Waarom?
Daarom! themadossier
T H EM A 4 : Vaderschap
Doorheen de jaren is onze maatschappij sterk geëvolueerd. Daar waar vroeger de rol van moeder en vader vrij afgelijnd en welomschreven was, is dit vandaag de dag veel minder het geval. Men spreekt van ‘de nieuwe man’ en van ‘de geëmancipeerde vrouw’. Maar wat houden deze begrippen precies in en wat betekent het voor de zorg en opvoeding van onze kinderen?
2
3
Vaderschap Nadenken over de manier waarop je je kinderen wil opvoeden, is van alle tijden. Je kinderen komen immers niet met een handleiding op de wereld. Vandaag de dag staan ouders echter ook steeds meer en meer voor de opdracht zichzelf als ouder uit te vinden. De duidelijke rollen die moeders en vaders vroeger toegewezen kregen, hebben plaats gemaakt voor een vrijere invulling van begrippen als ‘moederschap’ en ‘vaderschap’. Daarenboven bestaan er vandaag de dag naast het ‘traditionele’ gezin ook meer en meer alternatieve gezinsvormen. Zo hebben sommige kinderen een mama en een papa, anderen hebben twee mama’s of twee papa’s, er zijn ook kinderen die worden grootgebracht door hun grootouders en noem maar op. Er bestaat hierin geen ‘beste’ of ‘meest ideale gezinsvorm’. Belangrijk in al deze verschillende gezinnen is dat kinderen in de eerste plaats kunnen opgroeien in een veilig en warm nest met betrokken ouder(s) die hen ondersteunen in hun groei naar zelfstandigheid. Laat ons even stilstaan bij de invulling van het ‘vaderschap’. Doorheen de jaren is men in onze maatschappij anders gaan kijken naar de rol die je als vader kan opnemen in de opvoeding. Nog niet zo lang geleden heerste het (cliché)beeld van de vader als ‘hoofd van het gezin’. Hij was de man die brood op tafel bracht, die zorgde voor autoriteit in het gezin. Moeder stond in voor het huishouden, verzorgde de kinderen en nam de dagdagelijkse opvoeding voor haar rekening. Er is qua beeldvorming echter veel veranderd in de loop der jaren. Daar waar vroeger vooral moeder gezien werd als spilfiguur in de opvoeding van de
4
kinderen, begint men steeds meer en meer het belang van een ‘aanwezige vader’ in de opvoeding te erkennen. Dit alles schept echter ook nieuwe verwachtingen naar vaders toe. Zo ging men spreken van ‘de nieuwe man’ die actiever betrokken zou zijn in zijn gezin, in het huishouden, in de opvoeding van de kinderen, … Dit alles betekent natuurlijk niet dat er vroeger geen mannen waren die men vandaag de dag zou omschrijven als ‘nieuwe mannen’. Maar hoe je ook staat tegenover deze ‘nieuwe man’, je kan als vader op verschillende manieren de ontwikkeling van je kind(eren) beïnvloeden. Vaders leggen vaak andere accenten in de opvoeding dan moeders en zijn sterker in andere vaardigheden. Het één is daarom niet beter dan het ander, in tegendeel, moeders en vaders vullen elkaar vaak zeer goed aan. Bovendien kunnen vaders en moeders uit deze verschillen leren van elkaar. Net zoals er verschillen bestaan tussen mannen en vrouwen in het opvoeden van kinderen, bestaan er ook verschillen in aanpak tussen vaders onderling. Iedereen legt immers zijn eigen accenten in de opvoeding. De manier waarop je jouw kinderen opvoedt wordt bepaald door een wisselwerking van factoren. Zo ben je zelf op een bepaalde manier opgevoed, je deed bepaalde indrukken op, je hebt je eigen ideeën ontwikkeld rond ‘opvoeden’, ook de omgeving en cultuur waarin je opgroeide spelen een rol. Wat we hiermee duidelijk willen maken, is dat de kijk op vaderschap en de manier waarop vaders deze rol invullen, heel verschillend kan zijn.
5
Welke opvoedingstaken nemen vaders doorgaans spontaan op? Spelen ‘Al spelend opvoeden’ is een vaardigheid waar veel vaders over beschikken. Vaak zijn het de papa’s die al gekscherend het kind in zichzelf naar boven laten komen en samen met hun kind ravotten. Vaders hebben een voorkeur voor actieve en fysieke activiteiten zoals sporten, fietsen, wilde en opwindende spelletjes (van Dijken, 1998). Hun manier van spelen is vaak anders dan de manier waarop moeders met hun kinderen spelen. Kinderen leren echter uit beide situaties verschillende vaardigheden. Vader zal de nieuwsgierigheid van zijn kinderen opwekken en hen stimuleren om zelf ‘te ontdekken’ en nieuwe dingen uit te proberen. Dit bevordert dan weer het aanleren van nieuwe vaardigheden. Op die manier bevorderen vaders vaak ‘al spelend’ de ontwikkeling van hun kinderen.
Zelfstandigheid stimuleren Tot ongeveer de leeftijd van 9 maanden is het kind erg gericht op zijn moeder. Het kind ziet zichzelf als een deel van haar. Het is echter belangrijk dat het kind naarmate het groter wordt, losser kan komen van zijn moeder om zo zichzelf en de wereld om zich heen te ontdekken. Vader vormt hierbij over het algemeen een eerste link met ‘de buitenwereld’. Vader kan het kind, samen met moeder, stimuleren om op eigen benen te staan en uitnodigen om langzaam maar zeker een eigen persoontje te worden. Kinderen blijven immers niet klein en net zoals hun lengte, groeit ook hun nieuwsgierigheid. Vanaf de peuterleeftijd willen kinderen op ontdekking gaan,
6
de wereld rondom hen verkennen en allerlei nieuwe indrukken opdoen. Ouders kunnen hun kinderen hierbij stimuleren en ondersteunen door hen aan te moedigen en tegelijkertijd een veilige plek aan te bieden waarop hun kinderen kunnen terugvallen. Doordat kinderen in alle veiligheid de wereld kunnen ontdekken, ontwikkelen zij ook ‘zelfvertrouwen’.
Grenzen stellen In hun honger de dingen te ontdekken, gaan kinderen zichzelf echter geen grenzen opleggen. Jonge kinderen hebben nog geen besef van goed en kwaad en hebben nood aan iemand die hen dit leert. Naast het stimuleren van kinderen om van al dat nieuws te proeven is het dan ook belangrijk op tijd en stond grenzen aan te geven over wat wel en wat niet kan.
wat niet kan, weliswaar rekening houdend met hun leeftijd. Vaak zijn ouders zoekend naar een evenwicht tussen het enerzijds aanbieden van regels en grenzen en anderzijds ruimte laten voor de eigen inbreng van lagere schoolkinderen en pubers.
Ontspannen en genieten/ ‘Go with the flow’ We leiden allemaal een ‘druk’ leven. Hierbij vergeten we regelmatig de handrem op te trekken en tijd te maken voor ontspanning. Genieten van de eenvoudige dingen in het leven is ook belangrijk, evenals bewust de tijd nemen om leuke dingen te ondernemen. Vaders nemen hierin vaker het initiatief. Al willen we dit ook niet veralgemenen. Ze zullen soms al sneller een oogje dichtknijpen voor de dingen die zogezegd dringend moeten gebeuren. Zo laten ze bijvoorbeeld makkelijker huishoudelijk werk aan de kant staan om eerst een balletje te gaan trappen met de kinderen.
Wat grenzen opleggen betreft, bestond heel lang het (cliché)beeld van de vader als autoriteit in het gezin. Vader stelde de regels en de kinderen moesten hieraan gehoorzamen. Dit beeld heeft echter plaats gemaakt voor een nieuwe visie op ouderschap. Vandaag de dag is men geëvolueerd naar een meer democratische visie wat betreft het opleggen van regels. Zo gaat men tegenwoordig uit van overleg tussen zowel de ouders onderling als tussen ouders en hun kinderen. Kinderen worden tegenwoordig meer en meer uitgenodigd om mee na te denken over wat wel en
7
Wat kunnen moeders en vaders van elkaar leren? Overleg en wederzijds vertrouwen liggen aan de basis van positief, gedeeld ouderschap. Iedereen is anders en ieder heeft zijn eigen manier van ‘aanpakken’. Laat ons vertrekken vanuit een open houding naar elkaar. Vaders en moeders hebben elk hun eigen kwaliteiten en kunnen tegelijkertijd ook veel van elkaar leren. We geven een overzicht van wat moeders en vaders in het algemeen van elkaar kunnen leren. Let wel, het is best mogelijk dat een aantal moeders onder jullie zich eerder herkennen in vaders vaardigheden en kwaliteiten en omgekeerd … In dat geval draait u de rollen gewoon even om!
Wat kunnen vaders van moeders leren? Moeders staan vaker stil bij wat hun kinderen nodig hebben, moeten doen, en willen doen en wat er daarvoor geregeld moet worden. Kortom moeders zijn sterk in ‘vooruit denken’ en ‘voorbereiden’. Moeders (vaak zijn het ook vaders) die grenzen stellen en consequent zijn voorkomen dat situaties uit de hand lopen en dat ze ‘uit hun krammen schieten’. Zo bieden zij hun kinderen duidelijkheid en scheppen zij een veilig, voorspelbaar gevoel. Dit helpt kinderen om zich te houden aan de regels. Moeders nemen vaak spontaan het huishoudelijk werk op zich. Als vaders een handje toesteken in het huishouden, draagt dit bij tot een positieve sfeer in huis. Het brengt orde, respect, ‘gedeelde zorg’ met zich mee. Bovendien geef je alvast een goed voorbeeld aan je kinderen van ‘geëmancipeerd ouderschap’.
8
Aan moeders de boodschap: doe het niet snel zelf omdat vader het even laat liggen. Laat los die controle en geef vaders de kans om het op hun manier te doen.
Wat kunnen moeders van vaders leren? Vaders zijn sterk in het stimuleren van zelfredzaamheid en zelfstandig gedrag. Ze laten hun kinderen sneller zelf ‘ondervinden’. Dit bevordert het zelfvertrouwen van kinderen. Voor moeders is dit soms moeilijker vanuit hun hechte band en de drang om alles onder controle te houden. Kunnen ontspannen en genieten zijn ook vaardigheden! Kinderen stimuleren door activiteiten aan te bieden is positief. Kinderen hebben echter ook nood aan ‘thuis zijn’ en eens lekker niets doen! Zet die taxi even aan de kant mama’s … en geniet zelf ondertussen van de tijd die vrijkomt om eens rustig te ontspannen! Alles hoeft niet altijd even georganiseerd te verlopen. Agenda vergeten? Go with the flow … Lachen is gezond! De boog hoeft niet altijd gespannen te staan. Humor helpt ‘relativeren’ en dat hebben vaders vaak begrepen.
Hebt u nog vragen? Welkom in de opvoedingswinkel te Leuven! Charles Deberiotstraat 2 3000 Leuven 0473-42 54 91
[email protected]
9
LITERATUURLIJST VADERSCHAP 101 ideeën om een speciale papa te zijn, Vicky Lansky, Deltas uitg Huismannen, parttime vaders en carrière-papa’s, R. Hunnik en R. van der Wekken, MOM, Houten, 2004 In de naam van de vader, Over de relatie tussen vaders en zonen, M. Heylen, ACCO, Leuven, 2005 De liefste papa van de wereld, A. Van dam en A. De Wolf, Holkema en Warendorf, 2004 De wiebelbillenboogie, G. Van Genechten, Clavis, Hasselt, 2010 Mijn papa, G. Van Genechten, Clavis, Hasselt, 2010 Papadag, Philip Waechter, Lemniscaat, Rotterdam, 2008
Ook in je plaatselijke bibliotheek kan je heel wat info en literatuur vinden, zowel opvoedingsboeken als leuke (voor)lees- en kijkboeken voor je kind.
10
11
