Verpleegkunde voor mbo
Wupke Boog
Houten 2012
Inhoud
Voorwoord
11
DEEL 1 HET BEROEP VAN DE MBO-VERPLEEGKUNDIGE
13
1 1.1 1.1.1 1.1.2 1.1.3 1.2 1.2.1 1.2.2 1.2.3 1.3 1.3.1 1.3.2 1.3.3
Waar gaat het om in de verpleging? Oriëntatie op het beroep van mbo-verpleegkundige Inhoud van het beroep Beroepseisen Ontwikkelingen in de beroepsuitoefening Kaders voor de verpleegkundige beroepsuitoefening Kaders Wet BIG Beroepscode Richtlijnen en protocollen Werken vanuit een visie op verplegen Visie op de mens Visie op gezondheid en ziekte Visie op verplegen Literatuur Websites
15 15 16 19 22 28 28 31 35 36 37 38 40 45 46
2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4
Waar werken verpleegkundigen? Oriëntatie op het werkveld van verpleegkundigen Wegwijs in de sociale kaart Vormen van zorg Het werkterrein van verpleegkundigen Ziekenhuizen Verpleeg- en verzorgingshuizen en thuiszorg Geestelijke gezondheidszorg Gehandicaptenzorg Literatuur Websites
47 47 48 53 58 58 60 63 64 67 68
6
verpleegkunde voor mbo
DEEL 2 METHODISCH WERKEN
69
3 3.1 3.1.1 3.1.2 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4 3.3 3.3.1 3.3.2
Oriëntatie op het verpleegkundig proces Methodisch werken in de verpleging Wat houdt methodisch werken in? Methodisch verplegen vanuit een visie Besluitvorming bij het verpleegkundig proces Verzamelen van gegevens Analyse Kwaliteitscontrole Keuze Gebruik van verpleegkundig begrippenkader Begrippenkader bij het verpleegkundig proces ICF: een multidisciplinair begrippenkader Literatuur
71 71 71 72 76 77 79 80 81 82 83 91 92
4
Verzamelen van gegevens en vaststellen van verpleegkundige diagnosen Het verzamelen van gegevens Bronnen voor het verzamelen van gegevens Waarover verzamel je gegevens? Het anamnesegesprek Vaststellen van verpleegkundige diagnosen Wat is een verpleegkundige diagnose? Formuleren van verpleegkundige diagnosen Literatuur
94 94 94 95 96 110 111 112 118
4.1 4.1.1 4.1.2 4.1.3 4.2 4.2.1 4.2.2
5 5.1 5.1.1 5.1.2 5.2 5.2.1 5.2.2
Formuleren van resultaten en kiezen van interventies 119 Formuleren van resultaten 119 Wat zijn beoogde resultaten? 119 Formuleren van beoogde resultaten 121 Kiezen van interventies 124 Wat zijn interventies? 124 Formuleren van interventies 126 Literatuur 133
6 6.1 6.1.1
Uitvoeren van interventies en evaluatie 134 Uitvoeren van verpleegkundige interventies 134 Prioriteiten stellen en samenwerking met mantelzorg 135
7
inhoud
6.1.2 6.1.3 6.2 6.2.1
De zorgvrager monitoren De voortgangsrapportage Evaluatie Wat is evalueren? Literatuur Websites
139 140 143 143 146 147
DEEL 3 ASPECTEN VAN DE BEROEPSUITOEFENING
149
7 7.1 7.1.1 7.1.2 7.1.3 7.2 7.2.1 7.2.2 7.2.3 7.2.4
Preventie en voorlichting Hoe pas je als verpleegkundige preventie toe? Primaire preventie Secundaire preventie Tertiaire preventie Voorlichting geven Waarover gaat de voorlichting? Gedragsgericht voorlichting geven Methodisch voorlichten Gebruik van voorlichtingsmaterialen Literatuur Websites
151 151 152 153 155 156 156 159 166 171 177 177
8 8.1
Juridische aspecten Wetgeving voor patiëntenrechten en kwaliteit van zorg Wet beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG) Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ) Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) Wet klachtrecht cliënten zorgsector (WKCZ) Wet kwaliteit zorginstellingen (WKZ) Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen (WMCZ) Beroepsaansprakelijkheid van verpleegkundigen Wat is beroepsverantwoordelijkheid en -aansprakelijkheid? Strafrechtelijke aansprakelijkheid
178
8.1.1 8.1.2 8.1.3 8.1.4 8.1.5 8.1.6 8.2 8.2.1 8.2.2
178 179 182 185 189 190 191 194 194 196
8
verpleegkunde voor mbo
8.2.3 8.2.4 8.2.5
Civielrechtelijke aansprakelijkheid Arbeidsrechtelijke aansprakelijkheid Tuchtrechtelijke aansprakelijkheid Literatuur Websites
198 199 200 203 203
9 9.1 9.1.1 9.1.2 9.1.3 9.2 9.2.1 9.2.2
Ethische aspecten Ethiek in de verpleegkundige beroepsuitoefening Waar gaat het om bij ethiek? Verpleegkundige beroepsdilemma’s Voorwaarden om ethisch te handelen Omgaan met ethische vragen Ethische reflectie Ethische besluitvorming Literatuur Websites
204 204 205 209 212 216 217 219 231 232
DEEL 4 ORGANISATIE EN PROFESSIEGEBONDEN TAKEN 233 10 10.1 10.1.1 10.1.2 10.1.3 10.1.4 10.2 10.2.1 10.2.2 10.2.3 10.3 10.3.1 10.3.2
11 11.1 11.1.1 11.1.2
Organisatie en coördinatie van de zorgverlening Hoe is het werk georganiseerd? Taakgericht verplegen Teamverpleging Eerstverantwoordelijke verpleegkundige Casemanagement Coördinatie van zorg en ontslag Samenwerken met collega’s en andere hulpverleners Hulpmiddelen om de zorg te coördineren Het ontslagproces Beleid van de organisatie Signaleren van knelpunten en formuleren van voorstellen Bijdrage leveren aan het beleid Literatuur
235 235 236 237 240 241 241 242 244 248 251 252 254 257
Werkbegeleiding geven Wat houdt werkbegeleiding in? Werkbegeleiding en andere vormen van begeleiding Methodisch werkbegeleiding geven
258 258 259 261
9
inhoud
11.2 11.2.1 11.2.2 11.2.3 11.2.4
Welke rollen heeft de werkbegeleider? Rol van organisator Rol van opleider Rol van begeleider Rol van beoordelaar Literatuur Websites
264 265 268 273 279 281 281
12 12.1 12.1.1 12.1.2 12.1.3 12.2 12.2.1 12.2.2 12.2.3
Kwaliteitszorg Wat is kwaliteitszorg? Definities De kwaliteitscirkel Evidence based practice Welke wegen zijn er om de kwaliteit te bevorderen? Kwaliteit, vanuit het oogpunt van de zorgvrager Kwaliteitszorg op instellingniveau Kwaliteitsbevordering op teamniveau Literatuur Websites
282 282 282 285 288 293 294 296 298 303 304
13 13.1 13.1.1
Deskundigheidsbevordering en professionalisering Deskundigheidsbevordering Welke deskundigheidsbevorderende activiteiten zijn er? Het geven van een klinische les Voorbereiding van een klinische les Uitvoering van een klinische les Evaluatie van een klinische les Reflecteren op beroepsmatig handelen Professionalisering Individuele professionalisering Professionalisering van de beroepsgroep Literatuur Websites
305 305 305 306 309 313 314 314 319 320 323 325 326
Over de auteur
327
Register
329
13.1.2 13.1.3 13.1.4 13.1.5 13.1.6 13.2 13.2.1 13.2.2
Voorwoord
wa a r ga a t h e t boe k ov e r ?
Verpleegkunde voor mbo gaat over, hoe kan het ook anders, verpleegkunde. Verpleegkunde is eenvoudig gezegd de kunde van het verplegen, ofwel de kennis van het vak verplegen. Vanuit het gezichtspunt van de mbo-verpleegkundige komen in dit boek die onderwerpen aan bod die horen bij de kern van het verplegen. De kerntaken van de mbo-verpleegkundige zijn: bieden van verpleegkundige zorg, ondersteuning en begeleiding op basis van het verpleegplan en uitvoeren van organisatie- en professiegebonden taken. Onderwerpen die hierbij horen, zijn: methodisch werken, preventie, voorlichting, organisatie, coördinatie, werkbegeleiding, kwaliteitszorg, deskundigheidsbevordering en professionalisering. Al deze onderwerpen bij elkaar geven inzicht in de manier waarop mbo-verpleegkundigen hun beroep behoren uit te oefenen volgens de professionele standaard. De kern van het verplegen wordt in dit boek benaderd vanuit de verschillende werkgebieden van mbo-verpleegkundigen. Dat betekent dat naast bijvoorbeeld de kortdurende zorg in ziekenhuizen, waar verpleegkundige diagnosen centraal staan, er ook aandacht is voor de langdurende zorg in verpleeghuizen, waar de nadruk in de zorg ligt op de beleving van de zorgvrager. voor wi e i s h e t boe k be d oe ld ?
Dit boek is allereerst bestemd voor verpleegkundigen in opleiding; het boek maakt ze vertrouwt met de inhoud en taal van het verpleegkundig beroep. Het boek beschrijft niet alleen wat de kerntaken van mbo-verpleegkundigen zijn, maar ook hoe je die het beste kunt aanpakken. Daarom bevat de tekst veel voorbeelden die de in-
12
verpleegkunde voor mbo
houd concreet maken en stappenplannen die houvast geven bij de uitvoering in de praktijk. Het boek is ook geschikt voor verpleegkundigen in de praktijk. Zij kunnen het boek gebruiken als naslagwerk en om hun inzicht in verpleegkundige ontwikkelingen te vergroten. h oe zi t h e t boe k i n e lk a a r ?
Het boek bestaat uit vier delen en dertien hoofdstukken. − In deel 1 wordt het beroep van mbo-verpleegkundige in beeld gebracht: waar gaat het om in de verpleging en waar werken verpleegkundigen? − In deel 2 staat het methodisch werken centraal. De stappen van het verpleegkundig proces worden beschreven. Daarnaast worden het verpleegplan en het zorgleefplan besproken. − In deel 3 ligt de nadruk op aspecten van de verpleegkundige beroepsbeoefening; preventie en voorlichting, juridische en ethische aspecten krijgen hier een plek. − Deel 4 bevat onderwerpen die te maken hebben met organisatieen professiegebonden taken. Organisatie, coördinatie, werkbegeleiding, kwaliteitszorg, deskundigheidsbevordering en professionalisering komen in dit laatste deel naar voren. Elke hoofdstuk sluit af met een literatuurlijst met suggesties voor verdere verdieping. Deze lijst bevat ook de literatuur waar bij het schrijven gebruik van is gemaakt.
