VAK : NATUURONDERWIJS DATUM: 18 JULI 2008 TIJD : 09.15 – 10.00 UUR -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------DRUGS 1 Lees dit deel van een krantenartikel.
Dagblad Suriname april 2007
Deze Amerikaanse basketballer is geschorst voor het gebruik van..1.., een ..2..drug. Wat moet er bij 1 en bij 2 worden ingevuld? bij 1 A B C D
cocaïne hasj heroïne marihuana
3 Vier beweringen over de gevolgen van roken voor de voortplanting zijn: 1. Zwangere vrouwen die roken kunnen eerder een miskraam krijgen. 2. Rokende vrouwen krijgen eerder een doodgeboren kind. 3. Rokende vaders hebben geen invloed op het geboortegewicht van het kind. 4. Bij rokende mannen kan het aantal zaadcellen minder worden. Voor deze beweringen geldt: A B C D
alleen 1 en 2 zijn juist. alleen 3 en 4 zijn juist. alleen 1, 2 en 4 zijn juist. 1, 2, 3 en 4 zijn juist.
bij 2 legale legale illegale illegale
4 Stoppen met roken is goed voor de roker en ook voor de mensen in de omgeving. Omdat rokers en meerokers …
2 Het gebruik van cocaïne heeft verschillende gevolgen. Wat is geen gevolg bij gebruik van cocaïne? De gebruiker kan … A gaan stelen en mensen oplichten. B geldproblemen krijgen. C problemen krijgen met familie, vrienden of collega’s. D heel rijk worden.
A geen last meer zullen hebben van nicotineaanslag op tanden en vingers. B minder agressief zullen zijn. C minder geld uitgeven aan sigaretten. D minder kans hebben om longkanker te krijgen.
VOEDING 5 Vier warme maaltijden zijn: I II III IV
rijst met bruine bonen aardappel, een gekookt ei en gropesi groene banaan, napi en zoute vis rijst, gebakken kip en een tomaat
8 Welke bewering over vitaminen is niet juist? A Vitamine A zit vooral voor in donkergroene bladgroenten. B Vitamine B komt meer voor in wit brood dan in bruin brood. C Vitamine C zit vooral in citrusvruchten. D Vitamine D komt voor in margarine.
Welke is een vier-kleuren-maaltijd? A B C D
I II III IV
9 De tekeningen geven aan hoe je je tanden moet poetsen. Brian schrijft bij elke tekening wat er gebeurt. 6
Vis kan op de volgende manieren bewerkt worden: 1. 2. 3. 4.
door in te zouten door te drogen in de zon door te stoven in boter door in te blikken
poets de binnenkant van je voortanden
poets de binnenkant van de tanden in de onderkaak
Welke manieren van bewerken is conserveren? A B C D
alleen 1 en 2 alleen 3 en 4 alleen 1, 2 en 4 1, 2, 3 en 4 poets de kauwvlakken
7 Enkele activiteiten waarvoor het lichaam brandsof of bouwstof nodig heeft zijn: 1. 2. 3. 4. 5.
haar laten groeien bloed bijmaken dammen sommen maken nagels laten groeien
Voor welke activiteiten is er brandstof nodig en voor welke is er bouwstof nodig?
A B C D
brandstof
bouwstof
1 en 2 3 en 4 2, 3 en 5 1, 2 en 5
3, 4 en 5 1, 2 en 5 1 en 4 3 en 4
poets de buitenkant van het gebit
Hij geeft een verkeerde beschrijving bij … A B C D
1 en 2 1 en 4 2 en 3 3 en 4
10 Om zoveel mogelijk viamine C in groenten te behouden, moeten wij deze als volgt behandelen: A snijden en gaar koken in een pan zonder deksel. B oogsten en daarna enige tijd in de koelkast bewaren. C plukken, wassen, snijden en dan kort koken met deksel op de pan. D plukken, snijden, wassen en dan kort koken in een pan zonder deksel.
12 De tekeningen stellen vier fasen voor van een kikker in ontwikkeling.
1
2
3
4
Waardoor ademt het diertje in fase 3 en waarvan leeft hij dan? het ademt door… het leeft van…
VOORTPLANTING 11
A B C D
kieuwen kieuwen longen longen
plantjes wormpjes plantjes wormpjes
Lees dit deel van een krantenartikel. 13 Bij planten spreekt men van bevruchting wanneer een ..I..een ..II..binnengaat en daar vergroeit met een ..III.. Wat moet er bij I, bij II en bij III worden ingevuld? bij I
… Dagblad Suriname april 2007
Voorstellen om HIV te laten verminderen zijn: 1. gratis condooms aan tieners geven. 2. nog meer voorlichtingsbijeenkomsten organiseren. 3. films over ernstige HIV-gevallen via de t.v vertonen. 4. sex bij jongeren verbieden. Welke zal waarschijnlijk niet leiden tot een oplossing van dit probleem? A B C D
1 2 3 4
A B C D
bij II
bij III
planteneitje stuifmeelkorrel zaadknop zaadknop planteneitje stuifmeelkorrel stuifmeelkorrel zaadknop planteneitje planteneitje zaadknop stuifmeelkorrel
14
16
Bekijk de tekeningen.
Lees dit deel van een krantenartikel. R
Wat wordt aangegeven met letter R? Waarvoor zorgt dat deel? letter R is …
het zorgt …
A
de moederkoek
alleen voor de ademhaling van de ongeboren baby
Gedrag vissers wordt per satelliet gevolgd
B
de navelstreng
voor de voeding en de ademhaling van de ongeboren baby
Paramaribo – Vissers in Surinaamse wateren zullen voortaan per satelliet beoordeeld worden op hun milieugedrag. Dit meldt het ministerie van Landbouw Veeteelt & Visserij (LVV) …
C
de moederkoek
voor de weeën bij de geboorte
D
de navelstreng
voor de weeën bij de geboorte
Dagblad Suriname april 2007
Welke soort satelliet zal gebruikt worden om te weten hoe het milieugedrag van de vissers is?
HEELAL 15 De tekening stelt de stand van de aarde(A), de maan(M) en de zon(Z) voor op een bepaald moment van de dag..
A B C D
een communicatiesatelliet een observatiesatelliet een spionagesatelliet een weersatelliet 17
Bekijk de tabel:
A Z
1
I II III omwentelings baansnelheid diameter tijd (km/sec.) (km) Mercurius 58 dagen 48 5.000 Aarde 1 dag 30 12.700 Jupiter 9,8 uren 13 142.000 Pluto 6,3 dagen 4,7 2.000 planeet
2 3
M 4
Welk deel van de aarde zal verlicht zijn? En welk deel van de maan?
De zwaartekracht van de zon wordt zwakker als een planeet verder van de zon ligt. De gegevens uit welke kolom geven dat aan?
A B C D
verlicht deel van de aarde
verlicht deel van de maan
1 2 1 2
3 3 4 4
A B C D
alleen kolom I alleen kolom II alleen kolom III kolom I, II en III
ENERGIE
MILIEU
18
21
Hier volgt een onvolledig energieschema:
De kop van een krantenartikel luidt als volgt:
..3.. ...1..
fietser
..2..
fiets ..3..
Wat moet er bij 1, bij 2 en bij 3 worden ingevuld om het schema volledig te maken? A B C D
bij 1
bij 2
voedsel en zuurstof beweging en zuurstof voedsel en zuurstof beweging en zuurstof
beweging beweging licht licht
bij 3 beweging en licht licht en warmte beweging en warmte licht, beweging, warmte
19 De schoepen in de drukbuis van de Brokopondo Krachtcentrale worden in werking gebracht door water uit het stuwmeer. Dit water bereikt de schoepen met behulp van … A B C D
een stroomgenerator. de wind. zonne-energie. zwaartekrachtenergie.
Dagblad Suriname april 2007
In dit krantenbericht klagen bewoners van Commewijne bij de districtcommissaris, omdat zij onder andere last hebben van het geluid veroorzaakt door een houtzagerij. Over welke vorm van vervuiling wordt hier geklaagd? A B C D
alleen bodemvervuiling alleen luchtvervuiling alleen watervervuiling bodem-, water- en luchtvervuiling
22 Bekijk de afbeeldingen.
20
Amsoi
Citrus
Achter welk apparaat is de nuttige energie genoemd? apparaat A B C D
koelkast radiotoestel schemerlamp stofzuiger
energie beweging beweging warmte warmte
1
2
Van welke ziekten of plagen hebben deze planten last?
A B C D
plant 1
plant 2
luizen luizen schimmel schimmel
rupsen koti koti’s rupsen koti koti’s
23
25
Op het plaatje zie je koeien in een weiland die gekweekt worden voor de melkproductie.
Twee beweringen over water, lucht en bodem zijn: I Een bodem die bestaat uit grove deeltjes houdt minder water vast. II Een bodem die bestaat uit grove deeltjes heeft voldoende lucht voor de plant. Voor deze beweringen geldt:
Is de kringloop van voedingsstoffen in zo’n weiland gesloten of wordt het onderbroken?
A B C D
alleen I is juist. alleen II is juist. I en II zijn beide juist. I en II zijn beide onjuist.
Op welke wijze kunnen voedingsstoffen terugkomen in de bodem? de kringloop…
voedingsstoffen kunnen in de bodem terugkomen door…
plantenresten alleen A is gesloten uitwerpselen alleen B is gesloten C wordt onderbroken door resten van dode dieren in het weiland alleen D wordt onderbroken plantenresten, uitwerpselen en resten van dode dieren
SORTEREN 26 Welke niet-bloeiende planten kunnen geen zuurstof maken? A B C D
algen mossen schimmels varens 27
24 Planten kunnen naar groeivorm gesorteerd worden. 5 4
1
3
2 2
3
1
4
In welke delen van de plant komt plantenvoedsel voor? A B C D
alleen in 1, 2 en 3 alleen in 3, 4 en 5 alleen in 2, 3, 4 en 5 in 1, 2, 3, 4 en 5
Welke van de afbeeldingen behoren tot de plantengroep “bomen”? A B C D
alleen 2 en 4 alleen 3 en 4 2, 3 en 4 1, 2, 3 en 4
HART / SPIJSVERTERING
MALARIA 30
28
Serginio’s vader gaat als gouddelver werken in het binnenland en neemt het volgende mee:
Bekijk de tekeningen.
1 2 3 4 5
truitjes met lange mouwen enkele dozen met drinkwater malariatabletten een klamboe en muskietenkaars badslippers
Welke zullen hem niet beschermen tegen de malariamuskiet?
Met deze handelingen onderzoeken wij … A B C D
A B C D
1 en 2 1 en 5 2 en 5 1, 2 en 5 VEILIGHEID
de ademhaling. de bloeddruk. de hartslag. de lichaamstemperatuur.
31 Enkele veiligheidsregels voor gevaarlijke stoffen zijn:
29
1. Houdt ze buiten het bereik van kinderen. 2. Laat ze in eigen verpakking of in een andere verpakking met de naam erop. 3. Lees de gebruiksaanwijzing van elke stof goed.
Het voedsel dat wij dagelijks eten moet oplosbaar gemaakt worden (verteren) voordat het in het bloed kan worden opgenomen. Wat is er nodig voor de vertering van het voedsel?
Lees nu dit deel van een krantenartikel.
Waar wordt het verteerde voedsel in het bloed opgenomen?
A B C D
voor vertering is nodig
verteerd voedsel wordt in het bloed opgenomen in de
sappen en speeksel sappen en speeksel water en speeksel water en speeksel
dikke darm dunne darm dikke darm dunne darm Times januari 2007
Aan welke veiligheidsregels hebben de ouders van dit kind zich niet gehouden? A B C D
alleen 1en 2 alleen 1en 3 alleen 2 en 3 1, 2 en 3
32
34
Lees dit gedeelte uit een verhaal; Enkele jongens maken zonder toestemming van de ouders een uitstapje naar Republiek. Tijdens de rit vragen ze de chauffeur steeds weer om sneller te rijden, zodat ze niet te laat op Republiek aankomen. Daar aangekomen springen zij uit de bak van de pick-up en lopen dicht langs het water om te kijken naar de bezoekers die zwemmen en varen. Plotseling stoot Kamal zijn vriendje Urvin in het water. Shawn besluit alleen het bos in te gaan op zoek naar vruchten die…
Lees de volgende zinnen. Elke zin heeft met een zintuig te maken. 1. 2. 3. 4.
Over welk zintuig staat er niets geschreven? A B C D
Hoeveel keren hebben de jongens uit dit verhaal hun veiligheid in gevaar gebracht? A B C D
3 keer 4 keer 5 keer 6 keer
Op straat horen we de auto’s toeteren. Het verkeerslicht springt op rood. Het eten is verzuurd. De salade is erg zout.
de huid de neus de tong het oog
35 Twee beweringen over onze zintuigen zijn: I
Aan de geur en de smaak kunnen we vaak stoffen herkennen.
II Via de zintuigen krijgen we informatie over de geur, smaak, kleur en vorm van stoffen.
ZINTUIGEN
Voor deze beweringen geldt: 33
A B C D
Bekijk de tekening. 4
3
1
2
De nummers in de tekening geven delen van het oor aan. Bij welk antwoord zijn de delen goed benoemd? A B C D
1 oorschelp oorschelp oorschelp oorschelp
2 gehoorgang oorhaartjes oorsmeerkliertje oorhaartjes
3 oorsmeerkliertje gehoorgang oorhaartjes oorsmeerkliertje
4 trommelvlies trommelvlies gehoorgang gehoorgang
alleen I is juist alleen II is juist. I en II zijn beide juist. I en II zijn beide onjuist.
