Welkom bij cluster 3 Autonomie tegen welke prijs?
Autonomie
Definitie
Volgens Vandaele: – recht om zelf te bepalen wat je doet – zelfbestuur – Vrijheid/bevoegdheid om zelf te handelen, zelfstandigheid
2 aspecten binnen autonomie – Juridisch aspect – Ethisch aspect
Evolutie binnen autonomie
Eerste helft van deze eeuw – Arts = wetende Patiënt = de onwetende
Jaren ‘60 – Autonomie patiënt werd versterkt
Reactie op de jaren ‘60 – Psychiater tussen 2 vuren: autonomie <-> publieke opinie
Besluit Toelaatbaarheid dwang fluctueert met het mensbeeld in een bepaalde tijd
Autonomie en culturele verschillen
Ethische opvattingen toelaatbaarheid dwang verschillen tussen landen.
Zelfmanagement
Terugvalpreventie
Els Stragier (vormingstweedaagse Terugvalpreventie 8 en 22 maart 2012, Robrecht Keymeulen, Vormingscentrum Guislain Gent) (Handboek Signaleringsplannen, De Borg, 2005)
Terugvalpreventie: overzicht
Inleiding Situering Definitie terugval Doelstellingen formuleren Doelstellingen terugvalpreventie Factoren die een rol spelen bij terugval ; overzicht terugvalketen: levensstijlfactoren, emoties en waarneming, cognitieve factoren, hoge-risico-situatie
Wat na een terugval? Besluit
Inleiding
Interventiespectrum, Mrzaek & Haggerty, 1994
Inleiding
Interventiespectrum, Mrazek & Haggerty, 1994
Situering
verandering komt niet vanzelf
evidence-based Veranderingsstadia binnen de veranderingscirkel van Prochaska en Di Climente (1982)
Definitie terugval
“Serie van gebeurtenissen die al dan niet gevolgd worden door een terugkeer naar de basisfrequentie van het doelgedrag dat men wou veranderen.”( Keymeulen, 2001)
Doelstellingen terugvalpreventie
risico op terugval verminderen verantwoordelijkheid opnemen voor het terugvalproces eigen terugvalketen kennen alternatieve oplossingen hanteren
Overzicht terugvalketen Marlatt en Gordon, 1985
Overzicht terugvalketen Levensstijlfactoren
Emoties en waarnemingen
Cognitieve factoren: - Schijnbaar onbelangrijke gedachten - Minibeslissingen
Hoge-risico-situatie
1. Levensstijlfactoren
Een groep onopvallende antecedenten
moeilijk grijpbaar
stress-kwetsbaarheid / draagkracht-draaglast
onevenwichtige levensstijl
1.1 Detecteren van risicovolle levensstijlfactoren
Balkmetafoor Stress-kwestbaarheidsmodel
Zoeken naar grote stressgevende gebeurtenissen
Zoeken naar plezierige situaties
Self-monitoring in een dagboek
1.2
Interventies mbt de levensstijl
Structureel
Psychische en fysische gezondheid
Zingeving
Overzicht terugvalketen Levensstijlfactoren
Emoties en waarnemingen
Cognitieve factoren: - Schijnbaar onbelangrijke gedachten - Minibeslissingen
Hoge-risico-situatie
2. Emoties en waarnemingen
Hoe is de perceptie ?
Wat zijn de emoties?
Copingstrategieën
Overzicht terugvalketen Levensstijlfactoren
Emoties en waarnemingen
Cognitieve factoren: - Schijnbaar onbelangrijke gedachten - Minibeslissingen
Hoge-risico-situatie
3. Cognitieve factoren Wat?
Schijnbaar irrelevante gedachten – Rol van gedachten – Denkfouten
Minibeslissingen
3. Cognitieve factoren Wat?
Schijnbaar irrelevante gedachten
Minibeslissingen
Doelstellingen i.v.m. cognitieve factoren:
leren herkennen ze zien als signaal van gevaar verantwoordelijkheid opnemen er andere gedachten en beslissingen tegenover stellen de gedachtenstroom leren onderbreken onderdeel van een functionele analyse
Overzicht terugvalketen Levensstijlfactoren
Emoties en waarnemingen
Cognitieve factoren: - Schijnbaar onbelangrijke gedachten - Minibeslissingen
Hoge-risico-situatie
4. Hoge-risico-situatie 4.1 Definitie
“Elke omstandigheid die bedreigend is voor de
handhaving van de persoonlijke controle over het doelgedrag.” (Keymeulen, 2001)
4.2 Situering binnen de terugvalketen
persoonlijke HRS leren kennen aandacht voor de rol van emoties en lichamelijke gewaarwordingen verantwoordelijkheid nemen begin bij terugvalsituaties in het verleden delen in groep verhoogt generalisatie
“abstinentieregel”
(Keymeulen,2001)
– Door de persoon zelf erkende regel i.v.m. mate of patroon van doelgedrag – Individueel verschillend, kan wijzigen – Leert de cliënt verantwoordelijkheid dragen, geeft een doel, verhoogt het bewustzijn.
Doelstellingen formuleren
Geslaagde terugvalpreventie = doelstellingen zijn bereikt (abstinentieregel) Wanneer zijn DS bereikt? -> formuleer de DS SMART: - specifiek -
meetbaar acceptabel realistisch tijd afbakenen
Signaleerplan als middel om cognitieve factoren in kaart te brengen
Wat is een signaleringsplan? Methodiek Terminologie Schematische weergave dreigende crisis
Signaleerplan
5 uitganspunten van een signaleringsplan: – – – – –
Belevingswereld cliënt = centraal Signaleringsplan = plan op maat Werken met signaleringsplan = gezamelijke activiteit Signaleringsplan kan continu worden bijgesteld Positieve waarderende houding van HV, netwerk
Mogelijke positieve gevolgen voor cliënt en netwerk – – – – –
Voorkomen (uitstellen) terugval Toename autonomie cliënt (~ selfmanagement) Toekomstgericht: biedt meer mogelijkheden Ondersteuning sociaal netwerk Vastleggen verantwoordelijkheden alle partijen
Signaleerplan als middel om cognitieve factoren in kaart te brengen
De voorbereidende fase De inventarisatiefase – Centraal: goede beschrijving vroege voortekenen -> Checklist signaleringsplannen ( bv. “Het ordeningsprincipe, Gordon, 1996)
– Inventarisatie voortekenen
De Borg, 2005
Signaleerplan
De voorbereidende fase De inventarisatiefase Opstellen en monitoren signaleringsplan – Per vroeg voorteken en per fase acties formuleren – Ieders rol definiëren – Schriftelijk vastleggen van contactname bij vroege voortekenen en evaluatiemomenten
Signaleerplan
Voorbeeld
(De Borg, 2005)
Signaleerplan
Signaleerplan
Wat na een terugval?
Terugvalinterventie: – op zoek gaan naar wat er verkeerd gelopen is in het proces – in crisissituatie -> aanpassen gespreksstijl / info over AVE
AVE (Abstinence Violation Effect) “de emotionele en cognitieve reactie die kan optreden wanneer iemand een zelf opgelegde afspraak niet nakomt.” (Keymeulen, 2001)
Besluit
Bronnen
Keymeulen R., Vormingstweedaagse Terugvalpreventie 8 en 22 maart 2012, Vormingscentrum Guislain, Gent. Keymeulen, R., Klippen omzeilen, terugvalpreventie bij polydrugverslaafden, 2001, Vormingscentrum Guislain, Gent. Theoretische onderbouwing van het gebruik van zelfeducatie aan de hand van een zelfbeoordelingstest en van advies op maat als verdieping van de Vlaamse campagne “Fit in je hoofd – goed in je vel”, Project Zelfeducatie & Zelfzorg Projectmedewerker: François Levrau, Projectcoördinator: Veerle Stevens, Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie. (http://www.fitinjehoofd.be/defaultSubsite.aspx?id=17648 ) Expertisecentrum De Borg , Handboek signaleringsplannen,, Den Dolder,2005 11p. (http://geestelijkegezondheidszorg.files.wordpress.com/2011/12/link-signaleringsplan.pdf) Peter Goossens, Titus Beentjes en Paul Daemen, Het signaleringsplan als instrument voor zelfmanagement bij bipolaire stoornissen, PsychoPraxis jaargang 11 nummer1, februari 2009. “Klaar voor de toekomst”, GGZ eerstelijnszorg jaarbericht 2011, Trimbos Instituut, (www.trimbos.nl) Kort & Krachtig ‘Generiek model Zelfmanagement’, Landelijk Actieprogramma Zelfmanagement, 2011, (www.zelfmanagement.com) (http://www.zelfmanagement.com/zorgverleners/tools-voor-de-zorgverlener/) Veranderingscirkel Procaska & Di Climente, 1982, (www.jmir.org/2010/5/e60/ (Journal of Medical Internet Research))
Bronnen
Deklerck J., “Mag het iets meer zijn?” Preventie en de geestelijke gezondheidszorg, Tijschrift Klinische Psychologie, 38ste jaargang nr. 4 oktober-december 2008, 220-226. Ketenzorg, samen sterk voor betere zorg, (http://www.cbo.nl/thema/Ketenzorg/ )( www.cbo.nl) Zelfmanagement, (http://www.cbo.nl/thema/Zelfmanagement/) Veranderingscirkel Procaska & Di Climente, (www.alcoholhulp.be/zelfhulp/motivatie) Herstel: Illness Management & Recovery (IMR): Werkboek 7 - Terugvalpreventie, algemene en aanvullende informatie over het IMR groepsprogramma, 20/09/2010, GGZ Leiden, (http://imrleiden.blogspot.com/2010/09/werkboek-7-terugvalpreventie.html)
Autonomie en terugvalpreventie in de thuisbegeleiding
Caroline Hubaux
Psychiatrische Zorg in de Thuissituatie (PZT)
Voorloper vermaatschappelijking van de zorg Toekomst: voortvloeien in mobiele equipe, Functie 2b = langdurige en intensieve zorg, met multidiciplinair team
PZT Menen
Ontstaan in 1999, vanuit het Psychiatrisch Centrum Menen 4.25 FTE, 2 teamleden zijn gedetacheerd vanuit andere partners in de regio verschillende diciplines 110 cliënten regio Groot-Menen en omstreken voor gekende cliënten, ambulante en externe cliënten
PZT Menen
Doelgroep: ernstige en langdurige problematiek 2 grootste doelgroepen: stemmingsstoornissen en psychotische stoornissen daarnaast persoonlijkheidsstoornissen, kleinste groep: verslavingsproblematiek
PZT Menen Aanbod: - psycho-sociale ondersteuning - zorgcoördinatie - begeleiding van praktische aard
PZT Menen Psycho-sociale ondersteuning: gesprek, aandacht voor levensdomeinen • wonen • werken • vrije tijd • lichamelijk en psychisch functioneren • huishoudelijke vaardigheden • administratieve vaardigheden • relationele aspecten Ondersteuning aanbrengen waar nodig
PZT Menen Zorgcoördinatie: contact opnemen met het netwerk via mail, telefoon, brief, zorgoverleg
PZT Menen Begeleiding van praktische aard: samen iets doen met de cliënt
Nieuwe inzichten
De cliënt is de gastheer
De hulpvraag van de cliënt staat centraal
Iedere begeleiding is anders, op maat
Nieuwe inzichten
Eigen normen en waarden aan de kant schuiven
Thuisbegeleiding is heel laagdrempelig
Thuisbegeleiding is minder ingrijpend voor zijn integratie
Nieuwe inzichten
Totaal beeld Contact met familie, vrienden, mantelzorgers 50% is alleenwonend gedeelde verantwoordelijkheid Meerdere hulpverleners betrokken, belang van samenwerking en coördinatie gedeelde verantwoordelijkheid
Terugval binnen PZT
20 % kent een heropname Vooral bij cliënten met een psychotische stoornis en een verslavingsproblematiek
Terugval binnen PZT Oorzaak: • medicatie-ontrouw • stressfactoren: gevolg op balans draagkracht-draaglast
Terugvalpreventie
De relatie met de cliënt staat centraal relatie gebaseerd op respect, gelijkwaardigheid en openheid basisattitude van de hulpverlener
Aandacht voor medicatietrouw
Opvangen van stressfactoren
Terugvalpreventie
Intensiveren van de zorg
Een netwerk installeren
Ondanks alle hulp: terugval, opname, nood aan gespecialiseerde en intensievere zorg continuïteit van zorg
Casus
Bronnen
Handboek signaleringsplannen, Expertisecentrum De Borg, Den Dolder,2005. http://geestelijkegezondheidszorg.files.wordpress.com/2011/12/linksignaleringsplan.pdf http://www.jmir.org/2010/5/e60/(Journal of Medical Internet Research) “Mag het iets meer zijn?” Preventie en de geestelijke gezondheidszorg, Tijschrift Klinische Psychologie, 38ste jaargang nr. 4 oktober-december 2008, 220-226. www.cbo.nl : Centraal BegeleidingsOrgaan voor de intercollegiale toetsing www.alcoholhulp.be/zelfhulp/motivatie: Veranderingscirkel Procaska & Di Climente Autonomie in de psychiatrie, G.A.M. Widdershoven, R.L.P. Berghmans, A.C. Molewijk, tijdschrift voor psychiatrie, 42, 2000, p. 389 - 398 Beschouwingen over paternalisme en autonomie in de psychiatrie, F.A.M. Kortmann, tijdschrift voor psychiatrie, 42, 2000, p. 319 - 326
