Muziek
November 2013
Waar luister jij naar? Een christelijke visie op seculiere muziek Sommigen zijn “principieel tegen” bepaalde muziek, of muziekstijlen. Maar als je doorvraagt kunnen ze moeilijk uitleggen welke principes dat zijn. Anderen vinden het vooral een kwestie van smaak, en over smaak valt niet te twisten. Heeft christen-zijn invloed op je muziekkeuze? Het is niet gemakkelijk om hierover een goede discussie te hebben. Mensen hebben er vaak heel sterke gevoelens over, maar ze hebben meestal weinig argumenten voor hun mening. Dit artikel gaat over een christelijke omgang met seculiere muziek. Het is niet mijn bedoeling allerlei regeltjes te geven. Maar ik denk ook niet dat alles zomaar kan. Als Jezus Heer is over je hele leven, dan heeft dat ook gevolgen voor je muziekkeus. Ik wil je aan het denken zetten over jouw keuzes, ook in je genieten van muziek.
Een geestelijke dimensie Je bezig-zijn met muziek is een geestelijke zaak, net als je hele leven. Dat betekent niet maar dat Gods wet er wat over te zeggen heeft. Het gaat veel dieper. De bijbel zegt dat christenen te vechten hebben “tegen hemelse vorsten, de heersers en de machthebbers van de duisternis, tegen de kwade geesten in de hemelsferen.” (Ef. 6:12) In de wereld, in de geschiedenis zijn kwade geesten aan het werk, handlangers van Satan die proberen dingen naar hun hand te zetten. Ze zien mensen graag in opstand tegen de Heer en zijn Gezalfde! En we moeten ze niet onderschatten. Op eigen kracht kunnen wij ze niet aan. Daarom dringt Paulus er bij de Efeziërs op aan dat ze de “wapenrusting van God” gebruiken. Gods Geest en woord zijn onmisbaar in de geestelijke strijd. In onze maatschappij oefenen allerlei geesten invloed uit via gedachten en woorden, boeken en websites, kunst en muziek. Zo bereiken ze je oren en ogen, je verstand, je hart. Ga maar eens na hoe vaak je ideeën en overtuigingen vormt op basis van wat je hoort en leest! Mensen zijn gemakkelijk te beïnvloeden. Verbeeld je niet dat jij immuun bent! En die invloeden zijn niet maar willekeurig of neutraal; er zitten geestelijke krachten achter. Dus ligt het voor de hand dat we ons niet zomaar voor alles mogen openstellen. “Geliefde broeders en zusters, vertrouw niet elke geest. Onderzoek altijd of een geest van God komt.” (1 Joh. 4:1) Dit geldt zeker ook voor muziek. Veel gemakkelijker dan gesproken of geschreven woord kan het je aanspreken, je hart raken, je denken beïnvloeden. Zelfs als je er maar half naar luistert blijft de tekst of de sfeer van een liedje vaak hangen. De achtergrondmuziek in je kamer, de oordopjes van je mobiel, de luidsprekers in de bar—ze kunnen snelwegen worden voor geestelijke invloeden. Welke geesten nodig jij uit in je kamer, in je hoofd? Gereformeerd Jongeren Platform
1
Arjen Vreugdenhil
Muziek
November 2013
Liederen brengen een boodschap Vocale muziek combineert muziek en tekst. De tekst van een liedje drukt bepaalde ideeën uit, en de muziek zet ze kracht bij. De beste liedjes gebruiken rake woorden, sterke poëzie, en passende melodie, ritme, volume en klankkleur. Vaak lijkt de tekst onduidelijk of vaag. Misschien luister je graag naar Engelstalige liedjes waarvan je de woorden maar half verstaat. Veel songwriters kiezen bewust voor vage, beeldende taal in plaats van een gedetailleerde beschrijving. Toch kan de boodschap sterk doorkomen. Een paar woorden kunnen een situatie suggereren en een sfeer oproepen, vooral als de muziek daarin meedoet. Wat voor soort boodschap vind je in liedjes? Welke geesten tref je zoal aan? Ik geef twee voorbeelden. Het merendeel van populaire liedjes zijn liefdesliedjes. Die drukken mooie gevoelens uit, van bewondering en verlangen en intimiteit. Vooral jonge mensen herkennen zich daarin. Maar vaak klinkt er een ongezonde of ronduit slechte moraal in door. “Ik houd van haar zolang zij mijn gevoelens bevredigt.” “Liefde heeft alles te maken met uiterlijke schoonheid.” “Als je maar eerlijk verliefd bent hoort seks er gewoon bij.” — Natuurlijk wordt dat nooit direct zo gezegd. De ideeën zijn verstopt in en achter de poëzie. Maar de boodschap komt wel over. Sommige mensen luisteren graag naar rap. Daarin wordt een persoonlijke boodschap uitgedragen op indringende en kunstzinnige manier. Veel rapteksten zijn negatief over de maatschappij, over gezag, over godsdienst. Soms is die kritiek terecht en haast profetisch. Meestal is het oneerbiedig, fatalistisch, of ronduit ontevreden; en dan roept de muziek op tot opstand of een pessimistische levenshouding. “Maar,” zeg je misschien, “ik geloof natuurlijk niet in elke boodschap die ik hoor. Ik vind het liedje mooi, zelfs al ben ik het niet eens met de tekst.” — Blijf je je bewust dat je het er niet mee eens bent? Laat je de deur van je hart dicht, of mag die dwaalgeest beetje bij beetje naar binnen? Of zou je de confrontatie uit de weg moeten gaan?
Muziek spreekt z’n eigen taal Maar als het alleen maar muziek is, zonder tekst? Dan is er toch geen boodschap? Inderdaad is muziek veel minder duidelijk, minder specifiek dan taal. Maar het communiceert evengoed. Muziek is vooral goed in het oproepen van gevoelens. Het beïnvloedt emotie. Dat is maar niet iets vaags; de effecten van muziek op de hersenen en de rest van het lichaam zijn meetbaar. Op de website van de Nederlandse Vereniging voor Muziektherapie kun je bijvoorbeeld lezen: “Muziek gaat gepaard met een veelheid aan fysieke reacties. De beleving van muziek (gevoelens, associaties e.d.) leidt tot neurologische en fysiologische reacties. Emoties gaan gepaard met veranderingen in het lymbische systeem en beïnvloeden het hormoonsysteem. Er is ook sprake van Gereformeerd Jongeren Platform
2
Arjen Vreugdenhil
Muziek
November 2013
een directe inwerking van muziek op subcorticale hersengebieden. Dit gebeurt in eerste instantie buiten het bewustzijn om. Voorbeelden van dergelijke neurologische en fysiologische reacties zijn invloeden van muziek op de productie van stresshormonen, het reguleren van een hyperactief stresssysteem, en vegetatieve reacties als hartslag en ademhaling.” (http://www.nvvmt.nl/muziek-en/27-muziek-en-het-fysiek-functioneren.html) Muziek kan rust geven, maar ook stress. Muziek kan je vrolijk maken, maar ook verdrietig. Als je boos bent maakt sommige muziek je bozer. Als je depressief bent maakt sommige muziek je depressiever. De effecten van muziek kunnen goed of slecht zijn. Daar spelen geestelijke invloeden ook een rol. Als je muziek gebruikt om zondige gevoelens op te roepen of te versterken, dan staat die muziek in de dienst van het kwaad. In dit opzicht is er verschil tussen muziekstijlen. De meeste klassieke muziek is bedoeld om mooi te zijn en zo positieve gevoelens op te roepen. Dat geldt ook voor veel hedendaagse muziek. Maar er zijn ook muziekstijlen die bewust andere gevoelens oproepen. Sommige genres horen bij een bepaalde groep, een bepaalde cultuur. Een duidelijk voorbeeld is hiphop. Die stijl begon als een emancipatiebeweging onder de Afro-Amerikaanse gemeenschap, en muziek is maar één aspect van de hiphopcultuur. Andere aspecten zijn graffiti en drugs, en vooral een houding van onvrede. Veel jongeren houden van hiphop omdat ze zich thuis voelen bij die cultuur. De vraag is dan niet of de muziek zelf goed of slecht is, maar vooral of de bijbehorende cultuur bij een christelijke leven past.
Christelijke muziek Ik ken mensen die alleen christelijke liedjes draaien: de teksten gaan expliciet over God en het geloofsleven. En dat is een prachtig idee: het hoort zeker bij ons christen-zijn dat wij zingen en luisteren naar muziek waarin God wordt geëerd. Maar het is niet per se verkeerd om te genieten van seculiere muziek. Kunst in het algemeen, en muziek in het bijzonder, is een schepsel van God. Een ongelovige die mooie muziek maakt verheerlijkt God daarmee, of hij het nu wil of niet. Seculiere liedjes gaan over de wereld die door God gemaakt is, over de mensen en hun gevoelens die door God gemaakt zijn. Als daar niet op een slechte manier mee wordt omgegaan, kun je er als christen gebruik van maken. Trouwens, met christelijke muziek moet je ook kritisch omgaan. Niet alle teksten zijn goed. Soms worden er vreemde dingen gezegd over God. Zulke liedjes kunnen een slechte invloed hebben op het denken van de gelovigen en het leven van de kerk.
Gereformeerd Jongeren Platform
3
Arjen Vreugdenhil
Muziek
November 2013
Tenslotte Muziek is een gave van God. Het is onze taak om er verantwoord mee om te gaan. Niet op een overspannen manier, maar als mensen die in Jezus Christus een nieuw leven hebben. Je mag royaal genieten van het mooie dat God je geeft. Maar gewoon je verstand op nul zetten en overal maar naar luisteren kan niet. Sommige muziek ademt nu eenmaal een geest die niet past bij wie je bent als christen. Hoe weet je wat kan en wat niet? Een simpele vraag die je je zelf kunt stellen is: Zou ik deze muziek beluisteren als mijn Heer naast me zat? Past het in zijn Koninkrijk? Hoort het bij iemand die op weg is naar zijn nieuwe aarde? Het is goed om het daar samen over te hebben. Wij moeten elkaar helpen en opscherpen. Dat betekent niet dat we elkaar regels moeten opleggen. De muziek waar de één naar luistert kan best ongeschikt zijn voor de ander. Waar het om gaat is dat we leven in de vrijheid van Jezus Christus. Zijn stem, zijn Geest moeten klinken in ons leven.
Suggestie voor studiegroepen Kies vijf vocale of instrumentale nummers met heel verschillende stijl. Bespreek samen wat je van de muziek vindt. Denk vooral na over de boodschap die de tekst overbrengt, en de gevoelens die de muziek oproept. Is het goed en nuttig om naar deze muziek te luisteren? Of stuurt het je de verkeerde kant op, bij God en zijn weg vandaan?
Voor discussie 1. Stelling: Als je vijftien jaar lang bent opgegroeid in een christelijk gezin, hoef je je niet meer zo druk te maken over beïnvloeding door kwade geesten. 2. De bijbel vertelt ons dat muziekinstrumenten werden ontworpen door Jubal. Werden die instrumenten eerst gebruikt voor gelovige muziek of voor seculiere muziek? (Genesis 4:19-24). 3. De bekende zanger Bono van de band U2 is een christen, en zijn teksten verwijzen regelmatig naar christelijke en bijbelse thema’s. Betekent dat dat hij christelijke muziek schrijft? Is zijn muziek het luisteren waard? 4. Ken je seculiere liedjes over liefde die goed passen bij een christelijke jongere? 5. Wat voor soort muziek roept gevoelens op van rust? Wat voor soort muziek roept gevoelens op van angst of woede? 6. Lees 1 Samuël 16:14-23. Welke rol speelt muziek hier?
Gereformeerd Jongeren Platform
4
Arjen Vreugdenhil
Muziek
November 2013
7. Als je naar een seculiere popzender luistert, hoeveel van de nummers die je hoort kunnen dan niet door de beugel? 10%? 50%? 90%? 8. Ken je muziekstijlen die verbonden zijn aan een bepaalde cultuur, net als hiphop? Past die cultuur bij een christelijke identiteit? 9. Sommige christenen vinden alleen klassieke muziek goed, en vinden dat je niet moet luisteren naar “pop”. Wat voor argumenten hebben ze daarvoor? Ben je het met ze eens? 10. Stelling: Liedjes met Engelse teksten kunnen minder kwaad dan liedjes in je moederstaal. 11. In de bekende negende symfonie van Beethoven zingt het koor een “Ode aan de Vreugde”. Het wordt in het Duits gezongen. Hier is een vrije vertaling: Vreugde grote godenvonk en dochter uit Elysion! Wij betreden vurigdronken, hemelse, uw heiligdom. Toverdraden zullen binden wat de conventie had gekliefd. Geuzen worden prinsenvrinden waar je brede vleugel wiegt. Tirannieën te verderven voor de booswicht, edelmoed, hoop tot op het bed van sterven van het hoogste Hof tegoed. Ook de doden zullen leven! Broeders, drinkt en wees akkoord alle zondaars te vergeven; en de hel gaat overboord. Is dat een symfonie waarnaar je zou luisteren? Waarom wel of niet? 12. Zo’n 40 jaar geleden schreven Simon en Garfunkel het liedje Bridge over Troubled Water. De bekende christelijke zanger Michael W. Smith zingt het in zijn album Healing Rain uit 2004. Er wordt wel gezegd dat dit liedje gaat over drugsgebruik. Als dat zo is, kun je dan naar dat liedje luisteren? 13. Sommige bands, zoals bijvoorbeeld As I Lay Dying, spelen en zingen heavy metal muziek met christelijke teksten. Wat vind je daarvan?
Gereformeerd Jongeren Platform
5
Arjen Vreugdenhil
