Visie en Actieprogramma Routekaart Vlees

Visie en Actieprogramma Routekaart Vlees Op weg naar een duurzame vleesverwerkingsketen

www.routekaartvlees.nl

Samen komen we verder! Deze brochure beschrijft de kansen voor energiebesparing en verduurzaming tot 2030 voor vlees, vleeswaren en snacks kortweg vleessector genoemd in dit document. Op de pagina hiernaast is een aantal voorbeelden opgenomen waar bedrijven individueel mee aan de slag kunnen. Aanvullend op deze kansen voor bedrijven is in deze brochure een voorstel uitgewerkt voor een sectoraal actieprogramma. Het actieprogramma van de Routekaart beschrijft voorstellen voor samenwerking. Het besparingspotentieel van de beschreven technologieën ligt ruim boven de doelstelling van 30%. Er valt nog veel winst te behalen. Behalve voor bedrijven uit de vleessector en de koepelorganisaties uit deze sector is dit document ook bedoeld voor externe experts, kennis-instellingen en toeleverende bedrijven (en afnemers). Om kansen in de vleessector te realiseren zijn collectieve acties noodzakelijk. Hieronder is kort aangegeven op welke wijze deze brochure van belang is voor de verschillende partijen.

Sectoren en brancheorganisaties Veel perspectieven komen pas in beeld indien er collectief met externe partijen ingezet wordt op kennisen techniekontwikkeling. Het actieprogramma bevat projecten die niet of lastig door individuele bedrijven uitgevoerd kunnen worden. Er is een belangrijke rol weggelegd voor de sectoren en brancheorganisaties om deze gezamenlijke acties te initiëren en om kennisuitwisseling en kennisontwikkeling te faciliteren.

Individuele vleesbedrijven Individuele bedrijven kunnen de brochure gebruiken om snel overzicht te krijgen op kansrijke (innovatieve) technologieën die bijdragen aan de verduurzaming van hun bedrijfsvoering en mogelijk een belangrijke kostenbesparing oplevert. In de rapportage worden technologieën beschreven die bedrijven direct op eigen kracht kunnen implementeren. Daarnaast worden bedrijven opgeroepen te kiezen aan welke sectorale trajecten zij een actieve bijdrage willen leveren.

Routekaart vlees visie brochure

Externe partijen Externe partijen zoals toeleveranciers en afnemers van de vleessector kunnen de rapportage gebruiken om aanknopingspunten voor samenwerking te identificeren bij de verdere ontwikkeling van technologieën en concepten voor verduurzaming. Ook kunnen ze deelprojecten selecteren die passen bij de eigen ambities. Daar waar sprake is van een gemeenschappelijke ambitie nodigen we partijen uit om bij te dragen aan innovatieprojecten uit het actieprogramma.

Communicatie Acties en projecten worden opgezet vanuit de Kennis en Innovatie Structuur ‘Routekaart Vlees‘ (KIS). De communicatie over technieken, concepten, samenwerking en projecten verloopt via de KIS website www.routekaartvlees.nl. Om de ontwikkelingen op de voet te volgen en om zelf een bijdrage te leveren, kunnen inlogcodes worden opgevraagd via [email protected].

Samenwerking is nodig Deze brochure maakt ambities van de sector kenbaar. Op veel punten is samenwerking van bedrijven binnen en buiten de vleessector, ketenpartners en andere partijen cruciaal om deze ambities/innovaties waar te kunnen maken. Werkgroepen, netwerkbijeenkomsten, platforms en digitale media geven vorm aan deze samenwerking en vormen de basis voor kennisopbouw en kennisuitwisseling. Op tal van plaatsen zijn innovaties mogelijk. Om stappen te zetten is een stapsgewijze aanpak met o.a. externe partijen nodig. De brancheorganisaties zullen sturing geven aan deze processen en bieden facilitaire ondersteuning via de KIS, of door waar gewenst procesbegeleiding te organiseren. Voor de beschreven trajecten zullen op basis van de samenwerking verschillende vormen van cofinanciering worden uitgewerkt.

Groepen van bedrijven kunnen ook onderling samenwerken. De Kennis en Innovatie Structuur (op www.routekaartvlees.nl) is bedoeld om elkaar te kunnen vinden en gezamenlijke processen te initiëren.

Oproep De Stuurgroep Routekaart Vlees ziet op grond van de uitkomsten nadrukkelijk kansen voor de vleessector om in de periode tot 2030 grote slagen te maken. In de eindrapportage zijn veel perspectiefvolle invalshoeken beschreven. Dit is een keuzepallet waar ieder bedrijf zijn eigen kansen uit kan halen. Voor een groot aantal zaken is samenwerking, bijvoorbeeld in de vorm van coalities met externe partijen, nodig om kennis op te bouwen en uit te wisselen. De Stuurgroep roept bedrijven op om kenbaar te maken met welke thema’s zij aan de slag willen gaan. Aan de hand hiervan kan een collectieve aanpak georganiseerd worden. Daarnaast nodigt de stuurgroep kennisen ketenpartners en andere partijen uit om hun ambities kenbaar te maken, zodat vanuit een gezamenlijke doelstelling nieuwe initiatieven op elkaar aangesloten kunnen worden. U kunt uw wensen voor deelname en participatie kenbaar maken via emailadres: [email protected]

Namens de stuurgroep,

Jos Goebbels Voorzitter COV en VNV Zoetermeer, maart 2012

Snel aan de slag

Inhoud

Hieronder zijn een aantal kansen opgenomen waarmee bedrijven individueel mee aan de slag kunnen. Meer informatie over deze onderwerpen is terug te vinden in de deelrapportages.

1. Inleiding

4

2. Visie

6

2.1. Energie-efficiency

8

Energie-efficiency • Inkoop efficiënte apparaten • Slimme LED verlichting • Toepassing warmtepompen • Gelijkstroomnet bij nieuwbouw en grootschalige renovatie • Warmtebuffers • Flexibilisering van ruimtegebruik (bij nieuwbouw) • Vergisting maag-darmpakketten • Restwarmte uit ovens benutten • Absorptiedrogers in droogkamers • Pick to Light order picking • Vacuüm- in plaats van persluchtsystemen

Koelen en Vriezen • Efficiënte koelcyclus • Efficiënte fans, pompen en compressoren • AKM (absorptie met warmtekracht) • Deurverlies reductie • Sproei koelen met waternevel • Hoge temperatuur warmtepompen • Vervanging van R22 • Optimaliseren van de besturingssystemen en daarmee de praktijk

Conserveren • MAP-verpakkingen • Vacuüm & skin verpakkingen • Makkelijk te openen verpakkingen • Hersluitbare verpakkingen • High care productie-omgeving met

•

- persoonlijke hygiëne en werkhygiëne - hygiënesluizen, - adequate luchtbehandeling. - hygiënisch adequate routing van hulp-middelen, gereedschappen en verpakkingen Verkleinde productieruimte

Keteninnovatie • Inzet van LZV’s in de pluimveesector • Doorkoelen tijdens transport (op basis van de huidige ruimte in

3

2.2. Koelen en vriezen

10

2.3. Conserveren

12

2.4. Keteninnovatie

14

2.5. Nevenstromen

15

16

2.6. Overzicht verbeterpotentieel

3. Actieprogramma

17

3.1. Actieprogramma Energie-efficiency

18

3.2. Actieprogramma Koelen en vriezen

19

3.3. Actieprogramma Conserveren

20

3.4. Actieprogramma Keteninnovatie

21

3.5. Actieprogramma Nevenstromen

22

3.6. Actieprogramma KIS

23

4. Prestaties

25

5. Acties voor 2012

27

Colofon

28

het vergunningstelsel)

van meten = weten verder vorm geven


1. Inleiding Aanleiding In 2010 en 2011 hebben de leden van de vijf brancheorganisaties in de vleessector, AKSV, COV, KNS, NEPLUVI en VNV de routekaart opge‌steld. Deze routekaart geeft aan hoe de sector tot aan 2030 stappen kan zetten om tot een meer duurzame vleesverwerkingsketen te komen. Als werkhypothese is uitgegaan van het ambitieniveau om een energie-efficiencyverbetering van 30% te behalen in 2030 t.o.v. 2008. Aanvullend wil de sector dat 20% van de gebruikte energie in 2030 uit duurzame bronnen is gewonnen. Belangrijk uitgangspunt daarbij is dat de sector in 2030 tevens economisch sterk is en op effectieve wijze tegen internationaal concur‌rerende prijzen een grote diversiteit aan hoog‌waardige kwaliteitsproducten levert.

Energieverbruik

Doelstelling voor 2030 (t.o.v. 2008)

Besparingsdoel in TJ (t.o.v. 2008)

Energie-efficiency

3992 TJ

30% efficiënter

1198 TJ

Duurzame Energie

171 TJ

20%

798 TJ

Totale besparing

3992 TJ

50% efficiënter

1996 TJ

Huidige situatie

Doelstelling voor 2030

Prestatiedoel

Transport vee (aanvoer)

386 TJ

10% efficientieverbetering

40 TJ

Logistiek (afzet van vlees)

1104 TJ

10% efficientieverbetering

110 TJ

Multimodaal transport

0%

50%

50%

Doorlooptijdverkorting

Beperkt mogelijk

Verkorten

doorkoelen mogelijk

10%

5%

6 PJ

Houdbaarheid vers vlees

10 dagen

50% - 100% verlenging

15 - 20 dagen

Houdbaarheid vleeswaren

17 dagen

50% - 100% verlenging

25 - 34 dagen

2

Tabel 1: Energiedoelstelling Vleesverwerking

Prestatiemaat

De routekaart is opgesteld in het kader van de Meerjarenafspraken Energie-efficiëntie (MJA) waarin afspraken zijn gemaakt over energie-efficiencyverbetering. Het traject is voor een belangrijk deel gefinancierd door het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, en ondersteund door Agentschap NL. Het andere deel is door de participerende overkoepelende organisaties/bedrijven gefinancierd. Meer in‌formatie over Meerjarenafspraken Energie-effi‌ciency en de voorstudies en routekaarten kunt u vinden op: www.agentschapnl.nl/programmas-regelingen/routekaarten-mja

Derving in de keten

Werkwijze

Besparing op arbeid in productie

In 2010 heeft de sector een visie ontwikkeld en een uitgebreide analyse uitgevoerd rond ener‌gie- en kostenbesparing. Tijdens dit traject zijn vijf thema’s benoemd die verder uitgewerkt zijn in de Routekaart Vlees 2030: • Energie-efficiency • Koelen en Vriezen • Conserveren • Nevenstromen • Keteninnovatie.

Waterverbruik


Huidige situatie1

Inzet nevenstromen

-

67 %3

Beperkt waterhergebruik

50%

50%

Verbranding levert energie

Hoogwaardige inzet

Extra inkomsten en extra afzetkanalen

Tabel 2: Overige duurzaamheidsdoelen Routekaart Vlees

1 2 3

b ron: Q&A Vleessector, KWA, getallen gebaseerd op MJA monitoringscijfers uit 2008 Inzet van duurzame energie is opgebouwd uit 70 TJ zelf opgewekt uit biomassa (reststromen) en 101 TJ ingekochte groene stroom (bron: MJA resultatenbrochure 2010). v ermindering van arbeidsinzet op plaatsen waar robots menselijke inzet kunnen vervangen

5

Het routekaartproject is uitgevoerd door de projectgroep en gecoördineerd door de stuur‌groep. Per deelproject zijn inventariserende studies uitgevoerd om kansen te inventariseren. In sectorbijeenkomsten met kennispartners zijn de uitkomsten gedeeld en getoetst op draagvlak. De uitkomsten zijn vertaald naar een visie per thema met een actieprogramma. Via sectorbij‌eenkomsten, web-enquêtes, interviews en stuur‌groep-/ projectgroep bijeenkomsten is het draagvlak getoetst voor het actieprogramma. Om de routekaart op te stellen en draagvlak binnen de sector te organiseren zijn de volgende zaken georganiseerd: • startbijeenkomst • 11 inventariserende studies • 17 workshops (in totaal hebben 60 sector‌vertegenwoordigers, 40 kennispartners deelgenomen) • 2 web enquêtes • slotbijeenkomst De resultaten van de inventariserende studies, de workshops, alsmede de routekaartrapporten zijn gepubliceerd op www. routekaartvlees.nl. Bedrijven uit de sector en keten en kennispart‌ners kunnen inlogcodes opvragen om de resulta‌ten te bekijken, de ontwikkelingen op de voet te volgen en om zelf een bijdrage te leveren.

Tezamen leveren deze twee doelstellingen een besparing van de inzet van fossiele brandstoffen op van 50% in 2030 ten opzichte van 2008. In deze rapportage wordt het woord “besparing” daarom zowel gebruikt voor energiebesparingen door efficiencyverbetering, als mede besparingen op de inzet van fossiele brandstoffen door de inzet van duurzame energie. Naast deze centrale doelstelling is breder geke‌ken naar duurzaamheid. Daarom zijn aanvullend doelen opgenomen voor: • reductie van derving in de keten en de verlenging van de houdbaarheid • logistieke optimalisatie (o.a. energiebespa‌ring in de keten, verkorten van de door‌looptijd in de keten, betere ketensamen‌werking en de inzet van multimodaal transport) • reduceren van het waterverbruik in de productieomgeving • optimale inzet en verwaarding van neven‌stromen

Afbakening van de keten In de voorstudie is bekeken welke prestatieverbeteringen de vleesverwerkende sector kan realiseren. Juist omdat deze studie zich richt op de vleesverwerkende industrie (de groen gekleurde stappen) vallen de (pluim)veehouderijen buiten de scope van deze studie. Daarmee valt het verbruik bij huishoudens, retailers en horeca bedrijven buiten de scope van deze studie. In deze studie is gekeken naar de keten vanaf de toelevering van vee tot en met de levering van de verwerkte eindproducten. Figuur 1 geeft in groen de ketenonderdelen weer die binnen de scope van deze studie vallen. Aanvullend zijn in de deelstudies Keteninnovatie en Conserveren ook de effecten in de keten voor logistieke optimalisatie en derving in de keten meegenomen. In figuur 1 is dit aangegeven door een groene asterisk (*). De impact van conserverings- en verpakkingstechnieken op de houdbaarheid en productuitval in de keten vallen daarmee binnen de scope van dit project.

Tijdens het opstellen van de routekaart is de aanzienlijke besparing op arbeid die de inzet van robots voor specifieke processen mogelijk maakt als extra prestatieverbetering toegevoegd. In de tabellen 1 en 2 zijn de doelen voor de Routekaart Vlees omschreven.

Doelstelling Routekaart De centrale doelstelling voor deze routekaart richt zich op energiebesparing. De nadruk van deze studie ligt daarom op energie-efficiencyverbetering en kansen voor het op‌wekken van duurzame energie. Als centraal uit‌gangspunt voor de routekaart is een werkhypo‌these aangehouden voor minimaal 30% energieefficiencyverbetering in 2030 ten opzichte van 2008. Aanvullend heeft de sector het streven om in 2030 haar energie voor 20% uit duurzame bronnen te winnen.

Veehouderij

Aanvoer vee

Slachten/ uitsnijden

Vleesverwerking

Logistiek

*

Retail/horeca

*

Consumptie

Figuur 1: Scope voor de Routekaart Vlees


2. Visie Inleiding Op basis van de inventariserende studies zijn kansrijke technologieën geselecteerd. Voor de meest kansrijke technieken is het besparingspotentieel bepaald in de deelprojecten. Per technologie is het besparingspotentieel bepaald voor het energieverbruik. Om het besparingspotentieel voor de sector te berekenen is gebruik gemaakt van MJA monitoringscijfers (bron: KWA), van beschikbare gegevens bij onderzoekers en een ketenanalyse om ontbrekende gegevens te achterhalen. Bij het berekenen van de haalbare energiebesparing op sectorniveau is een inschatting gemaakt van de inzetbaarheid van de maatregel bij bedrijven. Op basis van het besparingspotentieel en de inschatting van kennispartners en sectorvertegenwoordigers is per thema een visie opgesteld waarin de belangrijkste ontwikkelingen zijn opgenomen. Hiernaast zijn de visie-elementen voor de 5 thema’s opgenomen. In de paragrafen 2.1 t/m 2.5 worden deze toegelicht. In paragraaf 2.6 is het totale potentieel voor energiebesparing en de te behalen prestatieverbeteringen uiteengezet.

Energie-efficiency

Koelen en Vriezen

2012 – 2015

2012 – 2015

• • • • • • •

• •

Energie-efficiënte apparaten Warmtepompen LED (Slim licht) Logistieke oplossingen Warmtebuffers Zuinige Sterilisatiesystemen Vergisting organische reststromen

2015 – 2020 • • • • • •

Gelijkstroom netten Waterhergebruik Vuilafstotende materialen / watersnijders Warmte cascadering en warmtewisselaars Andere gaar en kookmethoden Functionele bouwbesluiten

2020 – 2030 • • • • • • •

Aardwarmte benutten in clusters Warmte-/koudenetten op bedrijfsterreinen Grootschalige inzet zon-PV Grootschalige inzet zon-thermisch Windenergie (nachtkoeling / buffering) Stoomketels met stoomexpansie (WKK) Hoge temperatuur buffering (zeoliet)

• •

2015 – 2020 • Schone productie • Product koelen en koelen o.b.v. producttemperatuur met: - ketenbreed regelsysteem - Excellente decentrale, modulaire systemen - Contactloos meten en besturen • Inzet slurries bij voorverpakte producten • Innovatieplatform met VGI

2020 – 2030 • • • • • • • •


Efficiënte koelcyclus motoren, fans, pompen etcetera Kennisuitwisseling en fact sheets ondersteunen bij realiseren van quick wins. Intensief gebruik van regelsystemen. Uitfaseren R22

K oude netten met LNG terminals. Brede implementatie van productkoeling, Slimme meet en regelsystemen Phase Changing Materialen in wanden, kratten Geïntegreerde hybride koelsystemen van WKK met absorptie-koeling Volledige warmteterugwinning Efficiënte minikoelsystemen voor snackbars, slachters en consument Innovatieplatform

7

Conserveren

Keteninnovatie

2012 – 2015

2012 – 2015

• • •

• Invoering GS1 systemen • Ketenborging (Rund en Varken) - Doorkoelen tijdens transport - Aanpassen “2 uur beperking” - Optimalisatie koelketen voor orgaanvlees • Monitoring in de keten • LZV (lange en zware vrachtwagens) voor pluimveesector • Vervoer op korter afstand (horizontale ketensamenwerking)

•

ygiënisch werken H Retail: betere koeling en schapinformatie Brede inzet skin-vacuüm verpakkingen en verpakkingen met zuurstof arme beschermde atmosfeer voor vers vlees Actieve bijdrage aan ketenprojecten rond duurzame voedselketen en derving

2015 – 2020 • • • • • •

K eten brede monitorsystemen met dynamische houdbaarheid informatie. Integrale aanpak derving. Individuele bedrijven zetten nieuwe conserverings- en verpakkingstechnologieën succesvol in voor productinnovatie Verkleinde productie ruimtes Nieuwe concepten voor reinigen en ontsmetten Brede toepassing Cleaning in Place

2020 – 2030 • • • • • • • • • •

Interactie monitorsystemen Duurzame en herbruikbare verpakkingen Recycleconcepten. High care couveuse Brede inzet slimme multi functionele robots High care couveuse Milde conservering Oppervlaktebehandelingstechnieken Zuurstofabsorbers Kleurspectrumverlichting

Nevenstromen • • • • • • •

Bevolkings- en welvaartgroei leidt tot grondstoffen schaarste Duurzame ketens en bio-based economy Grote diversiteit aan raffinageconcepten en technologieën Hoogwaardige verwaarding nevenstromen uit vleessector Gericht verkennen markt Actief volgen van de technologische ontwikkelingen. Collectieve acties maken vleesbedrijven waardevolle gesprekspartner en verbeteren imago

2015 – 2020 • • • • •

S amenwerking via Regiecenters ECR (Efficient Consumer Response) Continuous Replenishment ‘Op Tijd’ levering Verticale logistieke samenwerking

2020 – 2030 • • • •

pschaling Multimodaal export O Service Logistiek Internationale regiecenters Verregaande logistieke automatisering en ketensamenwerking (IT)


2.1. Energie-efficiency Werken aan energie-efficiency is niet alleen vanuit klimaat- en milieudoelstelling van belang. De stijgende energieprijzen, samen met de wereldwijd toenemende vraag naar vleesproducten leiden in de komende decennia tot toenemende druk op de prijs van vlees. Tegelijkertijd neemt het bewustzijn en de vraag naar duurzame en gezonde voeding toe. De beschikbaarheid van grondstoffen, politieke, economische & sociale trends en technologische drivers stimuleren en/of dwingen de vleessector om zich te verduurzamen en om innovaties door te voeren. In deze paragraaf zijn verwachte technologische ontwikkelingen beschreven die bijdragen aan de energie-efficiencyverbetering in de slachterijen, uitsnijderijen en vleesverwerkers. Per techniek is in tabel 3 het besparingspotentieel opgenomen.

Korte termijn (2012-2015) Energie-efficiënte apparaten Stijgende energieprijzen, strengere wetgeving en eisen van afnemers en derden zorgen er voor dat bedrijven in toenemende mate aandacht besteden aan energie-efficiency. Via benchmarking zoeken bedrijven de meest efficiënte uitvoerings- en toepassingsvormen van apparatuur. Afnemers gaan de dialoog aan met leveranciers en apparaatbouwers over de prestatie-eisen van apparaten. Cocreatietrajecten leiden tot slimmere en efficiëntere apparatuur. Warmtepompen Warmtepompen besparen tot 40% energie en zijn rendabel inzetbaar. De inzet van warmtepompen maakt het mogelijk om hoogwaardige warmte op te wekken (zelfs tot meer dan 80 graden), deze technologie concurreert daarmee met centrale, gasgestookte warmwatervoorzieningen.


LED verlichting Nieuwe LED technologieën vervangt oudere technologieën en voorkomt de productie van warmte in gekoelde ruimtes.

schoonmaak water te hergebruiken. Omdat het water warmer (20 – 40°C) teruggewonnen wordt, bespaart deze maatregel naast water ook energie.

Logistieke oplossingen De interne logistiek wordt verder geautomatiseerd (met name bij nieuwbouw). Hierdoor wordt het mogelijk om slimmer gebruik te maken van opslagruimte en om deurverliezen zo veel mogelijk te voorkomen.

Vuilafstotende materialen / watersnijders Keramische materialen en andere nieuwe materialen met zeer lage hechtingseigenschappen zijn eenvoudiger en efficiënter te reinigen.

Warmte buffers Tijdelijke opslag van warmte lost de mismatch in tijd op tussen warmtevraag en aanbod. Hierdoor kan meer warmte worden benut. Een overschot aan warm water uit bijvoorbeeld WKKinstallatie en schroeiovens kan in een warmwatertank gebufferd worden om de volgende dag de broeibakken mee te vullen. Zuinige Sterilisatiesystemen De huidige apparatuur is storingsgevoelig en kan efficiënter uitgevoerd worden. Via cocreatietrajecten kunnen betere en zuinigere ontwerpen ontwikkeld worden. Vergisting van reststromen Vergisting van maag-darmpakketen levert biogas en energie uit hernieuwbare grondstoffen op.

Middellange termijn (2015-2020) Gelijkstroomnetten Het aantal componenten op gelijkstroom neemt verder toe. Gelijkstroomnetten voorkomen decentrale transformatorverliezen. In de toekomst kunnen zon-PV systemen de gelijkstroomnetten direct en efficiënt voeden. Waterhergebruik Lokaal filteren van water maakt het mogelijk om bijvoorbeeld

Warmtecascadering en -wisselaars Slimme warmte- en waterontwerpen met warmtewisselaars maken het mogelijk om warmte opnieuw in te zetten voor laagwaardigere warme processen. Zo kan restwarmte gebruikt worden voor gaarprocessen op lage temperaturen (bijvoorbeeld op 60 graden). Andere gaar en kookmethoden Industrial Slow Cooking of het garen op lagere temperaturen is energie-efficiënter, maakt de inzet van restwarmte mogelijk en levert hoogwaardige voorgegaarde producten op. Functionele bouwbesluiten De sector en overheden werken samen aan het verlagen van drempels in bouwbesluiten om bijvoorbeeld on-site slimme combinaties te maken voor benutting van de reststromen (vergisten, of hoogwaardigere toepassingen zoals al-genkweek, etc.).

Lange termijn (2020-2030) Aardwarmte benutten De inzet van diepgeothermische energie maakt het op bedrijfsniveau mogelijk om in circa 80% van de warmtevraag te voorzien. Alleen voor zeer warme processen zijn nog verbrandingstechnieken nodig.

9

VB

Warmte en Koude netten De trend naar een duurzame energievoorziening is ook zichtbaar in de ontwikkeling van lokale warmte en koude netten. Naast warmte kunnen bedrijven op bedrijfsterreinen ook materialen en logistieke diensten uitwisselen. Lokale uitwisseling van energie en materialen beïnvloedt de locatiekeuze van bedrijven.

TJ

TJ

2015

2020

2030

469

4%

18%

8%

Warmtepompen

261

104

5%

20%

15%

LED (Slim licht)

130

65

20%

30%

-

Logistieke oplossingen

781

39

2%

3%

-

Warmtebuffers

131

10

2%

4%

2%

Energie-efficiënte apparaten

Zuinige Sterilisatiesystemen

17

7

10%

30%

-

Automatisering

52

-21

-10%

-30%

-

0,8

nvt

nvt

nvt

nvt

Gelijkstroom netten

520

16

2%

1%

Waterhergebruik

131

13

6%

4%

Vuilafstotende materialen / watersnijders

104

12

8%

4%

Warmte cascadering en warmtewisselaars

30

2

6%

2%

-

nb

nb

nb

Aardwarmte benutten in clusters

131

105

Warmte-/koudenetten op bedrijfsterreinen

781

39

Vergisting organische reststromen

1

Technologieën middellange termijn

Functionele bouwbesluiten

nb

Technologieën lange termijn

Stoomketels met stoomexpansie Daar waar hoge temperaturen en stoom nodig zijn worden stoomketels ingezet die net als WKK installaties via stoomexpansie elektriciteit opwekken. Hierdoor worden zeer hoge rendementen behaald uit de warmte. Hoge temperatuur buffering Nieuwe materialen (zoals zeoliet) maken het mogelijk om warmte op hoge temperaturen zeer geconcentreerd op te slaan. Hierdoor wordt een extra efficiency slag mogelijk voor warmtebuffering.

Energie-efficiencyverbetering

1563

Technologieën korte termijn

Inzet zon-PV, zon-thermisch en wind Tussen 2020 en 2030 worden duurzame energiebronnen ook voor middelgrote en grote energieverbruikers rendabel. De brandstofheffing speelt daarin een belangrijke rol. Kleinverbruikers betalen een veel grotere heffing (factor 10) waardoor deze opties voor deze partijen eerder rendabel zijn. Op basis van de aangenomen prijsontwikkeling in de toekomstverkenning hebben zon-PV- en zon-thermische systemen in 2030 een TVT van tussen de 8 en 16 jaar( bron: KWA). De levensduur van beide systemen bedraagt 25 jaar. Zon-PV- en zon-thermische systemen worden dan ook op grote schaal toegepast. Ook windenergie is rendabel inzetbaar op bedrijfsniveau. Overschotten aan windenergie kunnen in vrieshuizen worden opgeslagen in de vorm van kou.

BE

80% 2%

3%

Grootschalige inzet zon-PV

781

31

4%

Stoomketels met stoomexpansie (WKK)

522

26

5%

Grootschalige inzet zon-thermisch

392

24

6%

Windenergie (nachtkoeling / buffering)

130

10

8%

Hoge temperatuur buffering (zeoliet)

131

5

4%

Tabel 3: Technieken Energie-efficiency Aanvullend potentieel t.o.v. de inzet van reststromen in 2010 VB = Energieverbruik in de sector waarop de efficiencyverbetering van toepassing is BE = Besparingspotentieel voor de betreffende techniek Energie-efficiencyverbetering = de geschatte energiebesparing (% van het totale verbruik VB) die haalbaar is in de genoemde periode

1


2.2. Koelen en Vriezen Korte termijn (2012-2015) Efficiëntere koelcyclus motoren, fans, pompen Door een goede werking van de koelinstallaties, het instellen van een hoge Te door de operator en door optimalisatie van de werktemperaturen is de koelcyclus in alle bedrijven efficiënt ingericht. Daarnaast zorgen betere condensor ontwerpen (door koelinstallateur) en het gebruik van economizers voor efficiënte processen. Motoren, fans en pompen worden vervangen door systemen, die goed zijn ingepast in een proces of installatie. Het uitstekende onderhoud van de koelen vriesinstallaties en de aandacht voor het tijdig ontdooien zorgen voor een vermindering van het energiegebruik. Kennisuitwisseling en fact sheets ondersteunen bedrijven bij het realiseren van Quick wins Bedrijven in de vleessector gaan energieverspilling tegen door te focussen op mogelijke quick wins. Ondersteund door een uitstekende kennisen innovatie structuur (KIS) is het voor individuele bedrijven eenvoudig om best beschikbare oplossingen te identificeren en op logische momenten te implementeren. Fact sheets, referentieprojecten en gebruikersgroepen voorzien TD-ers optimaal van kennis. Intensief gebruik van regelsystemen. Bedrijven worden bij het identificeren van de oplossingen en het optimaliseren van koelprocessen ondersteund, door informatie uit de regelsystemen. De systemen zijn optimaal afgestemd op de productieprocessen. Realisatiegegevens worden frequent geanalyseerd en waar nodig worden instellingen aangepast. Hierdoor worden de beloftes van de technologieën ook daadwerkelijk gerealiseerd.


Uitfasering van R22 Het keuzeproces bij de R22 uitfasering is maatwerk. Steeds meer bedrijven kiezen voor natuurlijke koude middelen zoals NH3 of een NH3 gekoppelde schakeling met een ander koelmiddel omdat het rendement duidelijk beter is dan voor de HFK alternatieven. Sommige bedrijven durven de stap naar NH3 echter niet te maken. Ze houden het bij toepassing van andere HFK’s. Met de keus voor natuurlijke koude middelen (NH3) lopen de bedrijven vooruit op de verwachte aanscherping van het EU klimaatbeleid die de toepassing van HFK’s met hoge GWP’s aan banden zal leggen.

Middellange termijn (2015-2020) Schone productie verlengd houdbaarheid De aandacht voor kwaliteit en schone productie zet door en leidt tot een verdere afname van derving in de keten. Koelen product en o.b.v producttemperatuur Door de betere afstemming van de koelprocessen en de koelvraag in de keten is verder onderzoek naar de toepassingsmogelijkheden van product koelen mogelijk. Hierdoor neemt de koelvraag en het energieverbruik voor het koelen en vriezen af. Ook heeft dit een positieve invloed op de kwaliteit van de producten omdat effectieve bijsturing mogelijk is. De overgang naar product koelen en koelen o.b.v. product temperatuur is mogelijk door de ontwikkeling en implementatie van: • Uitstekende keten brede regelsystemen • Flexibele geïntegreerde koel- & vriessystemen • Contactloos meten en besturen met geluid en/of infrarood Excellente decentrale modulaire systemen Kleine compacte, hoog rendement koelinstallaties, die als module ontworpen zijn, kunnen flexibel bijgeplaatst of verwijderd worden. De regeling van de installaties wordt volledig afgestemd op een individueel koelproces.

Inzet slurries bij voorverpakte producten Individuele bedrijven koelen en vriezen met folies verpakte producten in met slurries. Dit leidt tot een efficiëntere warmteafvoer. Ook wordt het contact met ijs vermeden waardoor het gevaar voor contaminatie verminderd. Innovatieplatform met andere VGI sectoren De sector intensiveert de relatie met ontwerpers en leveranciers van koelen vriesinstallaties. Samen zorgen zij dat beschikbare technologieën (bijvoorbeeld uit andere VGI-sectoren) geschikt gemaakt worden voor implementatie in de vleessector. De vleessector initiërent en stuurt via gezamenlijk opgestelde programma’s van eisen voor excellente decentrale installaties en modulair opgebouwde systemen en voor nieuwe duurzame koude middelen. In deze fase investeert de sector in onderzoek naar slimmere besturingssystemen en koude uit expansiestations.

Lange termijn (2020-2030) Koude netten met LNG expansiestation Energiebedrijven hebben een fijnmazig net van LNG expansiestations opgebouwd. Rond die stations is een groot overschot van koude, die ook partijen in de vleessector kunnen gebruiken. Dit levert extra kansen om aan ‘goedkope’ koude te komen. Bedrijven houden bij nieuwbouw expliciet rekening met die mogelijkheden. Phase Changing Materials Er zijn veel mogelijkheden om een overschot aan koude (of warmte) tot 24 uur tijdelijk op te slaan in de wanden van koelen vriesgebouwen, vrachtwagens, pallets en kratten. Dit overschot wordt tijdelijk opgeslagen in phase changing materials (PCM). Bij een bepaalde temperatuur wordt PCM vloeibaar en absorbeert het warmte.

11

Slimme regelsystemen en product koeling Slimme meet- en regelsystemen leiden tot een brede toepassing van productkoeling in de gehele keten. Goede afspraken met ketenpartners en een uitstekende monitoring en analyse van gegevens leiden tot een continue optimale afstelling van de koelprocessen. Nieuwe duurzame koude middelen Nieuwe duurzame koudemiddelen, indirecte systemen en slurries, worden vanuit ecologisch en kostenperspectief breed ingezet. Hybride WKK met absorptie-koeling De totale energie efficiency is verhoogd door de toepassing van een WKK in combinatie met een absorptiekoelmachine (AKM) met koudeopwekking op -40°C. Nieuwe generaties AKM zijn volledig geïntegreerd in hybride koelsystemen. De onderdelen zijn excellent op elkaar afgestemd. Efficiënte mini koelsystemen De hoge energieprijzen en het groeiend groen-bewustzijn hebben geleid tot efficiënte mini koelsystemen. Krachtige microwarmtewisselaars maken de installaties ook bruikbaar voor bedrijven snackbars, slagers, en slachters. Innovatieplatform De sector intensiveert de relatie met ontwerpers en leveranciers van (onderdelen) van koelen vriesinstallaties. Samen zorgen zij dat technologieën, die succesvol in andere VGI-sectoren in binnen- en buitenland toegepast worden, geschikt gemaakt worden voor implementatie in de vleessector. De samenwerking met andere sectoren leidt tot een betere sturing van de innovatie bij ontwerpers en installateurs. De sector initieert en stuurt ontwikkelingen rond. Heat Pipe Acupunctuur, nieuwe koude middelen en koude opslag.

VB

BE

TJ

TJ

Excellente besturingssystemen

1041

340

Efficiënte koelcyclus en efficiënte onderdelen

800

220

Technologieën korte termijn

Energie-efficiencyverbetering 2015

2020

2030

8%

14%

11%

10%

10%

8%

Innovatief verpakken en stapelen

780

90

0%

2%

8%

AKM (absorptie met warmte kracht)

300

70

2%

10%

10%

Deurverlies reductie

780

60

2%

4%

2%

Sproei koelen met waternevel

170

50

5%

15%

10%

Hoge temperatuur warmtepompen

104

40

5%

20%

15%

R22 vervangen door ammoniak

600

40

5%

2%

0%

R22 vervangen door HFK’s

600

-80

-10%

n.v.t.

n.v.t.

Batchgewijs koelen en vriezen

169

20

2%

4%

4%

Excellente decentrale units

651

160

7%

10%

8%

Modulaire installaties

500

0

Koelen o.b.v. producttemperatuur

700

70

3%

7%

0%

Technologieën middellange termijn

Koude opslag in wanden (PCM)

260

40

3%

6%

6%

Multifunctionele wanden

390

30

0%

3%

4%

Direct koelen met CO2 slurries

200

30

0%

12%

4%

Koelen en invriezen met slurries

100

0

0%

3%

0%

Nieuwe koudemiddelen

100

0

0%

4%

0%

Technologieën lange termijn Koude netten o.b.v. LNG

260

200

0%

20%

60%

Heat pipe acupunctuur

250

20

0%

3%

4%

Thermo akoestisch koelen

250

0

0%

0%

0%

Tabel 4: Technieken Koelen en Vriezen VB = Energieverbruik in de sector waarop de efficiencyverbetering van toepassing is BE = Besparingspotentieel voor de betreffende techniek Energie-efficiencyverbetering = de geschatte energiebesparing (% van het totale verbruik VB) die haalbaar is in de genoemde periode.


2.3. Conserveren

Middellange termijn (2015-2020)

Korte termijn (2012-2015)

Keten brede slimme informatiesystemen De vleessector participeert in programma’s voor keten brede informatiesystemen met dynamische THT-informatie. De systemen leveren informatie over herkomst, productie, bewaarcondities, productsamenstelling, de actuele productkwaliteit en de daarvan afgeleide dynamische houdbaarheidsinformatie. Bedrijven in de vleessector lopen voorop bij de implementatie.

Hygiënisch werken minimaliseert besmetting Vleesbedrijven implementeren op logische momenten maatregelen om besmetting tijdens de productie te minimaliseren. De bedrijven stellen hoge eisen aan de persoonlijke hygiëne en werkhygiëne van de medewerkers en installeren daar waar zinvol hygiënesluizen en adequate luchtbehandeling. Ook zorgen ze voor een hygiënisch adequate routing van hulpmiddelen, gereedschappen en verpakkingen. Waar mogelijk worden low care en high care zones fysiek van elkaar gescheiden. Zo wordt voorkomen dat lucht, personen en materialen onbelemmerd van low care naar high care kunnen gaan. Decontaminatie van vlees biedt, daar waar wettelijk toegestaan, een aanvullende zekerheid op de al hoge hygiënische eisen. Lage bewaartemperaturen en snelle doorlooptijden houden de besmetting laag. Verlengen houdbaarheid Om de houdbaarheid van vleesproducten te verlengen werkt de sector nauw samen met de verpakkingsindustrie om de huidige problemen met verpakkingen (lekkende folies, houdbaarheid), naden gevuld met drip presenteerbaarheid op te lossen. Voor vers vlees schakelen bedrijven op logische momenten over op MAP verpakkingen met een verlaagde zuurstofatmosfeer en vacuum-skin verpakkingen. In samenwerking met de logistieke dienstverleners en de retail wordt de logistiek geoptimaliseerd. Dit leidt tot andere leverfrequenties, lagere voorraden, minder derving en lagere kosten voor diverse partijen. Retail: betere koeling en schapinformatie Productuitval bij retail en consument vermindert door betere koeling en schapinformatie.


Integrale aanpak vermindert derving Intensieve en duidelijke voorlichting van de overheid en retail aan consumenten leidt tot een aanzienlijke vermindering van derving bij de consument als gevolg van verkeerd of te lang bewaren. De vleessector zorgt met de retail en consumentenorganisaties voor uitstekende informatie op vleesproducten en het schap. Korte procestijden en productvernieuwing Individuele bedrijven in de sector realiseren productinnovaties met nieuwe conserveringstechnologieën zoals hoge druk pasteurisatie, Radio Frequency pasteurisatie en Nutri-Pulse (een combinatie van Pulserende elektrische velden, en verhitting). De bedrijven spelen daarbij optimaal in op de vraag van specifieke doelgroepen naar gezond en gemak. Deze bedrijven maken gebruik van elders ontwikkelde technologieën die de houdbaaheid verbeteren, de procestijd van het garen te verkorten en de productkwaliteit te verbeteren (malsheid, textuur). Nieuwe reinigings en ontsmettingsconcepten Een nieuwe visie op de productielijn en de inzetbaarheid hiervan leidt tot een andere inrichting en andere reinigings- en ontsmettingsconcepten. Een professionele monitoring van effecten op diverse indicatoren draagt bij aan een zorgvuldige toepassing waarbij voedselveiligheid en kwaliteit gegarandeerd worden.

Brede toepassing Cleaning in Place Om de productkwaliteit en daarmee de houdbaarheid te verbeteren, ontwikkelen machinebouwers in samenwerking met kennisinstituten nieuwe technieken en verbeterde concepten voor Cleaning In Place (CIP) of die Cleaning in other Places (COP) mogelijk maken. Vleesbedrijven volgen de ontwikkelingen en formuleren waar nodig programma’s van eisen voor de eigen productieomgeving. Bedrijven stappen op logische momenten over op CIP of COP reiniging. Verkleinde productieruimtes Er is een breed pallet aan flexibele losse overkappingen voor verkleinde productieruimtes beschikbaar. Door de verkleining van de ruimten is minder koeling noodzakelijk. Soms zijn er tijdens productieruns geen mensen in de productieruimte. Hierdoor kan het aantal kiemen in de ruimten nog verder naar beneden worden gebracht.

Lange termijn (periode 2020-2030) Brede implementatie interactieve systemen Gestandaardiseerde keten brede interactieve systemen met dynamische houdbaarheidsinformatie zijn overal geïmplementeerd. Voor producten met een hoge toegevoegde waarde wordt geëxperimenteerd met actieve verpakkingen. Voorraadbeheerders en kwaliteitsmanagers lezen de informatie op afstand uit en passen waar nodig de bewaarcondities aan. Duurzame en herbruikbare verpakkingen Diverse verpakkingsfabrikanten leveren kwalitatief goede verpakkingen tegen concurrerende prijzen. De bio afbreekbare bakjes en folies hebben uitstekende biobarrières. De hele vleessector gebruikt deze verpakkingen.

13

Recycling verpakkingen De verpakkingsindustrie heeft samen met retail en de recycleindustrie verpakkingsconcepten ontwikkeld, waarbij verpakkingscomponenten op een efficiënte wijze uitgesorteerd en opnieuw hoogwaardig ingezet worden. Ook het sorteren en hergebruiken van folies is rendabel. Zuurstofabsorbers Goedkope verpakkingen met geïntegreerde zuurstof absorbers leiden tot een stabiele roze kleur van de vleeswaar. De absobers worden aangezet door een trigger. Slimme robots De sterke ontwikkeling van qua handelingen breed inzetbare slimme robots tegen betaalbare prijzen en de schaarste op de arbeidsmarkt leiden tot een versnelde ontwikkeling en implementatie van robots. De stijging in energieverbruik weegt op tegen de besparingen op arbeid. high care couveuse De aandacht voor de initiële kwaliteit van het vlees, de high care couveuse en de excellente conserveringstechnieken leiden tot een afname van de koelen invriesnoodzaak van bepaalde typen producten. Natuurlijke middelen met milde conservering De vleessector combineert waar mogelijk natuurlijke middelen met milde conservering of innovatieve verpakkingen. De sector volgt de onderzoeken op dit gebied op de voet. Individuele bedrijven en clusters van bedrijven intensiveren hun bijdrage aan shelf life testen en mogelijk ook challenge testen.

korte termijn (2012 - 2015) Standaardverpakking

Derving

Energie ∑

5

10%

7-9

MAP verpakkingen (30% CO2, 70% O2)

8-12

5%

4-6

MAP verpakkingen (30% CO2, 70 N2)

17-18

3%

3-4

Vacuüm verpakkingen

21-28

2%

1.5-2

Skin-krimp verpakking

21-28

2%

1.7-2.5

Vacuüm en lichtdicht

14-28

2%

2.2-2.9

Makkelijk te openen, hersluitbare verpakking

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

Segmenteren in verpakkingen

n.v.t.

+

+

Hoge druk pasteurisatie

28-42

+

+

high care productie omgeving

+ 5-7

3%

+++

Verkleinde productieruimte

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

middellange termijn (2015 - 2020) Slimme verpakking & dynamische THT-info

+

+++

+++

Herbruikbare verpakkingen (MAP en PET)

n.v.t.

2 %pnt

2-3

RF -pasteurisatie

28-42

0/+

0/+

350

0/+

0/++

divers

0

0/+

+

0/+

0/+

Duurzame verpakkingen (bio afbreekbaar)

n.v.t.

n.v.t.

1

Mono materialen schaal voor MAP

n.v.t.

5%

2-3

Zuurstof absorbers

n.v.t.

<1%

n.v.t.

Hoge druk sterilisatie Natuurlijke conserveringsmiddelen Nutri-Pulse

lange termijn (2020 - 2030)

Kleurspectrum verlichting

+

+

n.v.t.

Decontaminerende verpakkingsmachines

+++

<1%

n.b.

Pulsed light

0/+

0/+

n.v.t.

+

+

n.v.t.

+

<1%

n.v.t.

n.v.t.

0/+

n.v.t.

Koude plasma

Kleurspectrum verlichting Vleesproducten wordt in schappen met licht van specifieke golven bewaard om een langere houdbaarheid te realiseren.

THT (dagen)

high care couveuse Robotica

Tabel 5: Technieken conserveren Energie V = Energie per verpakkingseenheid in (in MJ) Energie SOM = Energiebesparing per verpakkingseenheid (in MJ) door afname van dervingsverliezen in de keten


2.4. Keteninnovatie Het bewustzijn en de vraag naar duurzame en gezonde voeding neemt verder toe. Consumenten willen weten wat ze eten en levensmiddelen kunnen vertrouwen. Dit vraagt om meer traceability en transparantie in de keten. Daarnaast maakt ICT stappen mogelijk in de ketenefficiency.

Korte termijn (2012-2015) GS-1 systemen Met name supermarkten eisen dat er betere informatie en logistieke optimalisaties en standaarden worden doorgevoerd via GS1-systemen. Ketenborging (Rund) Slimmer omgaan met koelen in de keten zorgt ervoor dat onder de juiste voorwaarden karkassen, karkasdelen en organen sneller op transport en eerder verwerkt worden. Met name het doorkoelen tijdens transport biedt kansen voor ketenoptimalisatie en verkorting voor doorlooptijden. Monitoring en evaluatie in de keten IT-systemen zorgen voor meer procesbeheersing, transparantie en data-uitwisseling in de keten. Keteninformatie richt zich naast efficiency in de productieketen (B2B) ook op de eisen voor het beschikbaar maken en krijgen van productinformatie voor consumenten (B2C). Inzet LZV’s in de pluimvee sector De inzet van LZV’s voor pluimvee transport leidt tot hogere beladingsgraden en levert brandstofbesparing op. Horizontale ketensamenwerking Betere horizontale en verticale samenwerking leidt tot kortere


transportafstanden en hogere beladingsgraden. Samenwerking tussen leveranciers vraagt veel vertrouwen, maar levert kosten en milieuvoordeel op doordat beschikbare producten zo lokaal mogelijke afzet worden.

Middellange termijn (2015-2020) Samenwerking in Regiecenters Grote klanten (met name supermarktketens) willen efficiënt werken via regiecenters waar voorraden en transportstromen efficiënt worden gekoppeld en gebundeld. Efficient Consumer Response (ECR) Via Point of Sale (POS) systemen verbetert de ‘consumer response’ van de keten. In deze samenwerkingsvorm wordt informatie over kassaverkopen bij retailers gedeeld met de toeleverancier. De aanvoerlogistiek kan hierdoor veel efficiënter uitgevoerd worden. Continuous Replenishment Hierbij is de leverancier verantwoordelijk voor het beheer van voorraden en het tijdig aanleveren van nieuwe producten. De nadruk in de keten ligt in dit traject niet op ‘zo snel mogelijk’ maar op ‘Op Tijd’ leveren. Verticale logistieke samenwerking Door afnemers inzicht te geven in de beladingsgraad van vrachtwagens kunnen zij orders slimmer plaatsen om zo bij te dragen aan efficiencywinst in de logistiek.

Lange termijn (periode 2020-2030) Multimodaal transport De Nederlandse vleessector exporteert aanzienlijke hoeveelheden vlees. Combineren van productstromen om te komen tot

dikkere stromen maakt de logistiek efficiënter en het gebruik van andere modaliteiten die grote volumes vragen (zoals de trein) bereikbaar. Het gaat dan om combinaties van varken, kip en rund maar ook om combinaties met andere agro-food en zelfs nonfood producten. De doorstroming van internationaal treinverkeer zal beter moeten worden. De verwachting is dat vanaf 2020 internationale transporten efficiënter ingevuld kunnen worden via het spoor. Internationale regiecenters Vergelijkbaar aan de toename van nationale regiecenters, ontstaan ook steeds meer internationale regiecenters. Deze knooppunten veranderen de dynamiek in orders voor vleesbedrijven. Service Logistiek en vergaande automatisering Het op order aanleveren van producten verschuift steeds verder naar het beheer van logistieke stromen en voorraden.

Verbeterpotentieel Keteninnovatie In de keten lijkt een besparingspotentieel haalbaar van 30% op het energiegebruik voor logistieke diensten. In het onderzoek is het besparingspotentieel onderbouwd voor: • Inzet LZV’s voor pluimvee ( 40 TJ) • Logistieke samenwerking (110 TJ) • Ketenmonitoring (55 TJ) Het besparingspotentieel voor ‘Doorkoelen tijdens het transport’ zal in een pilot gekwantificeerd worden. Het ingeschatte besparingspotentieel voor de doorgerekende opties komt daarmee uit op circa 205 TJ.

15 2.5. Nevenstromen Bevolkings- en welvaart groei leidt tot grondstoffenschaarste De bevolking zal tot 2050 met ongeveer 50% groeien. Deze enorme stijging zal, gecombineerd met de verwachte toename van de welvaart in China en India, leiden tot een explosie van de vraag naar voedsel, energie (olie) en grondstoffen voor de productie van goederen. Dit leidt tot schaarste. Het efficiënt en duurzaam benutten van energie en grondstoffen is dan ook een absolute noodzaak én een grote uitdaging voor de toekomst.

Duurzame keten en bio-based economy Grondstoffen schaarste en aandacht voor duurzaamheid maken een transitie naar een bio-based economie onvermijdelijk. In 2030 is het streven om ongeveer 30% van de fossiele grondstoffen voor chemie, transport, warmte en elektriciteit te hebben vervangen door grondstoffen voortkomend uit biomassa. Een ander voorbeeld is de regiegroep van de topsector chemie: zij streven naar 50% vervanging binnen 25 jaar. Het verduurzamen, verkorten en sluiten van ketens vereist een integrale keten overschrijdende aanpak.

Grote diversiteit aan raffinageconcepten en technologieën De inspanningen van onder andere het Bio Refinery Cluster en de aangesloten kennisinstituten en bedrijven heeft geleid tot een grote diversiteit aan nieuwe centrale en decentrale raffinageconcepten en technologieën. Veel van deze technologieën zijn door een nauwe samenwerking van kennisinstituten en bedrijven succesvol verder toegespitst op een efficiënte en duurzame wijze winnen van specifieke inhoudstoffen (eiwitten, koolhydaten, oliën en lignine).

Hoogwaardige verwaarding nevenstromen uit vleessector kansrijk In navolging van de wensen van het Ministerie van EL&I zet de vleessector zich in om een zo’n hoog mogelijke verwaarding van nevenstromen te realiseren (food, feed, farma & cosmetica en fijnchemie). Daarbij richten de bedrijven in de vleessector zich in eerste instantie op: • Bioplastics/kunststoffen, chemicals. De nadruk ligt hier op het opbouwen en verspreiden van kennis en het mobiliseren van marktpartijen zoals DSM, Dow Chemicals en bedrijven uit de oleochemie. Naast bioplastic liggen er ook kansen voor biologische afbreekbare smeer-middelen, coatings en harsen en andere oppervlakte actieve stoffen uit dierlijke vetzuren en eiwitten • Cosmetica en Farma. Cosmetica en Farma bieden vooral kansen voor de lange termijn. Het gaat hier vooral om een gesprek met marktpartijen aan te gaan om een beter gevoel te krijgen voor kansen. Naast gesprekken met potentiele afnemers zoals DSM en Unilever, worden ook gesprekken gevoerd met gespecialiseerde onderzoeksinstituten en niche spelers (Lead Farma) • Specifieke kansen voor organen. Onderzoek richt zich op het identificeren en de winning van specifieke grondstoffen uit organen

Gericht verkennen markt Om een beter beeld te krijgen voor de kansrijke toepassingen, wordt vanuit de vleessector actief meegewerkt aan het platform bio based economy, het bio refinery cluster en het agro-foodpapier cluster van de topsector chemie. Ook worden gesprekken gevoerd met individuele leden van de platformen. Door deze actieve participatie hebben de bedrijven een veel beter inzicht gekregen in de markt en de technologische onderzoeken.

Ook zijn de relaties met de sleutelspelers in de markt versterkt. Intermediaire en eindverwerkers hebben een uitstekend beeld gekregen van voor hun mogelijk interessante grondstoffen uit nevenstromen.

Volgen van de technologische ontwikkelingen. De sector heeft daarom succesvol aansluiting gezocht bij de onderzoeksprogramma’s van de Nederlandse en Europese onderzoeksprogramma’s voor bioraffinage. Nevenstroom verwerkende bedrijven in de vleessector hebben een optimale scheidingsstrategie geïmplementeerd.

Collectieve acties maken vleesbedrijven waardevolle gesprekspartner en verbeteren imago. Verdere onderzoeks- en ontwikkeltrajecten voor de nevenstromen wordt vanuit de Routekaart Vlees georganiseerd. Vanuit het collectief is de drempel om dit soort stappen te nemen kleiner omdat de kosten worden gedeeld. De lusten en lasten hiervan zijn voor de deelnemers die actief willen participeren in de trajecten.

Verbeterpotentieel Nevenstromen Hoogwaardige verwaarding van nevenstromen lijkt kansrijk richting: • Bioplastics en kunststoffen • Technische toepassingen uit de chemie zoals coatings en harsen • Cosmetica en Farma Richting cosmetica en Farma lijkt vooral de toepassing van stoffen uit organen aantrekkelijk


Verkorten doorlooptijd in de keten

Reductie derving in de keten

Verlening houdbaarheid vers vlees

Verlening houdbaarheid vleeswaren

Besparing op arbeid in productie

Prestatiemaat

(TJ)

(TJ)

(TJ)

uur

%pt

dagen

dagen

%

Energie-efficiency

705

2091

Koelen en Vriezen

990

Voor de thema’s conserveren en keteninnovatie is gebruik gemaakt van beschikbare LCA gegevens. In de deelrapportages (www.routekaart.nl) is meer informatie te vinden over de inschatting en berekening van het besparingspotentieel.

Thema

Dubbeltelling Het besparingspotentieel vanuit de thema’s mag niet “zo maar” bij elkaar opgeteld worden. Om tot een inschatting te komen van het totale verbeterpotentieel moet rekening gehouden worden met kruisbestuiving en dubbeltelling tussen de thema’s. Bijvoorbeeld het verkleinen van high-care ruimtes bespaart koelenergie. Hierdoor neemt het totale energieverbruik voor koelen af. Het effect van de maatregel ‘optimalisatie van meet en regelapparatuur’ zal hierdoor ook kleiner worden.

Conclusies Tabel 6 laat zien dat de beschreven technieken het mogelijk maken om de energie-efficiencydoelen te behalen. Om de


Keteninnovatie Conserveren

% 50

205 60

12-20

8.000

7,5

7-13

7

672

++

Nevenstromen

++

Totale verbetering

1670

Prestatiedoelstelling

1198

3

209

8.205

12-20

7,5

7-13

7

67

>50

++

798

6.000

-

-5

5

8,5

-

50

++

2

Tabel 6: Verbeterpotentieel vanuit de thema’s excl. wind energie en inkoop van duurzame energie Het besparingspercentage op arbeid heeft alleen betrekking op productiewerk dat geautomatiseerd kan worden via de inzet van robots 3 Bij de optelling van het totale besparingspotentieel is rekening gehouden met dubbeling en kruisbestuiving tussen de onderzochte thema’s 1 2

Hoogwaardige inzet nevenstromen

Het actieprogramma in het volgende hoofdstuk richt zich op gezamenlijke acties die nodig zijn om het potentieel te realiseren.

Vermindering Waterverbruik

Daarnaast zijn er kansen geïdentificeerd die alleen verwezenlijkt worden indien er binnen de sector gewerkt wordt aan kennisopbouw en -uitwisseling. En, er zijn technieken in ontwikkeling waarvoor onderzoek en ontwikkeling nodig is om ze geschikt te maken voor de vleessector.

Energie-besparing in de keten

Om de haalbare energiebesparing te berekenen is gebruik gemaakt van de MJA monitoringgegevens. De besparingen zijn berekend voor de deelnemende MJA bedrijven. Hierdoor zal het totale absolute besparingspotentieel voor de vleessector hoger liggen. Voor de inzet van duurzame energie is berekend welke bijdrage aardwarmte, biomassa uit reststromen en zonneenergie (op daken van de bedrijven) kunnen leveren. De theoretisch haalbare besparing van een maatregel is vertaald naar de besparingen die in de praktijk te verwachten zijn tot aan 2030. Hiervoor is een prognose gemaakt van de inzetbaarheid en het tempo waarmee nieuwe technieken opschalen.

In aanvulling op de 70 TJ aan duurzame energie die in 2010 door de sector is opgewekt uit reststromen is nog een aanvullend potentieel voor 209 TJ aan duurzame energie uit biomassa (eigen reststromen), zon (op eigen daken) en geothermische energie (uit nabij gelegen bronnen) beschikbaar. Daarmee is het potentieel aan duurzame energiebronnen in kaart gebracht die voorhanden zijn bij de bedrijven. Aanvullend hierop kan de sector windenergie inzetten en duurzame energie inkopen. De resultaten geven aan dat de sector haar doelstelling alleen kan behalen door naast beschikbare (eigen) bronnen, ook duurzame energie in te kopen en/of te investeren in windmolens.

Duurzame Energie

Rekenmethodiek

sectordoelstelling te halen, kunnen bedrijven een aantal technieken individueel oppakken en implementeren.

Energie-efficiencyverbetering

2.6. Verbeterpotentieel

3. Actieprogramma

17 2012

Inleiding Bij het samenstellen van het actieprogramma is gekozen voor haalbare technologieën met een hoog besparingspotentieel. Daarbij is een selectie gemaakt van ontwikkelingen die alleen (of veel sneller) gerealiseerd worden indien er (inter)sectoraal wordt samengewerkt. Deze samenwerking komt alleen tot stand indien er draagvlak is voor samenwerking. De actieprogramma’s zijn via internet-enquêtes en gesprekken met de stuurgroep en de vleesbedrijven op draagvlak getoetst. Het voorliggende actieprogramma is een voorstel en dient als uitgangspunt om binnen de sector - en met derden - in gesprek te gaan over samenwerking voor kennis-, ontwikkelen onderzoeksprogramma’s. In de paragrafen 3.1 t/m 3.5 is een eerste aanzet gegeven voor actielijnen voor de diverse thema’s. Aan het eind van elke paragraaf is in een tabel het besparings- en verbeterpotentieel beschreven van de technieken waar de actielijnen zich op richten.

Kennis- & Innovatie Structuur (KIS) Tijdens de routekaart zijn de eerste stappen gezet om in een virtuele omgeving kennis te delen en te ontwikkelen. Aanvullend op dit actieprogramma is in paragraaf 3.6 het actieplan opgenomen voor de Kennis- & Innovatie Structuur (KIS). De voorgestelde acties worden in de komende maanden in sessies met de sectoren verder ingevuld. Ook worden gesprekken gevoerd om kennisen ketenpartners te mobiliseren. Op basis van deze acties zal een definitief plan voor de komende 12 maanden opgesteld worden.

Energie-efficiency

2015

2020

2030

Kennisuitwisseling energie-efficiënte apparaten & aanscherping energieprestatie-eisen met leveranciers Waterhergebruik Uitrol waterhergebruik Waterstromen in kaart Geïntegreerde warmteontwerpen Vergisting

Gesloten watercyclus

Verwaarding nutriënten restwater

Gas en stoomloze productie

Monitoring DE prijzen Programma’s Zon & Wind

Cocreatie innovatieve sectorspecifieke apparatuur Koelen en Vriezen

Quick scan, fact sheets voorbeelden

Fact sheets & voorbeelden vervolg

Verbeteren besturing

Intelligente besturingssystemen

Analyse koelen op producttemperatuur Koelen op producttemperatuur Innovatieplatform o.a over decentrale units Conserveren

Skin & vacuümverpakking

Innovatieplatform o.a. over koude Netten en koude middelen

Innovatieplatform o.a. over heat pipe acupunctuur, koude opslag

Initiëren onderzoek zuurstof absorbers

Imagocampagne paars vlees Relatie THT - Derving

Initieëren onderzoek kleurspectrum verlichting Ontwikkeling slimme verpakking

Implementatie slimme verpakking

Innovatieplatform verpakken (VGI breed) Pilots verkleinde productieruimte Keteninnovatie

Visie en verkenning Robotica

Implementatie hoogwaardige robots

Green Deal gedeeltelijk gekoeld transport Pilot LZV’s pluimvee + communicatie Impact GS1 Onderzoek logistieke optimalisatie

Samenwerking tussen partijen in besloten kring

Kennis + Fact sheets ketenmonitoring Nevenstromen

Markttrends chemie, farma en cosmetica Case studie cosmetica Case studie stoffen uit organen voor farma/cosmetica Biopolymeren en technische toepassingen Scheiding eiwitten

Figuur 2: Actieprogramma Routekaart Vlees


3.1. Actieprogramma Energie-efficiency Kennisuitwisseling voor energie-efficiënte (EE) apparaten en vergisting In een kennisplatform delen bedrijven en evt. keten- & kennispartners ‘best practices’ met elkaar. De kennis wordt verzameld in fact sheets en verspreid via de kennisinfrastructuur (KIS) . Bedrijven gebruiken de kennis om de prestatie van systemen onderling te vergelijken en om prestatie-eisen te formuleren die de sector voorlegt aan leveranciers van veel toegepaste apparatuur. Opschaling van ‘best practices’ draagt tot 30% bij aan energiebesparing in 2030.

Optimalisatie watercyclus Bedrijven brengen hun waterstromen in kaart en de nutriënten die in het water zitten. Samen met kennispartners en waterzuiveringsexperts worden op maat ontwerpen opgesteld voor zuiveringsinstallaties voor vleesbedrijven. Daarbij is expliciet aandacht voor de inzetbaarheid en valorisatie van de aanwezige nutriënten. Bedrijven zijn actief betrokken via pilots voor filtering en hergebruik van water. Terugwinnen van warmer water levert naast 50% minder water inkoop van water energiebesparing op voor verwarming van schoonmaakwater.

Herontwerp warmtehuishouding Vleesverwerkingsbedrijven en machinebouwers werken in dit traject samen aan de ontwikkeling, optimalisatie en opschaling van rendabele en slimme herontwerpen voor de warmte-infrastructuur van vleesbedrijven. Hierbij is aandacht voor opwaardering van warmte (via warmtepompen), cascadering, buffering en terugwinning (via warmtewisselaars) van warmtestromen. De oplossingen zijn op maat ontwikkeld voor werktemperaturen en warmtestromen die specifiek zijn voor de processen uit de


vleessector. Samen met leveranciers bewijzen vleesbedrijven de business cases voor een slimme warmtehuishouding, waardoor deze snel en breed toegepast worden in de sector. Dankzij integrale warmteontwerpen waarbij warmte wordt opgewaardeerd en hergebruikt kan de warmtevraag tot 45% gereduceerd worden op bedrijfsniveau. Door aanvullend gebruik te maken van duurzame warmtebronnen kan in 2030 gasloos geproduceerd worden.

Implementatie van duurzame energie Op de korte termijn is vergisting van maag-darmpakketten een interessante techniek voor opwekking van biogas. Op bijeenkomsten wisselen bedrijven kennis uit over de beste beschikbare technieken. Parallel hieraan worden de ontwikkelingen in de (duurzame) energiemarkt gevolgd. In de periode 2020 – 2030 worden decentrale duurzame energietechnieken (zoals: wind op land, zon-PV en zonneboilers) rendabel. Waar invoering voorheen

Breed pallet aan besparingsopties vereist samenwerking slechts kleinschalig werd uitgerold, wordt duurzame energie in deze periode grootschalig ingezet via gezamenlijk inkoop. De inzet van zon-PV (op eigen daken), zonneboilers (op eigen daken), opslag van windenergie via nachtstroom, warmtenetten (van bedrijfsterreinen) en diepgeothermische energie leveren samen naar schatting 208 TJ op in 2030.

De inzetbaarheid van wind op land op “eigen terrein” bij bedrijven is niet bekend. Naast inkoop van duurzame energie levert de windenergie een aanzienlijk potentieel voor bedrijven om hun energieverbruik vergaand te verduurzamen.

Cocreatie voor energie-efficiënte apparaten Tijdens deze studie bleek er bij een aantal bedrijven interesse om samen te werken aan co-creatie van betere sectorspecifieke apparaten. Hiervoor worden projectgroepen geformeerd die bestaan uit: • Vleesverswerkers die willen bijdragen aan de ontwikkeling van betere sectorspecifieke apparaten • Apparaatbouwers en toeleveranciers • Kennisinstellingen met proceskennis In de komende periode inventariseren de brancheorganisaties welke bedrijven willen deelnemen in een werkgroep voor: 1. Slimme interne logistiek 2. Steriele reiniging Prestatietabel Energie-efficiency Actie

2015

2020

2030

Energie-efficiency

125 TJ

344 TJ

469 TJ

0 TJ

8 TJ

13 TJ

Herontwerp warmte

16 TJ

75 TJ

149 TJ

Duurzame energie

0,8 TJ

16 TJ

209 TJ

Watercyclus

Cocreatie Totaal

Bedrijven die warmte uit diepgeothermische bronnen kunnen toepassen schakelen voor circa 80% over op duurzame warmte (voor 20% warmteopwekking blijven (zeer hete) verbrandingsprocessen nodig).

17 TJ

46 TJ

46 TJ

159 TJ

489 TJ

886 TJ

Tabel 7: Cumulatieve besparing energie-efficiency

19 3.2. Actieprogramma Koelen en Vriezen Kennis verspreiden rond quick wins Om bedrijven te ondersteunen bij het identificeren en efficiënt implementeren van quick wins en kennis (fact sheets, best practices), zorgt een kennismakelaar voor: • Een scan waarmee bedrijven quick wins zoals een efficiënte koelcyclus, compressoren, motoren, fans, pompen en deurverlies-reductie kunnen identificeren • Fact sheets en een vergelijkingssite voor onderdelen van een efficiënte koelcyclus. De fact sheets beschrijven de belangrijkste kwaliteitscriteria en keuzes voor efficiënte compressoren, motoren, fans/pompen en condensoren • Best practices en fact sheets voor innovatieve technologieën zoals excellente besturingssystemen en wellicht ook batchgewijs koelen en sproei koelen met waternevel Ervaringsdeskundigen uit de sector stellen de documenten in nauwe samenwerking met kennisinstituten en ketenpartners op.

Vervangen R22 De vervanging van R22 door duurzame koelmiddelen wordt via gebruikersgroepen gefaciliteerd. Een expert ondersteunt deze groepen. In bijeenkomsten en via de KIS worden sterke en zwakke punten van alternatieve duurzame koelmiddelen benoemd. Knelpunten met deze middelen/systemen worden met experts en leveranciers geanalyseerd en opgelost. Ook worden systeemontwerpen, implementatietrajecten en goede voorbeelden van andere VGI sectoren besproken.

Verbeteren besturingssysteem Veel meet- en regelsystemen voor de vleessector werken “op zichzelf staand”. Om bedrijven het optimale rendement uit installaties te laten halen, zijn goede regelsystemen nodig.

De sector werkt op de korte termijn met machinebouwers en systeemontwikkelaars aan definities voor besturingsparameters, vaardigheden t.b.v. het analyseren van gegevens en aan op de sector afgestemde programma’s van eisen voor regelprocessen met moderne procescomputers. Betere besturingssystemen leiden tot efficiencyverbetering, verlaging van onderhoudskosten, verlenging van de levensduur van installaties en verhogen de productkwaliteit.

Grootste besparing door slimmer koelen en efficiëntere koelinstallaties Op de langere termijn is het mogelijk om met slimme, adaptieve “zelflerende” systemen een optimale energie-efficiëntie bij deelbelasting te realiseren. Om op de sector toegespitste systemen te krijgen, identificeert en analyseert de sector met systeemontwikkelaars en ketenpartners systemen bij andere voedingsmiddelensectoren. Ook stellen ze met elkaar product specifieke modellen en algoritmes en programma’s van eisen voor de systemen op. Met ketenpartners en andere sectoren worden ook concepten en oplossingen voor contactloos meten in de hele keten ontwikkeld.

experimenten te verzamelen en analyseren • A lgoritmes voor de intelligente besturing op te zetten • Voorstellen voor een passende regelgeving te ontwikkelen

Innovatieplatform koelen Het innovatieplatform monitort periodiek of er nieuwe doorbraken rond specifieke technologieën beschikbaar komen. Kennisen ketenpartners presenteren periodiek nieuwe doorbraken en kansen voor de vleessector. De bedrijven uit de vleessector definiëren vervolgens samen met de partners kansen voor toepassing binnen de sector, programma’s van eisen voor de technologie en business cases. Ook bepalen ze de randvoorwaarden voor een succesvolle doorontwikkeling en implementatie van de technologieën. Het platform wordt ondersteund door een innovatiemakelaar. De innovatiemakelaar zoekt pro actief naar kansen, initieert activiteiten en stimuleert (stuurt) ontwikkelingen bij kennisen ketenpartners in de juiste richting. Het innovatieplatform is in eerste instantie vooral actief rond koude netten o.b.v. LNG en excellente decentrale & modulaire koelunits met respectievelijk een beparingspotentieel van 80% van de koude vraag en 25% energie-efficiency verbetering. Bij voldoende succes volgen koude opslag in kratten en wanden, heat pipe acupunctuur en nieuwe koude middelen. Prestatietabel Koelen en Vriezen Actie

2015

2020

2030

Koelen op basis van producttemperatuur

Quick wins

140 TJ

220 TJ

220 TJ

Een product gerelateerde koeling vereist per product(cluster) een uitstekend inzicht in benodigde temperaturen, de wisselwerking tussen kern- en oppervlaktetemperatuur en de doelen m.b.t. productkwaliteit en voedselveiligheid in de hele keten. Dit project beoogt: • De parameters voor diverse productclusters boven tafel te krijgen door systematisch praktijkgegevens en gegevens uit

R22

30 TJ

10 TJ

0 TJ

100 TJ

200 TJ

340 TJ

35 TJ

70 TJ

70 TJ

Besturing Producttemperatuur Innovatie platform

1

Totaal

0 TJ

80 TJ

160 TJ

275 TJ

570 TJ

790 TJ

Tabel 8: Cumulatieve besparing Koelen en Vriezen 1

dit is het besparingspotentieel van decentrale modulaire installaties.


3.3. Actieprogramma Conserveren Verbeteren houdbaarheid in de keten Voor enkele productclusters is de optimale houdbaarheid nog niet bereikt. Verlenging is nodig om de productie en logistiek verder te optimaliseren of om de export markten verder te vergroten. Naast individuele acties zijn collectieve acties nodig zoals het verbeteren van de skin en vacuümverpakkingen, het verhogen van de acceptatie van paars vlees via een imagocampagne, het laten door ontwikkelen van zuurstof absorbers en het initiëren van onderzoek naar kleurenspectrum verlichting. Skinverpakking en vacuüm verpakking Knelpunten rond vacuüm en skinverpakkingen geïnventariseerd, geanalyseerd en opgelost. Leveranciers en vleesbedrijven definiëren voorbeelden en business cases rond deze technologieën. Imagocampagne paars vlees. De sector onderzoekt met ketenpartners in hoeverre een imagocampagne de acceptatie kan verbeteren. Het onderzoek analyseert de acceptatieproblemen rond paars vlees en bepaalt met ketenpartners de haalbaarheid en effectiviteit van een imago campagne. Zuurstofabsorbers De vleessector initieert onderzoek en levert programma’s van eisen en capaciteit voor het uitvoeren van pilots voor zuurstof absorbers. Kleurspectrum verlichting. De vleessector stimuleert onderzoekers en retail om toepassingen van kleurspectrum verlichting voor vlees verder te onderzoeken.


Ketensysteem voor slimme verpakkingen Slimme verpakkingen met onder andere dynamische THT-informatie verlengen de houdbaarheid van producten en verminderen derving bij de consument. De retail ontwikkelt met partners een standaardsysteem, business cases en een implementatie- en voorlichtingsplan. De vleessector participeert in de visievorming en pilots en formuleert programma’s van eisen.

Significante THT verlenging is haalbaar door doordacht verpakken en nieuwe conserveringstechnieken Innoveren in verpakkingen Om de slagkracht van vleesbedrijven rond verpakkingsinnovaties te versterken, bundelt de sector de krachten met andere voedings- en genotmiddelen sectoren en met de verpakkingsindustrie. In een breed gezamenlijk platform wordt aandacht besteed aan innovatieve, duurzame en gemakkelijke verpakkingen. Duurzame en gemakkelijke verpakkingen spelen in op wensen van retailers en consumenten. Nieuwe ontwikkelingen, fact sheets, marktonderzoeken en business cases voor bestaande en nieuwe verpakkingsconcepten worden via gebruikersgroepen en de KIS binnen de sector verspreid. De verpakkings- en recycleindustrie is hier leidend.

Verkleinde high care productieruimten Een verkleinde high care productieruimte leidt tot een aanzienlijke energiebesparing. Door vermindering van de besmetting kunnen ook kosten en tijd besparende R&O-concepten

geïntroduceerd worden. Dit project definieert en analyseert alternatieve concepten voor de verkleinde ruimte, de productielijn en de R&O-concepten. Veelbelovende concepten worden gepilot. Het ontwikkelen en produceren van de specifieke componenten van de productieruimtes is een taak van de apparatenbouwers.

Visie en verkenning robotica Robotisering is een belangrijke stap om compacte, geïsoleerde en schone ruimtes te verkrijgen. Ook geeft robotisering een antwoord op de toenemende personeelsschaarste en kosten. Op basis van door experts in robotica, elektronica en software opgestelde technologieverkenningen en goede voorbeelden wordt een visie en ontwikkelplan voor robotica in de vleessector geformuleerd. Het plan besteedt expliciet aandacht aan breed inzetbare multifunctionele robots, software om robots netjes te laten werken en onderhoud zonder menselijke tussenkomst. Prestatietabel Conserveren Actie

2015

2020

2030

800 TJ > 7 dagen

2.000 TJ > 7 dagen

6.000 TJ > 7 dagen

-

1%pt red. derving

2%pt red. derving

-

-

-

Verkleinde productieruimte

15 TJ

40 TJ

60 TJ

Robotica (red. arbeid)

10%

35%

67%

Verbeteren houdbaarheid Slimme verpakking Innoveren in verpakkingen

Tabel 9: Cumulatieve besparing Conserveren

21 3.4. Actieprogramma Keteninnovatie Green deal gedeeltelijk gekoeld transport Via een ‘Green Deal’ start de sector een pilot waarin samen met de overheid de voordelen en de invalshoeken voor nieuwe regelgeving voor transport worden bestudeerd. In een pilot toont de sector aan hoe de keten geborgd kan worden voor: 1. Niet volledig doorkoelde karkassen/ -karkasdelen / -deelstukken van runder en kalveren 2. Gekoelde transporten van langer dan twee uur voor runderen en kalveren 3. Belading en afvoer voor snelle verwerking van organen (van roodvlees dieren) Daarnaast wordt gekeken naar crossborder transporten voor het belading en afvoer binnen Europa. De sector stelt in de pilot protocollen op waarvoor via onderzoek is aangetoond dat deze in praktijksituaties verantwoord en veilig zijn. Samen met de overheid worden regels opgesteld waardoor kansen voor een efficiëntere inrichting van het koeltraject in de vleesketen gerealiseerd kunnen worden door bedrijven. Deze opties dragen aan bij tot 8 uur snellere doorlooptijden in de keten en betere productkwaliteit voor de consument. In een pilot wordt bepaald in hoeveel energiewinst snellere afvoer van organen en efficiëntere inzet van productiemiddelen oplevert.

LZV’s voor pluimvee LZV’s hebben 30% meer laadvermogen en besparen gemiddeld 33% brandstof t.o.v. de huidige vrachtwagens met een aanhanger. Als aangenomen wordt dat de helft van de transporten met LZV’s kunnen worden ingevuld, dan levert dit op sectorniveau een besparing op van 40 TJ. In weten regelgeving wordt aangegeven dat sommige producten niet vervoerd mogen worden in een LZV; pluimvee wordt hierbij niet genoemd. De sector wil een bevestiging vanuit de overheid over de ruimte die de huidige

weten regelgeving biedt voor de inzet van LZV’s voor pluimvee. Indien er belemmeringen in de regelgeving gelden voor de inzet van LZV’s, dan zal mogelijk een ‘Green Deal’ met de overheid aangegaan worden.

Keten kan efficiënter door technische opties en samenwerking Naast een reductie in vervoersbewegingen wordt via deze maatregel ook een efficiëntieslag in brandstofgebruik gerealiseerd. De verwachte besparing wil de sector in de pilot onderbouwen zodat gecommuniceerd kan worden over de voordelen en de inzetbaarheid van deze vervoersvorm.

verhoging van de beladingsgraad met 10%. Bovendien kan de doorlooptijd met 4 tot 16 uur worden verkort, de servicegraad worden verhoogd en er kan tot 15% bespaard worden op administratieve kosten.

Ketenmonitoring Standaardisatie en uitwisseling van gegeven is de sleutel tot optimalisatie van de keten. In dit traject wordt onderzocht welk technieken en systemen er zijn voor het uitwisselen van gegevens over onder andere voorraden, voorraadbeheer, energiegebruik en productuitval in de keten. Daarbij wordt gekeken naar voorbeeld projecten uit de bloemen- en de groente- en fruitsector. Hiermee werkt de sector aan het opbouwen en uitwisselen van kennis over systemen voor ketenmonitoring. Als onderdeel van dit traject worden moderne ‘tracing en tracking’ systemen, tijd/ temperatuur loggers in de koelwagen en systemen voor koppeling met HACCP en NEN ISO kwaliteitssystemen in kaart gebracht. Prestatietabel Keteninnovatie

Logistieke samenwerking In dit traject werken bedrijven met elkaar samen aan een verandering van mentaliteit bij toeleveranciers en afnemers voor een cultuuromslag van “Snel” naar “Op Tijd” leveren. Beter samenwerken op basis van Quality Controlled Logistics of ECR-concepten leidt tot slimme ketenlogistiek voor productie, belevering, voorraadbeheer en schapmanagement. De sector inventariseert de kansen voor de vleessector, stelt haar eigen prioriteiten en sluit waar mogelijk aan op lopende initiatieven vanuit bijvoorbeeld GS1 en de supermarkten. Ook inventariseert de sector proactief welke impact standaardisering vanuit GS1 systemen heeft op de sector. Logistieke samenwerking kan tot reducties leiden in transport van 5% tot 10% in ton.km’s. Dit komt overeen met een besparing van 55 TJ. Deze besparing komt onder andere voort uit een

Actie Gedeeltelijk gekoeld transport LZV voor pluimvee Logistieke samenwerking

2015

2020

2030

Reductie van 8 uur doorlooptijd

Reductie 12 - 16 uur doorlooptijd

g.a.1

5 TJ

40 TJ

g.a.

50 TJ

110 TJ

g.a.

Keten monitoring

25 TJ

55 TJ

g.a.

Totaal

80 TJ

205 TJ

g.a.

Tabel 10: Cumulatieve besparing Keteninnovatie

1

g.a. = geen acties opgenomen in deze periodeinstallaties.


3.5. Actieprogramma Nevenstromen Inleiding Voor de routekaart activiteiten en voor het vervolg is afgesproken, dat dit onderdeel zich primair richt op gezamenlijk precompetitief lange termijn onderzoek. Dit onderzoek heeft als primaire focus om de ontwikkelingen in de markt ten aanzien van (bio) toepassingen van grondstoffen uit de nevenstromen uit de vleessector beter te leren kennen. Deze kennis is nodig om een beter zicht te krijgen op kansrijke toepassingen voor de lange termijn. De geformuleerde projecten kunnen allemaal de komende 2 tot 5 jaar uitgevoerd worden. Individuele partijen kunnen intekenen op deze projecten en dragen daarmee de lusten en lasten van de projecten.

Markttrends en beelden cosmetica 2030 Via gesprekken en desk research worden ontwikkelingen in vraag naar cosmetica producten, de issues op de agenda van de cosmetica industrie en issues gerelateerd aan de beschikbaarheid, prijzen en kwaliteit van grondstoffen geanalyseerd. Er worden gesprekken gevoerd met productontwikkelaars en inkopers uit de cosmetica en farma sector, met kennisinstituten en vertegenwoordigers van het netwerken zoals het platform chemie, het DPI-polymeren netwerk. Aanvullend kunnen periodiek (bijvoorbeeld elke 2 jaar) nieuwe ontwikkelingen (producten, en technologieën) via desk research of via nog te selecteren ambassadeurs of reporters verzameld en geanalyseerd worden.

Case studies cosmetica Dit project bevat een specifieke case studie voor gebruik van organen een brede verkenning van de kansen. De case studie voor perspectiefvolle stoffen uit organen richt in eerste instantie op stoffen die werken als: ontstekingsremmer, anti-obesitas,


anti-dementie en eetlustopwekkende stoffen. Om snel een goed beeld te krijgen van mogelijke toepassingen en om de netwerken met de cosmetica sector en relevante kennisinstituten te versterken wordt gewerkt met battles van studenten of van teams met vertegenwoordigers uit de cosmetica en de vleessector.

Technische toepassing en biopolymeren Dit deelproject richt zich op de selectie en beoordeling van kansrijke toepassingen van vetzuren en eiwitten uit nevenstromen voor technische toepassingen en biopolymeren. Bij de analyse van mogelijke toepassingen wordt de technische haalbaarheid, de marktkant en de economische haalbaarheid gekeken. Hierbij kiezen we voor een stapsgewijze aanpak waarbij ingezet

Kansrijke toepassingen voor biobased polymeren, cosmetica en farma wordt op een perspectiefvolle inzet en goede afstemming met tussenliggende ketenpartijen richting eindverwerker. Met het netwerk van het Dutch polymer Institute en met de Rubber en Kunststofindustrie worden via workshops interessante toepassingen in kaart gebracht en geanalyseerd. Na een eerste analyse worden enkele kansrijke toepassingen aangewezen waarvoor een business plan uitgewerkt wordt. De uitwerking gebeurt in een vervolgbijeenkomst van 1 of 2 dagdelen per kans. In deze bijeenkomst nemen enkele vertegenwoordigers uit de vleessector, de producenten van polymeren of technische toepassingen en een kennisinstituut deel. De resultaten van deze bijeenkomst zijn een verdere uitwerking van de kans inclusief een analyse van de kritieke punten voor de verdere ontwikkeling van de kans en

de witte vlekken. Indien nodig wordt een voorstel voor verder onderzoek geformuleerd.

Kennisontwikkeling scheiding van eiwitten In dit traject worden de ontwikkelingen rond super kritische extractie en de immobilisatie van enzymen gemonitord. De bedrijven uit de sector kunnen via aansluiting en participatie in bestaande onderzoeksplatformen van onder andere het chemieagro-foodcluster, de gewenste onderzoeken mede vorm geven en ondersteunen. Het onderzoek bestaat uit het: • Het verder verzamelen en analyseren van lopende onderzoeken voor de genoemde kern-technologieën • Selecteren van witte vlekken in de onderzoeken (toegespitst op gebruik voor de verwerking van dierlijke stromen) • Specificeren van specifieke toepassingen voor vlees inclusief een technische en economische haalbaarheidsstudie • Het (laten) ontwikkelen van test en demo installaties

23 3.6. Actieprogramma KIS Inleiding Om de geformuleerde doelstellingen te realiseren is een brede kennisuitwisseling tussen bedrijven onderling en met kennisen ketenpartners van essentieel belang. De partijen moeten intensief werken aan programma’s van eisen voor technologieën en apparaten. De KIS wordt gebruikt voor het verzamelen van input van vleesbedrijven, ketenpartners en kennisinstellingen, het toetsen van resultaten en de overdracht van uitkomsten van deelprojecten naar bedrijven. De KIS, www.routekaartvlees, moet de plaats worden waar alles samenkomt.

Doelstellingen KIS De KIS ondersteunt: • Teams bij het opzetten en verspreiden van fact sheets en goede voorbeelden • Projectteams bij het uitvoeren van de diverse deelprojecten van de routekaart • Een innovatieplatform, de sector kennis deelt en ontwikkelt met kennisen ketenpartners Hierna wordt voor elk van de toepassingen aangegeven welke activiteiten door de KIS ondersteund worden. Tot slot beschrijven we de eisen die aan de organisatie van de KIS gesteld worden. Gaandeweg zullen de diverse activiteiten steeds meer virtueel vorm krijgen; de onderwerpen die aan bod komen worden complexer. Ook kunnen grotere groepen deelnemen aan de activiteiten. In de loop van de tijd zal de regie overgedragen worden van de brancheorganisatie naar de werkgroepen.

Functionaliteiten KIS Naast een bibliotheek, agenda, discussieforum en een elektronische nieuwsbrief bevat de KIS de onderstaande functionaliteiten.

Enquêtes Online enquêtes om issues te achterhalen, meningen te peilen, nieuwe ideeën te genereren of om fact sheets en specifieke goede voorbeelden te prioriteren. Webinar Een webinar is een seminar op internet. Een webinar duurt vaak maar een uur en levert een besparing in tijd en reis- en verblijfkosten Tijdens de routekaart worden webinars gebruikt om: • Resultaten van onderzoeken te presenteren en te bespreken • Praktijkverhalen en goede voorbeelden uit de vleessector of andere sectoren in binnen en buitenland te presenteren • Korte up date te geven over relevante ontwikkelingen zoals LED verlichting, reiniging & ontsmetten • Tussenresultaten van projecten te bespreken. Blog De blog is een afgebakend onderdeel van de KIS waar kennisen ketenpartners de vleessector inspireren met artikelen over actuele en innovatieve ontwikkelingen.

Fact sheets en goede voorbeelden Voor energie efficiency en Koelen en Vriezen worden fact sheets ontwikkeld en goede voorbeelden uit de vleessector en andere voedingsmiddelen sectoren beschreven. In de eerste fase wordt de volgende werkwijze gehanteerd: • In door de projectleider georganiseerde bijeenkomsten stelt een klein team uit de vleessector een fact sheet op. • De projectleider maakt het verslag en de deelnemers leveren via mail of de KIS commentaar • De definitieve fact sheet wordt op de KIS gepubliceerd. Via de nieuwsbrief worden de leden op de hoogte gesteld

De tweede fase verloopt als volgt: • Per onderwerp wordt een team uitgenodigd en gebriefd om een fact sheet op te stellen • Een van de deelnemers maakt een eerste concept voor een afgesloten deel van de KIS • In een aantal virtuele rondes wordt via discussies, tele- of video conferentie een verbeterde versie opgesteld • De definitieve versie wordt op de KIS gepubliceerd. Via de nieuwsbrief worden de leden op de hoogte gesteld De derde fase verloopt als volgt: • Via een brede enquête bepalen vleesbedrijven, kennisen ketenpartners de onderwerpen voor fact sheets of goede voorbeelden • In een webinar belicht een partner en een ervaringsdeskundige het onderwerp. Daarna volgt een korte virtuele discussie. • Een redactieteam werkt de resultaten uit • De resultaten worden op de KIS geplaatst en de deelnemers kunnen teksten aanvullen en commentaar leveren • Een redactieteam verwerkt de resultaten tot een definitieve versie Het verzamelen van goede voorbeelden is relatief eenvoudig. In de eerste fase zal dat in de vorm van een of enkele individuele interviews vanuit het projectteam routekaart vorm krijgen. Later komen deze voorbeelden virtueel tot stand. De verspreiding gebeurt via de site (tekst en filmcollage van de interviews), elektronische nieuwsbrieven, webinars en gebruikersgroepen.


Innovatieplatform Via het innovatieplatform wordt kennis uit andere sectoren en van kennisen ketenpartners toegankelijk gemaakt voor de vleesbedrijven. Ook wordt het platform gebruikt om samen met de partners programma van eisen en onderzoeksplannen voor nieuwe technologieën op te stellen en om ervaringen met de nieuwe technologieën en concepten uit te wisselen. De eerste fase: keten- en kennispartners informeren de sector met blogs Enkele experts bij ketenpartners en kennisinstituten schrijven periodiek een korte blog over een actuele ontwikkeling zoals een nieuw onderzoek of een nieuw innovatief product. Deze blogs hebben een informerend karakter. De tweede fase: ontwikkelen visie en opstellen technologieverkenningen Het routekaartteam benadert een deels nieuwe groep experts voor het schrijven van blogs, het houden van presentaties tijdens gebruikersgroepen en webinars. Het routekaartteam stimuleert reacties op de stukken. Rond urgente onderwerpen worden webinars en seminars georganiseerd. Derde fase: opstellen programma’s van eisen en onderzoeksplannen De deelnemers werken samen aan technologieverkenningen en haalbaarheidsstudie naar toepassingsmogelijkheden en programma’s van eisen. In dit kader worden de volgende activiteiten uitgevoerd: • Actieve monitoring van ontwikkelingen binnen en buiten de sector • Organiseren van een bijeenkomst om het onderwerp te verkennen • Uitwerking van het onderwerp op de KIS


• B espreken van tussenresultaten en verzamelen nieuwe input via webinar • Beoordelen van resultaten via enquêtes en discussieplatform • Verspreiden van resultaten via nieuwsbrief, filmpjes en eventueel seminar of webinar

Virtuele ondersteuning projectteams Elke werkgroep krijgt een eigen besloten omgeving waarin leden met elkaar van gedachten kunnen wisselen, via een forum, een chat, of om te reageren op, en werkt aan een gezamenlijk opgesteld stuk. Een andere mogelijkheid is om online een documentenarchief op te bouwen, dat desgewenst alleen toegankelijk is voor projectleden. De ondersteunende organisatie bekijkt samen met de projectleider welke functionaliteiten van belang zijn, hoe de eigen projectomgeving ingericht moet worden en welke autorisaties er geregeld moeten worden. In 3 fases van één tot twee maanden wordt gewerkt naar aan goede opstart van de teams met een passende projectinrichting op de KIS, in de daaropvolgende fase wordt gewerkt aan continue ondersteuning, signalering en motivatie van de medewerkers om kennis te verspreiden en deel te nemen aan activiteiten op de KIS. In de eerste fase worden KIS functionaliteiten geïntegreerd in de werkplannen van de projectteams. Het projectteam organisatie adviseert de projectleider. Projectsites worden ingericht en het gebruik van de verschillende functionaliteiten wordt uitgelegd. Draaiboeken van virtuele activiteiten worden opgesteld. Er wordt een kick off georganiseerd waarin afspraken worden gemaakt over: • Doelstellingen van het team • Samenwerkingsprocessen en projectstructuur • Communicatiemomenten, balans face-to-face virtueel

In de tweede fase gebruiken de medewerkers onder begeleiding de KIS functionaliteiten. Tijdens de derde fase gaan ze zelfstandig aan de slag.

Ondersteuning vanuit het projectteam Het projectteam routekaart zorgt voor: • Het selecteren en uitnodigen van de deelnemers uit de vleessector maar ook van keten- en kennispartners • Heldere formats en instructies voor fact sheets en de voorbeelden • De begeleiding van de (deels) virtuele bijeenkomsten in fase 1 en 2 • De redactie van teksten • Het opstellen van enquêtes en het organiseren van de conferenties en webinars • Projectsites inrichten en KIS-functionaliteiten uitleggen

4. Prestaties

25

Inleiding In de tabel 11 en 12 is het verbeterpotentieel weergegeven van alle maatregelen waar het actieprogramma zich op richt. Evenals bij het inschatten van het totale besparingspotentieel in hoofdstuk 2, is hierbij rekening gehouden met het ontdubbelen van de effecten van maatregelen die elkaar beïnvloeden. Daarom zijn de getallen niet één op één bij elkaar opgeteld.

Prestatieverbetering

2015

2020

2030

besparingsdoel

Energie-efficiency

158 TJ

473 TJ

677 TJ

-

Energiebesparing Koelen en Vriezen

275 TJ

570 TJ

790 TJ

-

Energiebesparing verkleinen productieruimte

15 TJ

40 TJ

60 TJ

-

448 TJ

1073 TJ

1512 TJ

1198 TJ

Opwekken duurzame Energie

71 TJ

86 TJ

279 TJ

798 TJ

Totale energiebesparing

519 TJ

1159 TJ

1791 TJ

1996 TJ

Totale efficiencyverbetering 1

Doelstelling 30% energie-efficiencyverbetering De grootste winst in de energie-efficiency is te behalen vanuit het thema Koelen en Vriezen. In totaal kan meer dan 50% van het elektriciteitsverbruik voor koelen en vriezen worden bespaard. De besparingen kunnen alleen gerealiseerd worden als de bedrijven hun besturingssystemen verbeteren en consequent o.b.v. een analyse van de gegevens, de afstemming van de productiesystemen optimaliseren. Het voorgestelde actieprogramma levert zonder de bijdrage van de koude netten, na ontdubbeling 750 TJ energiebesparing op.

Tabel 11: Energiebesparing - potentieel van het actieprogramma (cumulatief) Ambities

2020

2030

Prestatie-ambitie

Energiebesparing op transport vee (aanvoer)

5 TJ

40 TJ

40 TJ

40 TJ

Energiebesparing logistiek (afzet van vlees)

50 TJ

165 TJ

165 TJ

110 TJ

0%

0%

50%

50%

≤ 8 uur (vers rood vlees)

12 tot 16 uur

≤ 16 uur

doorkoelen mogelijk

-2%pt

-4%pt

-5%pt

-5%pt (= 6 PJ)

Toename houdbaarheid (THT) vers vlees

-

-

Van 10 naar 17 - 23 dagen

17 - 23 dagen

Toename houdbaarheid (THT) vleeswaar

-

-

Van 17 naar 24 dagen

24 dagen

nihil

10%

50%

50%

Reductie van arbeid door robotisering

10% minder arbeid

35% minder arbeid

67% minder arbeid

-

Inzet nevenstromen

Verbranding levert energie

Hoogwaardige inzet en benutting van nevenstromen

Kosten zijn omgebogen naar inkomsten en extra afzetkanalen

Extra inkomsten en extra afzetkanalen

Inzet multi-modaal bij internationaal transport Doorlooptijdverkorting in de (vers)keten

De potentiële energie-efficiencywinst in het overige gebruik (exclusief koelen en vriezen) in het productieproces komt uit op ruim 27%. Samenwerking en kennisopbouw over efficiënte apparaten en het herontwerpen van de warmtehuishouding zijn nodig om de besparingskansen sectoraal te realiseren. Het inrichten van verkleinde gekoelde productieomgevingen en high care couveuses leidt tot een besparing van 80 tot 90% op koelcapaciteit en op waterverbruik voor reinigen. De concepten zijn vooral bij de vleesverwerking en de pluimveesector toepasbaar. Op het totale energiegebruik van de sector levert dit nog eens 60 TJ (1,5%) extra efficiencyverbetering op. Vooral door het grote potentieel op Koelen en Vriezen is het totale besparingspotentieel voor de sector met 1512 TJ (38%) ruim boven de streefwaarden van 30%.

2015

Derving in de keten

Waterverbruik

Tabel 12: Prestatieverbetering - potentieel van het actieprogramma (cumulatief) 1

ier is het totale potentieel voor duurzame energie opgenomen. De getallen zijn inclusief de inzet van reststromen waarmee in 2010 reeds 70 TJ aan duurzame energie is H opgewekt. Deze cijfers zijn exclusief de inkoop van duurzame energie en de inzet van windenergie.


Bijdrage vanuit DE

Reductie productuitval in de keten

Met de inzet van zonne-energie (op eigen daken winning van warmte en stroom), biomassa uit beschikbare reststromen en op termijn aardwarmte (diepgeothermisch) kan de sector naar verwachting voor ruim één derde (279 TJ) tegemoet komen aan haar duurzame energieambitie in 2030. Om de overige 519 TJ duurzaam in te vullen kunnen bedrijven inzetten op windenergie en duurzame energie inkopen. Via een combinatie van deze maatregelen is de ambitie voor 20% duurzame energie in 2030 nog steeds haalbaar. Wel toont deze studie aan dat de inzet van windenergie en/of de inkoop van duurzame energie nodig is om deze ambitie te behalen.

Een succesvolle overstap naar skinverpakking voor vlees uit hele spieren en beschermende zuurstofarme atmosfeer voor maalvlees leidt bij een integrale aanpak tot een daling van de derving met 5 procentpunten. Voor vleeswaren is een dervingsreductie van 1 procentpunt haalbaar. Het voorkomen van derving komt overeen met een energiebesparing van 6 PJ. Een brede integrale voorlichting van overheid en retail is een essentiële randvoorwaarde om deze winst te kunnen realiseren.

Besparingen in de keten Betere samenwerking in de keten, onder andere via schapmanagement, horizontale en verticale logistieke samenwerking biedt veel kansen tot efficiencyverbetering in de logistieke keten. In deze studie is een potentieel van 205 TJ geïdentificeerd voor de aanvoer van vee en de logistiek van producten. Multimodaal transport wordt internationaal haalbaar zodra het treinverkeer sneller door verschillende lidstaten kan worden geleid. De verwachting is dat deze modaliteit vooral na 2020 inzetbaar is voor de vleessector.

Kortere doorlooptijden in de keten Doorkoelen in de keten leidt bij een verkorting van de doorlooptijd in de keten en levert naar verwachting nog aanvullende efficiencywinst in het energieverbruik in de logistiek en productieruimtes. Deze besparing zal in een pilot nader onderbouwd moeten worden. Daarnaast kan de doorlooptijd worden verkort door logistieke optimalisatie. Bedrijven zullen hiervoor samenwerking met ketenpartners moeten aangaan. Er kan veel geleerd worden over ketenoptimalisatie van andere voedingsmiddelen sectoren.


Verlengen houdbaarheid De houdbaarheid van vers vlees kan worden verlengd van 10 tot gemiddeld 23 dagen. Voor vleeswaren is een verlenging van circa 1 week haalbaar. Om kansen tijdig te kunnen oppakken, is aansluiting bij innovatieplatformen voor verpakken voor de voedingsindustrie wenselijk.

Waterverbruik Binnen de sector wordt al gewerkt met zuiveringsinstallaties. Zuivering en terugwinning van water levert naast een besparing op water ook energiebesparing op. Via hergebruik kan tot 50% bespaard worden op de inkoop van drinkwater. Bedrijven zullen actief hun waterbehoefte en kansen voor hergebruik in kaart moeten brengen.

Arbeidsbesparing productie- en verpakkingslijn De inzet van multi-functionele robots kan het aantal medewerkers in de productie- en verpakkingslijnen met 67% terug brengen. Passende betaalbare robots komen echter pas op middellange termijn op de markt.

Verwaarding van nevenstromen Hoogwaardige verwaarding van nevenstromen lijkt kansrijk richting bioplastics en kunststoffen, technische toepassingen uit de chemie (zoals coatings en harsen) en cosmetica en Farma.

27 5.

Acties voor 2012

Deze brochure vormt voor de vleessector geen afronding van de routekaartstudie, maar juist een startpunt en een eerste opstap om de geïdentificeerde kansen te realiseren. De brancheorganisaties willen graag samen met u werken aan de realisatie van deze kansen.

Korte termijn Samen met de stuurgroep is een actielijst opgesteld met thema’s waar op korte termijn de eerste stappen te maken zijn. Voor deze thema’s is gestart met de voorbereiding van een aantal collectieve trajecten. Het gaat om de thema’s: • Kennisuitwisseling Energie-efficiënte apparaten en koelcyclus (via fact sheets, KIS, etc) • Doorkoelen tijdens transport • Warmteherontwerp • Nieuwe sterilisatietechnieken (82 ˚C graden) • Kennisproject ‘Vervanging van R22’ • Pilot LZV’s (Pluimvee) Aanvullend voeren brancheorganisaties oriënterende gesprekken om de mogelijkheden te onderzoeken voor de start van projecten voor thema’s als: • Verkleinde gekoelde (en high care) productieruimte • Integraal warmteontwerp • Decentrale koelunits • Nieuwe systeem concepten voor reinigen en ontsmetten • Slimme besturing voor Koelen en Vriezen

Langere termijn

Kennisinfrastructuur

Om continuïteit te borgen voor de routekaart zal de stuurgroep iedere drie jaar bijeenkomen om de voortgang te evalueren, de routekaart visie te herijken en om nieuwe acties te initiëren. De stuurgroep laat zich daarbij bijstaan door experts en kennispartners.

Om de kansen te realiseren en innovaties op te pakken is samenwerking nodig met kennisen ketenpartners. Daarnaast kan aangesloten worden op initiatieven uit andere sectoren. Daarom zal actief gewerkt worden aan het uitbreiden van het netwerk voor kennisontwikkeling en innovatie. De sector sluit waar mogelijk aan op bestaande platforms uit bijvoorbeeld de GVI en de topsector Chemie (voor verpakkingen). Naast samenwerking met andere sectoren is ook samenwerking binnen de vleessector essentieel om kansen te realiseren. In het afgelopen jaar is de basis gelegd voor een nieuw samenwerkingplatform. KIS (www.routekaartvlees.nl) biedt een goede structuur voor het delen van kennis en biedt inzicht in lopende trajecten, besparingskansen en de agenda voor collectieve activiteiten die vanuit de brancheorganisaties worden geïnitieerd.

Tot slot De kansen die hier zijn geïdentificeerd kunnen ten dele door bedrijven individueel opgepakt worden. Daarnaast roepen de stuurgroep en de projectgroep bedrijven van binnen en buiten de sector op hun ambities kenbaar te maken. De brancheorganisaties kunnen alleen zinvolle gezamenlijke kennis en innovatieprogramma’s organiseren als bedrijven uit de vleessector aangeven voor welke thema’s zij willen deelnemen aan collectieve trajecten. Zowel bedrijven uit de vleessector, als bedrijven van buiten de vleessector kunnen hun wensen en ambities kenbaarmaken via [email protected] .

Naast de bereidheid tot actieve deelname vanuit bedrijven uit de vleessector, moet er ook bereidheid zijn voor deelname vanuit keten- en kennispartners.


Dit onderzoek is uitgevoerd met financiële ondersteuning van Agentschap NL, het Productschap Pluimvee en Eieren (PPE), het Productschap Vee en Vlees (PVV) en dankzij een bijdrage vanuit bedrijven en overkoepelende organisaties uit de vleessector.

Deelnemers Stuurgroep Jos Goebbels/COV/VNV Peter Vesseur/NEPLUVI Wim van den Brink/KNS Erik Vliek/Zwanenberg Frans Egberts/Henri van der Bilt Ton Lotterman/UNILEVER Tienus Pranger/Gosschalk & Zn Bernard van Heck/V3G Wytze van der Meer/Pluimveeslachterij W.van der Meer René Welpelo/ROYAL PLUKON Marijke Zandbergen/Wessanen Projectgroep (uitgebreid) Richard de Mooij/COV Mark den Hartog/NEPLUVI Hidde Rang/PVE Ellen Hoog Antink/Ag-NL Ben Römgens/DNV (Procesbegeleider) Michiel van der Vight/2MV pro (Procesbegeleider) Gerrit van Heijst/HeijWo (Projectleider) Cees van Vught/Hilckmann (Voorzitter WG-en) Antoon Panhuijzen/Ad van Geloven (Voorzitter WG-en) Lex van Loon/ Jan Nije Bijvank/Pingo Poultry (namen ook deel aan de WG-en)


Dit project is uitgevoerd door en met ondersteuning van de onderstaande partijen:

Deelnemers in WG Ministerie van EL&I Jochem Porte/Ministerie van EL&I Cindy van den Boom/Ministerie van EL&I Deelnemers Werkgroepen Antoon Panhuijzen/Ad van Geloven BV (Voorzitter) Jan Nije Bijvank/Pingo Poultry BV Marco ten Horn/Plukon Wilco Jong/vd Blokker (Plukon) Loek van de Vecht/BBS Food Ton de Jong/T. Boer en Zn Hendrik Hijlkema/Noblesse Proteins Tienus Pranger/Gosschalk Cees van Vught/Hilckmann (Voorzitter) Leo Vinclair/Van Loon Vlees Riekus Schoemaker/Stegeman Arno Verbunt/Goedegebuur vlees Jos Klessens/COV Eef Stuifmeel/Wellink,Lekkerkerk Bernard van Heck/V3G Bert van Riele/V3G Jan Cornelisse/Vitelco Marijn Schrooten/Vleesbedrijf Bolscher Jeroen Vermaas/Stegeman Ruud Luijten/Luiten Vleeswaren Andre van de Vliet/Brandenburg Vleeswaren

Ton Waals/Plukon Cees Knegjens/Compaxo vleeswaren Andre van Vliet/Brandenburg vlees Jacco Duinvoorden/Henri van der Bilt Fred Beekmans/Vionfood Johan van der Veen/Ten Kate Matthijs Knetsch/Van Hessen R Zuidhoek/Menkenkeuken Jasper de Haan/Slippens-vleeswaren Andrea Faré/Luiten Vleeswaren Onderzoekers Fons Pennartz/KWA Jan van Eijk/KWA Hans Banning/Proces Groningen Hendrik Hijlkema/Hyproba Wim Mulder/WUR Rolf Blaauw/WUR Ariette Matser/WUR Masja Nierop Groot/WUR Ulphard Thoden van Velzen/WUR Woody Maijers/Ketencoach Amber El Zarow/Ketencoach Kas Hemmes/IJZERK Tom Verheijen/Neofumane Edgar Suarez/Bodec

Carry Schoofs/Bodec Nico Bolder/Bolder Consultancy Sjaak Aerts/RBK Karel Rengelink/RBK (namen ook deel aan de WG-en) Externe experts Jan Broeze/WUR Nico Verdoes/WUR afd. Vergisting Steven Lobregt/Sparkling projects Willy Meeuwis/Cofely Bart van Helmond/VHI koude Techniek Frank de Rijck/RBK Erik Jan van de Griend/Stork – Marel Wil Duivenvoorden/Royal Haskoning Albert.Klinkhamer/Imtech Robert Schmiehusen/Geagroep Paul Wijngaarden/Marimatic Rob Smit/Metaflex Erik Wekking/Jentjens Peter Kremers/IBKGroep Rob de Klerck/Ag-NL (namen ook deel aan de WG-en)

Visie en Actieprogramma Routekaart Vlees

Recommend Documents