Diactueel
NR 2 2012 jaargang 5
Topsport en diabetes:
een uitgelezen kans
• Familie Lemmers Diabetes, een ongenode maar bekende gast • Van de zenuwpijn af dankzij ruggenmergstimulatie • Diabetes & zwangerschap De feiten en adviezen op een rij
Schoenen kopen
waar let ik op?
Lifestyle magazine voor mensen met diabetes
Diactueel NR2 - 2012
1
inhoud
Diactueel Leven
Familie Lemmers
• Martijn Verschoor Topsport en diabetes: een uitgelezen kans 30 Eten • Welke frisdrank kiest u?
12
• Gestoomde zalm met courgette
24
Boudewijn adviseert • “Ik heb mijn lunch omgeruild voor een fruithapje”
5
• Darmklachten tijdens de vakantie
23
• Jaarlijkse oogcontrole
36
Diaweetjes • Kunstmatige alvleesklier wint publieksprijs 36 Jong • Izaira Kersten en Floris van Tilburg komen met Sweet Talk
17
Columns • Corien Maljaars over slimme vis
25
• Harald Coenraads worstelt met ‘de overgang’
33
• Diabetes & zwangerschap De feiten en adviezen op een rij
18
• Schoenen kopen. Waar let ik op?
21
• Van de zenuwpijn af dankzij ruggenmergstimulatie
26
Mooi • Stralende huid: de basistips op een rij
34
In ieder nummer • 10 x Carla Fentz
37
• Doe mee en win een bioscoopbon van € 25,-
Oproep! Diabetes en seksualiteit
Diactueel NR2 - 2012
8 Van de zenuwpijn af dankzij
ruggenmergstimulatie
Weten
2
Diabetes, een ongenode maar bekende gast
38
39
26
23 vrouwen over hun zwangerschap
foto: Chiel van Diest Fotografie
22
Investeren O
p 30 maart vond de Nationale Diabetes Dag plaats. Hier werd het 425 pagina’s tellende boek ‘Diagnose Diabetes 2025’ gepresen-
teerd. Dit boek voorspelt een verdubbeling van het aantal mensen met diabetes in 2025. Het beschrijft drie scenario’s hoe wij in Nederland met dit grote gezondheidsprobleem kunnen omgaan. Mediq heeft dit boek mede mogelijk gemaakt want wij vinden het belangrijk dat er op nationaal niveau wordt geïnvesteerd in een betere diabeteszorg. Met andere projecten zoals Diabetes 24/7, de productie Sweet Talk
37
10 vragen aan
en een nieuwe site over het gebruik van een insulinepomp en/of glucosesensor, investeren wij in de individuele mens met diabetes. Zo ook met Diactueel. Wij hopen u met dit nummer kennis, inspiratie en herkenning te bieden. Veel leesplezier en een fijne zomer. Gerben Klein Nulent, apotheker en groepsdirecteur Mediq Apotheken Marco Verhofstadt, directeur Mediq Direct Diabetes
Carla Frentz
Colofon
Redactieadres Mediq Direct Diabetes,
U kunt te allen tijde bezwaar maken indien u geen
t.a.v. Geerdien Hosper-Prinsen, Postbus 211,
informatie (meer) wenst te ontvangen. Wij zullen
6900 AE Zevenaar, e-mail:
[email protected]
u dan niet langer informatie sturen. U hebt voorts
Diactueel is een uitgave van Mediq Direct Diabetes en
Meer informatie www.mediq.nl/directdiabetes,
de mogelijkheid om uw persoonsgegevens die wij
Mediq Apotheek voor klanten en relaties.
www.mediq-apotheek.nl
hebben verwerkt om deze uitgave te verzenden
Redactie Margot Hoeben, Geerdien Hosper-Prinsen,
Voor het overnemen van artikelen uit Diactueel is
verwijderen of af te schermen indien deze feitelijk
Irene Seignette
vooraf toestemming nodig van de redactie.
onjuist, onvolledig, of irrelevant zijn, of in strijd met
in te zien en deze te verbeteren, aan te vullen, te
Medische supervisie Marlies Wouters, diabetes-
een wettelijk voorschrift worden verwerkt. Voorts
verpleegkundige Ziekenhuis Nij Smellinghe, Drachten
Diactueel bevat geen persoonlijke medische adviezen.
heeft u onder omstandigheden het recht tegen de
Ontwerp en opmaak Slinger Minded, Apeldoorn
Voor (wijzigingen) in de behandeling dient u uw
verwerking van uw persoonsgegevens verzet aan
Realisatie Irene Seignette Tekst & Productie, Nijmegen
behandelend arts of diabetesverpleegkundige
te tekenen. Wij beëindigen de verwerking terstond,
Advertentieacquisitie Petra Harmelink,
te raadplegen. Diactueel aanvaardt geen enkele
indien wij het verzet gerechtvaardigd achten.
Mediq Apotheek, Geerdien Hosper-Prinsen,
aansprakelijkheid voor enige schade als gevolg van
Indien u één van de voornoemde rechten wenst uit
Mediq Direct Diabetes, (0316) 296 961,
het gebruik van informatie uit deze uitgave.
te oefenen, of anderszins vragen of opmerkingen heeft, kunt u contact opnemen met het bovenstaand
e-mail:
[email protected] Druk Senefelder Misset, Doetinchem
Mediq Apotheek en Mediq Direct Diabetes kunnen
Aan dit nummer werkten mee Anja Bemelen,
niet verantwoordelijk worden gesteld voor onjuiste
Carole Seignette, Cecile Seignette, Corien Maljaars en
prijzen, druk-of zetfouten. Afbeeldingen kunnen
ISSN nummer 1877-6396
Yvette Kuiper
afwijken. Prijzen onder voorbehoud.
De volgende uitgave verschijnt begin oktober 2012.
redactieadres.
Diactueel NR2 -2012
3
Pompnet.nl “Objectief en eerlijk over insulinepomptherapie en pomphulpmiddelen”
InsulinePompTherapie Overweegt u over te stappen op een insulinepomp of wilt u verschillende pompen met elkaar vergelijken? Op het vernieuwde pompnet.nl vindt u alles wat u nodig heeft om een goede keuze te maken. Korte filmpjes laten zien hoe het in de praktijk gaat en gebruikers vertellen over hun ervaringen. Waarom maakten zij de overstap op de pomp en hoe is dat gegaan? Wilt u meer weten over het gebruik van een glucosesensor? Bezoek dan onze nieuwe site www.glucosesensornet.nl.
www.pompnet.nl
dia-weetjes Gratis
Opmerkelijk “Op een groot bord wordt meer eten opgeschept dan op een klein bord, soms wel 25% tot 35% meer, dit scheelt al snel 150 kilocalorieën per dag.” Uit ‘Mindless Eating, why we eat more than we
Hooikoorts App
think’, van dr. Brian Wansink.
H
eeft u last van
Volgens deze Amerikaanse professor nemen we elke dag rond de
hooikoorts?
tweehonderd beslissingen over ons eten. Negentig procent van deze
Download dan de
beslissingen nemen we onbewust. Meer kennis over de gevolgen van deze onbewust genomen besluiten zou leiden tot betere keuzes.
Mediq Hooikoorts App. Deze gratis App geeft een actueel pollenoverzicht en na een korte registratie heeft u binnen een minuut een persoonlijk advies van Mediq Apotheek op basis van uw klachten en medicijngebruik. Zo krijgt u meer inzicht in het verloop van uw hooikoorts. De Hooikoorts App kan geïnstalleerd worden op een smarthphone en is te downloaden in de App Store of Android Market.
“Ik heb mijn lunch omgeruild voor een fruithapje” “In het vorige nummer schreef ik over mijn inspanningen
Met het bewegen heb ik meer moeite. Ik moet
om mijn BMI* omlaag te krijgen. Sindsdien is deze
me ertoe aanzetten. Ik sta nu drie keer per
gedaald van 29.7 naar 27. Ik ben dus op de goede weg,
week twintig minuten op de crosstrainer en
maar zit nog steeds in de gevarenzone. Mijn uiteindelijke
één keer in de week zwem ik drie kwartier.
streven is een BMI van 25. Door af te vallen, wil ik
Dit gaat nu veel makkelijker dan een
voorkomen dat ik diabetes type 2 krijg, het zit namelijk in
half jaar terug, maar eigenlijk zou ik mijn
mijn familie.
trainingsschema moeten opvoeren om
Met het eten gaat het goed. Ik ontbijt stevig. Voor de
mijn conditie verder te verbeteren.
lunch neem ik gepureerd fruit mee, vaak drie stuks met
Maar wie weet gaat dit me ook nog
een blender verwerkt tot een soort fruithapje.
lukken, want ik ben al een heel eind
Tussendoor drink ik koffie, thee of water. Bij het avond-
gekomen. Na de zomer zal ik jullie
eten let ik wel op, maar ik ben een Bourgondiër en wil
berichten hoe het me vergaat.“
wel blijven genieten van mijn stukje vlees met jus. Daarna eet ik niets meer. In het weekend ben ik minder
Boudewijn van den Aarsen
streng. Soms zondig ik met wat chips of een stukje worst.
Mediq Apotheker
Op deze manier is het goed vol te houden en voorkom ik dat ik te veel ga schommelen met mijn gewicht.
*BMI (Body Mass Index) zegt iets over uw gewicht ten opzichte van uw lengte. U kunt uw BMI berekenen op www.voedingscentrum.nl Diactueel NR2 - 2012
5
dia-weetjes Voorkom ontstoken tandvlees
Is light frisdrank beter voor uw tanden?
I
n light frisdrank zit weliswaar geen suiker, maar het bevat wel
zuren. Niet dat u die proeft, want de zure smaak wordt gemaskeerd door zoetstoffen. Die zuren zijn slecht voor de tanden, omdat ze het glazuur aantasten. Dat heet ook
M
wel tanderosie.
ensen met diabetes hebben vaker ontstoken tandvlees. Dit wordt ook wel parodontitis genoemd. Het is belangrijk om een eventuele paro-
Niet alleen frisdrank is ‘erosief’, ook
dontitis tijdig te laten behandelen omdat het hebben van een chronische
gezonde dingen als een appel, vers
ontsteking het reguleren van uw diabetes moelijker maakt. Bovendien is
geperst sinaasappelsap en salade
parodontitis een risicofactor voor het krijgen van hart- en vaatziekten.
met dressing. Voor uw gebit is het
Drie vragen over parodontitis.
daarom goed niet vaker dan zeven keer op een dag te eten of te
Wat zijn risicofactoren voor het krijgen van parodontitis?
drinken. Bijvoorbeeld drie
• Bacteriegroei in de mond (een wit laagje tandplak)
maaltijden en maximaal vier keer
• Diabetes, overgewicht, roken, weinig beweging en ongezond eten
iets tussendoor. Laat kinderen niet
• Leeftijd. Dertig procent van de vijftigplussers heeft parodontitis
de hele dag door kleine beetjes
• Erfelijke aanleg
drinken, maar geef ze op gezette tijden een heel glas. Zo krijgt het
Hoe herkent u parodontitis?
gebit genoeg tijd om te herstellen
• Bloedend tandvlees met poetsen of flossen
van een zuuraanval.
• Opgezwollen rood tandvlees • Wegtrekkend tandvlees rondom de tanden en kiezen, blootliggende tandwortels, loszittende tanden • Slechte adem Wat kunt u doen om parodontitis te voorkomen? • Poets uw tanden twee keer per dag gedurende twee minuten • Gebruik een tandpasta met fluoride • Reinig één keer per dag de ruimtes tussen uw tanden met een flosdraad, tandenstoker of rager Bezoek tweemaal per jaar een tandarts en vermeld daarbij dat u diabetes heeft. Heeft u toch parodontitis? Laat dit dan tijdig behandelen. Bron www.bloedsuiker.nl Bron www.puurgezond.nl
6
Diactueel NR2 - 2012
Fotowedstrijd © NDF Diabetes 24/7, elly flemmix
Diabetes 24/7 nu ook open
foto
film
voor filmpjes
N
a een zeer succesvol 2010 en 2011 wordt de
Een deskundige jury zal per land drie winnaars kiezen in
fotowedstrijd ‘Diabetes 24/7’ dit jaar opnieuw
de categorie foto en in de categorie film. Er is ook een
georganiseerd. In 2012 kunnen voor het eerst naast
internationale publieksprijs, die wordt toegekend op
foto’s ook filmpjes worden ingezonden. Centraal
basis van de meeste ‘Likes’ op Facebook. De inzenders
staat het thema ‘Diabetes in focus’. Inzenden kan
maken kans op geldprijzen, camera’s en iPads. De jury
via www.diabetes24-7.nl tot 1 oktober 2012.
maakt de winnaars bekend op 14 november, Wereld
Onzichtbaar - Vorig jaar had Diabetes 24/7 ruim
november 2012 te zien zijn in een expositie.
Diabetes Dag. De winnende foto’s zullen vanaf medio vijfhonderd inzendingen. Eén van de inzendingen ziet u op deze pagina. Diabetes heeft een grote impact op het
De organisatoren - Diabetes 24/7 is een initiatief van
leven. Het is er altijd, elk moment van de dag. Toch is
Platform Wereld Diabetes Dag in samenwerking met
diabetes vaak onzichtbaar en dient het zich ongevraagd
Mediq. Als bedrijf actief in de gezondheidszorg is
aan. Diabetes treft veel mensen. Ongeveer één miljoen
Mediq zich bewust van haar maatschappelijke rol.
Nederlanders hebben deze aandoening. Diabetes 24/7
Zo ondersteunt Mediq onder meer projecten voor
wil de wereld laten zien wat leven met diabetes inhoudt
jongeren met diabetes. Als maatschappelijk partner van
door de werkelijkheid ervan in al zijn facetten in beeld te
de fotowedstrijd is Mediq vooral op zoek naar foto’s die
brengen. Behalve in Nederland en Duitsland wordt de
de combinatie jongeren en diabetes in beeld brengen.
fotowedstrijd dit jaar voor het eerst ook in de Verenigde Staten gehouden.
www.diabetes24-7.nl. Nog niet eerder is diabetes zo treffend in beeld gebracht.
Open voor iedereen - De wedstrijd is open voor iedereen, professional of amateur, jong of oud.
Diactueel NR2 - 2012
7
Leven
Diabetes, een ongenode maar bekende gast tekst: Anja Bemelen foto’s: Chiel van Diest Fotografie
Daiël Serreli, Susanne en Wanda Lemmers
8
Diactueel NR2 - 2012
Diabetes is in familie Lemmers een ongenode, maar zeer bekende gast. Susanne Lemmers heeft diabetes type 1, haar vader Peter Lemmers heeft diabetes type 2. Wat betekent dat voor hen en voor de mensen om hen heen? Susanne (28), haar zus Wanda (37) en Susanne´s partner Daiël Serreli (31) in gesprek over de impact van diabetes.
Susanne: “Ik was 18 toen ik ineens
Susanne: “Ik had jouw boxershort
Door pa’s diabetes kon ik meteen
heel erg afviel. Ik had totaal geen
aan. Dáár maakte ik me druk over!”
met insuline en spuiten overweg. Ik
energie en verloor in korte tijd
wist dat ik dat heel snel zelf moest
12 kilo.”
Daiël: “Je zag er zo kwetsbaar uit.”
Daiël:”Je leek wel een anorexia-
Susanne: “Zo hoog was mijn waarde
Wanda: “Je diabetes pakte je snel en
patiënt.”
nou ook weer niet.”
goed op. Je had weliswaar geen
Susanne: “Dat ik afviel kwam me heel
Daiël: “Susanne, je waarde was
goed uit. Ik zat nog in de puberteit,
32 mmol/l!”
leren.”
keuze, maar ik was daar wel trots op!”
weet nog dat we voor Daiëls ver-
Susanne: “Het was zo en niet anders. Al maak ik me soms wel zorgen over
dus ik was met mijn uiterlijk bezig. Ik Susanne: “16.”
mogelijke complicaties, zoals blindheid.”
jaardag in 2002 eerst gingen zwemmen, maar ik had energie noch
Daiël: “Je waarde was thuis 16, later
eetlust. We gingen naar huis om te
in het ziekenhuis 32 en hoger. We
Daiël: “Je hebt je aandoening
meten, want door pa hadden we al
hebben je toch zover gekregen en
aangepakt en bent met je leven
een vermoeden dat het diabetes
toen ben ik als een speer met jou
doorgegaan. Voor mij viel alles op
zou kunnen zijn. Mijn waarde was
naar het ziekenhuis gegaan. Daar
zijn plek, want vóór de diagnose liep
16 mmol/l, waarop mijn ouders
kregen we te horen dat je moest
het tussen ons niet zo lekker. Je had
zeiden dat als dit zo zou blijven, ik
blijven.”
een lage weerstand en was om de stomste dingen kribbig.”
naar de dokter moest. We gingen terug naar Daiëls ouders voor zijn
Susanne: “Mijn schoonmoeder had
verjaardag en toen ben ik in een paar
onze broer Jeroen ingelicht. Jeroen
Wanda: “Je was gewoon onze Suus
uur tijd snel achteruit gegaan.”
heeft mam opgehaald, vervolgens
niet meer, dat vonden we allemaal in
kwamen ze ‘s nachts naar het
het gezin. Toen we hoorden dat je
Daiël: “Je was compleet van de
ziekenhuis. Het alleen achterblijven
met diabetes in het ziekenhuis lag,
wereld.”
nadat zij, en ook Daiël, weg waren,
viel het kwartje.”
vond ik erg moeilijk.” Susanne: “Er is dus over mij gespro-
Susanne: “Toen ik op bed lag was ik zó moe en toch kon ik niet slapen.
Wanda: “Nils en ik waren op vakantie
Dat vond ik zo vreemd. Mijn bloed
en zijn de volgende ochtend direct in
was, bleek achteraf, nog net niet
de auto gestapt. Het was behoorlijk
Wanda: “Er viel niet met jou te
verzuurd.”
schrikken. Tegelijkertijd was het fijn
praten, Suus. Je stond nergens voor
om bij jou te zijn, in de wetenschap
open.”
Daiël: “Ik belde de Eerste Hulp en
dat er na een lange, onzekere
vertelde wat er aan de hand was.
periode duidelijkheid was.”
ken, hoor ik nu.”
Daiël: “Die blik in je ogen, de dag nadat je opgenomen was. Die
Daar zeiden ze dat ik meteen met jou naar het ziekenhuis moest komen,
Susanne: “Pa was er die nacht nog
vergeet ik nooit meer. Ineens had je
maar je was verschrikkelijk eigenwijs.
niet bij vanwege zijn hartklachten,
weer glans in je ogen en blosjes op je
Je wilde niet meekomen.”
maar de volgende ochtend was hij er.
wangen.”
Diactueel NR2 - 2012
9
Leven
Na zes maanden raakte Sussanne zwanger. “Ik heb me nog nooit zo goed gevoeld, bijna negen maanden lang”
de internist dat ik kon stoppen met de pil. Héél toevallig en symbolisch was het de laatste pil van de strip!” Daiël: “De internist had gezegd dat de kans op een kind met diabetes heel klein zou zijn. We moesten onze keuze daar niet vanaf laten hangen. Na zes maanden raakte je zwanger.” Susanne: “Ik heb me nog nooit zo goed gevoeld, bijna negen maanden lang.” Daiël: “Tygo werd zes weken te vroeg geboren, maar als diabetesbaby was hij sterk en groot genoeg. Susanne: “Jij was mijn reddende
het contact met de huisartsenpost
Een diabetesbaby krijgt extra
engel.”
kalmeerde ik een beetje en ben ik
glucose via de moeder. Die glucose
cola blijven drinken. ‘s Avonds was
slaat hij op als vet, waardoor hij te
Daiël: “Elke keer als we gingen
mijn waarde weer normaal. Geen
groot kan worden. Daarom zou je
stappen, hield ik je in de gaten. Je
controle hebben over mijn eigen
met 38 weken worden ingeleid.
viel regelmatig flauw. Daarna was
lichaam vind ik nog steeds eng.”
Een natuurlijke geboorte, en dus
duidelijk waarom. Nu hoort
een extra grote baby, zou anders te
diabetes gewoon bij ons leven. We
Wanda: “Ik weet nog goed dat je
hebben samen de zorgen en gaan
aan de pomp ging!”
gevaarlijk worden.” Wanda: “In de verloskamer kreeg je
er samen mee om. Ik zie meteen wanneer je tegen een hypo aanzit.
Susanne: “We droomden al langer
een hypo. Je zag zo wit als papier. Je
Als je uitvalt over dingen, waar
van een gezinnetje, maar wachtten
wilde mij samen met Daiël als steun
doorgaans niemand over valt, dan
op groen licht. Daarmee kon de
bij de bevalling. Ze waren met vijf,
weten we dat je te laag zit.”
pomp ons gaan helpen.”
zes man met je bezig. Dat vond ik moeilijk om te zien.”
Wanda: “Door Daiëls liefdevolle
Wanda: “Je wilde zó graag een
zorg weet ik dat je in goede
kind. Al toen je klein was, dat
Susanne: “Als er in een gezin iemand
handen bent. Dat neemt de zorgen
herinner ik me nog. Ik twijfelde wel
met diabetes is, dan zijn er meer
gedeeltelijk bij mij weg.”
eens, maar jij was al jong met
mensen ziek. Iedereen vraagt altijd
kinderen bezig.”
aan pa hoe het met hem is, maar ma
Susanne: “Ik zit nog regelmatig te
wordt makkelijk vergeten. Maar zij is
laag. In de vier jaar dat ik de pomp
Daiël: “Veel van onze vrienden
er ook nog. Het thuisfront krijgt het
gebruik, dien ik soms een te hoge
kregen een kind, maar onze eigen
altijd voor de kiezen.”
bolus toe voor datgene wat ik
kinderwens was nog niet vervuld.” Wanda: “Gelukkig heeft ze haar werk
gegeten heb. Twee jaar geleden,
10
toen we gingen eten, had ik vooraf
Susanne: “Ik heb die pomp lang
en hobby’s, dat is een fijne uitlaat-
gebolust, maar tijdens het eten werd
overwogen. Ik vond het niets, zo’n
klep voor haar.”
ik misselijk. Ik liet mijn eten staan,
ding dat je 24 uur per dag draagt,
maar de insuline zat wel al in mijn
maar ik zou stabielere waarden
Susanne: “We proberen de diabetes
lichaam. Die bolus heb ik opgevan-
krijgen. Nadat ik de pomp on-
binnen onze familie samen te
gen met cola, maar het duurde zó
geveer een jaar had gebruikt en ik
ondervangen. We zijn een hecht
lang voordat mijn waarde steeg! Na
een mooie HbA1c-waarde had, zei
gezin.”
Diactueel NR2 - 2012
Weten “Jaarlijks belanden circa 16.000 mensen in het ziekenhuis als gevolg van onjuist medicijngebruik. Met Medicijnmonitor van Mediq stellen we alles in het werk om dit foto: Ed Kooreman
te voorkomen”
Zorg voor uw medicijnen W
ordt u behandeld volgens de meest recente
verbetering. Dit bespreekt hij of zij met de huisarts en
richtlijnen, of zijn er verbeteringen mogelijk in
vervolgens neemt de huisarts of apotheker contact
de manier waarop u uw geneesmiddelen neemt?
met de patiënt op om mogelijke verbeteringen te
Dit is een belangrijke vraag want het gaat om uw
bespreken.”
gezondheid. Beter medicijngebruik verkleint de kans op complicaties en voorkomt vermijdbare ziekenhuis-
Cholesterolverlagers - “Laat ik een voorbeeld geven”,
opnames. Jaarlijks belanden in Nederland circa
vervolgt De Vos. “Mensen met diabetes hebben een
16.000 mensen in het ziekenhuis als gevolg van
verhoogde kans op hart- en vaatziekten. Door het
onjuist medicijngebruik. Dit blijkt uit de resultaten
gebruik van statines (cholesterolverlagers) kan deze
van een studie van de Universiteit Utrecht uit 2010*.
kans worden verkleind. Medicijnmonitor haalt klanten
Zo’n ziekenhuisopname kan het gevolg zijn van een
naar boven die misschien ten onrechte geen
bijwerking van een geneesmiddel, een ongelukkige
statine gebruiken. Deze informatie bepreek ik met de
combinatie van medicijnen of het niet of onjuist
huisarts en samen bekijken we of het voorschrijven van
gebruik van een middel.
een statine wellicht zinvol is.”
Vroegtijdig - Eind vorig jaar is bij een aantal Mediq
Uniek in Nederland - Met Medicijnmonitor kijkt Mediq
Apotheken het programma ‘Medicijnmonitor’ in
Apotheek achter de schermen mee. Dit is een gerust-
gebruik genomen met als doel medicijngebruik te
stellende gedachte. Uniek is dat Mediq Apotheek met
verbeteren. Apotheker Maureen de Vos van Mediq
dit programma vroegtijdig en continu alle patiënten
Apotheek Nassau in Amsterdam verduidelijkt:
screent en niet alleen op het moment dat iemand in de
“Wij willen kwalitatief hoogwaardige farmaceutische
apotheek komt. Mogelijke verbeterpunten worden na
zorg leveren. Daarbij vinden we het belangrijk om
toestemming van de huisarts met de patiënt bespro-
vroegtijdig te reageren. Niet pas actie ondernemen
ken. Mediq heeft met Medicijnmonitor een nieuwe en
als het fout gaat, maar alles in het werk stellen om niet
efficiëntere manier van werken ontwikkeld die het
optimaal en onjuist medicijngebruik te voorkomen.
medicatiegebruik en de therapietrouw verbetert in
Hiervoor heeft Mediq een computerprogramma
nauwe samenwerking met de huisarts. Inmiddels
ontwikkeld dat screent of de medicijnbehandeling
werken ruim honderd Mediq Apotheken
van klanten van Mediq Apotheek optimaal is. Is dit
met Medicijnmonitor.
niet het geval dan krijgt de apotheker een voorstel ter *HARM-onderzoek (Hospitals Admissions Related to Medication) Diactueel NR2 - 2012
11
Eten
Lekker fris
De zomer komt er aan. Bij warm weer is het extra belang-
Water bevat geen suiker en geen
rijk om voldoende te drinken. Wat zijn goede keuzes?
calorieën en heeft dus ook geen
We nemen een voorproefje van een aantal dorstlessers.
effect op de bloedglucose. We
tekst: Corien Maljaars
H
hebben elke dag 1,5 tot 2 liter vocht nodig, maar ook koffie, thee, melk,
et klinkt zo simpel: water.
bouillon, frisdrank en vruchtensap
Maar water staat met stip op
tellen mee. Voor een groot gedeelte
nummer één wat gezondheid
bestaan deze dranken uit water, de
betreft. Een glas kraanwater kost
rest is lekker voor de smaak en de
ongeveer € 0,0003. Water zonder
afwisseling (warm, koud, zoet, hartig
smaakje uit de fles, bruisend of plat,
of fruitig).
al dan niet afkomstig uit een bron, is
12
Diactueel NR2 - 2012
veel duurder, maar kwalitatief even
Kiezen - Bronwater met een fruit-
goed. Over smaak valt natuurlijk niet
smaak kan suiker, en dus koolhydraten
te twisten, al is dit misschien een
en calorieën bevatten. Er zijn ook
verfrissend experiment: vul een glas
flesjes vitaminewater te koop.
met kraanwater en een glas met
Hieraan zijn vitamines, suiker en
water uit de fles. Zorg dat de tem-
smaakjes toegevoegd. Omdat het
peratuur van beide watertjes gelijk is,
suikergehalte lager is dan dat van
bijvoorbeeld rechtstreeks uit de
gewone frisdrank, kan er een ‘ik kies
koelkast. En, wat smaakt het lek-
bewust logo’ opstaan. Dit betekent
kerst? Veel mensen denken dat je
niet dat je het moet kiezen, maar dat
van water dik kunt worden. Niet dus.
je bewust op het etiket moet kijken
tip Een schijfje citroen, limoen of komkommer in een
aangevuld met water bevat on-
glas water. Echte frisdrank!
geveer 20 gram koolhydraten. Deze hoeveelheid wordt geadviseerd bij een hypo. Als ‘gewoon’ tussen-
Glas of ml
doortje kunt u de drank beter flink
De voedingswaarde op de verpakking, in boekjes,
suiker en daardoor veel calorieën en
verdunnen, omdat de siroop veel
op internet en telefoon wordt de ene keer aange-
koolhydraten bevat. De suiker in
geven per glas, kopje of beker, de andere keer per
siroop wordt steeds vaker vervangen
100 ml. Overigens varieert de inhoud van een glas
door zoetstof, waardoor de siroop
bij de verschillende bronnen van 150 tot 300 ml.
niet geschikt is als hypohulp.
Het vraagt inschattingsvermogen om te bepalen wat bijvoorbeeld de inhoud van uw glas op het terras is en van uw beker bij het fastfoodrestaurant. Vervolgens moet u dus rekenen om te weten
Lees het etiket als u een fles of blikje koopt. Sportdrank - Het klinkt heel verantwoord en gezond, maar in een flesje
te komen hoeveel koolhydraten en calorieën er in
sportdrank zit soms meer suiker en
het glas, kopje of beker zit waar u op dat moment
koolhydraten dan in een
uit drinkt.
Magnumijsje. De ene sportdrank is de andere niet, ook hier het advies: bekijk het etiket goed. Light en zero - De term light mag op
hoeveel koolhydraten en calorieën
Sommige soorten kruidenthee,
de verpakking staan, als het product
het bevat.
bijvoorbeeld sterrenmix, bevatten
minimaal 33% minder suiker of
zoethout. U kunt deze soorten beter
calorieën bevat. Lightfrisdranken
Koffie - Vier á vijf kopjes koffie per
niet gebruiken als uw bloeddruk te
worden meestal volledig met
dag passen prima in een gezonde
hoog is. Icetea uit fles of pak, met of
zoetstof gezoet, waardoor ze 0 kcal
leefstijl, ook bij diabetes. Koffie is niet
zonder prik, bevat evenveel calorieën
en 0 gram koolhydraten bevatten.
vochtafdrijvend maar zorgt wel voor
en koolhydraten als frisdrank, tenzij
Marketingmensen willen mannen
een snellere vochtuitscheiding. Een
het gezoet is met zoetstof.
lokken met de naam Zero, wat nul
kopje koffie bevat geen koolhydraten
betekent. Deze frisdrank is ook
en calorieën. Als u er suiker of (koffie)
Vruchtensap en vruchtendrank -
gezoet met zoetstof (meestal met
melk in doet wel. Koffiecreamer
Een literpak sinaasappelsap bevat
andere zoetstoffen dan de light-
(witmaker) betekent per kopje
omgerekend zo’n 19 klontjes suiker,
variant), de verpakking en de
ongeveer 5 gram koolhydraten.
ook al staat er ‘ongezoet’ op.
reclames zijn stoerder, maar de
Zoetjes leveren calorieën noch
Er zitten namelijk van nature
voedingswaarde is gelijk.
koolhydraten. Cappuccino in poeder-
vruchtensuikers in. Er zijn ook
vorm of in pads bevat meestal veel
sappen te koop die aangelengd zijn
Stevia - Sinds december 2011 mogen
suiker, variërend van 3 tot 6 gram
met water en gezoet met zoetstof.
frisdranken gezoet worden met
koolhydraten per kopje.
De hoeveelheid koolhydraten en
steviolglycosiden (stevia). Hierbij
calorieën varieert van merk tot
wordt meestal maximaal 30% van
merk. Kijk op het etiket wat er in zit.
de suiker vervangen, eventueel
Thee - Thee levert geen calorieën en koolhydraten, tenzij u suiker, honing
gecombineerd met een andere
of melk toevoegt. Oplostheekorrels
Limonadesiroop - Een glas met
zoetstof. Hier geldt dus des te meer:
bestaan voor ruim 90% uit suiker.
33 ml aanmaaklimonade (geen light)
lees het etiket.
Diactueel NR2 - 2012
13
Weten pompnet.nl
glucosesensornet.nl
Handige sites over gebruik van pomp en glucosesensor S
teeds meer mensen met diabetes gebruiken een
systeem is bedoeld voor mensen, die voor hun gezond-
insulinepomp omdat ze daarmee beter in staat zijn
heid voortdurend zicht moeten hebben op hun bloed-
hun bloedglucosewaarden onder controle te houden.
glucosewaarden. Bijvoorbeeld mensen met diabetes
Ook kiezen sommigen voor een glucosesensor zodat ze
type 1 met onverklaarbare hypo’s of vrouwen die
voortdurend zicht hebben op de glucosewaarden.
zwanger zijn. Het gebruik wordt slechts voor specifieke
Denkt u er ook over om de overstap te maken van de
groepen vergoed. Denkt u dat een bloedglucosesensor
pen naar insulinepomptherapie? Of wilt u graag meer
voor u of voor iemand uit uw omgeving een uitkomst
weten over een glucosesensor? Neem dan een kijkje op
is? Kijkt u dan op de site. Daar vindt u eerlijke informa-
het vernieuw-de pompnet.nl of op de nieuwe site
tie. Wat zijn de voor- en nadelen? Hoe werkt het
glucosesensornet.nl.
systeem? Welke producten zijn er en voor wie is het bedoeld? Gebruikers vertellen over hun ervaringen
Pompnet.nl - Op www.pompnet.nl vindt u informatie
en instructiefilmpjes verduidelijken het geheel.
over de pomp en het gebruik hiervan. Hoe werkt een pomp? Wat zijn de voor- en nadelen? Waar moet ik op
In een behoefte voorzien - Geerdien Prinsen van
letten en hoe ga ik ermee om als ik wil sporten of
Mediq Direct Diabetes heeft aan beide websites
douchen? Ook kunt u verschillende producten met
gewerkt. “Pompnet bestond al langer en bleek echt in
elkaar vergelijken. Korte filmpjes laten zien hoe het in
een behoef-te te voorzien. Veel mensen met diabetes
de praktijk gaat en gebruikers vertellen over hun
en ook professionals lieten ons weten dat ze het een
ervaringen. Waarom maakten zij de overstap op de
handige site vonden. Wèl vonden we dat de site, na
pomp en hoe is dat gegaan?
een paar jaar, toe was aan een update, een nieuw gezicht. Omdat er ook behoefte was aan informatie
Glucosesensornet.nl - Op www.glucosesensornet.nl
over de glucosesensor, hebben we beide projecten
vindt u informatie over het gebruik van een bloed-
gelijk aangepakt. We zijn erg benieuwd wat bezoekers
glucosesensor. Zo’n sensor meet, in combinatie met
van de sites vinden. En uiteraard horen we graag
een zender en ontvanger, elke vijf minuten de bloed-
suggesties en ervaringen van gebruikers!”
glucosewaarde. Stijgt of daalt deze te snel, dan geeft de ontvanger een alarm (geluid of trilling) af. Het
Mailen kan naar
[email protected]
Diactueel NR2 - 2012
15
Jong
Deel je ervaringen via @DiaBTweet
A
nnelieke Overbeeke en Jonna Verdel hebben begin dit jaar
Dia-B (Dutch Insulin Activities – Buzz) opgericht. Dia-B is een groep voor en door jongeren met diabetes tussen de zeventien en dertig jaar. Via @DiaBTweet kunnen ervaringen worden gedeeld en activiteiten en lezingen worden doorgegeven. Kijk voor meer informatie op http://dia-b.nl.
foto: Lex Draijer
JDRF Walk in Nederland
Z
aterdag 2 juni 2012 organiseerde JDRF de eerste Walk in Nederland,
een grootschalig wandelevenement
Chatsite voor jongeren met diabetes
voor jong en oud met als doel geld in te zamelen voor onderzoek naar het
H
eeft iemand wel eens zo’n hoge hyper gehad dat de
behandelen, genezen en voorkomen
bloedglucosemeter het niet meer kan lezen? Of: ik zit
van type 1 diabetes.
vaak hoog voor het avondeten omdat ik vergeten ben te bolussen voor het tussendoortje. Heeft iemand tips?
Op www.jdrf.nl leest u meer over deze
Deze en soortgelijke vragen komen aan bod op
organisatie en de opbrengst van de Walk.
Diabetesshout.nl. Dit is een site waar jongeren met diabetes vragen kunnen stellen aan elkaar en opmerkingen en suggesties kunnen plaatsen. Ook is het mogelijk om via Diabetesshout.nl contact te leggen met lotgenoten in de Verenigde Staten. Klik hiervoor op de Amerikaanse vlag.
Welkom!
&
Sparen met
Ben je nieuw bij Mediq Direct Diabetes? Dan willen Gluky en Gluky XL jou graag welkom heten. Kies daarom nu één van onderstaande welkomstgeschen ken en vraag ernaar bij je eerstvolgende bestelling . Wij sturen dat dan samen met je diabeteshulpmiddelen naar je op.
KieZseNvoor aandacht
Mocht je vragen hebben of wil je een bestelling met je welkomstgeschenk doorgev en, aarzel dan niet om direct te bellen met onze gratis Serviceen Bestellijn, 0800 - 022 18 58.
V
Mediq Direct Diabetes is op werkdagen telefonis ch bereikbaar van 8.30 tot 17.30 uur.
raceauto
&
Sparen met jouw diabetesvrienden
ind jij het leuk om mooie cadeaus thuis te ontvangen? Maak dan gebruik van het broodtrommel
Gluky Spaarprogramma van Mediq Direct Diabetes. Bij iedere bestelling die je
doet voor diabeteshulpmiddelen, ontvang je Glucoins (stickers). Deze kun je op een Picollo armbandje
springtouw met teller
5
spaarkaart plakken en inruilen voor leuke cadeaus. Je kunt onder meer sparen voor een Mediq Direct Diabetes Postbus 211 6900 AE Zevenaar 0800 - 022 18 58 (gratis)
[email protected]
201202
make-up tasje, een sporthorloge, een schouder- of rugtas, het familiespel Gluky Day
coin
Glucoin
www.mediq.nl/directdiabetes
5
Gluco
in
of het kookboek voor kinderen met diabetes en hun ouders ‘Gluky’s dagelijkse kost’. MDD Gluky spaarfolder.indd
Glu
5
1-3
Op www.mediq.nl/directdiabetes lees je alles over het Gluky Spaarprogramma. 07-02-12 12:50
16
Diactueel NR2 - 2012
Izaira Kersten en Floris van Tilburg komen met
In navolging van de theatervoorstelling ‘Candy’ brengen Izaira Kersten en Floris van Tilburg foto: Lex Draijer
binnenkort ‘Sweet Talk’, een productie waarin niet zij, maar het publiek de hoofdrol speelt.
S
weet Talk gaat over de communicatie tussen ouders
Persoonlijk zet Kersten met Sweet Talk een nieuwe stap
en jongeren met diabetes. Dit kan soms best lastig
in haar carrière.”In Suiker en Candy was ik vooral de
zijn. Kersten: “Nu denk je misschien dat het een hele
actrice en de ervaringsdeskundige. In Sweet Talk com-
serieuze productie is, maar dat is niet zo. Sweet Talk is
bineer ik dit met mijn ervaring als trainingsacteur. Ik sta
humoristisch en herkenbaar. We houden mensen een
wat minder in de spotlights en werk meer vanuit de
spiegel voor. Het is een interactief programma waarin
zijlijn.” Sweet Talk wordt geregisseerd door Audrey
we met zijn allen in gesprek gaan. Het publiek speelt
Bolder (o.a. regie Groninger Studenten Cabaret Festival/
een belangrijke rol in Sweet Talk. De mensen gaan ook
Beans & Fatbag/hoofdrolspeelster in de musical Dusty).
dingen doen. Naast amuseren, willen we mensen inspireren en gespreksstof geven.
Sweet Talk is een productie van Mediq
Onze vorige voorstelling ‘Candy’ is een belangrijke
in samenwerking met Suikerwerken
inspiratiebron geweest voor Sweet Talk. Na afloop van
(www.suikerwerken.com). Mediq draagt
de optredens spraken we vaak met veel jongeren en hun
jongeren met diabetes een warm hart
ouders en hoorden we ontroerende verhalen. Nu, in
toe. Sweet Talk is één van de projecten
Sweet Talk, krijgen zij het woord.” Izaira Kersten (1969)
die Mediq organiseert voor jongeren
heeft sinds haar 26ste diabetes type 1.
met diabetes.
Binnenkort vind je meer informatie op www.sweetttalknu.nl Diactueel NR2 - 2012
17
Weten
Diabetes & zwangerschap De feiten en adviezen op een rij Een zwangerschap is één van de meest bijzondere en spannende gebeurtenissen in het leven van een vrouw. Voor vrouwen met diabetes is het extra belangrijk om goed voorbereid aan een zwangerschap te beginnen, want hiermee verkleint u de kans op een kindje met een aangeboren afwijking. De feiten en adviezen op een rij.
tekst: Irene Seignette
Hoe groot is de kans dat een vrouw met diabetes een kindje met een afwijking krijgt? De kans op een kindje met een afwijking is 8,8%. Bij vrouwen zonder diabetes ligt dit op 2 à 3%. Vrouwen met diabetes die goed voorbereid aan hun zwangerschap beginnen, hebben gelukkig veel minder kans op een baby met een afwijking (4,2%) in vergelijking tot vrouwen met een ongeplande zwangerschap (12.2%). Welke afwijkingen komen veel voor bij diabetes? Hartafwijkingen, afwijkingen aan het urine- en voortplantingsstelsel en open ruggetjes. Wanneer is de instelling goed genoeg om zwanger te worden? Bij een HbA1c van 53 mmol/mol (7,0%) krijgt een vrouw groen licht
18
Diactueel NR2 - 2012
om zwanger te worden. Een HbA1c
en deze hebben nog niet het predi-
bloedglucosewaarden, dan kan een
< 43 mmol/mol (6,1%) is het meest
caat ‘veilig’ voor zwangere vrouwen.
glucosesensor overwogen worden.
optimaal. Het HbA1c is een meting in
Een insulinepomp tijdens de
Hetzelfde geldt voor vrouwen die
het bloed die zicht geeft op de
zwangerschap is dan een goede
hypo’s niet meer voelen aankomen.“
glucosewaarden van de voorgaande
optie, want hierin wordt alleen
acht tot twaalf weken.
kortwerkende insuline gebruikt. “Er
Wordt de sensor vergoed voor
zijn duidelijke aanwijzingen dat de
zwangere vrouwen met diabetes?
Een scherpe instelling verhoogt de
pomp bij veel vrouwen de regulatie
“Op dit moment wordt de sensor
kans op hypo’s. Is dat niet gevaarlijk?
verbetert en vergemakkelijkt”, zegt
bij zwangerschap slechts beperkt
De keerzijde van een scherpe
dr. Harold de Valk, internist-endo-
vergoed voor vrouwen die er niet
instelling is inderdaad de verhoogde
crinoloog in het UMC Utrecht in het
in slagen een goede instelling te
kans op hypo’s. Daarom is het
Pharmaceutisch Weekblad in
bereiken ondanks alle inspanningen
belangrijk naar een instelling te
februari 2012.
of vrouwen die hypo’s niet meer
zoeken die haalbaar en veilig is voor
voelen aankomen. Het al dan niet ver-
de moeder. Soms voelen vrouwen
Tegenwoordig wordt vaak een
goeden verschilt ook per ziekenhuis.
tijdens de zwangerschap een hypo
glucosesensor* gebruikt tijdens
Dit is afhankelijk van de afspraken die
minder goed aankomen. Ook neemt
de zwangerschap. Waarom?
er zijn met de zorgverzekeraar.”
het hypobewustzijn af als iemand in
Daphne van Munster, arts-onder-
een korte tijd vaker ’laag’ heeft
zoeker Verloskunde in het UMC
gezeten. Gelukkig zijn er geen
Utrecht: “Het is belangrijk dat de
aanwijzingen dat een hypo slecht is
bloedglucosewaarden voorafgaand
voor het ongeboren kindje.
aan en tijdens de zwangerschap goed zijn. Niet alleen om aangeboren
Tot slot: • Gedurende de zwangerschap kan de insulinebehoefte veranderen. Laat u
Moet een vrouw met diabetes type 2
afwijkingen te voorkomen maar ook
zich ook goed voorbereiden op de
om de kans op zwangerschaps-
hierover goed informeren door uw
zwangerschap?
complicaties te verkleinen. Vrouwen
behandelaar.
Ook voor vrouwen met diabetes
met diabetes hebben bijvoorbeeld
type 2 is het belangrijk goed voorbe-
meer kans op een kindje met een
diabetesinstelling, onder meer voor de
reid aan de zwangerschap te begin-
hoog geboortegewicht, zwanger-
nen. Naast insuline, gebruiken zij
schapsvergiftiging of het plotseling
glucosewaarden na de maaltijd. U hoeft
vaak tabletten voor hun diabetes,
overlijden van de foetus. Ook heeft
hoge bloeddruk of cholesterol. Van
het baby’tje vaker hypo’s vlak na de
insuline is het bekend dat het de
geboorte als de moeder slecht is
placenta (moederkoek) niet pas-
ingesteld. De veronderstelling is dat
seert. Veel tabletten doen dit wel en
een glucosesensor kan helpen bij
gelden bij diabetes dezelfde adviezen als
dat kan schadelijk zijn voor de baby.
het verlagen van deze risico’s. Dit
bij vrouwen zonder diabetes: zorg voor
Daarom is het belangrijk om in
zijn wij nu aan het onderzoeken in
overleg met de behandelaar al voor
de GlucoMoms-studie.”
gezonde voeding en voldoende rust.
• Lichamelijke inspanning is goed voor de
niet te gaan hardlopen, maar wandelen tot week 34 is een goede vorm van inspanning. • Naast zorgen voor een goede instelling,
de zwangerschap over te stappen op geneesmiddelen die niet schadelijk
Wie zouden een sensor moeten
zijn voor de ongeboren vrucht.
gebruiken?
Op pagina 23 leest u meer over
Van Munster: “Er wordt altijd eerst
zwangerschap en diabetes.
Zijn de moderne insuline analogen
geprobeerd een goede instelling te
veilig tijdens de zwangerschap?
bereiken met behulp van het maken
*Een glucosesensor is een apparaatje
De kortwerkende insuline analogen
van dagcurves en het hierop aanpas-
dat 24/7 zicht geeft op de glucose-
(aspart, lispro) zijn veilig bevonden in
sen van het insulinebeleid. Ook het
waarden
de zwangerschap. Met de langwer-
dieet speelt een belangrijke rol.
kende analoge insulines (detemir,
Houdt de vrouw ondanks deze
Bron:
glargine) zijn de ervaringen beperkt
inspanningen sterk wisselende
Pharmaceutisch Weekblad, 5, 2012
Diactueel NR2 - 2012
19
Weten Mensen met diabetes kunnen op termijn last krijgen van hun voeten. Dit kan het lopen bemoeilijken. Het dragen van goede en passende schoenen is daarom essentieel. Waar moet u op letten bij het kopen van schoenen?
Schoenen kopen. Waar let ik op? “Om te beginnen adviseer ik om voor het kopen van
aan. Aan wandelschoenen worden andere eisen gesteld
schoenen naar een goede schoenenzaak te gaan”,
dan aan schoenen voor een avondje uit. En voor fitness
vertelt Ingrid Ruys, podotherapeut in het Maxima
heeft u andere sportschoenen nodig dan voor hardlo-
Medisch Centrum te Veldhoven. “Er is hier meer kennis
pen. Zorg ervoor dat ook uw sandalen comfortabel zijn,
en aandacht voor de klant en er worden kwalitatief
dus met een voetbed en eventueel een opstaande rand.
betere schoenen verkocht. Ze zijn vaak wel iets duurder,
Verder moeten schoenen altijd voldoende profiel op de
maar gaan ook langer mee.”
zolen hebben.”
Een maatje meer - “Het is belangrijk om de voeten te
Neuropathie - Als gevolg van jarenlang hoge bloed-
laten opmeten. Hierbij gaat het niet alleen om de
glucosewaarden kan neuropathie ontstaan. Hierbij zijn
lengtemaat, maar ook om de breedtemaat. Sommige
de zenuwen in de voeten beschadigd. U voelt dan
voeten hebben gewoon meer ruimte in de schoen nodig
bijvoorbeeld niet meer dat u te krappe schoenen draagt
en andere zijn juist weer heel smal. In de loop van de
of dat er een steentje in de schoen zit. Informeer uw
jaren gaan voeten ook iets doorzakken waardoor u
schoenenverkoper als u last heeft van neuropathie.
opeens maat 40 kunt hebben in plaats van 39. Schoenen
Ingrid: ”Het is goed om in de winkel met uw hand de
moeten direct goed zitten. Zo niet, koop ze dan niet.
binnenkant van de schoen te controleren op naden
Ga er niet van uit dat schoenen door het uitlopen beter
of stiksels. Hiermee voorkomt u dat u schoenen koopt
zullen gaan passen. Laat de verkoper checken of ze
die irritaties en wondjes aan de voeten kunnen veroor-
goed passen. Verder adviseer ik om schoenen aan het
zaken.”
eind van de dag te kopen. Voeten worden gedurende de dag door het lopen iets dikker.”
Sokken - “Tot slot, bij het kopen van sokken moet u letten op niet irriterende naden en stiksels. Voorwaarde
Ademen - “Schoenen moeten kunnen ademen. Kies
daarbij is dat sokken nooit te strak mogen zitten.
daarom voor rekbaar materiaal, zoals leer of de betere
Kies voor natuurlijke materialen, zoals wol of katoen,
synthetische stoffen. Dit voorkomt huidproblemen en
om transpiratie zo veel mogelijk te voorkomen.”
schimmelinfecties. Pas uw keuze ook aan de activiteiten
Diactueel NR2 - 2012
21
dia-weetjes 23 vrouwen
over hun
Wel of niet meedoen aan de Ramadan?
D
it jaar begint de Ramadan op 20 juli. Tijdens deze vastenmaand eten en drinken moslims
niet tussen zonsopgang en zonsondergang. Nu de Ramadan midden in de zomer valt, betekent dit lange vastendagen. Voor moslims is de Ramadan een maand van bezinning, reiniging en samenhorigheid. Het is eveneens een les in zelfbeheersing. Mensen met diabetes krijgen van hun behandelaar vaak het advies niet mee te doen met de Ramadan. Zeker mensen met diabetes type 1 en mensen met diabetes type 2 die al ontwikkelde complicaties hebben, kunnen beter niet van dit advies afwijken. Door het vasten kan hun diabetes ontregeld raken. Niet meedoen aan de Ramadan kan voor moslims
“Ik had al drie gezonde kinderen op de wereld gezet
echter moeilijk zijn. Naast de religieuze betekenis,
en vertrouwde erop dat het met de vierde ook goed
heeft de Ramadan ook een belangrijke sociale rol.
zou komen”, zegt Sophia Lambalk, moeder van vier
Mensen die niet kunnen vasten, compenseren dit
gezonde kinderen (15, 13, 7 en 3 jaar). Toen ze
door geld of voedsel te geven aan arme mensen.
zwanger was van haar eerste kindje was ze minder relaxt. “Ik had toen net een jaar diabetes en moest
Heeft u diabetes type 2 en wilt u toch vasten? Overleg
alles nog uitvinden. Ik was op zoek naar informatie
dit dan vooraf goed met uw diabetesbehandelaar.
maar als ik wat vond was het meestal oubollig of ging
Meer informatie over diabetes en Ramadan vindt u
het over de medische probleemgevallen. Ik had
op www.slotervaartziekenhuis.nl, klik op > diabetes >
behoefte aan persoonlijke ervaringen van andere
diabetes en Ramadan Bron www.slotervaartziekenhuis.nl
22
Diactueel NR2 - 2012
Darmklachten tijdens de vakantie
zwangerschap
“Door verandering van omgeving en eten, kunnen mensen darmklachten krijgen. Soms kunnen ze juist niet naar het toilet (obstipatie), een andere keer hebben ze diarree. Obstipatie is vervelend maar heeft niet veel consequenties voor de glucoseregulatie van mensen met diabetes. Bij diarree is dit anders. Hierdoor kan het zijn dat de medicijnen niet goed worden opgenomen en daarom hun werking niet kunnen doen. Toch is het niet verstandig om dan maar een extra tablet te nemen, want mensen met diarree eten vaak minder waardoor de glucosewaarden minder snel stijgen. Zeker mensen die SU-derivaten (tolbutamide, glibenclamide, glimepiride en gliclazide) gebruiken, moeten voorzichtig zijn. Zij kunnen een hypo, een te lage bloedglucosewaarde krijgen. Mensen die insuline gebruiken hebben meestal een bloedglucosemeter en kunnen extra meten en hun insuline aanpassen als dit nodig is. Ik ben er geen voorstander van om direct antidiarreemiddelen te slikken om de diarree te stoppen. Vaak wordt buikloop veroorzaakt door bacteriën. Met antidiarreemiddelen stopt het weliswaar, maar blijven ook de bacteriën langer in uw lichaam zitten. Soms is het onvermijdelijk, bijvoorbeeld als u de hele dag gaat reizen, maar het heeft niet mijn voorkeur. Zorg er wel voor dat u voldoende drinkt en eventueel ORS neemt als de diarree heftig is. ORS vult de zouten in het lichaam aan en voorkomt dat u uitdroogt. Er zitten weliswaar suikers in maar dit mag u ingeval van diarree wel nemen.
van haar eerste twee kinderen het boek te publiceren
Belangrijk is dat u weet dat
dat ze zelf zo had gemist tijdens haar zwangerschap-
diarree van invloed is op de
pen: ‘Zwangerschap en diabetes’, een boek met 25
medicijnopname en glucose-
ervaringsverhalen van vrouwen met diabetes. Nu tien
huishouding. Bij twijfel,
jaar later komt Lambalk opnieuw met een boek met
raadpleeg uw huisarts of
23 persoonlijke verhalen; een pageturner, zeker voor
diabetesverpleegkundige.
vrouwen die in dezelfde situatie zitten.
Fijne vakantie.”
Het boek is te bestellen op www.diabetesenzo.nl, € 25,-, inclusief verzendkosten.
foto: Ed Kooreman
vrouwen.” Daarom besloot Lambalk na de geboorte
Boudewijn van den Aarsen Mediq Apotheker
Diactueel NR2 - 2012
23
Eten
Voor 4 personen
Gestoomde zalm met courgette Dit hebt u nodig:
Zo maakt u het klaar:
- 4 zalmfilets met huid (125 gram per stuk)
Pan met water aan de kook brengen. Stoommandje
- 1 courgette, in de lengte gehalveerd en
op pan met kokend water zetten zodat de bodem
in dunne schijfjes
het water niet raakt. Zalmfilet met vel aan de
- peper en eventueel zout
onderkant op stoommandje leggen en bestrooien
- 3 takjes verse rozemarijn
met peper en eventueel zout. Schijfjes courgette eromheen schikken en takjes rozemarijn toevoe-
Bevat per persoon: (aardappel(puree) en
gen. Afdekken met deksel. Boven kokend water vis
salade niet meegerekend)
en groente in ongeveer zes minuten stomen. De
- 280 kcal
zalm is het lekkerst als hij van binnen nog een
- 25 gram eiwit
beetje glazig is. Past niet alles in het mandje?
- 3 gram koolhydraten
Stoom dan in twee gedeeltes, houd de eerste
- 18 gram vet waarvan 4 gram verzadigd vet
portie warm.
- 2,1 gram EPA +DHA, dit is 2/3 van de wekelijks geadviseerde hoeveelheid - 4 gram vet waarvan 1 gram verzadigd vet
Het visadvies luidt:
Lekker met aardappelpuree of pofaardappel en een frisse salade.
Tip: stoommandje
Eet twee keer per week een portie vis, waarvan ten minste één keer vette vis.
U hebt geen stoomoven of speciale visstoompan nodig om dit recept klaar te maken. In een stoom-
Wat is een portie?
mandje van bamboe of RVS, of zelfs in een vergiet,
Met een portie wordt 125 gram bedoeld. Een
geplaatst op een pan kokend water, stoomt u uw
haring of een toastje met vis telt natuurlijk ook
vis super snel klaar. De smaak blijft behouden en u
mee bij het visadvies: een haring is een halve
hoeft geen vet toe te voegen. Zo krijgt u de goede
portie, vis op een toastje 1/6 portie. Een
visvetten wel heel gemakkelijk binnen!
pastasalade met zalm bij de lunch betekent ongeveer een halve portie vis. Om het nog ingewikkelder te maken: makreel bevat zoveel EPA en DHA, dat u met eenmaal 70 gram per week al voldoende visvet binnenkrijgt! Wat zijn vette soorten vis?
Makreel, haring, zalm, paling, heilbot, bokking, sardines en forel zijn de meest gebruikte vette vissen. Matig vette vissen zijn baars, schar, tong, tonijn, zeewolf en zeeduivel.
24
Diactueel NR2 - 2012
Column “Wie weet, was ik een stuk slimmer geweest als ik al vanaf mijn geboorte meer vis had gegeten, want het is inmiddels bewezen dat visvetten een gunstig effect hebben op de hersenfunctie”
Slimme vis
Corien Maljaars, diëtist en journalist
Hoewel ik opgroeide aan de Zeeuwse kust, at
hart- en vaataandoeningen. Het advies voor
ik als kind zelden vis. Alleen als het mooi weer
de omega-3 vetzuren is daarom ruim
was wilde mijn moeder nog wel eens schar-
verdubbeld en luidt: eet twee keer per week
retjes bakken, buiten, zodat de visgeur niet in
een portie vis, waarvan ten minste één keer
huis kwam. Mijn moeder hield niet van vis.
vette vis. De Gezondheidsraad geeft ditzelfde advies overigens aan alle Nederlanders, dus
Ik zal een jaar of twintig geweest zijn, toen
ook aan mensen die geen diabetes hebben.
ik in Bourgondisch Maastricht (kun je in
Wist u dat vis uit diepvries, pot of blik
Nederland verder van de kust verwijderd
eveneens meetelt en dat haring happen een
zijn?) mijn eerste Zeeuwse mossel at, en ….
prima manier is om de goede vetzuren binnen
ik had de smaak van vis en schaal- en
te krijgen?
schelpdieren direct te pakken! Wie weet, was ik een stuk slimmer geweest als ik al
Vis heeft de voorkeur boven visolie(capsules)
vanaf voor mijn geboorte meer vis had
omdat waarschijnlijk juist de combinatie van
gegeten, want het is inmiddels bewezen dat
de omega-3 vetzuren met andere stoffen uit
visvetten een gunstig effect hebben op de
vis het gunstige effect veroorzaakt. Als u
hersenfunctie.
capsules gebruikt, is het belangrijk om goed
Gemiddeld eet een Nederlander slechts één
soms zit er (ook) het omega-3 vetzuur
keer per twee weken vis en veel mensen eten
alfa-linoleenzuur (ALA) in. Het effect van dit
zelden of nooit vis. Jammer, want het eten van
laatstgenoemde vetzuur is nog niet duidelijk.
vis heeft om te beginnen al als voordeel dat
Het vraagt vaak rekenwerk om te achterhalen
het een prima variant is op vlees, waardoor u
hoeveel capsules u moet gebruiken om aan
de minder gunstige vetten uit vlees uitspaart.
de gewenste dagelijkse hoeveelheid EPA en
Met vis krijgt u juist de gunstige omega-3
DHA (450 mg) te komen, meestal hebt u
vetzuren EPA en DHA (Eicosapentaeenzuur
een aantal capsules per dag nodig. Visolie
en Docosahexaeenzuur) binnen.
werkt bloedverdunnend, overleg daarom met uw arts of apotheker als u
De samenstellers van de nieuwste
bloedverdunners gebruikt.
foto: Lex Draijer
te kijken of er inderdaad EPA en DHA in zit,
voedingsrichtlijn diabetes van de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) zijn na het
Voorlopig lijkt een visje op zijn tijd
bestuderen van vele onderzoeksresultaten
de slimste keuze.
overtuigd van de positieve effecten van visvet, met name het gunstige effect op
Diactueel NR2 - 2012
25
Weten
tekst: Yvette Kuiper foto: Gerard Verschooten
Van de zenuwpijn af dankzij ruggenmergstimulatie
D
iabetische neuropathie.
praktijkondersteuners en zelfs
van het MUMC Maastricht. Mensen
Voor veel mensen met
specialisten herkennen de klachten
bij wie pijnmedicatie (vrijwel) niets
diabetes een grote angst.
niet”, verduidelijkt internist en
heeft uitgehaald, worden eerst
Gelukkig is er anno 2012 in een aantal
diabetoloog prof. dr. Nicolaas
grondig gescreend. Neuroloog
gevallen iets aan te doen, maar nog
Schaper. “Pijn is lastiger te meten
dr. Catharina Faber: “We willen er
altijd is er sprake van ‘onderbehan-
dan bijvoorbeeld de bloeddruk of
zeker van zijn dat de neuropathische
deling’. Een bezoek aan het
bloedglucosewaarde.”
pijn wordt veroorzaakt door diabetes.
Maastricht Universitair Medisch Centrum.
26
Bovendien moet de pijn een zekere Beetje pijn - Een relatief onbekende
intensiteit en negatieve invloed op
behandeling voor neuropathie is
het dagelijks leven hebben. Iemand
Branderig - Uit onderzoek is geble-
ruggenmergstimulatie. Hierbij worden
met een beetje pijn komt niet in
ken dat 15 tot maar liefst 25% van de
de zenuwbanen in de rug via kleine
aanmerking. We hebben het immers
mensen met diabetes matig tot
elektrische pulsen gestimuleerd.
over een behoorlijke ingreep, waarbij
ernstige neuropathische klachten
Er wordt operatief onder plaatselijke
lichaamsvreemd materiaal wordt
heeft. Bij neuropathie zijn er zenu-
verdoving en een ‘roesje’, een elek-
ingebracht. Onder andere bij gebruik
wen beschadigd als gevolg van hoge
trode tegen het ruggenmerg ge-
van bepaalde medicijnen, het
bloedglucosewaarden. Dit veroor-
plaatst die stroomstootjes geeft
voorkomen van een andere stoornis
zaakt onder andere pijn, een doof of
waardoor de pijnsignalen geblok-
of aandoening en hartproblemen zijn
branderig gevoel, tintelingen en/of
keerd worden voordat ze de hersenen
redenen om af te zien van behande-
krachtsverlies. Meestal beginnen de
bereiken. De pijn wordt dan niet
ling. Vooralsnog hanteren we een
klachten bij de voeten. Het overgrote
geregistreerd of gevoeld. Deze
leeftijdsgrens van tachtig.”
deel van de mensen met neuropathie
ruggenmergstimulatie gebeurt
wordt niet, niet voldoende of ver-
onder andere op de afdeling
Pacemaker - Om te voorspellen of
keerd behandeld. “Veel huisartsen,
Anesthesiologie en Pijnbestrijding
de behandeling succesvol zal zijn,
Diactueel NR2 - 2012
Wim Koot (67) had sinds een jaar of vier flink last van neuropathische pijnen. Die hielden hem ’s nachts uit zijn slaap en belemmerden hem in zijn dagelijkse bezigheden. Totdat zijn zoon vorig jaar aankwam met een advertentie over ruggenmergstimulatie. Wim meldde zich aan en afgelopen januari werd hij geholpen. “Al direct na de proefstimulatie had ik er baat bij. De pijn werd tot een minimum teruggebracht. Twee weken later kreeg ik de definitieve stimulator. Soms heb ik nog wel eens last, maar de gemene pijnen blijven uit. Ik slaap weer goed en werk nu
Neuropathie kent twee varianten: dikke en dunne vezelneuropathie. Dr. Faber: “Aantasting van dikke vezels geeft vaak krachtsvermindering en een doof gevoel bij aanraking. Dunne vezelneuropathie, waarbij de uitlopers in de huid ook zijn aangetast, zorgt onder meer voor pijnklachten en een slechter temperatuursgevoel. Bij diabetes is er vaak sprake van een combinatie van beide.”
twee dagen in de week als demonstrateur.”
wordt in eerste instantie alleen een
er een kleine inwendige zenuwstimu-
alles wat je doet aan een menselijk
elektrode ingebracht door een
lator ingebracht. Vergelijkbaar met
lichaam heeft onvermijdelijke risico’s.
anesthesioloog: de proefstimulatie.
een pacemaker, maar dan in de bil.
Er kunnen bloedingen ontstaan en
Prof. dr. Maarten van Kleef: “De
Ruggenmergstimulatie wordt
infecties optreden die ook weer
elektrode wordt ingebracht tussen
overigens al langere tijd toegepast
effect hebben op de bloedglucose-
de wervels en het ruggenmerg.
bij onder andere herniaklachten. De
waarden. Mocht de elektronische
Tijdens de implantatie vragen we de
behandeling is niet nieuw, maar de
prikkel na verloop van tijd toch
patiënt meermaals of er tintelingen
indicatie, neuropatische pijn door
weer door de pijnprikkel worden
ontstaan op de plaats waar normaal
diabetes, wél.”
verdrongen, dan kan de stimulator uitwendig anders worden ingesteld.
gesproken de pijn zit en of die tintelingen aangenaam zijn. Onder
Lange termijn - Na de ingreep zal de
Lange termijn resultaten zijn er nog
doorlichting wordt de goede plaats
patiënt wel rekening moeten houden
niet, aangezien deze studie twee jaar
van de elektrode bepaald. Deze
met de elektrode en stimulator in het
geleden pas is gestart. We hebben al
wordt vervolgens inwendig vast-
lichaam. Van Kleef: “Zeker de eerste
een flink aantal mensen met diabetes
gezet en aangesloten op de uitwen-
zes weken moet rustig aan gedaan
geholpen. Een mooi begin van
dige zenuwstimulator. Een soort
worden om de wonden te laten
hopelijk nog heel veel succesvolle
afstandsbedieninkje waarmee je zelf
genezen. In- en uitwendig. Geen
ingrepen.”
stroomstootjes kunt geven. De
plotselinge bewegingen maken,
patiënt gaat vervolgens naar huis om
springen of zwaar tillen bijvoorbeeld.
Meer informatie of aanmelden?
te testen of de pijnklachten duidelijk
Niet meer bungeejumpen of in de
Neem contact op met Rachel
verminderen. Is dat niet het geval
botsautootjes. De ingebrachte
Slangen van het MUMC Maastricht.
dan wordt de elektrode verwijderd
materialen kunnen dan gaan schui-
Bij voorkeur per mail:
en rest niets anders dan pijnmedica-
ven.” Ruggenmergstimulatie is niet
[email protected] of
tie. Helpen de pulsen wel dan wordt
zonder risico. “De regel in mijn vak is:
per telefoon: (043) 388 22 03.
Diactueel NR2 - 2012
27
soft fine® plus insulinepennaalden van Klinion Diabetes Care
Een superzachte prik Insulinepennaalden van soft fine® plus Een enkele prik kan voor veel mensen al vervelend zijn, maar stel dat je jezelf dagelijks moet injecteren. Met diabetes is dat heel normaal. Dat maakt het prikcomfort belangrijker dan ooit. Met de pennaalden van soft fine® plus van Klinion Diabetes Care zit u in één keer goed.
Medeco B.V. - Alexander Flemingstraat 2 - 3261 MA Oud-Beijerland Telefoon (0186) 63 44 00 - Fax (0186) 61 68 93 - www.medeco.nl -
[email protected]
Mevrouw Van de Leest, Amersfoort
“Hoe kan ik me het beste voorbereiden op een colonscopie?
Vraag het de expert
X-pert Ik spuit driemaal daags 6 eenheden kortwerkende insuline en ’s avonds 10 eenheden langwerkende. De dag voor het onderzoek mag ik vanaf 13.00 uur niet meer eten. De volgende ochtend word ik om 9.00 uur geholpen.”
D
r. Simon Verhoeven, Stichting
diabetes type 1 of diabetes type 2
Dit antwoord is misschien minder
Langerhans zegt: “Dit is een
heeft. Ook is onduidelijk of u nog
concreet dan u had gehoopt, toch
heel terechte vraag. De insuline die u
andere medicijnen gebruikt. Dit zijn
wil ik u adviseren om in deze en
toedient, is afgestemd op wat u eet
zaken die invloed hebben op het
soortgelijke situaties altijd tegen
en drinkt. Zodra dit verandert, moet
advies dat ik u zou geven. Daarnaast
uw behandelaar te zeggen dat u
de insulinedosis worden aangepast.
ben ik van mening dat uw behande-
diabetes heeft en welke medicatie
Ook op de dag van het onderzoek
lend specialist, eventueel in overleg
u hiervoor gebruikt.”
zelf, vraagt uw medicatie om extra
met uw diabetesbehandelaar, het
aandacht. Het is belangrijk dat uw
beste samen met u kunnen bepalen
bloedglucosewaarden rondom en
hoe u zich kunt voorbereiden op
tijdens de ingreep goed zijn. Toch
deze ingreep. Zij kennen uw situatie
kan ik u geen concreet antwoord
beter dan ik. De meeste ziekenhuizen
Heeft u ook een vraag voor
geven op uw vraag.
hebben een protocol met behulp
een expert? Mail het naar
Op de eerste plaats weet ik niet of u
waarvan ze u advies kunnen geven.
[email protected]
Verzorg uw voeten tot in de puntjes
Leren over diabetes
W
ilt u alles wat uw diabetesverpleegkundige u heeft
M
et de zomer in het verschiet komen de voeten
verteld over leven met diabetes
weer uit de knellende schoenen. Ga eeltplek-
thuis graag nog eens doornemen?
ken, beschadigingen en/of kalknagels te lijf met
Dan is Diabetes Educatief iets voor
Hypogeen M-Cose kalknagels & huid.
u. Dit is een computerprogramma
U brengt het dagelijks met een handig tuitje
Diabeteseducatief
waarvan u rustig op uw gemak, in
aan en na verloop van tijd verdwijnt de
uw eigen omgeving en tempo
kalknagel.
gebruik kunt maken. In het programma staat mevrouw
Bij kleine huidbeschadigingen is de Miel-
Jansen centraal.
Cose honingzalf 50% vloeibaar effectief.
De gebeurtenissen in haar leven,
Deze speciale honingzalf heeft een hoog
leren u meer over diabetes. U kunt zowel
enzymgehalte en laat de huid snel en
lezen, luisteren als filmpjes bekijken op
doelmatig herstellen.
www.diabetes-educatief.nl.
Deze producten zijn verkrijgbaar
Deelname is gratis en loopt via uw zorgverlener.
bij uw Mediq Apotheek en bij
Vraag ernaar.
Mediq Direct Diabetes.
Diactueel NR2 - 2012
29
Leven
Topsport en diabetes: een uitgelezen kans Topsport en diabetes hoeven elkaar niet te bijten. Maar de sporter moet wel zijn lichaam kennen. Volgens professioneel wielrenner Martijn Verschoor (26) is het zelfs noodzakelijk om een aantal keren flink je hoofd te stoten. tekst: Anja Bemelen foto: Ed Kooreman
30
Diactueel NR2 - 2012
M
artijn heeft net wat koffie
met het hoog houden van het niveau.
maar het zou een droom zijn om
gedronken. Na een kwartier
“Organisatoren van wielerkoersen
daar te presteren.”
meet hij zijn waarden en dient hij
vinden het mooi dat sporters met
insuline toe. Meestal start hij tegen
diabetes meedoen”, vertelt Martijn,
Aanpassen - Als Martijn een twee-
10.00 uur met zijn fietstraining.
“maar ze willen wel een mooie race
daagse koers rijdt, zoals de Ronde van
Dan fietst hij in vijf uur een afstand
die bovendien uitgereden wordt. Als
Drenthe, past hij zijn dagritme en zijn
van ongeveer 160 kilometer met
een ploeg alleen uit wielrenners met
insulinegebruik aan. ’s Ochtends eet
zijn vrienden die ook professioneel
diabetes zou bestaan, dan wordt de
hij genoeg en een half uur voor de
wielrenner zijn. Martijn heeft diabetes
kans dat de rit wordt uitgereden
wedstrijd beslist Martijn of hij nog een
type 1 sinds zijn veertiende. Hiervoor
kleiner. Wat niet wil zeggen dat Team
eenheid zal toevoegen of juist iets
spuit hij vier tot zesmaal daags
Type 1 het lachertje van het peloton
extra’s zal eten. “Het hangt van
insuline en gebruikt hij een continue
is. We doen volwaardig mee, we zijn
verschillende factoren af of mijn
glucosesensor.
professionals. We laten daarbij ook
bloedglucosewaarde goed blijft.
zien dat je professioneel kunt sporten
Training, stress, cafeïnegebruik.
Bekers - De pers is vanmorgen
als je diabetes hebt. Het kost meer
Omdat ik veel beweeg is elke dag
aanwezig; het Dagblad van het
tijd en energie om de top te bereiken,
anders. Beweging is belangrijk als je
Noorden wil alles weten over zijn
maar mogelijk is het wel.”
diabetes hebt. Je hoeft niet elke dag een uur hard te lopen, maar regel-
training voor de Ronde van Drenthe en, een week later, Milaan - San
Sterker en sneller - Dat laatste
matige beweging houdt de insuline-
Remo. Sport is en was in Martijns
bewijst Martijn met de ronde van
gevoeligheid op peil.”
leven altijd aanwezig. Al vanaf zijn
Beauce in Canada. In 2010 kon hij die
dertiende. Hij voetbalde, schaatste,
niet uitrijden, maar in 2011 wel. Hij
Wegsijpelen - Tijdens een fietstour
skeelerde. En hij was best goed,
won zelfs een massasprint; dat was
spuit Martijn kortwerkende insuline.
getuige de vele bekers die hij
zijn eerste professionele overwinning.
De handeling zelf vindt hij geen
gewonnen heeft.
Ook aan de vermogensmeter
probleem. Zelfs tijdens een wedstrijd
is af te lezen dat Martijn alleen maar
spuit hij al fietsend insuline. Meestal
Professionele organisatie - De
sterker en sneller wordt. “De vermo-
in zijn arm of buik. Snelheid verliest
wielerploeg van Martijn heet Team
gensmeter bestaat uit speciale
hij daardoor nauwelijks. Om met
Type 1. Dit team is door twee jonge
trappers die ik op mijn eigen fiets
diabetes topsporter te kunnen zijn
Amerikanen met diabetes in 2004
monteer. Ze meten mijn uithoudings-
moet de sporter zijn lichaam goed
opgericht. Een Amerikaanse Pro
vermogen.” Op zijn Colnago met
leren kennen. “Maar daarvoor moet je
Continentale wielerploeg die deel-
twintig versnellingen fietst Martijn
wel een aantal keren flink je hoofd
neemt in de Continentale Circuits
alle koersen. Ook de grote. Bijna alle
hebben gestoten, zoals ik”, vertelt
en zo aandacht vestigt op diabetes
jaarlijkse klassiekers, zoals Omloop
Martijn. “Ik ben nog nooit in een coma
type 1. Inmiddels is Team Type 1
het Nieuwsblad; Kuurne - Brussel -
ge-raakt, maar ik weet wel wat een
uitgegroeid tot een professionele
Kuurne; Milaan - San Remo en de
flinke hypo is. Ik heb situaties meege-
organisatie. Nadat Martijn in 2010
Ronde van Drenthe. “Luik-
maakt, waarin mijn energie compleet
de opleiding tot leraar lichamelijke
Bastenaken-Luik is minder mijn ding.
weg-sijpelde. Ik kreeg zo’n enorm
opvoeding (ALO) afrondde, kreeg hij
Dat is veel klimmen, iets wat een man
hongergevoel dat ik bijna omviel! Ik
de kans om met Team Type 1, met als
als Bauke Mollema veel beter kan.”
heb geleerd goed te luisteren naar en te reageren op de signalen van mijn
standplaats Atlanta, koersen te gaan rijden. Hij reed wielerkoersen in de
De Tour - De grootste wedstrijd in
lichaam.” Soms vragen zijn concur-
Verenigde Staten en etappewedstrij-
de wereld, de Tour de France, is door
renten hoe het met hem is. En of het
den in China, Denemarken, Turkije,
Martijn nog niet gereden. “De Tour
toedienen van insuline niet heel lastig
Frankrijk, België en Italië.
is natuurlijk populair, ook bij mij.
is op de fiets. “Boom, Bos, Gesink,
Bovendien realiseer ik me dat het een
Kroon; allemaal vragen ze wel eens of
Volwaardig meedoen - Vijf van
uitgelezen kans is om aan de wéreld
het goed met me gaat en hoe het met
de achttien ploegleden hebben
te laten zien dat je topsport kunt
mijn diabetes is gesteld. Dat waardeer
diabetes. Dat er ook mensen zonder
beoefenen, ook als je diabetes hebt.
ik. Je bent elkaars concurrent, maar je
diabetes meefietsen, heeft te maken
De tour is niet mijn ultieme doel,
wilt allemaal hetzelfde ding: fietsen.”
Diactueel NR2 - 2012
31
Snel ongelukjes behandelen?
25% k
orting*
Groot
17,99
13,49
Klein
7,99
5,99
Een goed gevuld EHBO-tasje voor onderweg, waarmee u de meeste ongelukjes snel kunt behandelen. Inhoud volgens richtlijnen van Het Oranje Kruis.
Kom in de maanden juni en juli naar uw Mediq Apotheek en profiteer van deze actie! *Deze actie is geldig van 4 juni tot en met 28 juli 2012.
AANDACHT VOOR AL JOUW GEZONDHEIDSVRAGEN
Column “Voor de een biedt de kinderpoli nog een veilige plek, terwijl de ander juist liever naar de internist gaat”
Harald Coenraads,
De overgang
kinderdiabetesverpleegkundige, Spaarne Ziekenhuis Hoofddorp
Verandering van leeftijd, hormonen, lichaam
met de vertrouwde mensen. De ander gaat
en leefstijl. Je zou bijna denken dat ik het over
juist liever naar de internist. In de stad van de
“de overgang” heb. In zekere zin is dat ook zo.
studie, of gewoon omdat hij of zij het wel
Maar ik heb het hier over de overgang van
heeft gehad op de kinderpoli.
kinderarts naar internist. Ik werk tenslotte op de kinderpoli.
Hoe dan ook, mijn voorkeur gaat uit naar maatwerk. De ene jongere van
Vroeg of laat krijgen alle jongeren op de
zeventien is al zo zelfstandig dat ik
kinderdiabetespoli ermee te maken. Je komt
hem of haar niets meer kan leren,
als kind, en ergens aan het eind van je
terwijl de ander van twintig nog
tienerjaren mag je naar de internist. Dat is een
steeds niet in staat is verantwoorde
hele verandering. Een overgang die goed
keuzes en of planningen te maken.
geregisseerd moet worden. Daarom beginnen
En dit is een belangrijk punt. Op het
ze tieners tegenwoordig steeds vroeger voor
moment dat de jongeren overgaan
te bereiden op deze verandering. Gelukkig
naar de interne poli wordt een grotere
maar. De laatste jaren hebben veel
mate van zelfredzaamheid van hen
ziekenhuizen speciale transitiepoli’s opgericht
verwacht. Kom je niet opdagen voor
en protocollen ontwikkeld. Deze poli’s
een afspraak, dan wordt er niet meer
bereiden de jongeren voor op deze overgang
meteen gebeld: “waar blijf je nou?” De
en moeten ervoor zorgen dat ze niet uit zicht
eigen verantwoordelijkheid is groter.
verdwijnen.
Als ze bij ons weggaan zijn ze volwassenheid komt vaak pas jaren
gezien als het juiste moment voor de
later.
overgang. Dit baart mij zorgen. Is leeftijd de enige graadmeter? Mijn ervaring is anders. De
Ik heb het volste vertrouwen in mijn
ene jongere is de andere niet. Hij of zij moet er
collega’s op de interne poli. Maar toch,
zelf klaar voor zijn. Er verandert zoveel op die
de twijfel blijft. Mijn collega’s van
leeftijd. Het starten van een studie, mogelijk in
afdeling Interne vinden dat ik moeite
een andere stad. Het krijgen van nieuwe
heb de jongeren ‘los te laten’.
relaties en misschien een eerste baan. Voor de
Natuurlijk bestrijd ik dat, ‘alsof ik last
een biedt de kinderpoli nog een veilige plek,
heb van de overgang’.
foto: Lex Draijer
jongvolwassenen, maar de werkelijke De leeftijd van achttien jaar wordt dikwijls
Diactueel NR2 - 2012
33
Mooi
Scherpe diabetesregulatie goed voor uw huid
O
nderzoek* heeft uitgewezen dat mensen met diabetes eerder te maken kunnen krijgen met gezichtsveroudering als gevolg van
langdurige blootstelling aan hoge bloedglucosewaarden. Om voortijdige huidveroudering tegen te gaan is een goede diabetesregulatie essentieel. Daarnaast is de dagelijkse gezichtsverzorging belangrijk om uw huid gezond en fris te houden. Een goede verzorging hoeft echt niet veel tijd en geld te kosten. Op deze pagina’s zetten we de basistips op een rij. *Onderzoek uitgevoerd door het Netherlands Consortium for Healthy Ageing van het Leids Universitair Centrum (LUMC) in samenwerking met Unilever www.healthy-ageing.nl.
Reinigen is het halve werk
R
einiging van de gezichtshuid is een must. Weersinvloeden,
De zon:
heerlijk, maar geniet met mate!
luchtvervuiling, airco en centrale verwarming laten allemaal hun sporen na op uw huid. Ook als u geen make-up gebruikt, is het beter uw gezichtshuid dagelijks te reinigen. Op een goed gereinigde huid kan een dag- of nachtcrème beter zijn werk doen. Zonder alcohol U kunt uw gezichtshuid reinigen
D
e zon is heerlijk, maar ook oorzaak nummer één van
met een combinatie van een milk en
vroegtijdige huidveroudering. De zon droogt uit en maakt
een lotion of met alleen een lotion.
de huid ruw. Zo kunnen er rimpels en pigmentvlekken ontstaan.
Kies altijd voor een huidvriendelijke
Langdurige blootstelling aan UV-stralen kan op den duur
lotion, zonder alcohol. Alcohol
huidkanker veroorzaken. Gebruik daarom een dagcrème met
droogt de huid uit. Voor wie liever
een beschermingsfactor (SPF) en vergeet de hals niet.
zijn gezichtshuid reinigt met water zijn er zachte wasgels voorhanden. Gebruik liever geen reinigingsdoekjes want deze bevatten vaak chemische bestanddelen.
Rectificatie In het vorige nummer van Diactueel zijn in het artikel over ‘oplossin-
En de ogen?
gen voor haaruitval’ op pagina 34-35 verkeerde productprijzen
Sommige oogmake-up, zoals
genoemd. Dercos Aminexil Pro van Vichy kost €40,75 voor 12 ampul-
waterproof mascara en eyeliner, is
len (ipv €36,- voor 48 ampullen). Innéov Haarformule kost €25,75 voor
moeilijker te verwijderen. Voorkom
60 dragees (ipv €30,- voor 60 dragees). Onze excuses voor de verwarring die hierdoor is ontstaan.
Redactie Diactueel
hard wrijven rond de oogcontouren. De huid rond de ogen is extra kwetsbaar. Gebruik zo nodig een speciaal product voor het verwijderen van oogmake-up.
34
Diactueel NR2 - 2012
Scrubben helpt Door te scrubben krijgt u een egale en stralende huid. Bovendien stimuleert u hiermee de aanmaak van nieuwe cellen in de onderste huidlagen. Voor het beste resultaat scrubt u twee keer per week. Kies voor een scrubgel of -crème die past bij uw huidtype.
Liever geen kunstmatige toevoegingen Breng na het reinigen van uw huid een goede dag- of nachtcrème aan. U kunt ook kiezen voor een 24-uurs crème. Hebt u een gevoelige en/of droge huid? Kies dan voor zachte producten met zo min mogelijk belastende stoffen. Kunstmatige
Slaap genoeg en mijd stress
R
einigen en verzorgen van de huid zijn onmisbaar, maar een stralend uiterlijk valt of staat bij voldoende slaap en beweging. Eén nachtje
weinig slaap is al snel op het gezicht af te lezen. Donkere kringen onder de ogen en een bleke huidskleur zijn het gevolg. Ook puistjes krijgen meer kans. Hebt u ’s nachts niet goed kunnen slapen, doe dan ’s middags een schoonheidsslaapje.
toevoegingen in de vorm van
Stress draagt ook bij aan vroegtijdige huidveroudering. In perioden van
kleurstoffen, geurstoffen en
stress stijgt het adrenalinegehalte in het lichaam waardoor het aantal vrije
conserveermiddelen (bijvoorbeeld
radicalen snel kan toenemen. Vrije radicalen zijn schadelijke moleculen die
parabenen) werken sneller irritatie in
onder andere de kwaliteit en hoeveelheid collageen van de huid aantasten
de hand en kunnen de natuurlijke beschermlaag van de gezichtshuid verstoren.
waardoor deze verslapt en er rimpels kunnen ontstaan. Stress is vaak niet te vermijden maar door een gezonde leefstijl en voldoende ontspanning kunt u de schadelijke invloeden van stress tegengaan. Zorg daarnaast voor voldoende beweging, het liefst in de buitenlucht. Bewegen ontspant en is goed voor uw conditie. Bovendien stimuleert het de doorbloeding van de huid.
Deskundig advies en scherpe prijzen Mediq Apotheek beschikt over een ruim assortiment aan gezichts- en
Water–zout–suiker
die geschikt zijn voor de gevoelige
O
huid van mensen met diabetes. Bekijk
vocht nodig. Wanneer u sport of transpireert, verliest u meer vocht en zult u
lichaamsverzorgingsproducten
nze huid moet ook van binnenuit gevoed worden. Voldoende drinken staat hierbij voorop. Zorg per dertig kilo lichaamsgewicht voor één liter
vochtinname per dag. Weegt u zestig kilo? Dan heeft u per dag twee liter
het assortiment en de scherpe prijzen
dit extra moeten aanvullen. Probeer matig te zijn met zout. Kies zo veel
op www.mediqonline.nl. Of loop eens
mogelijk voor verse producten en onbewerkte producten zoals verse groen-
binnen bij uw Mediq Apotheek voor
te en fruit. In diepvriesgroenten (zonder sausjes) zit geen toegevoegd zout.
een deskundig huidadvies.
In groente in blik of glas wel. Beperk ook de consumptie van suiker. Suiker breekt het collageen af waardoor uw huid veroudert.
Met dank aan Ellen Capellen, La Pelle Salon voor Schoonheid en Voeding in Nijmegen. www.lapelle.nl Diactueel NR2 - 2012
35
dia-weetjes Kunstmatige alvleesklier wint publieksprijs Onderzoekers van het AMC Amsterdam en het bedrijf Inreda BV zijn erin geslaagd een kunstmatige alvleesklier te ontwikkelen die automatisch de bloedglucosespiegel regelt bij
bare model, nu nog ter grootte
mensen met diabetes.
van een dikke aktetas, verder
Zij hoeven dan niet meer zelf
worden getest en verkleind tot
insuline toe te dienen. De kunst-
zakformaat. De onderzoekers
matige alvleesklier won afgelo-
denken daarvoor nog minimaal
pen maart de Diabetes Fonds
vijf jaar nodig te hebben.
Publieksprijs ter waarde van € 10.000,-.
Het bedrijf Inreda diabetic BV is
In een onderzoeksetting heeft de
opgericht om een kunstmatige
kunstmatige alvleesklier aange-
alvleesklier voor mensen met
toond dat een relatief klein
diabetes type 1 te ontwikkelen en
apparaat thuis de bloedgluco-
op de markt te brengen. Het
seregulatie binnen de juiste
AMC levert de klinisch-weten-
grenzen kan houden. Voordat
schappelijke input.
Eén van de deelnemers aan de studie loopt met
het apparaat op de markt kan
de kunstmatige alvleesklier door Amsterdam
komen, moet het huidige draag-
Bron: www.amc.nl
Oogcontrole: once a year we FAG you “Dit was de titel van een praatje dat ik tijdens mijn studie-
Een goede instelling is belangrijk bij het
tijd heb gehouden over het belang van de jaarlijkse
voorkomen van retinopathie. Bij een daling
oogcontrole voor mensen met diabetes. Dit onderzoek
van het HbA1c* van 10%, daalt de kans op
heet Fluorescentie AngioGrafie (FAG). De FAG is een
netvliesschade met 39%. Andere risico-
kleuringsmethode die laat zien of de kleine bloedvaatjes in
factoren zijn al langere tijd diabetes
het netvlies beschadigd zijn. Als dit in een vroeg stadium
hebben, hoge bloeddruk, zwangerschap
wordt ontdekt, nog voordat er klachten zijn, kunnen
en puberteit. Tegenwoordig worden de
mensen gelaserd worden. Schade aan het netvlies, ook wel
meeste mensen met diabetes jaarlijks
retinopathie genoemd, is een complicatie van diabetes. Dit
opgeroepen voor een FAG. Gelukkig maar,
komt omdat hoge bloedglucosewaarden de bloedvaatjes
want met een tijdige behandeling kun je veel
kunnen beschadigen. Mensen met diabetes type 2 krijgen
narigheid voorkomen.”
het advies om drie maanden na de diagnose de eerste FAG te ondergaan, mensen met diabetes type 1 vijf jaar na de
Boudewijn van den Aarsen
diagnose. Daarna ieder jaar.
Mediq Apotheker
*HbA1c is een meting in het bloed die iets zegt over de gemiddelde bloedglucosewaarde in de voorgaande acht tot twaalf weken
36
Diactueel NR2 - 2012
“Het kan heel lastig zijn om niet begrepen te worden”
PROFIEL
Als je een wens kon doen, wat zou
Waaraan heb je ontzettende hekel?
je dan wensen? Dat diabetes niet
Aan mensen die niet eerlijk zijn en
bestond of dat ik er in één keer
gemeen tegen elkaar zijn.
10 vragen aan...
foto: Bram Petraeus
Carla Frentz
vanaf zou zijn. Je favoriete boek? En waarom?
Leeftijd: 17 jaar School: SAW (Sociaal Agogisch Werker) op het Hoornbeeck College Diabetes type 1 Sinds: april 1997 Therapie: insulinepomp Hobby’s: gitaar spelen, winkelen, lezen
Met wie zou je graag eens 24 uur
‘Twee tinten blauw’ van Karen
willen doorbrengen? Met iemand
Kingsbury. Ik houd van romans.
die in een crisisopvang voor
In dit boek heeft de hoofdpersoon
jongeren werkt, want ik zou veel
spijt van vroegere keuzes en
van hem/haar kunnen leren.
worstelt daar erg mee. Dat thema
sprak me aan.
Wat zou je doen met 1 miljoen?
Eerst mijn rijbewijs halen en daarna
Je ultieme zaterdagavond? Met
op vakantie gaan. Ook zou ik een
vrienden of vriendinnen gezellig
keer heel uitgebreid gaan shoppen.
samen ergens heen gaan.
Waar mogen ze je ’s nachts voor
Beste tip over diabetes ooit? Wees
wakker maken? Voor een hele
alert op je diabetes, je zult er altijd
goede film.
aan moeten denken want anders
gaat het steeds minder goed en
Wat doe je over tien jaar? Dan heb
ben je minder stabiel.
ik mijn opleiding af en hoop ik een leuke baan te hebben bij
Advies aan je ouders, leraren,
Jeugdzorg. Of ik werk met gehandi-
begeleiders en/of vrienden? Houd
capte jongeren. Ik hoop dan ook
rekening met mensen met diabetes
een huisje te hebben.
want het kan heel lastig zijn om niet begrepen te worden.
Diactueel NR2 - 2012
37
dia-weetjes Online community voor mensen met diabetes
H
alf april is mydiabetesdigital.com/nl gelanceerd, een online community voor mensen met diabetes. U kunt daar terecht
KEES in de supermarkt
voor actuele informatie over ontwikkelingen, behandeling en onderzoek. Daarnaast treft u diverse fora op de site, die de mogelijkheid bieden om actief ervaringen en informatie te delen. Facebook, Twitter en You Tube zijn volledig geïntegreerd in de
Sinds mei ligt ‘KEES’, een alternatief voor kaas, in de meeste supermarkten. KEES bevat zestig
website. Naast de online community is er een interactief digitaal magazine speciaal voor de iPad. Het magazine verschijnt zes keer
procent minder verzadigd vet en dertig procent
per jaar en is gratis te
minder zout dan de reguliere 48+ kazen. KEES
downloaden in de App
lijkt qua uiterlijk, structuur en smaak op kaas
Store. Oprichter Frans
maar mag van de wet geen kaas heten. De
Luijendijk is ambitieus:
hoofdbestanddelen van KEES zijn namelijk
“Wij willen binnen tien
magere melk en plantaardige vetten. Tijdens de
jaar de grootste internationale diabetes community zijn!” Net als het
bereiding van KEES worden de dierlijke vetten uit melk voor 100% vervangen door plantaardige
digitale lifestyle maga-
oliën. KEES is verkrijgbaar in twee smaken:
zine is de website be-
gerijpt en extra gerijpt. KEES was vorig jaar
schikbaar in vier talen.
genomineerd voor de Jaarprijs Voedingscentrum 2011. www.keesmakers.nl
2
5
sudoku
7 9
Sudoku Vul de cijfers 1 t/m 9 in. Elk cijfer mag maar één keer in elke rij, elke kolom en elke zone ingevuld
6
worden. Lees de oplossing van boven naar beneden in de gekleurde hokjes. Veel puzzelplezier. Stuur de oplossing voor 15 augustus naar
[email protected]. Onder de winnaars verloten we een
Diactueel NR2 - 2012
5 2
5
6
9
3
bioscoopbon van €25,-
38
3
4
7
2
8
1 2
4
postbus 211, 6900 AE Zevenaar of
van Diactueel is Peter Wassenaar uit Noordwijk.
1
3
Mediq Direct Diabetes,
De winnaar van de sudoku uit het vorige nummer
2
5
9 4
3
3 5
4 6 www.ruiterpuzzel.nl
Nieuwe insulinepomp:
Animas Vibe™ Oproep! ®
Sinds kort is de Animas® Vibe™ insulinepomp verkrijgbaar in Nederland. Deze pomp is gebruiksvriendelijk, heeft een automatisch verlicht scherm met handige kleurencodes en is waterdicht. Bovendien bevat de pomp vier basaalmenu’s met twaalf basaalstanden. Deze zijn eenvoudig te wijzigen, waarna de andere basaalstanden zich automatisch aanpassen. De infusiesets hebben een universeel sluitingsmechanisme (luer lock). De Animas® Vibe™ is compatible met de speciaal voor deze pomp ontwikkelde Dexcom G4 SENSOR, een glucosesensor die 24 uur per dag uw glucosewaarden meet.
Diabetes en seksualiteit
I
n het vorige nummer van Diactueel kondigden we het al aan. In het najaar willen we een aantal artikelen publiceren over de relatie
tussen diabetes en seksualiteit. Hiervoor gaan we enkele specialisten op dit terrein interviewen. Daarnaast willen we ervaringen van mensen met diabetes beschrijven. Voor deze special zijn we nog op zoek naar mensen die hun ervaringen willen vertellen. Uiteraard kan dit anoniem. Ook kunt u ons vragen mailen over diabetes en seksualiteit via
[email protected], zodat we deze kunnen voorleggen aan een expert.
Drinkyoghurt gezoet met stevia A
rla Zin! is de eerste 100% natuurlijke drinkyoghurt zonder vet én zonder kunstmatige zoet-. geur-, kleur- of smaak-stof-
fen. De drinkyoghurt is gezoet met honingkruidextract (stevia) en een klein beetje rietsuiker voor de smaak. Het extract van het plantje honingkruid heeft een natuurlijke zoetkracht zonder extra calorieën te leveren. Arla is de grootste producent van biologische zuivel in de wereld. Per 100 ml bevat Zin! 39 kcal, 3 g eiwit, 0 g vet, 6 g koolhydraten, 100 mg calcium, 0,14 mg vitamine B2 en 0,24 mg vitamine B12. Zin! is te koop in twee smaken: Rode Vruchten en Citrusvruchten.
Diactueel NR2 - 2012
39
ACCU-CHEK, ACCU-CHEK MOBILE en FASTCLIX zijn handelsmerken van Roche. © 2012 Roche
Stripvrij, simpel, slim.
Het nieuwe stripvrije Accu-Chek Mobile systeem. Speciaal voor mensen met diabetes die insuline gebruiken. ®
Eenvoudig meten van de bloedglucose kan nu met een nieuw, slim design. • 50 testen op een doorlopende tape - geen gedoe met losse teststrips • Meten in slechts 4 simpele stappen • Maakt meten eenvoudiger, vrijwel overal en altijd
Ontdek wat mogelijk is. Meer weten over stripvrij meten? Ga naar www.accuchekmobile.nl of bel gratis 0800 - 022 05 85. Roche Diagnostics Postbus 1007 1300 BA Almere