeer en de bedoeling ervaart. Uiteraard vond ik het ook een eer om de inrichting te verzorgen. Vooraf stond mij voor ogen dat het iets te maken moest hebben met de jaarwisseling. We zien hier een uit 3 elementen gevormde driehoek en we kijken op z’n Japans van rechts naar links en niet zoals wij gewend zijn van links naar rechts. Rechts zien wij een door de natuur gevormde sculptuur. Ouderdom, vocht, zon, vorst en storm hebben hun werk gedaan en de aftakeling blijft doorgaan tot er bijna niets van overblijft. Waarschijnlijk ziet u dit stuk hout ook nooit meer terug. Symbolisch wordt hier vorm gegeven aan het voorbije jaar 2008 door verval en verdwijnen, zelfs de herinnering zal door de jaren heen vervagen. De Ficus op een eenvoudige tafel verbindt onopvallend de twee jaren aan elkaar zonder bladval en andere zichtbare overgangen. Bij een temperatuur tussen de 20 en 27 graden en voldoende vocht overbrugt de boom tijdloos en niet merkbaar de jaarwisseling.
Nooit kalkrijk materiaal gebruiken. Voor u een Tsuga in een schaal gaat zetten brengt u de kluit voorzichtig op de gewenste grote in twee jaarlijkse stappen, (nooit te veel wortelsnoei in één keer) en behandel de wortels alleen als de boom gezond is. Als u te veel wortels wegneem in één keer kan het voorkomen dat de Tsuga dat jaar nauwelijks nieuwe wortels maakt. Verder om de 3 á 4 jaar verpotten. Neem een wat diepere schaal, hoewel een Tsuga ook zeer mooi staat op een platte steen, maar zorgt u er dan wel voor dat de zijkanten voldoende hoog zijn voor wat meer grond. U weet nog wel van onze “bosje-workshop”, een walletje klei. Winter bescherming Nauwelijks winter bescherming nodig, matig vochtig houden en ziet u er op toe dat de kluit niet droog vriest. Leen en Just
Even voorstellen, nieuw bestuurslid, Jaap Zoals jullie allemaal wel weten is er afscheid genomen van Leo van Swieten als voorzitter van KOYA. Het bestuur is inmiddels weer aangevuld. Door mijn persoontje, Jaap Zuyderduyn. De meeste zullen me inmiddels wel kennen, ik kom nu al bijna een jaar of 4 bij KOYA. Ik woon in het mooie en nu zonnige Katwijk. Ik ben getrouwd met Monique. Ik ben in aanraking gekomen met Bonsai door mijn vader, hoewel hij zelf nooit aan bonsai heeft gedaan. Hij had ooit eens een boekje gehuurd bij de bibliotheek over Bonsai. Ik was als kleine jongen helemaal weg van die boompjes, maar te jong om er iets mee te doen. Tot ik op een gegeven moment met mijn vrouw een tuincentrum afstruinde naar leuke spullen. Liepen we tegen een aantal 'bonsai' boompjes aan. Ik heb er eentje meegenomen, een mini Ulmus als ik het goed heb. Hij heeft het niet lang gemaakt, maar de interesse was gewekt. Zo is het balletje gaan rollen en zo kwam ik op een dag bij Nick van der Bent aan, die een neef van mijn schoonvader bleek te zijn. Na een aantal keren een werk ochtend mee te hebben gedaan, ben ik met Jan de Ridder meegegaan naar KOYA. Ik ben zoals jullie weten blijven hangen en een heuse Koyaan geworden. Nu 4 jaar later zal ik proberen mijn best te doen om de club te versterken in het bestuur. Zoals jullie wel hebben begrepen heeft Eric het voorzitterschap op zich genomen. Ik heb de taken die eerst onder het beheer van Eric vielen op me genomen. Dus voortaan ben ik verantwoordelijk voor de website en voor de ledenadministratie. Mochten er vragen en of opmerkingen zijn w.b.t. de website of de ledenadministratie dan hoor ik het graag. Jaap Zuyderduyn
Pagina 14
Pagina 7
Werkmiddag bij Teunis-Jan Klein
• dat het keurslijf, die adat zorgt voor het in stand houden van veel familietradi-
Op afgelopen 28 maart had KOYA een werk- verpot middag op het programma staan. Al vroeg kwam er zo’n 25 man, vrouw met boompje en gereedschap binnen. Vervolgens verdwenen zij allemaal de tuin en kas in van Teunis-Jan. Lekker zonnetje, heerlijke temperatuur en veel te zien. Wat mijzelf opviel was de grote variatie in pre-, peuter-, kleuter-, basis-, adolescent-, volwassen- en oudere boom. Bijna overleden en demente bomen heb ik niet ontdekt. Wel gezonde en goed verzorgde exemplaren in welke levensfase ze dan ook verkeerden. Daarbij ook een grote variatie in maten, soorten en karakteristieken, ieder met een eigen stijl. Volgens mij bewijst dit een goed en stimulerend Bonsai gebeuren dat ook zeer inspirerend werkt op de Bonsaïst zelf. Ook leden van de Rotterdamse zustervereniging waren aanwezig. Dat Bonsai gevoel was in ieder geval te merken aan de werklust en het resultaat na de verpottingen. (Hebben jullie foto’s van voor en na gemaakt? Aantekeningen voor de geschiedenis van je boom genoteerd?) Mijn eigen boompje moest in de auto wachten, want Teunis-Jan wilde zelf ook aan het verpotten en ik wilde dat niet missen. Vooral niet omdat hij, al bezig zijnde, een heleboel uitlegde over zijn werkwijze. Onderstaand mijn poging om de mondelinge informatie vast te leggen. Wanneer te verpotten Als je een begin van knopzetting ziet, dan is er ondergronds ook wortelpunten groei. Dus het beste moment om te verpotten. Er is een relatie tussen de verdamping via takken en blad en de capaciteit van de wortels om vocht op te nemen. Loofbomen willen verpot woorden voor ongeveer 15 april. Bij 12 tot 15 graden bodemtemperatuur in het binnenste van de pot werken de wortels optimaal om vocht en voedingsstoffen te transporteren naar de ontluikende knoppen. Zonder blad of bloem verdampt een boom 15 a 18 procent via de bast van stam en takken. Voor soorten die eerst bloeien en daarna pas bladgroei geven is het anders. Bv. Azalea, Forsythsia. De bloesems vragen veel vocht transport vanuit de wortel en verpotten met wortel snoei verlaagt het aanbod. Na de bloesemfase en voor de bladgroei is het beste moment om te verpotten. Wat dat doet met de vruchtzetting heb ik niet gevraagd. Coniferen kunnen later verpot, omdat het groenblijvers zijn, zo tot eind april begin mei. Of in het naseizoen, maar niet later dan september. Dan kun je ook kleinere ingrepen doen bij al oudere bomen, als de bodemtemperatuur maar tussen 12 á 15 graden is. Bij een lagere bodem temperatuur kunnen de haarwortels zich niet meer ontwikkelen, wat verdroging van de boom bovengronds tot gevolg heeft.
• ook de tokonoma volgens die tradities als communicatiemiddel blijft functio-
ties waarbij tekenkunst, kalligrafie, ikebana en ook bonsai een rol spelen,
Conclusie; bovengronds weinig behoefte aan verdamping en in de bodem 12 á 15 graden voor haarwortel ontwikkeling. Pagina 8
• • • •
neren. Het spreekt “ons bonsaïsten” altijd aan , als wij lezen dat op de avond van een zwaar gesprek dat open, eerlijk, zonder verborgen agenda moet verlopen, een eerbiedwaardige, knoestige zwarte den in de tokonoma geplaatst wordt, een yose ue als in het voorjaar een gezinslid de natuur in wil en een bloeiende prunus als pa dat zelfde voorjaar in zijn hoofd heeft, een liefhebbende zoon wel eens tegen zijn somber voor zich uitstarende moeder zou kunnen zeggen: “Shall I create a funbonsai for you to make you smile again!” dat dan heus niet alle bonsai regels en formules toegepast zullen worden, maar er in een artistiek gezin wel iets moois tot stand komt, omdat er met hart en gevoel geschapen werd met oude vaardigheden en technieken, dat de echt losgeslagen puber - dolgedraaid achter een playstation vol agressie- om die zuiplap van ‘n vader te shockeren een crash bonsai zou kunnen verzinnen, dat op die wijze onder jonge mensen, die door moderne communicatie als internet, digitale fotografie, webcam intensieve contacten onderhouden, trends ontstaan, die afwijken van de eeuwenoude tradities, die zich sneller verspreiden dan in de tijd van de oude bonsai meesters die zich met postduiven moesten behelpen, ontwikkelingen volgen in een dynamisch land, bakermat van onze bonsai hobby, tot meer inzicht en verdieping leidt. Wie goed voorbereid op reis wil, leest zich toch eerst in, opdat men eenmaal in het land van bestemming beter kan kijken en dus meer zien.
Bronnen: “Japan: het enigma van een stille wereldmacht” door Karel van Wolferen ( Olympus 2004) “Met angst en beven” door Amélie Nothomb ( Mantieu 1999) een hoog opgeleide dame verzet zich tegen het traditionele carrièreverloop, is te ambitieus en eindigt als toiletjuffrouw. “Tekkels in Tokio”door Freek Vossenaar (Balans 2005), gids voor het hedendaags Japan. Soms hilarisch b.v. over gekke gewoontes zoals verkleed de straat op gaan als“gothic lolita”, sexy schoolgirl of mangameisje; vaak ook beklemmend over extreme subculturen. Illustraties: van Hokusai, u weet wel van die (tsunami) golf. Just Merks Pagina 13
• dat lange, zware werkdagen veel eisen en er in de metro naar huis zelfs staand geslapen wordt,
• “Karoshi”, dood door werkdruk, jaarlijks honderden Japanners treft, • Japan bekend staat om de hoge zelfdoding cijfers. Angst voor de werkweek maakt de maandagmorgen berucht, maar ook pesten en uitsluiting door collecollega’s zijn vaak een directe aanleiding, • Japanners ‘op vakantie gaan’ niet loyaal vinden tegenover collega’s. In sommige C.A.O.’s maar 7 vakantiedagen+ 3 verplichte dagen rond de jaarwisseling staan, carrière maken uitsluitend afhankelijk is van het aantal dienstjaren. Tussentijds switchen zet je weer onderaan de carrièreladder. Dan begrijpt u toch……… • alleen al door de globalisering de Japanse werkmentaliteit aan het veranderen is. Dat men vooral bij de multinationals kennis maakt met een andere aanpak, • dat de studietijd de meest ontspannen tijd van hun leven is en een studie in het buitenland totaal andere inzichten geeft, • die nieuwe blik of tot uitsluiting door de familie leidt of tot afzetten er tegen; dat in het eerste geval zelfdoding de oplossing kan zijn, maar ook uiterst opstandig gedrag, zeker als zij hun vader nauwelijks kennen en hem slechts als “workaholic and alcoholic” minachten,
• dat veel Japanse huisvrouwen zich voortdurend afvragen:” Is dit alles?”
Na hun studie werken zij immers, na intensieve sollicitatieprocedures, een aantal jaren keihard, trouwen, worden zwanger, krijgen één jaar zwangerschapsverlof – waar de werkgever niet moeilijk over doet - , maar keren zelden terug op de werkvloer. In een vergelijkbaar keurslijf thuis worden zij de perfecte moeder, huis- en gastvrouw, Pagina 12
Waarom verpotten Als wortelgroei geen ruimte meer heeft door de maat van de pot ontstaat er verstikking. Dan is er geen zuurstof transport meer mogelijk via de wortels. De boom gaat bovengronds de slaapstand in en ondergronds sterven wortels af. Ook omdat de grond gaat inklinken. Bij akadama na 3 jaar, bij akadama plus na 5 jaar. Bij bonsai potgrond na 3 a 4 jaar. Ter verfraaiing van de boom. Als er veel ruimte in de pot is aan een specifieke zijde , zal de wortelgroei daar sterk zijn. Bovengronds zal de sapstroom aan die kant dus ook het sterkst zijn. De boom groeit dan onevenwichtig uit en weg is je balans. Dus wortelsnoei is nodig aan die zijde. Laat het snijvlak met de schuinste zijde naar beneden wijzen, zodat er vanuit de wortelbast maximaal kontakt is met de grond. Snoei wortels net zo als takken. Laat 1 a 2 wortelzij takjes bestaan. Relatie boom en pot. Zie de demo van Teunis- Jan afgelopen jaar. Kijk dus opnieuw naar de beste positie van het lijnen spel van wortelvoet aanzet, stam verloop, takken verdeling en loof en bloesemkleur ten aanzien van potvorm, kleur, maat en de plaatsing van de boom. Hoe ga je verpotten Bedenk van te voren hoeveel wortelsnoei gewenst is, welke ruimte nodig is voor haarwortel ontwikkeling en de nieuwe grond . Denk ook aan bacteriën stimulerende producten en mest. Vergeet niet de topafwerking met mossen. Knip de bevestigingsdraad tussen stam en pot los. Houd de stam in je hand en tik de pot los van de wortelkluit. Maak de pot schoon, bevestig of herstel de matjes over de drainage gaten, breng een nieuwe bevestigingsdraad diagonaal aan. Werk nu de ingeklinkte grond tussen de wortels uit met bamboe eet stok of prikker. De grond niet uitkammen maar lostrillen. Een wortelhaak van metaal neemt te makkelijk ook bast van de wortel mee, dat geeft wonden. Start onderaan en aan de rand. Trek voorzichtig met je vingers de wortels uit elkaar en spreid ze vanaf de wortelvoet mooi rondomuit. Knip dubbele af en spreid zo nodig met een kurk te dicht naast elkaar groeiende wortels. Je kunt tot 60 á 70 procent wortels verwijderen bij loofbomen die nog maar net knop zetten. Spoel wortels nooit uit, want dan verdwijnen de bodembacteriën en kan de wortel geen vocht en voedingsstoffen meer opnemen. Verwijder dikke, zware en krulwortels. Dek de wortels af om uitdroging van de wortelkluit te voorkomen. Maak op de plaats waar boom in de pot komt een bergje akadama en plaats de boom er voorzichtig draaiend in. Zet de boom diagonaal vast zonder de wortels af te snoeren. Til de boom op om stevigheid van de verbinding te controleren. Als de boom losstaat breken de nieuwe haar wortels door wind, bedraden en vervoer steeds af. Plaats de wortels mooi radiaal. Vul de pot verder op en tril met je puntige bamboe stokje de akadama tussen de wortels. Zonder contact met de korrels is er geen opname van vocht en voedingsstoffen mogelijk. Afwerken met mossoorten tussen de wortels om verhouting te bevorderen. Geen saritza en levermos, want dat verstikt de grond. Maak het akadama drijfnat door langdurig sproeien of onderdompelen. Groene groet Pauline Pagina 9
Erix Apex (Met de Apex wordt de “top” van een Bonsai bedoeld).
Fun bonsai ! Hoe halen zij het in hun hoofd ?
(oftewel: wat is mij de laatste tijd opgevallen)?
Wist u dat ………. • er geen samenleving zo strak georganiseerd is als die van Japan, • veel ongeschreven regels de gang van zaken in de Japanse maatschappij bepalen, • de telefoon uit gaat in de metro om medereizigers niet te storen, kauwgom of blikje bewaard wordt tot er een prullenbak komt. Eén? Er staan er zes strak naast elkaar om het afval te scheiden, een normale werkdag in Japan om 9 uur begint en doorgaans niet minder dan 12 uur later eindigt, • een ongedwongen gesprek met de baas er niet bij is, diep buigen wel, • 90% van de aandacht die een werknemer van zijn baas krijgt, wordt als negatief ervaren; de toon van een opdracht is bars; uitkafferen standaard, • een werknemer ‘s avonds mee naar de kroeg moet als de baas dat zo wil. Consumpties wel op kosten van die baas, • zo’n dienstuitje zelden tevoren wordt aangekondigd en afspraken thuis met vrienden maar afgezegd moeten worden en….dat er dan stevig gedronken….gezopen wordt. Niet meedoen betekent buitengesloten worden; collega’s denken dat je niet met hen wil praten, • drinken vermindert de stress, maar leidt ook tot loslippigheid waar de baas van kan profiteren, • donker kostuum + licht overhemd of mantelpakje alleen in het weekend in de kast blijft, • een bedrijf de werknemers meer dan het salaris biedt, maar allerlei verzekeringen, zorgpremie, kinder- en studiebijlage, gratis zomerhuisjes, bedrijfszwembad, etc. • dat van de werknemer totale overgave als tegenprestatie verwacht wordt,
Tanuki.(Feniks Bonsai) Het woord "tanuki" betekend zoiets als "iets dat niet is maar wel wat het lijkt te zijn". Uit het Japans vertaald bedoelt de Japanner een dier (een soort das) die stiekeme trucs uithaalt. Tanuki is het creëren van een Bonsai uit twee afzonderlijke plantaardige materialen (waarvan er een al lang dood is). Dit geeft vaak veel discussie in de westerse Bonsai wereld. Dergelijke creaties worden door de Japanners dus "tanuki" Bonsai genoemd en door vele westerlingen "Feniks Bonsai". Ongeacht hun naam, het proces in hun creatie is in principe hetzelfde. Een groot en interessant stuk dood hout wordt gebruikt als het middelpunt van de aanplant. Dat wist ik nog niet toen ik 14 jaar geleden een stuk hout vond, die de vorige bewoner decoratief onder een berg-den verstopt had, en waarvan ik dacht “die rot toch wel snel weg”! Maar toen ik een taxus won tijdens de loterij van afgelopen februari, en het bewuste stuk hout op enkele stukjes na nog steeds hard bleek, heb ik deze twee aan elkaar voorgesteld en samengevoegd (een huwelijk! hoe romantisch in de lente). Eerst liet ik het hout droog worden, de enkele rotte plekken heb ik verwijderd en het meeste vuil eraf geborsteld. Toen geïmpregneerd zodat het alsnog niet meer zo snel zou vergaan. En beide in een plastic pot opgepot, en de taxus vast geschroefd aan het hout. (sorry Just en Leen dat ik zo met jullie creatie om ga). Nu maar veel mesten, en het geheel met elkaar laten (ver)groeien. Een kleurenfoto van deze creatie vindt u op pagina 17. Zal dit nu een "echte" bonsai worden? Vele zullen, zeggen van niet (Tanuki zult u bijvoorbeeld niet zien in professionele shows in Japan. Zij zijn ... in feite ... nep). Misschien is het een kwestie van optiek. De term "Fenix Bonsai" is net als de vogel feniks van de klassieke Griekse mythologie, stijgende herboren en meer glorieuze dan ooit uit de as van haar eigen brandstapel herrezen. Het gebruikt van dood hout, oud en jong materiaal voor het maken van een nieuwe artistieke visie is meer dan de som der delen. Het doel is het creëren van een kunstwerk die de suggestie wekt van een emotionele of intellectuele reactie van de kijker. Erix Pagina 10
Pagina 11
