Visie Landgoederen & Actieprogramma Gemeente Brummen Verslag Informatieavond Datum: Locatie:
7 mei 2013 Gemeentehuis Brummen
Kader In het kader van de Visie Landgoederen & Actieprogramma Gemeente Brummen is op 7 mei 2013 een informatieavond georganiseerd voor inwoners en ondernemers van gemeente Brummen. De informatieavond was een vervolg op de visieworkshop die eerder met de landgoedeigenaren is gehouden. Het opzet van de informatieavond was tweeledig. Ten eerste werden de aanwezigen geïnformeerd over het initiatief dat gemeente Brummen met dit project heeft genomen, het doel dat hiermee wordt beoogd en de stappen die in dit kader gezet zijn en worden. Hoewel landgoederen en buitenplaatsen overwegend in particulier bezit zijn, beschouwd gemeente Brummen haar inwoners en ondernemers als belanghebbenden in dit project. Zeker wanneer beheer en ontwikkeling van deze terreinen en objecten wordt ondersteund met gemeenschapsgeld. Ten tweede had de avond daarom vooral tot doel om informatie te verzamelen van de aanwezigen. Hierbij is gevraagd naar de visie van omwonenden en ondernemers op landgoederen en buitenplaatsen en hun toekomstperspectief. Verloop van de bijeenkomst De avond is ingeleid door wethouder F. Bruning. Aansluitend is kort de samenstelling van de aanwezigen geïnventariseerd. Hieruit bleek dat slechts enkelen van de aanwezigen direct of vrij direct verbonden zijn aan een van de landgoederen of buitenplaatsen en het overgrote deel inwoners van de gemeente zijn. Ondernemers die op directe of indirecte wijze een relatie hebben met de landgoederen en buitenplaatsen (bijvoorbeeld sector recreatie en toerisme) bleken niet vertegenwoordigd te zijn. Aansluitend is aan de hand van een presentatie uitgelegd langs welke stappen de visie landgoederen tot stand zal komen. Stappen die al zijn gezet zijn het opstellen van de startnotitie -in te zien via de website van gemeente Brummen via onderstaande URL- en het organiseren van een visieworkshop voor de eigenaren en beheerders van landgoederen en buitenplaatsen. Pad naar de Startnotitie: http://www.brummen.nl/fileadmin/user_upload/Plannen_en_Projecten/Landgoederen/Startnotitie.pdf
De presentatie werd afgerond met het formuleren van een zestal vragen: 1 Wat zijn de belangrijkste functies van landgoederen en buitenplaatsen? 2 Hoe worden landgoederen en buitenplaatsen het best beleefd? 3 Wat zijn de meest aansprekende onderdelen van landgoederen en buitenplaatsen? 4 Wat zijn de belangrijkste producten die landgoederen en buitenplaatsen leveren? 5 Hoe moeten financiële middelen worden gegenereerd voor behoud en beheer? 6 Wat is van belang voor de toekomst van landgoederen en buitenplaatsen? Per vraag is een poster opgehangen met een opsomming van mogelijke antwoorden. De aanwezigen is gevraagd om individueel respectievelijk 1, 2 of 3 punten toe te kennen aan de drie antwoorden die voor hem of haar het zwaarst weegt. Een samenvatting van deze oefening is als bijlage aan dit verslag toegevoegd. Buiting Advies BV, Visie Landgoederen & Actieprogramma, verslag Informatieavond
1
Doel van deze oefening was het voeden van een gezamenlijke discussie over de gestelde vragen. Tijdens deze discussie zijn, onder leiding van wethouder Bruning, de verschillende vragen besproken en hebben de aanwezigen hun keuze voor de waardering van antwoorden gemotiveerd. Daarbij zijn veel waardevolle en goede zienswijzen geformuleerd die als input worden meegenomen bij het opstellen van de landgoederenvisie. Onderstaand is een samenvatting opgenomen van hetgeen tijdens de informatieavond door de aanwezigen is geconcludeerd. De vragen vormde hierin vooral een katalysator voor de discussie, waardoor de conclusies niet altijd een directe relatie meer hebben met de oorspronkelijke vraag. Dit doet echter niets af aan de waarde ervan. De conclusies en de resultaten als weergegeven in bijlage 1, worden als inbreng gebruikt bij het opstellen van de visie. Daarbij wordt ook bepaald of bepaalde zaken voldoende van toepassing zijn op de visie of dat ze meer betrekking hebben tot de beleidsmatige benadering van landgoederen of het landschap als geheel. Besproken onderwerpen Algemeen
1. Belangrijkste functies van
landgoederen en buitenplaatsen
2. Beleving van landgoederen en buitenplaatsen
Toelichting - Het is belangrijk te beseffen dat het resultaat van dit project een visie is op de landgoederen en buitenplaatsen binnen gemeente Brummen. Verschillende onderwerpen die tijdens de informatieavond ter sprake zijn gekomen, vragen een meer beleidsmatige benadering. Gezien de omvang van dit project kan hierin niet worden voorzien. Wel kan de visie aanleiding vormen voor een verdere uitwerking van de relevante beleidsplannen van de gemeente. - Landgoederen moeten worden ingezet om verbindingen in het landschap te versterken. Hierbij moet worden aangesloten op het landschapsbeleidsplan. - Landgoederen vervullen een functie in behoud van biodiversiteit. Daarbij is de samenhang tussen de landgoederen cruciaal. - De visie moet breder worden ingezet dan alleen de huidige eigendomsgrenzen. - Het huidige landschapsgebruik komt niet altijd ten goede aan de biodiversiteit (bij voorbeeld maïs, zie ook punt 5). Landgoederen en ondernemers moeten samen insteken op gemeenschappelijk belang. - De instandhouding van landgoederen moet niet ten koste gaan van het economisch belang van de omgeving (reactie op voorgaand punt). Bijvoorbeeld: agrarische belangen in landschap tussen landgoederen moeten in acht worden genomen bij streven naar biodiversiteit. - De manier waarop een landgoed wordt beleefd is locatiegebonden, voor elke landgoed is dat anders. - De zichtbaarheid van landgoederen en buitenplaatsen draagt bij aan mogelijkheden voor andere functies, met name op gebied van recreatie en toerisme. - Vormen van openstelling en andere bijdragen aan de samenleving moet met landgoedeigenaren worden besproken. Er is begrip voor redenen van niet openstellen, maar ook een sterke vraag vanuit de samenleving voor het kunnen beleven van (een deel van) het landgoed. - Het is wenselijk meer inzicht te krijgen in datgene waar een landgoedeigenaar voor staat bij het in standhouden van een landgoed, in het kader van begrip en betrokkenheid.
Buiting Advies BV, Visie Landgoederen & Actieprogramma, verslag Informatieavond
2
3. Belangrijkste onderdelen van landgoederen en buitenplaatsen
-
4. Producten van landgoederen en buitenplaatsen
-
-
-
-
5. Economische dragers en subsidies
-
-
-
-
6. Toekomst van landgoederen en buitenplaatsen
-
-
Tuin en bebouwing (en het verhaal dat het gebouw vertelt over de geschiedenis) Die elementen die een landgoed of buitenplaats zijn eigenheid geven worden het hoogst gewaardeerd door bezoekers. Dit zijn de identiteitsdragers die het terrein onderscheid van zijn omgeving en van andere terreinen. Landgoederen en buitenplaatsen vormen het visitekaartje van de gemeente, een markant beeld. Ze zorgen daarmee indirect voor economische kansen en werkgelegenheid. Recreatie en toerisme zijn belangrijk als product, maar wel in de juiste mate, met behoud van rust. De vorm van recreatie en toerisme moet passen binnen de identiteit van de gemeente. Hierop moet worden gestuurd. Streekproducten worden belangrijk gevonden, maar zijn momenteel niet veel beschikbaar. De aanwezigen zien hierin kansen voor ontwikkeling. Zelfredzaamheid van landgoederen en buitenplaatsen is belangrijk voor het voortbestaan ervan, dus zo min mogelijk afhankelijkheid van subsidies. Ondersteuning van landgoederen en buitenplaatsen moet vooral gericht worden op het ontwikkelen van eigen economische dragers. Investering vanuit de overheid moet dus in de eerste plaats een aanjager of katalysator zijn voor het streven naar zelfredzaamheid. Ondersteuning moet niet alleen plaatsvinden met geld, maar ook met gericht beleid en regelgeving. Aangegeven is dat in het kader van economische dragers beslissingen gemaakt kunnen worden die strijdig kunnen zijn met andere wensen. Bijvoorbeeld bij een agrarische functie zal eerder worden gekozen voor een gewas als maïs dan een minder productief gewas (zie ook punt 2). Dit is een logisch gevolg van het streven naar een gezonde economische drager. Er moet worden gezocht naar een evenwichtige combinatie van deze wensen. Aangegeven is dat dit afhangt van de eigenaar en wat deze te besteden heeft. Daarop werd door anderen direct gereageerd met de opmerking dat de financiële situatie van de eigenaar niet ter zake doet, daar dat alleen de eigenaar zelf aan gaat en niet relevant is voor wat de samenleving belangrijk vindt. Behoud van de natuur- en cultuurhistorische erfenis is belangrijk, maar het bevriezen van een tijdsbeeld is niet wenselijk. Een landgoed of buitenplaats mag geen ‘dood museum’ worden. Er moet ruimte zijn voor ontwikkeling. Landgoederen en buitenplaatsen zijn in het verleden immers ook altijd onderhevig geweest aan verandering en ontwikkeling. Als voorbeeld wordt het gemeentehuis van Brummen genoemd, waarin het oude behouden kan worden door de ontwikkeling van nieuwe delen.
Ralph de Jong/Buiting Advies BV/15 mei 2013
Buiting Advies BV, Visie Landgoederen & Actieprogramma, verslag Informatieavond
3
Bijlage 1, Samenvatting en resultaten van de informatieavond 7 mei 2013 Aanwezigen bij de informatieavond zijn verzocht punten toe te kennen aan een opsomming van mogelijke antwoorden op zes verschillende vragen. Er konden 1, 2 of 3 punten worden toegekend aan die antwoorden die voor hen persoonlijk het dichtst bij hun standpunt lagen. De volgende vragen zijn aan de orde gekomen: 1 Wat zijn de belangrijkste functies van landgoederen en buitenplaatsen? 2 Hoe worden landgoederen en buitenplaatsen het best beleefd? 3 Wat zijn de meest aansprekende onderdelen van landgoederen en buitenplaatsen? 4 Wat zijn de belangrijkste producten die landgoederen en buitenplaatsen leveren? 5 Hoe moeten financiële middelen worden gegenereerd voor behoud en beheer? 6 Wat is van belang voor de toekomst van landgoederen en buitenplaatsen? Indien dit toegevoegde waarde had stond het de aanwezigen vrij om zelf antwoorden toe te voegen aan de opsomming bij de vragen. Onderstaande tabellen tonen de antwoorden die per vraag zijn geformuleerd en de opgetelde scores die de betreffende antwoorden hebben gekregen. De cursief gedrukte antwoorden zijn door de aanwezigen zelf aan de lijsten toegevoegd. Per vraag is een korte toelichting opgenomen, mede gevoed door de discussie die achteraf plenair is gevoerd en de korte gesprekken die met individuele mensen zijn gevoerd tijdens het verdelen van de punten. 1. De belangrijkste functies van landgoederen en buitenplaatsen zijn voor mij: ► Natuur en biodiversiteit ► Recreatie en toerisme ► Educatie ► Economische functie ► (Cultuur)historie ► Landschap ► Wonen ► Jacht ► Sport- en spelterrein ► Sociaal-maatschappelijk (bijvoorbeeld zorg)
score 40 19 6 7 36 31 5 8 0 3
Opvallend, maar niet verassend is de hoge score voor de functies natuur en biodiversiteit, (cultuur)historie en landschap, gevolgd door een redelijke score voor recreatie en toerisme.
2. De ideale beleving van een landgoed of buitenplaats heb ik als: ► Een landgoed zichtbaar is vanaf de openbare weg ► Een landgoed verborgen ligt in het landschap (rust en beslotenheid) ► Een landgoed opengesteld is voor publiek ► Een landgoed gesloten is (goed beschermd tegen aantasting en verstoring) ► Er evenementen op het landgoed worden georganiseerd (als voorbeeld genoemd o.a. kunst/muziek) ► Op het landgoed gegeten, gedronken of overnacht kan worden ► Ik het landgoed kan zien vanuit het perspectief van de eigenaar
score 16 21 50 2 12 13 15
Openstelling wordt door de aanwezigen hoog gewaardeerd. Slechts een enkeling waardeert een landgoed juist wanneer deze gesloten is en daarmee goed beschermd is tegen verstoring en aantasting. Een interessante constatering is dat de aanwezigen een verborgen ligging van een landgoed (en daarmee samenhangende rust en beslotenheid) vergelijkbaar en zelfs nog wat hoger waarderen dan de zichtbaarheid ervan vanaf de openbare weg.
Buiting Advies BV, Visie Landgoederen & Actieprogramma, verslag Informatieavond
4
3. De meest aansprekende onderdelen van een landgoed of buitenplaats zijn voor mij: ► Park- en tuin (tuin- en landschapsarchitectuur) ► Zichtlijnen en doorkijkjes ► Bijzondere bomen en planten ► Lanenstructuur ► (Monumentale) gebouwen ► Monumenten en ornamenten ► Waterelementen zoals beken, sprengen, grachten en vijvers ► Bos en natuur ► Legenden, mythen, sagen en verhalen achter de landgoederen ► Verbinden
score 28 10 7 1 32 11 16 41 4 3
De meeste punten zijn toegekend aan de onderdelen bos en natuur, gevolgd door (monumentale) gebouwen en park- en tuin. Bos en natuur worden gezien als een essentieel onderdeel. De twee andere onderdelen beschouwen de aanwezigen als de identiteitsdragers van landgoederen en buitenplaatsen en die onderdelen die een terrein of object onderscheiden van zijn omgeving. Over gebouwen werd voorts gezegd dat zij een verhaal vertellen over de geschiedenis en de omgeving. Op basis hiervan kunnen wellicht de punten die aan het onderdeel legenden, mythen, sagen en verhalen zijn gegeven deels worden samengevoegd met het onderdeel gebouwen. Het onderdeel verbinden is door één van de aanwezigen toegevoegd. Dit is later gemotiveerd door het feit dat landgoederen en buitenplaatsen een verbindende functie hebben in het landschap. Daarmee hangt deze score samen met de hoger score die bij vraag 1 aan het landschap is toegekend.
4. De belangrijkste producten van landgoederen en buitenplaatsen zijn voor mij: ► Visitekaartje voor de gemeente ► Trekpleister voor recreanten en toeristen ► Hoogwaardige woon- en werkomgeving ► Economische waardeverhoging voor omliggende woningen ► Leveren van land- en streekproducten zoals ► Historie, levend museum ► Bronwater(zuivering) ► Woonruimte ► Werkgelegenheid ► Rustgebied voor flora en fauna
score 31 24 13 6 26 15 6 0 4 9
Het visitekaartje voor de gemeente heeft een hoge score gekregen. Later werd echter aangegeven dat niet iedereen geheel begreep wat hieronder verstaan moet worden. Tijdens de discussie is dit uitgelegd als het markante beeld en de herkenbaarheid van de gemeente. Ook de term status is hiermee in verband gebracht. De waardering voor dit product bleef daarna overeind. De vrij lage score bij rustgebied voor flora en fauna is later gemotiveerd door het feit dat dit aspect bij eerdere vragen al hoog is gewaardeerd. Ook als product van landgoederen en buitenplaatsen wordt dit echter van grote waarde geacht. De genoemde producten die een erg lage score hebben gekregen zijn die producten die slechts voor een beperkte doelgroep van belang zijn of die moeilijk meetbaar of slechts indirect waarneembaar zijn.
Buiting Advies BV, Visie Landgoederen & Actieprogramma, verslag Informatieavond
5
5. Behoud en beheer vraagt om financiële middelen. Daarbij geldt voor mij dat: ► Landgoederen functioneren als privébezit/bedrijf en moeten dus zo veel mogelijk op eigen benen staan. Hiervoor zijn economische dragers nodig. De belangrijkste en best passende dragers vind ik: - Woonruimte (inkomsten uit verhuur en verpachting) - Recreatieondernemingen - Horeca en overnachting - Kantoor - Bedrijvigheid - Sport - Toegang tot landgoed tegen betaling - Landbouw en/of bosbouw - Datgene wat de eigenaar zelf belangrijk acht ► Landgoederen en buitenplaatsen vervullen een functie voor de samenleving en mogen/moeten in dat kader financieel ondersteund worden door de overheid (dus indirect door de samenleving) ► Dit is afhankelijk van de eigenaar en wat deze te besteden heeft
1
score 132
32 23 13 5 1 0 5 31 21 7 6
Opvallend is de beduidend hogere score voor de stelling dat landgoederen zo veel mogelijk op eigen benen moeten staan. Dit werd later toegelicht door het feit dat men van mening is dat landgoedeigenaren wel financieel en beleidsmatig ondersteund mogen worden, maar vooral als dat erop gericht is om hen te helpen duurzame economische dragers te ontwikkelen. Veel van de aanwezigen zijn van mening dat een grote afhankelijkheid van subsidies niet ten goede komt aan de duurzame instandhouding van de terreinen en objecten. In de voorbeelden van mogelijke economische dragers hebben de aanwezigen vooral aan woonruimte, landbouw en bosbouw en recreatieondernemingen hoge scores toegekend. Een groot deel heeft echter ook aangegeven dat dit afhankelijk is van wat de eigenaar zelf belangrijk acht. Deze optie is door de aanwezigen zelf toegevoegd.
6. Voor de toekomst van landgoederen en buitenplaatsen vind ik het belangrijk dat: ► Landgoederen duurzaam en consequent behouden blijven, als afspiegeling van een (historisch)tijdsbeeld ► Cultuur- en natuurhistorische erfenis behouden blijft voor volgende generaties ► Landgoederen blijven leven en dus mee ontwikkelen met de tijdsgeest ► Landgoederen duurzaam behouden blijven, maar ongeacht de vorm waarin ► Landgoederen waar nodig plaats moeten maken voor ander ruimtegebruik ► Landgoederen in de gemeente een belangrijkere rol gaan spelen ► Landgoederen in de gemeente een vergelijkbare rol blijven spelen ► Landgoederen voor de gemeente minder relevant worden en hun rol dus minder belangrijk mag worden ► Verwaarlozing en leegstand wordt voorkomen
score 32 44 36 20 0 15 10 0 9
De eerste antwoorden op vraag zes geven een glijdende schaal weer van het bevriezen van een tijdsbeeld tot het vrijstellen van de terreinen voor nieuw ruimtegebruik. De eerste drie antwoorden scoorden aanvankelijk vrijwel even hoog. Tijdens de discussie hebben enkelen echter aangegeven niet te staan achter het bevriezen van een tijdsbeeld en hun score punten van het eerste naar het tweede antwoord te willen verplaatsen. De tabel toont de gecorrigeerde scores. Samengevat kan het antwoord op deze vraag luiden dat men behoud van cultuur- en natuurhistorie van groot belang acht, maar een zekere gepaste mate van ontwikkeling daarbij mogelijk moet zijn. Deze ontwikkeling beschouwt men als belangrijk voor de instandhouding van de landgoederen en buitenplaatsen. Het laten verzwakken van de rol en laten verdwijnen van landgoederen werd unaniem afgekeurd.
Buiting Advies BV, Visie Landgoederen & Actieprogramma, verslag Informatieavond
6
