Wat kan landbouw toevoegen aan het leven in de duurzame stad? VVM - 5 februari 2015 Ir. Frank Stroeken Terra Incognita, stedenbouw en landschapsarchitectuur
Frank Stroeken, Terra Incognita, stedenbouw en landschapsarchitectuur
Inhoud
• Aanleiding • Vier impressies vroeger - nu – – – –
ontwikkeling eetbaar landschap zichtbaarheid van voedsel voedsel van ver en dichtbij tuinen voor nut en plezier
• Stadslandbouw • Opgaven voor stad en stedeling
Waarom Vlaaien op de Neude? • Gefascineerd door de stad Utrecht. Afdruk van haar verleden. Nieuwsgierig en verbaasd: • De geschiedenis van stad en landbouw sluiten elkaar uit. • Stadslandbouw lijkt een recente uitvinding van ontwerpers en tuiniers?
Ontwikkeling
eetbaar landschap
Ontwikkeling eetbaar landschap Al 2000 jaar lang verhogen stedelingen de eetbaarheid van het landschap. Met arbeid, mest en met de markt.
Ontginning en inrichting
1000
rivieraanpassing en ontginning van natte gronden
Ontginning en inrichting
Al 2000 jaar lang verhogen stedelingen de eetbaarheid van het landschap. Met arbeid, mest en markt
1200
Ontginning en inrichting
1800
Al 2000 jaar lang verhogen stedelingen de eetbaarheid van het landschap. Met arbeid, mest en markt
ontwikkeling grondgebruik, specialisatie & markt
Ontginning en inrichting
Al 2000 jaar lang verhogen stedelingen de eetbaarheid van het landschap. Met arbeid, mest en markt
2000
Onbekende boerderij (1600)
Pachtprijzen 1560 - 1800
Drijfveer: waarde voor de stad (€) Reeks van meerwaarde in landbouw (volgens Rabbinge) 1. Pharmaceuticals, (medicijn/ drugs) 2. Fragrances (parfums) 3. Flavours (smaken) 4. Flowers (bloemen 5. Fruits (fruit) 6. Vegetables (groenten) 7. Food crops (voedselgewas) 8. Fodder (veevoer) 9. Fibres (vezels) 10. Fuel (energie)
€
Verhogen waarde
Zichtbaar voedsel
Utrecht 1000 - stadslandschap
Utrecht 1200 - stadslandschap
Utrecht 1750 - stadslandschap
1570 groen in de stad
Stadsrand Utrecht 1558 Van Wijngaerde 1558
Op de markt fysiek contact
Graanmarkt op de Neude
Voedsel zichtbaar in de straat
Voedsel zichtbaar in de straat
Nu komen beelden via marketing
450 melkkoeien
Voedsel van
ver en dichtbij
Transport van ver en dichtbij
Romeinen 4 eeuw Rijnhandel 12 eeuw Oostzeehandel 16 eeuw Vetweiderij 17 eeuw Graanimport 19e eeuw e
e
e
e
Transport van ver en dichtbij
Transport van ver en dichtbij
1200 markten
1400 markten
Ontwikkeling markten reest
1650 markten
1850 markten
Ontwikkeling markten reest
1920 markten
2012 markten
Voedsel van dichtbij Teelt dichtbij werd gesubsidieerd: tolvrij in de stadsvrijheid
Voedsel van dichtbij 1649
Voedsel van ver en dichtbij Voeding ~ transport kosten Wie het kon betalen, haalde voedsel van ver.
Nu goedkope boontjes uit Kenia
Tuinen voor nut en plezier
Fruitmuur Vaartsche Rijn (1744)
Voedsel beleving voor de stad
Armenzorg
Anti-sociaal-democratische bond van Nederlands Spoorwegpersoneel ‘Recht en Plicht’ Volksbond ter voorkoming van Drankmisbruik
Tuin van de volksbond
Gemaakte voorzieningen
4 soorten volkstuinen
• Geplande volkstuincomplexen • top-down, ontworpen, multifunctioneel
• Gekraakte volkstuinen • bottom up, eenvoudig, sociaal, tijdelijk.
• Verkruimelde tuinbouw • ongeorganiseerd, per ongeluk, transformerend.
• Zorgtuinen • Instelling, begeleid, ontworpen, sociaal, gezond.
Voedselteelt in huidige stad
Stadslandbouw
Indrukwekkend enthousiasme Adviesbureau Moos - Amelishof- Bionext- Bureau Groen Advies- Dag van de Stadslandbouw- De daktuin - De Korenmaat – De Moestuin -Eerlijke Kost- Eetbaar Utrecht Expodium -Gemeente Utrecht - Natuur en Milieucommunicatie -GG&GD –Greenwish- Groen Links -Groen moet je doen - Het zijn net mensen- Hooi -Koningshof- Krachtgroen- Lekker Utregs - Marjoleinhillege - Mirjam Vaes Permacultuur Advies en Ontwerp – Moon's Organics - Natuurlijk Wijs Oefenboerderij - Overleg Volkstuinen Utrecht - Permacultuur School Nederland- Pluk de Stad - Rabobank - Rio de Bio Rivierkundig Advies-Slowfood- Springertuin Zuilen -- Stichting Aarde - Stichting Stadslandbouw Utrecht –Utrecht Kiemt Stortplaats van dromen -- Transition Towns Utrecht Tuinenpark Ons Buiten -Urban Pilots- Villa Jongerius Voedseltuin Utrecht - Wildeweelde -Zuilen en Vecht
Inspiratie Leberecht Migge, min.LNV en Carolyn Steel
Stadslandbouw: diverse doelen
PLANET
Gezondheid Natuur/ milieu duurzaamheid
Sociaal bezig zijn
Voedselzekerheid
Beleving voedselherkomst
Kosten besparing PROFIT
Beleving landschap Winst
PEOPLE
Een reactie op de toegenomen afstand tussen bodem en consument
Stadslandbouw: drie categorieën moestuinen van en voor burgers
landbouw voor de stad
voedseltuinen vanuit ‘zorg’
Opgaven voor stad en stedeling
Uitdaging voor de stad
Stadslandbouw Geeft frisse bijdrages aan welzijn in de stad! Maar Het neemt de rol van de supermarkt niet over. Het lost de grote problemen van de stad niet op.
Uitdaging voor de stad
Uitdagingen stad: veiligheid verkeer gezondheid sociale verbondenheid openbare ruimte en recreatie milieuhygiëne
Drijfveren stadslandbouw: zelfvoorziening ambacht / natuur fysieke arbeid gezamenlijkheid educatie / innovatie romantiek / techniek
Uitdagingen landbouw: kostprijsverlaging energie en milieu arbeid dierenwelzijn mest productinnovatie imago
Uitdaging voor de stad
Uitdagingen stad: veiligheid verkeer gezondheid sociale verbondenheid openbare ruimte en recreatie milieuhygiëne
Drijfveren stadslandbouw: zelfvoorziening ambacht / natuur fysieke arbeid gezamenlijkheid educatie / innovatie romantiek / techniek
Uitdagingen landbouw: kostprijsverlaging energie en milieu arbeid dierenwelzijn mest productinnovatie imago
5 opgaves
5 opgaves: • zelfwerkzaamheid met smaak • groene zorg voor mensen • eetbare groene architectuur • toegang tot fraai landschap • contact met landbouw en voedsel
Zelfwerkzaamheid: vooral doen!
Zelfwerkzaamheid: vooral doen!
Als het hoort tot de openbare ruimte van de stad, is aandacht gewenst voor de uitstraling. Schoonheid van eetbaar groen is een uitdaging.
Groene zorg, educatie en gezondheid
Eetbare groene architectuur
Toegang tot fraai eetbaar landschap
Contact met landbouw + voedselteelt
Contact met landbouw + voedselteelt
Contact met landbouw + voedselteelt
Dank voor uw aandacht!
[email protected] www.terra-i.nl