Actieprogramma en doelen

Rotterdam Climate Initiative Actieprogramma en doelen 2007-2010

Versie 7 september 2007

Het Rotterdam Climate Initiative is het klimaatprogramma van de gemeente Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam NV, Deltalinqs en DCMR Milieudienst Rijnmond.

1

1

Rotterdam Climate Initiative: Hoge, afrekenbare ambitie

Het wereldcentrum van CO2-vrije energie Rotterdam is met de haven en de hier gevestigde industrie, wereldspeler op het gebied van energie en heeft in vele opzichten zijn verantwoordelijkheid al genomen. Er is echter meer nodig. Het snel realiseren van een schonere toekomst is met het oog op de economische positie en kwaliteit van de leefomgeving juist voor Rotterdam en de Rotterdammers van essentieel belang. Nu is de tijd meer dan rijp om veel activiteiten naar een hoger niveau te tillen en nieuwe initiatieven op te starten. We zetten weloverwogen fors in. Rotterdam heeft de ambitie zich de komende jaren verder te ontwikkelen tot CO2- arme stad en Energy-port bij uitstek: ‘The world capital of CO2-free energy’. Het Rotterdam Climate Initiative draagt bij aan de doelstelling van Rotterdam: sterke economie en aantrekkelijke woonstad. Het Rotterdam Climate Initiative is het klimaatprogramma van de gemeente Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam NV, Deltalinqs en DCMR Milieudienst Rijnmond. De ambitie is vertaald in de doelstelling van 50 % reductie van CO2 in 2025 ten opzichte van 1990. Voor de stad en voor de haven, en dat tegelijk in een periode van enorme expansie. Het Rotterdam Climate Initiative heeft een nulmeting uitgevoerd. Dit document geeft inzicht in de CO2-uitstoot in het Rijnmondgebied in 1990 (24 Mton), 2005 (30 Mton) en volgens autonome ontwikkeling in 2025 (48 Mton). In figuur 1 is dit weergegeven, inclusief de ambitie van 50 % reductie (uitstoot reduceren tot 12 Mton). Totaal CO2- emissie 60000 50000

Kiloton

40000

Doelstelling RCI

30000 20000 10000 0 1990

2005

2025

Figuur 1: CO2-emissie in 1990, 2005 en volgens autonome ontwikkeling in 2025


2

Het Rotterdam Climate Initiative gaat uit van een ketenbenadering. Naast de reductie op Rotterdams grondgebied leidt het RCI ook tot resultaten elders. Dit wordt geschat op 8 Mton. Vanuit de gedachte dat CO2 een wereldwijd probleem is, wordt prioriteit gegeven aan de ketenbenadering. Besparingen hier die elders tot een grotere stijging leiden, worden niet uitgevoerd. Andersom geldt ook dat maatregelen die in Rotterdam tot een stijging leiden maar wereldwijd tot een grotere reductie wel zullen worden uitgevoerd, voor zover dit past binnen de ambitie van het Rotterdam Climate Initiative. De ketenbenadering wordt ook regionaal en binnen bedrijven toegepast, bijvoorbeeld bij het gebruik van CO2 in de kassen en bij co-siting. Met deze ambitie legt Rotterdam zich voor een lange periode en dus meerdere collegeperioden vast. Bij iedere beslissing de komende twee decennia worden de energiegevolgen niet alleen in kaart gebracht, maar zal dit in de besluitvorming ook zwaar wegen. Om de ambitie te halen is het van groot belang mijlpalen vast te leggen voor de komende jaren. Alleen met een goede balans tussen korte termijn maatregelen en lange termijn maatregelen is de ambitie haalbaar. De inzet is om eind 2010 de CO2-emissie in stad en haven terug te brengen naar hetzelfde niveau als in 2005. De activiteiten waarmee dit tussendoel gerealiseerd moet worden, staan weergeven in dit Actieprogramma. De stabilisatie is haalbaar, omdat de nieuwe energiecentrales pas na 2010 geopend zullen worden. Acties om vervolgens ook de extra uitstoot van die centrales te verlagen, worden nu al opgenomen en voorbereid. De CO2-emissie op het Rotterdams grondgebied zijn voor het overgrote deel het gevolg van de activiteiten van de industrie en haven. Acties gericht op reductie van emissies in de industrie zullen het merendeel van de reductie moeten bewerkstelligen. Rotterdam zal dit met bedrijven in samenwerking met andere overheden moeten oppakken om succesvol te zijn. Gegeven de open economie waarin de bedrijven opereren zal een specifieke Rotterdamse aanpak alleen kunnen werken als nationaal Europese en wereldwijd deze acties navolging krijgen. Dit vergt een internationale aanpak. Ook zal voor de grote reducties een pad van technologieontwikkeling moeten worden doorlopen. De effecten van de aanpak in de industrie zullen dus gefaseerd in de tijd worden bereikt. Maar zullen wel op korte termijn moeten worden gestart met een om tijdig te kunnen worden gerealiseerd. In de stad kunnen echter op kortere termijn veel acties worden genomen die weliswaar qua effect minder bijdragen maar vanwege de zichtbaarheid en draagvlak van even groot belang zijn. Deze verschillen vertalen Het Rotterdam Climate Initiative is het klimaatprogramma van de gemeente Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam NV, Deltalinqs en DCMR Milieudienst Rijnmond.

3

zich ook naar dit Actieprogramma waarin een groot aantal acties gericht zijn op de stad en een relatief beperkt aantal acties voor de industrie die wel tot een grote reductie leiden na de zichtperiode van dit Actieprogramma (2007-2010). Naast het terugdringen van de uitstoot van CO2 is de ambitie van het Rotterdam Climate Initiative dat door alle te nemen maatregelen ook de luchtkwaliteit verbetert, zodat aan de grenswaarden voor fijn stof en stikstofdioxide in respectievelijk 2010 en 2015 wordt voldaan. Het programma sluit naadloos aan op het vigerende RAP/RAL. Bovendien versterkt het Rotterdam Climate Initiative op een aantal vlakken het uitvoeringsprogramma ‘Gezond in de Stad’. Het programma moet verder de economie van de stad versterken. Het verminderen van de uitstoot van CO2 moet hand in hand gaan met het aantrekken van nieuwe industrie, verbeteren van de bereikbaarheid en de uitgifte en in gebruik name van Maasvlakte 2. Rotterdam zal tot slot als implementatie stad fungeren voor belangrijke CO2 reducerende maatregelen die elders in Nederland, Europa of de wereld zijn genomen en bewezen effectief zijn. Tevens zal Rotterdam zelf ook innovaties ontwikkelen. Rotterdam kan daarmee als voorbeeld dienen voor andere steden. Door de betrokkenheid bij het C40 / Clinton Climate Initiative komen deze succesvolle maatregelen in de schijnwerper. Prioriteiten De topprioriteiten voor 2007/2008 zijn: 1. Versnellen traject CO2-afvang, transport en opslag en benutting door ondermeer consortiumvorming; 2. Creëren van een level playing field door de organisatie van World Industry and Port Conference voor havenen industriesteden; 3. Drie procent CO2-besparing per jaar in woningen door convenanten woningbouwcorporaties; 4. Operationalisering collectieve warmtevoorziening; 5. Twee procent energie efficiëntieverbetering via deelname van bedrijven aan het Deltalinqs Energy forum; 6. Vergroten aandeel duurzame energie door uitbouwen activiteiten biomassa: bio-ethanolpompen, uitvoering actieprogramma Havenbedrijf Rotterdam; 7. Voorbeeldgedrag organisaties Rotterdam Climate Initiative door bijv. wagenpark, leaseregeling en eigen gebouwen. Beoordelingskader


4

In de onderstaande tabel (figuur 2) staat als voorbeeld weergegeven hoe de 7 topprioriteiten scoren op de door het Rotterdam Climate Initiative vastgestelde toetsingscriteria. Toetsingscrit eria: Projecten:

CO2 afvang, transport en opslag Level playing field door organisatie int. congres 3% energiebespar ing door convenanten woningcorpor atie Operationalis ering collectieve warmtevoorzi ening 2% energieefficiency bij bedrijven Deltalinqs Energy Forum Vergroting aandeel duurzame energie d.m.v. biomassa: a. biomassa bijmenging

CO 2

red uctie

Redu ctie fijn stof

Red uctie NOx

X -

-

-

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Red uctie gelu id

Nieuw e bedrijv igheid/ bijdrag e econo mie

Innov atienivea u

Voor beeldwerki ng

Bijd rage van derd en

Synergi e gerelate erde ontwik kelinge n

-

X

X

X

X

-

-

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

A

A

X

X

A

A

X X X

Prio riteit (A, B of C)

A

X

X

Balan s in stad/h aven, speer punte n en doelgr . -

A X X X

X

X X X

X X X

X


5

b. biobrandstof c. biochemie Voorbeeldge drag partners RCI: a. wagenpark b. leaseregeling c. gebouwen

A X X X

X X X

X

X X X

X X X

X X X

Figuur 2

Randvoorwaarden en afrekenbaarheid Het actieprogramma kent meetbare doelen. Er zijn acties opgenomen die noodzakelijk zijn om de doelen te realiseren. Het college en de partners binnen het Rotterdam Climate Initiative zijn verantwoordelijk en afrekenbaar op het uitvoeren van de opgenomen acties. Of de doelen gerealiseerd worden, hangt echter niet alleen af van de uit te voeren acties. Deze zijn ook afhankelijk van andere factoren. Om de doelen te realiseren moet worden voldaan aan ondermeer de volgende voorwaarden: Politieke randvoorwaarden • Het mondiale klimaatbeleid zal ook na 2012 moeten worden voortgezet (vervolg Kyoto protocol). • Een scherpe Europese doelstelling. Het emissiehandelssysteem van de EU moet na 2012 worden voortgezet en zal tot dusdanig strikte plafonds moeten leiden dat de marktprijs voor emissierechten de noodzakelijke investeringen in CO2 reductie rechtvaardigen. Dit is urgent. • In het emissiehandelssysteem moet opslag van CO2 als maatregel worden erkend. • Een sterk wettelijk kader voor de levering van warmte. • Een fiscale positie die het gebruik van bio-ethanol (E85) bevordert. Economische randvoorwaarden • Ondersteuning vanuit het Rijk en EU door het realiseren van incentives, met het oog op een gelijk speelveld, en door inspanning en pilotprojecten vooral in Rotterdam te realiseren. • De technologie voor het benutten van het reductiepotentieel is bekend, maar heeft voldoende ontwikkelingstijd (10 -15 jaar) nodig, voordat Het Rotterdam Climate Initiative is het klimaatprogramma van de gemeente Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam NV, Deltalinqs en DCMR Milieudienst Rijnmond.

6

grootschalige toepassing mogelijk is. Door de schaal, de groei en het commitment van Rotterdam te benutten, kan het proces beduidend worden versneld. Juridische randvoorwaarden • In internationaal verband moeten juridische afspraken worden gemaakt over het regime waaronder CO2 opslag mogelijk is en wie verantwoordelijk is voor monitoring en beheer van opgeslagen CO2. • Er moet een instrument beschikbaar komen om de opslag van nietfossiele CO2 te stimuleren, zonder dat het gebruik van biomassa/biobrandstoffen wordt ontmoedigd.


7

Monitoring en nulmeting Om op koers te blijven liggen is het van groot belang informatie te hebben over de voortgang zodat bijsturing mogelijk is. Jaarlijks wordt een voortgangsmonitor uitgebracht met daarin de ontwikkelingen op doel gebied (CO2-reductie) en de voortgang van maatregelen. Deze monitor wordt in samenhang met het Monitoring Stadsregio Rotterdam (MSR) opgesteld. In de nulmeting komen uitgebreid cijfers en kengetallen aan de orde. Voor het programma ontstaat daardoor zicht op waar er reductiemogelijkheden zijn en in welke mate. Deze nulmeting is door het ECN gevalideerd. Jaarlijks wordt aan de hand van deze nulmeting en actuele cijfers, maar ook aan de hand van verbeterde kennis omtrent kosten en baten een steeds strakkere focus aangebracht. Figuur 3 geeft aan welke sector het meeste bijdraagt aan CO2uitstoot.

Aandeel naar sector 2005 CO2- emissie 9%

4%

86% Industrie en energieopwekking Verkeer en vervoer Bebouwde omgeving

Figuur 3

Ook de beleidsmatige vertalingen van rijksbeleid naar de regio en de uitleg van beleid zullen zoveel mogelijk in de Nulmeting CO2-rapportage worden opgenomen.


8

Actieprogramma als continu proces Het actieprogramma bouwt voort op het algemene programma en bestaat uit concrete maatregelen voor het komend jaar en doelen en geeft globale maatregelen voor de jaren erna. Het actieprogramma is niet uitputtend. Jaarlijks wordt de voortgang van het programma gemonitord, zowel qua activiteiten als qua effecten op CO2 reductie. Dit wordt verwerkt in het jaarlijks opnieuw uit te brengen actieproramma. Daarnaast is het een doelstelling van het Rotterdam Climate Initiative om partijen te mobiliseren. Indien de komende periode partijen zich melden en medefinancieren kan dat tot aanvullende maatregelen leiden. In dit Actieprogramma staat een algemene inleiding, financiele paragraaf en 29 concrete en meetbare acties voor de periode 2007 tot en met 2010, verdeeld over de vijf speerpunten. Werkwijze Het RCI wil activiteiten realiseren en uitvoeren. Het RCI stimuleert organisaties en bedrijven om een bijdrage te leveren aan het realiseren van de doelen. Hierbij wordt niet gestreefd naar volledigheid in een sector. Getoonde ambitie, voorbeeldgedrag en leiderschap zijn essentieel. Door actief te investeren in partijen die echt wat willen, wordt niet alleen snelheid gemaakt, maar worden ook andere partijen gestimuleerd om te volgen. Er zal dan ook een sterk beroep worden gedaan op leiderschap en eigen verantwoordelijkheid. Met deze partijen zullen afspraken worden gemaakt in convenanten. De voortgang hiervan zal worden gemonitord.


9

2

Rotterdam Duurzame Stad Rotterdam Sustainable City

Rotterdam wil zijn ‘footprint’ voor het klimaat halveren De ambitie voor 2025 is een energieneutrale gebouwde omgeving, waarin woningen en gebouwen bij elkaar per saldo voldoende hebben aan duurzame energie, door drastische vermindering van het energieverbruik voor verwarming en koeling en door stimulering duurzame energieproductie en duurzaam energiegebruik.

Aandeel bebouwde omgeving 2005 CO2- emissie

47% 53%

Woningen Niet woningen

Figuur 4

Hoofddoelstelling • De CO2-uitstoot van de gebouwde omgeving van Rotterdam is in 2025 50% lager dan in 1990. Strategische doelstellingen • Nieuwbouw wordt aangesloten op warmte. • Het gemeentelijk vastgoed en de gemeentelijke voorzieningen worden jaarlijks 3% energie-efficiënter.


10

Maatregelen 1. Woningbouwcorporaties: Vanaf 2008 jaarlijkse energiebesparing 3% • Met Woonbron (30.000 woningen) is in juli een samenwerkingsconvenant gesloten. De overige corporaties worden benaderd om uiterlijk medio 2008 eveneens tot gelijkluidende energiebesparingafspraken te komen. • In samenwerking met de energiebedrijven en de dienst SoZaWe worden specifieke besparingsmaatregelen voor de sociale minima ontwikkeld. 2.

• • • • • • 3. • • 4.

• •

•

Warmtelevering: Vanaf 2008 t/m 2015 jaarlijks 6.000 woning(equivalenten) aansluiten op collectief warmte systeem. In 2015 zijn 50.000 woningequivalenten aangesloten. Operationalisering collectieve warmtevoorziening (medio 2008). Rotterdamse nieuwbouw en herstructureringsgebieden worden aangesloten op collectief warmte systeem (vanaf 2015). Flankerend gemeentelijk beleid gereed (bijvoorbeeld Wet- en regelgeving en toekomstvisie warmte- en koudelevering) (medio 2008). Proefproject aansluiting bestaande bouw afgerond (medio 2008). Resultaatsafspraken met corporaties voor aansluiting bestaande bouw in 2010. Verdere uitbouw gebruik restwarmte, bijdrage aan Grand Design (vanaf 2008). Particuliere huurwoningen: vanaf 2010 jaarlijks gemiddeld 0.8% energiebesparing. In 2015 is dit gemiddeld 1,5 % Plan van aanpak ‘bebouwde omgeving’ gereed (2008). Medio 2008 wordt pilotovereenkomst met een of meer grote beleggers gesloten. Eigenaar bewoners: Vanaf 2010 jaarlijkse energiebesparing van gemiddeld 1 %. Vanaf 2015 is dit een jaarlijkse energiebesparing van gemiddeld 2 %. Plan van aanpak ‘bebouwde omgeving’ gereed. Pilots op het gebied van duurzaam bouwen worden uitgevoerd. Het bestaande informatiepunt Duurzaam Bouwen wordt daarbij benut (2008). Afstemming tussen ENECO, NVM, Uneto-VNI, wooncorporaties, private verhuurders en banken, gericht op samenwerking bij energiebesparing in de( bestaande) bouw. Transitieplatform voor de Rotterdamse aanpak (2007). Presentatie en publicatie voorbeeldprojecten energiegedreven renovatie bestaande bouw (2008).


11

•

• • • • 5. • •

6. • • • • • •

Voor eigenaar/bewoners is een pilot gestart in het kader van het plan “Meer met Minder”. Dat wil zeggen een systeem van energiescan, concrete besparingsmaatregelen en financiering in één (een vorm van Energy performance contracting). Dit gebeurt in samenwerking met onder andere energiebedrijven en banken (2008). Onderzoek gereed naar lokaal flankerend beleid, bijvoorbeeld OZBdifferentiatie (2007). Koppeling onderwerp energiebesparing aan VVE-aanpak. Zodra alle woningen van een energielabel zijn voorzien, zal een specifiek beleid gericht op de slechtste woningen worden ontwikkeld. Er komt een onderzoek naar aanvullende lokale energieprestatie eisen aan nieuwbouw (lokale aanvullende EPC-norm) (2008). Vastgoedeigenaren: Vanaf 2015 jaarlijkse energiebesparing van 3% Kennisoverdracht op het gebied van energiezuinig bouwen. Initiatief gemeente. Gericht op kennisontwikkeling en gedragsverandering (2008). Afspraken van gemeente met private ontwikkelaars, beleggers en vastgoedbeheerders, gericht op klimaatdoelstellingen bij renovatie en nieuwbouw vastgoed (2008). Gemeentelijk vastgoed: Vanaf 2008 jaarlijkse energiebesparing van 3% Volledig groene energie gemeente. Energie is onderdeel programma van eisen nieuwbouw (aanbesteding) (2008). Alle openbare gebouwen hebben een energielabel. Alle gemeentelijke gebouwen zijn in 2009 voorzien van een energielabel. Gemeentelijk energiebeheersysteem operationeel Eind 2008. Eind 2009 is bij alle locaties een klimaatscan uitgevoerd en opgenomen in een renovatieprogramma en een energiebesparingprogramma. Het nieuwe stadskantoor wordt het voorbeeld van ecologisch bouwen, dat tot de internationale top gaat behoren wat betreft de energieprestatie en duurzaamheid.


12

7. •

• • • 8.

• • • • • 9. • •

10. • • • •

Scholen en sportcomplexen: Vanaf 2008 een jaarlijkse energiebesparing van 3 % Eind 2008 wordt een pilot gestart met 2 MUWI-scholen en een brede school in IJsselmonde. De resultaten moeten leiden tot een aanpassing van de leidraad die de gemeente gebruikt bij het bouwen van scholen (2009). Een “Renovatieaanpak Energie en Gezondheid Scholen” is gereed in 2008. Vanaf dat jaar worden jaarlijks tussen de vijf en vijftien scholen aangepakt. Eind 2008: Renovatieaanpak Energie en jeugd/sport (sportlocaties) gereed Nieuw te bouwen sportcomplexen zoals de nieuwe Kuip en ijsbaan zullen aan de hoogste internationale eisen voldoen. Buitenruimte en openbare verlichting: Vanaf 2008 jaarlijkse energiebesparing van 3 % bij gemeentelijke voorzieningen in de buitenruimte Aanpak openbare verlichting gereed. Dit is inclusief drie concrete proefprojecten in de stad (2008). Aanpak gemalen gereed (2008). Op basis van een CO2 scan van het werk in de buitenruimte (producten, projecten en diensten) aanpak gereed (2008). Een actieve aanpak gericht op implementatie van innovaties met een implementatieloket en een doorlichting van innovaties van derden (start 2008). Energiezuinige verkeerslichten. (2008) Duurzame stedenbouw: Bouwopgave als kans Programma duurzame stedenbouw samen met o.a. Architectuur Instituut Rotterdam, gericht op kennisoverdracht, inspiratie en uitvoering (20072010). Uitgewerkte visie gereed, inclusief stappenplan, uitgaande van Stadsvisie, binnenstadsplan, waterplan. Met als onderdelen: verkeer en vervoer, openbare ruimte, bouwopgave, wateropvang (begin 2008). Groenvoorzieningen en adaptatie maatregelen Klimaatvisie op groen ontwikkeld (2008). Start Adaptatie programma Rotterdam Klimaatbestendig (2008). Plan van aanpak Groene daken gereed (2008). Twee voorbeeldprojecten met Groene Daken gereed (2008).


13

• 11. •

• • •

12. •

Start aanleg extra bossen, te weten de Oranje Buitenpolder en het Millenniumbos (2009). Duurzame energie Bij de uitwerking van het bestemmingsplan van de Tweede Maasvlakte worden windmolens voorzien op de harde zeewering. Verder worden de mogelijkheden van de Motie meer ruimte voor windmolens onderzocht. (eind 2007). Onderzoek biogas gereed gericht op in kaart brengen mogelijkheden voor de productie van bio-gas op basis van de bio-massa die vrijkomt in de stad (bijv. plantsoenen/ rioolwaterzuivering/ dierentuin etc.) (eind 2007). Toetsingskader aanvragen voor duurzame energie en windenergie gereed (begin 2008). Plan van aanpak gereed ten aanzien van stimulering en opheffen regelgevende belemmeringen toepassing zonnepanelen en andere duurzame energieopwekking (begin 2008). Slim slopen Doelstellling en plan van aanpak ‘ slim slopen’ gereed. Uit het Europese project IRMA blijkt dat er door anders te slopen veel CO2 te reduceren valt (eind 2007).


14

3

Rotterdam Energiehaven Rotterdam Energy port

Rotterdam en zijn partners werken aan een toekomstgerichte en energieefficiënte energie- en industriecluster van wereldformaat. De opgaven zijn de ontwikkeling van Rotterdam als de CO2-hub van Noordwest Europa, groei tot de energy port voor CO2-arme energiebronnen en –producten in ditzelfde Noordwest Europa en de ontwikkeling tot de meest energie-efficiënte energie- en industriecluster van de wereld.

Aandeel naar sector 2005 CO2- emissie

5% 9%

42%

Raffinaderijen Chemie Elektriciteitscentrales WKK-joint ventures Afvalbedrijven

30%

14%

Figuur 6

Hoofddoelstelling • De CO2-uitstoot van het Haven Industrieel Complex van Rotterdam is in 2025 50% lager dan in 1990. Strategische doelstellingen • Jaarlijkse energiebesparing met 2%. • Versnelde realisatie CO2-afvang, benutting, transport en ondergrondse opslag. • Vergroten inzet biomassa in energieopwekking, industrie en transport. Het Rotterdam Climate Initiative is het klimaatprogramma van de gemeente Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam NV, Deltalinqs en DCMR Milieudienst Rijnmond.

15

Maatregelen 13. Versnellen CO2 afvang, transport, benutting en opslag • Opstellen samenwerkingsovereenkomst voorbereiding CO2 infrastructuur met een aantal partijen (medio 2007). • Start platform Carbon Capture and storage (CCS) voor verdere uitwerking CO2 afvang en opslag (eind 2007). • Businessplan CO2 infrastructuur gereed. Uit de studie naar de mogelijkheden en kansen voor CO2 afvang en opslag in Rijnmond is gebleken dat het op redelijk korte termijn commercieel mogelijk moet zijn om jaarlijks 10 mln ton CO2 af te vangen, te benutten in de glastuinbouw (1,5 miljoen ton/jaar), en op te slaan met kans op extra gaswinning (enhanced gas recovery). Een business plan moet de commerciële haalbaarheid aantonen (medio 2008). • Afsluiten bilaterale convenanten met diverse energie- en industriebedrijven in het HIC over CO2 afvang (2008 en 2009). • Aanspreken van de nationale en Europese overheid op hun rol in het tot stand komen van CO2-afvang en opslag. Voor de Europese overheid is het van belang dat het systeem van emissiehandel CO2-afvang en opslag stimuleert en dat het Rotterdams havengebied één van de Europese pilots zal zijn waar CO2-afvang en opslag met voorrang zal worden ontwikkeld. • Duidelijkheid verkrijgen van de nationale overheid over het juridische kader voor CO2-opslag, met name op het punt van het juridisch eigendom van de opgeslagen CO2 en de bijbehorende garanties. • Ontwikkelen van een bedrijfsmodel voor afvang, transport en opslag van CO2. (Gereed voorjaar 2008). Hierbij staat de vraag centraal in hoeverre infrastructuur privaat dan wel publiek zal worden opgezet, gefinancierd en beheerd. • Minimaal twee pilots voor CO2-afvang en opslag uit de “Borssele gelden” worden aan bedrijven in Rotterdam toegewezen (voorjaar 2008). • Bij minimaal twee nieuwe centrales zal grootschalig CO2-afvang (ter grootte van 10-50 MW) plaatsvinden in de besluitvorming (uiterlijk 2010). 14. •

Organisatie internationaal congres havenen industriesteden Voorbereiden en organiseren van een internationaal congres voor havenen industriesteden, om tot samenwerking te komen voor CO2-reductie door energiebesparing, duurzame energie, CO2-opslag en verbetering van de luchtkwaliteit door maatregelen bij scheepvaart en industrie (medio 2008). Deelnemende steden zijn o.a.Houston, Los Angeles, New York, Sao Paolo, Singapore, Shanghai en Tokyo. Overwogen wordt op dit moment een stad in Afrika / Midden Oosten (Dubai) en Australië toe te


16

• -

15. •

• •

• 16. •

voegen. Ook scheepseigenaren en relevante internationale bedrijven (chemie en energie) worden betrokken. Het Clinton Climate Initiative assisteert. De onderwerpen zijn onder meer: Maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren door samenwerking tussen havensteden en met bedrijven en rederijen Gezamenlijke aanpak voor de ontwikkeling van CO2-afvang en opslag in de industrie en energiesector. Energiebesparing jaarlijks 2 % haven industrieel complex Businessplan Stoompijp Botlek gereed. Samenwerkingovereenkomst voorbereiding Stoompijp met Visser & Smit Hanab, Eneco Netbeheer, HbR. Uit de haalbaarheidstudie Stoompijp, verricht in opdracht van ROM Rijnmond, is gebleken dat er een reductiepotentieel van jaarlijks 0,4 miljoen ton CO2 commercieel haalbaar moet zijn. Dit is bijna 10% van het technisch reductiepotentieel in energie efficiency in de hele HIC. Het te maken business plan moet die commerciële haalbaarheid aantonen (2008). Onderzoek HbR, BP en Lyondell over centrale afvalwaterzuivering Maasvlakte 1 en 2 gereed (2008). Energiebesparing bedrijfsleven kabinetsperiode jaarlijks 2 %. Deltalinqs stelt een programma op binnen het Energy Forum met het bedrijfsleven om een jaarlijkse energiebesparing van 2 % in deze kabinetsperiode (2007-2011) te realiseren. De doelstelling van het Rotterdam Climate Initiative is om uiteindelijk tot 2025 jaarlijks 2% aan energiebesparing te hebben bij het bedrijfsleven. In aanvulling op het Energy Forum zal bij een aantal bedrijven per jaar worden gestreefd naar een grotere besparing door de mogelijkheid van aanvullende energiebesparing en CO2-reductie in kaart te brengen. Dit gebeurt door bilaterale convenanten met de circa 25 grote energie- en industriebedrijven in het HIC over energie efficiency doelstellingen af te sluiten (gereed 2010). Er vindt afstemming plaats met landelijke initiatieven op dit vlak. Vergroten duurzame energie Programma Biomassa gereed. Vervolgens zal eind 2007 inventarisatie gereed zijn benodigde opslag/ overslagcapaciteit biomassa in haven industrieel complex. Haalbaarheidsstudie haalbaarheidsstudie biomassa trade vanuit Maleisië/Indonesië, met VN (medio 2007).


17

•

Bilaterale convenanten met de energiebedrijven over bijmenging van biomassa en afvangen van CO2 in/van de nieuwe kolencentrales (2008).


18

4

Rotterdam Duurzaam Verkeer en Vervoer Rotterdam Sustainable Mobility

In 2025 is de uitstoot van CO2 en andere schadelijke stoffen gehalveerd door gebruik van alternatieve brandstoffen, motoren en ingrijpende optimalisatie van het verkeersgedrag. Rotterdam spant zich in om ook de schadelijke uitstoot van binnenvaart en zeescheepvaart te verminderen. Rotterdam maakt werk van schoner vervoer en minder lokale luchtverontreiniging en CO2-uitstoot, met als resultaat een gezonder klimaat. Voor de mobiliteitstransitie gaat het daarbij om ingrijpende systeemveranderingen in zowel de voertuigen zelf als de te gebruiken brandstoffen en in het gebruik van de vervoermiddelen en de inpassing van de mobiliteit in de ruimtelijke omgeving.

Aandeel naar type transport 2005 CO2- emissie

0%

31%

Scheepvaart Luchtvaart Wegverkeer Railverkeer 0% 69%

Figuur 5

Hoofddoelstelling • De CO2-uitstoot van verkeer en vervoer is in 2025 50% lager dan in 1990.


19

•

De luchtkwaliteitsnormen worden gerealiseerd in 2010 voor fijn stof en 2015 voor stikstofdioxide.

Strategische doelstellingen • Actief gebruik van duurzame energie (bijv. biomassa). Maatregelen 17. Visie op duurzaam verkeer en vervoer: 50% CO2-reductie • Eind 2007 is er een actieprogramma met daarin een invulling van de 50% CO2-reductie bij verkeer en vervoer. Het betreft een integrale visie met luchtkwaliteit en de Stadsvisie. 18. • •

• •

• • •

Rotterdam zet in op duurzame brandstof: vervoermiddelen, pompstations, flankerend beleid Rotterdam zal haar veilingbeleid voor tankstations inzetten voor de verdere introductie van bio-ethanol. Gericht op 12 bio-ethanolpompen in 2010. In aanvulling daarop: De RET heeft in 2006 80 bussen omgebouwd naar Euro 5. Daarnaast zijn in 2006 90 nieuwe energiezuinige bussen in Euro 5 standaard aangeschaft. Met deze 170 bussen in Euro 5 norm behoort de RET tot de schoonste busvloten van Europa. Ook met andere duurzame brandstoffen wordt geëxperimenteerd. Het systeem van milieuzonering dat vervuilende vrachtwagens weert uit bepaalde delen van de stad, wordt half september 2007 ingevoerd in het centrumgebied. Na evaluatie van de centrumzone wordt bekeken of en hoe de milieuzone kan worden uitgebreid. Samen met enkele pionierbedrijven zal werk worden gemaakt van CO2 vrij distributievervoer in de stad. Eerste elektrische voertuigen in augustus 2007. Pilot samen met marktpartijen begin 2008. In het kader van NEMS worden als test een vijftal bestaande bussen omgebouwd naar hybride bussen, waarbij 50% brandstof bespaard wordt. Samen met het ECN een inventarisatie maken van activiteiten op het gebied van waterstof in de Rotterdamse regio, resulterend in een actieplan. (2008)


20

19.

Gezamenlijke aanpak luchtkwaliteit en klimaat: de nationale doelstellingen voor luchtkwaliteit voor 2010 en 2015 worden tijdig gehaald. • Voor de transitie naar duurzame mobiliteit wordt aangesloten op de Rotterdamse en Regionale Aanpak Luchtkwaliteit. De actieve aanpak van de luchtproblematiek die Rotterdam reeds kent, wordt doorgezet in goede harmonie met het RCI, waarbij het bereiken van synergievoordelen voorop staan. • In samenhang met het programma Luchtkwaliteit (RAP & RAL) zal een extra pakket maatregelen worden geformuleerd met de nadruk op CO2. (eind 2008). In het beoordelingskader van de Rotterdamse Aanpak Luchtkwaliteit, dat ten behoeve van de prioritering wordt opgesteld, wordt CO2-reductie nadrukkelijk meegenomen. Rotterdam zet in op een schoon gemeentelijk wagenpark, zodat 75% van het gemeentelijk wagenpark schoon is. Te beginnen met de wagens van B&W. De 1600 gemeentelijke voertuigen zullen tot de zuinigste en schoonste in hun soort behoren. Rotterdam zet hierbij in op hybride voertuigen en op het gebruik van bioethanol (eind 2009). Voor speciale toepassingen zullen elektrische voertuigen worden ingezet, in 2007 start een proef met elektrische veegmachines. In Eurocities verband zal onderzoek worden gedaan naar gezamenlijke inkoop van elektrische auto’s.

20. •

21. • •

Aanpak scheepvaartemissies: nationaal en internationaal Internationale afspraken terugdringen scheepvaartemissies en uitwerking haalbare CO2 maatregelen scheepvaart in samenhang met programma luchtkwaliteit. Het internationaal congres is o.a. gericht op internationale afspraken rond zeescheepvaart (begin 2008). Openbaar vervoer, fietsen, parkeerbeleid Rotterdam werkt aan het openbaar vervoernetwerk, breidt het aantal P&R locaties op goed gekozen plekken van de stad uit en past parkeertarifering toe binnen de ring. Zodanig dat de stad verkeersluwer en schoner wordt. Fietsverkeer en OV worden actief gestimuleerd, met meetbaar resultaat. Hierbij wordt nadrukkelijk aandacht besteed aan het belang van fietsverkeer en voetgangersroutes in relatie tot het voor- en natransport bij openbaar vervoer.


21

5

Rotterdamse burgers en bedrijven voor duurzaamheid Rotterdam Energizing City

Commitment van overheden, bedrijven en bewoners is onontbeerlijk voor het welslagen van het RCI. Zij worden actief betrokken bij de planvorming en uitvoering. Voorbeeldwerking van bestuur, bedrijfsvoering en werknemers van gemeente, havenbedrijf en andere partners is noodzakelijk. De landelijke overheid financiert de campagne richting burgers via “Hier.nu”. Rotterdam sluit zoveel mogelijk bij de landelijke initiatieven aan en ook bij de lopende initiatieven van bijvoorbeeld energiebedrijven en milieubeweging. Speerpunt voor Rotterdam is de koppeling van duurzame vernieuwingen met kansen voor de stad in termen van innovaties. Daarnaast zal aangesloten worden bij andere communicatieprogramma’s bijv. Jongerenjaar en Gezondheid & Beweging. Verder zal een samenhangend actieplan op gebied van milieueducatie ontwikkeld worden samen met de geëigende partijen in de stad. Hoofddoelstelling • De Rotterdammer is zich bewust van zijn invloed op het klimaat en neemt gevolgen voor klimaat mee bij handelingen. Gedragseffecten zijn kwantitatief niet meegenomen bij het realiseren van de 50 % doelstelling. Strategische doelstellingen • Goed voorbeeld doet volgen: actief CO2 beleid van partners en voorbeeldgebouwen / iconen in stad Maatregelen 22. Voorbeeldgedrag: Iedere partner heeft actief CO2 beleid • Nieuwe (duurzame) auto’s voor B&W (biobrandstof) en Havenbedrijf (2007) en DCMR (2008 en 2009). • Klimaatvriendelijke leasevloot regeling Havenbedrijf (2008). • In de managementcontracten met de gemeentelijke diensten worden energietargets opgenomen. Rapportage volgt in het kader van de P&Ccyclus (eind 2008). Per gemeentelijke dienst een plan van aanpak met resultaten die de dienst gaat boeken met doorlooptijd. • Een nieuw vervoersplan per dienst beschikbaar (2008). Ondersteuning vindt daarbij plaats vanuit het Verkeers- en Vervoerscentrum Rijnmond (VVCR). Eind 2009 is het percentage medewerkers dat lopend, met de Het Rotterdam Climate Initiative is het klimaatprogramma van de gemeente Rotterdam, Havenbedrijf Rotterdam NV, Deltalinqs en DCMR Milieudienst Rijnmond.

22

• •

•

•

23.

• •

fiets en openbaar vervoer komt met 10% gestegen. Hierbij wordt aandacht besteed aan elektrische fietsen en scooters. Plan van aanpak duurzame aanbesteding gereed waarbij ook aan diensten en producten die aanbesteed worden eisen gesteld worden qua CO2 uitstoot (2008). Bij alle Rotterdamse gemeentelijke diensten heeft een nulmeting van het bedrijfsproces plaatsgevonden in het kader van de Bedrijfsinterne Milieuzorg (BIM) (2008). De doorlichting vindt plaats op de elementen Energie (inclusief CO2), Water, Duurzaam Inkopen, Afval en Vervoer. Eind 2009 hebben alle gemeentelijke diensten een plan van aanpak reductie en zijn actief bezig met de realisatie. Eind 2009 is een nieuwe standaard van gescheiden inzameling ingevoerd (Waste Care). Hiervoor loopt een pilot bij Roteb/Kleinpolderplein en Servicedienst/Wijnhaven. Naast afvalinzameling speelt ook de inzet van mensen met een achterstand tot de arbeidsmarkt een rol (2009). 75% van het gemeentelijke wagenpark is schoon via een mix van maatregelen. Roetfilters/ katalysatoren op bestaande dieselvoertuigen, zoals vuilnis- en bestelwagens. Nieuwe en energiezuinige zware dieselvoertuigen in Euro 5 en zo mogelijk in EEV norm. Nieuwe en energiezuinige personen- en bestelauto’s in benzine en diesel, bij voorkeur met hybride en flexi-fuel (bio-ethanol) techniek. Voor speciale toepassingen zullen elektrische voertuigen worden ingezet. In 2007 start een proef met elektrische veegmachines. In Europees verband zal onderzoek gedaan worden naar gezamenlijke inkoop van elektrische voertuigen. Bedrijven/MKB: Vanaf 2008 gemiddeld jaarlijks 0,3 % energiebesparing bij MKB bedrijven. Gemiddeld 1% per jaar energiebesparing vanaf 2012. Jaarlijks CO2- diner met ondernemers gericht op verbreding energiebesparing (vanaf 2007). Actieprogramma MKB gereed. Bedrijven worden bij het nemen van energiemaatregelen beloond met een Golden Membership. Jaarlijkse zijn dit er minimaal 50. 10% van de MKB bedrijven zal ieder jaar (ca. 1500) een energiebesparingplan hebben opgesteld, gericht op 3 % reductie per jaar (2008).


23

24. • • • • • 25. • • •

Besparing bij huishoudens, apparaten, vervoergedrag: Vanaf 2008 jaarlijks 3% energiebesparing September 2007 en jaarlijks een Rotterdams Klimaatfestival als invulling van de Week van de Vooruitgang, een publieksactie in het centrum gericht op mobiliteit en klimaat in brede zin. Innovaties staan centraal. Spaarlampenacties/ bespaartips: spaarlamp en bespaartips naar alle huishoudens (najaar 2007). Iedere maand een energiescan bij een ‘bekende’ Rotterdammer thuis (Vanaf 2008). Plan meerjarige campagne gereed, afgestemd met landelijke/ lokale activiteiten van derden en andere stedelijke campagnes (jongerenjaar/ gezondheid & beweging (eind 2007). Milieueducatieplan gereed (2008). Intensivering afvalverwerking/inzameling Roteb intensiveert de gescheiden inzameling van huishoudelijk afval/bedrijfsafval en werkt pilots met kunststofafval o.a. PET-flesjes verder uit (2007/2008). Roteb beziet met AVR de mogelijkheid om de stroom- / restwarmteproductie bij AVI Brielselaan te optimaliseren (2008). AVR heeft logistiek plan voor huisvuil in Rijnmond. Draagvlak wordt gezocht bij de regiogemeenten c.q. andere klantgemeenten van de AVR (2008).


24

6

Rotterdam Innovatielab Rotterdam Innovationlab

Rotterdam werkt aan een concentratie en bundeling van energiekennis en duurzame energieontwikkelingen. Rotterdam wil op het gebied van kennis en innovatie één van de belangrijkste (haven)steden van Europa zijn. De in Rotterdam te realiseren innovatie zal ook veel export van technologie – van onderzoeksinstellingen en bedrijven – vanuit Nederland en vanuit de Europese Unie betekenen. Hoofddoelstelling • De economie van Rotterdam wordt versterkt en er wordt nieuwe bedrijvigheid aangetrokken op het RDM terrein. Strategische doelstellingen • Realiseren innovatiefonds “Klimaat en energie”. Maatregelen 26. Visie op economische en innovatie kansen • Toekomstbeeld van Rotterdam (stad en haven) als Innovatielab aan de hand van een te ontwikkelen visie en scenario’s (eind 2007). 27. •

•

28. •

Innovatiefonds Multiplier op de investering Innovatielab ad 10 mln. met factor 3 in komende 4 jaar. Te genereren door toevoegingen aan het RCI-budget van budgetten afkomstig van overheidswege (lokaal, provinciaal, landelijk, Europees), bedrijfsleven (duurzame bedrijvigheid in gebouwde omgeving, haven en mobiliteit) en kennisinstellingen (Eind 2011). Innovatiefonds actief met 10 succesvolle participaties in 2010, inrichten incubator (marktintroductie 5 nieuwe technieken), Inrichten RDM-terrein als kennisgebundelde locatie voor Research, Development en Manufacturing (BVG) (eind 2007). RDM als centrum van innovatie Gronduitgifte ten behoeve van duurzame energiegerelateerde bedrijvigheid op RDM 400.000 m². Er wordt in beeld gebracht wat er aan energiegerelateerde gronduitgifte is en ontwikkeld wordt.


25

• •

•

29. •

•

•

• • •

Samenwerkingsconvenant met kennisinstellingen (TUD, EUR, Hogeschool) leidend tot tenminste 2 leerstoelen en 5 masterclass per jaar (begin 2008). Werkconferentie in jongerenjaar 2009. Vestiging van 10 innovatieve bedrijven door acquisitie energiegerelateerde bedrijvigheid. 10% van de starters (300 starters) in de komende 4 jaar is energiegerelateerde starters (via verbetering vestigingsklimaat, labelen bij inschrijving van KvK, nulmeting nog uit te voeren) (eind 2010). Opzetten demopark (5 proefstations), Participatiemaatschappij(en) uitnodigen om in RCI-initiatieven (energie-initiatieven) in Rotterdam te investeren (3 elevator-pitches per jaar) (eind 2010). Kennisontwikkeling Eind 2010: verdubbeling van de groei in duurzame energiegerelateerde bedrijvigheid (gebouwde omgeving, mobiliteit, haven) ten opzichte van 2006, door introductie en kennisverspreiding van schone technologieën, het realiseren van 10 initiatieven in de sfeer van energiebesparing en transitie op de volgende terreinen: Zonnepanelen, groene daken, WKK, restwarmte, windturbines, innovatief, materiaalgebruik/isolatie, CO2hergebruik en afvang, co-siting. verlichting, afval als duurzame grondstof, biobrandstoffen, waterstof/brandstofcel, hybride-elektrische voertuigen. Eind 2010: Rotterdam wordt gezien als kenniscentrum voor energiegerelateerde innovatie. Realiseren van bouwstenen voor de ontwikkeling van Rotterdam als kenniscentrum in de komende vier jaar: convenanten, leerstoelen, Wubbo Ockels Instituut, Word Port International Congress 2008, haven student summit 2009, groei van patenten en licenties. Eind 2007 onderzoeken onderwijsprogramma gereed: 10 promovendi, 25% van de stages en afstudeeropdrachten van TUD, EUR en Hogeschool richten op duurzaamheid. Opnemen in overeenkomsten met kennisinstellingen en bedrijfsleven. Netwerk opbouwen met kennisinstellingen van 12 (?) havensteden die mede het Word Port International Congress 2008 organiseren (2007). Samen met het Expertteam worden onderzoeken gedaan en kennis hierover verspreid. Er wordt een congres over zeppelins georganiseerd (2007).


26

7

Organisatie Besluitvorming

Advisering

Rotterdam Climate Initiative Board

Rotterdam Climate Initiative Coun cil

Programmabureau Managementteam

Expert Team

Figuur 7: Organisatieschema

Het Rotterdam Climate Initiative kent een structuur (zie figuur 7) die het binnen bereik brengen van de Rotterdamse ambitie faciliteert. Dit betekent dat de vier betrokken organisaties gezamenlijk besluiten over de strategie en de hoofdlijnen van de uitvoering. Dit vindt plaats in de Board.1 Het realiseren vraagt om een grote slagkracht en snel handelen. Eindverantwoordelijk voor de organisatie, dagelijkse verantwoordelijkheid en aansturing is de projectdirecteur. Afstemming vindt plaats in het Managementteam (MT) waarin alle vier organisaties zijn vertegenwoordigd. Het MT, onder leiding van de projectdirecteur, draagt zorg voor de coördinatie van de (sub)programma’s. Naast Board en MT is er een Expert Team onder leiding van Wim Hafkamp. Doel van het Expert Team is door het verrichten van verkenningen voor verdere opties van CO2-reductie op de korte, middellange en lange termijn het ondersteunen van het RCI in het realiseren van 50 % CO2-reductie in 2025. De vaste omvang van het Expert Team is vijf tot zeven personen. Waar nodig wordt expertise aangetrokken. Gemeente, Havenbedrijf, DCMR en Deltalinqs stellen daarvoor de

1

Opstelten (voorzitter), Lubbers, Harbers, Bolsius, Weekenborg, Smits, Van den Heuvel, Van Sluis en Dikmans


27

nodige capaciteit ter beschikking. DCMR zal het Expert Team qua analyse ondersteunen. Het werkprogramma Expert Team wordt in oktober vastgesteld.


28

8

Financiën en middelen

Financieel overzicht 2007-2010 (in mln. euro) Rotterdamse energie programma Extra inzet gemeente Subtotaal gemeente (indicatief) waarvan 2) DCMR 3) programma-bureau Bijdrage rijk en Europa Bijdrage HbR en private partijen (projecten, indicatief)

Sustainable city 3,4 18,8 22,2

Energizing city 2,0

Sustainable mobility 1,0

Innovation lab 8,4

6,4 8,4

2,5 3,5

2,5 10,9

0,2 5,5

0,6 0,5

x

Energy port 0,0

Totaal 14,8

5,0 5,0

35,2 1) 50

1,5 x

0,5

2,3 6,5 4)

Pm

pm

pm

pm

pm

Pm

3,0 + pm

pm

pm

pm

0,5 + pm

3,5 + pm

Ad 1) Exclusief Warmtebedrijf Ad 2) Voor de extra werkzaamheden van de DCMR is rekening gehouden met een uitbreiding van de basisinzet met 0,5 mln. in 2007 en maximaal 0,9 mln. in 2008 en 2009. Dit is inclusief de bijdrage van DCMR aan projecten onder het onderdeel ‘Energy Port’. Ad 3) Voor het programmabureau is jaarlijks bijna 2,2 mln. nodig. Dit betreft middelen voor onderzoeksactiviteiten van het Expert Team (1,2 mln.) communicatie (0,7 mln. communicatie) en personele inhuur (0,3 mln.). Ad 4) De gevraagde bijdrage aan het Rijk voor de komende 3 jaar bedraagt 50 mln. Daarnaast is het rijk verzocht bij te dragen aan de aanleg van de pijpleidinginfrastructuur die benodigd is voor het transport van CO2. Dit kan tot 400 mln. bedragen. Ad 5) Uit het convenant met Woonbron volgt een financiële bijdrage van 3,0 mln. Daarnaast is er 0,5 mln. uit contracten rond CO2-afvang en de kosten van het programma Biomassa van private bedrijven en het Havenbedrijf. De ambitie is dat de bijdrage van private partijen tenminste gelijk is aan de bijdrage van de gemeente (50 mln.).


29

5)

Overzicht kosten en CO2-reductie per actie In de tabel in bijlage 1 wordt per speerpunt en actie aangegeven wat de ingeschatte kosten en effecten op de CO2-reductie is. Dit is ingevuld tot zover de informatie op dit moment beschikbaar is. Deze tabel zal de komende tijd verder uitgebreid en ingevuld worden.


30

Actieprogramma en doelen

Recommend Documents