van aken architecten
BREEAM CASESTUDY 1067 VERBOUWING KANTOORGEBOUW KONINGSWEG 101 ’SHERTOGENBOSCH 23-11-2012
casestudy t.b.v. bewijslast ontwerpfase MAN 9
projectnaam: opdrachtgever: locatie:
Verbouwing kantoorgebouw Koningsweg 101 ’s-Hertogenbosch C.V. Kingsroad Koningsweg 101, ’s-Hertogenbosch
algemeen Het bestaande kantoorgebouw aan de Koningsweg 101 in ’s-Hertogenbosch onderging een complete transformatie. Hiervoor is gebruik gemaakt van de bestaande constructie, alle overige bouwdelen zijn vernieuwd, het gaat hierbij dan met name om de gevel, interieur en installatie. De opdrachtgever wenste een open, transparant gebouw, dat voldoet aan de eisen van deze tijd. Het nieuwe ontwerp sluit aan bij de omgeving en is tegelijkertijd een sterk beeld. Niet alleen energetisch, maar ook qua functionaliteit wordt het gebouw verbeterd. Openheid en communicatie zijn de sleutelwoorden. Onderstaande tabel geeft kwantitatieve gegevens zoals bijvoorbeeld vloeroppervlakten per functie weer.
kwantitatieve gegevens (bepaald volgens NEN 2580) brutovloeroppervlakte (BVO) perceelsoppervlakte vloeroppervlakte naar functie (GO) • andere bijeenkomstfunctie • kantoorfunctie • overige gebruiksruimte stallen motorvoertuigen • andere overige gebruiksfunctie verkeersruimte (GO) opslagruimte (GO)
18230 m² 0,55 ha 2892 m² 8304 m² 4493 m² 1160 m² 2498 m² 462 m²
BREEAM-NL BREEAM-NL is een beoordelingsmethode om de duurzaamheidprestatie van gebouwen te bepalen. Het systeem maakt gebruik van kwalitatieve weging, als totaalscore krijgt een gebouw één tot vijf sterren (pass, good, very good, excellent of outstanding). De methodiek gaat uit van een negental thema’s, namelijk management, gezondheid, energie, transport, water, materialen, afval, landgebruik en ecologie en vervuiling. De score per thema wordt door middel van een wegingsfactor bepaald, door deze deelscores op te tellen wordt de totaalscore berekend. De opdrachtgever stelde zich ten doel om energiezuinige en duurzame huisvesting te ontwikkelen. Zodoende wil zij duurzame oplossingen in de vastgoedontwikkeling onderzoeken. Voor de ontwikkeling van het nieuwe kantoor vormen de volgende randvoorwaarden de basis voor het duurzame ontwerp: -
Duurzame investeringen met een terugverdientijd van minder dan 10 jaar dienen te worden voorgesteld in het voorlopig ontwerp. Er dient, mits mogelijk, voor producten en materialen met een milieu keurmerk te worden gekozen en de materialenkringloop dient sluitend te worden gemaakt. Het gebruik van nieuwe grondstoffen dient te worden beperkt. Niet alleen milieuvriendelijke productiemethoden maar ook milieuvriendelijkheid in de gebruiks- en afdankfase worden in acht genomen. De energievraag wordt beperkt, het gebruik van duurzame energiebronnen gemaximaliseerd en eindige energiebronnen worden efficiënt gebruikt.
De opdrachtgever hanteert als minimale eis een BREEAM-NL score van twee sterren, ofwel ‘good’. Het ontwerpteam heeft zich ingespannen om actief te zoeken naar mogelijke verbeteringen ten aanzien van de BREEAM-NL score tijdens de ontwerpfasen, bestek en de bouwfase. In onderstaande tabel wordt weergegeven welke BREEAM-NL credits behaald zijn.
behaalde BREEAM-NL credits (score 2 sterren, ‘good’) management
gezondheid
energie
transport
water
materialen afval landgebruik en ecologie vervuiling
MAN 1 MAN 2 MAN 3 MAN 4 MAN 8 MAN 9 MAN 10 HEA 1 HEA 2 HEA 4 HEA 5 HEA 6 HEA 10 HEA 11 HEA 16 ENE 1 ENE 2 ENE 4 ENE 5 ENE 7 ENE 8 ENE 26 TRA 1 TRA 2 TRA 3 TRA 4 TRA 5 TRA 7 WAT 1 WAT 2 WAT 3 WAT 6 MAT 1 WST 1 WST 3 WST 6 LE 1 LE 4 POL 2 POL 4 POL 6 POL 8
prestatieborging bouwplaats en omgeving milieu-impact bouwplaats gebruikershandleiding veiligheid (keuze-credit) publiceren van gebouwinformatie (keuze-credit) het gebouw en terrein als educatiemiddel (keuze-credit) daglichttoetreding uitzicht hoogfrequente verlichting kunstverlichting binnen en buiten lichtregeling thermisch comfort temperatuurregeling flexibiliteit energie efficiëntie submetering energieverbruiken energiezuinige buitenverlichting toepassen duurzame energie energiezuinige koel- en vriesopslag energiezuinige liften waarborging thermische kwaliteit gebouwschil aanbod van openbaar vervoer afstand tot basisvoorzieningen fietsenstalling voetgangers- en fietsersveiligheid vervoerplan en parkeerbeleid vervoersinformatiepunt waterverbruik watermeter lekdetectie hoofdwateraansluiting irrigatiesystemen bouwmaterialen afvalmanagement op de bouwplaats opslagruimte voor herbruikbaar afval inrichting hergebruik van land planten en dieren als medegebruiker van het plangebied voorkomen van lekkages van koudemiddelen ruimteverwarminggerelateerde NOx emissies minimalisering van vervuiling van afstromend regenwater geluidsoverlast
gezond binnenklimaat Door grote glaspartijen in de gevel worden verblijfsgebieden en –ruimten voorzien van voldoende daglicht. Daarnaast zorgen deze transparante delen in combinatie met een goede indeling van de werkruimte voor een goed uizicht voor de gebouwgebruikers en daarmee een hoog visueel comfort. Daarnaast wordt dit comfort versterkt door een combinatie van zon- en lichtwering om lichthinder op de werkplekken tegen te gaan. Ook zijn verlichting en verwarming zijn per zone te regelen door individuele gebruikers. Dit zorgt voor thermisch comfort en een verdere verbetering van het visuele comfort. Daarnaast heeft dit laatste een positieve invloed op het energiegebruik van het totale gebouw.
energie •
•
verwacht energiegebruik; o energievraag verwarming 48 kWh/m² o energievraag koeling 56 kWh/m² o energievraag elektriciteit 93 kWh/m² verwacht verbruik van fossiele brandstoffen in kWh/m² BVO; o verwarming: 12 kWh/m² elektrisch, indien grijs ingekocht 36 kWh/m² primair
•
o koeling 3,5 kWh/m² elektrisch, indien grijs ingekocht 10,5 kWh/m² primair o elektriciteit: 279 kWh/m² primair (indien grijs ingekocht) verwacht verbruik van duurzame energiebronnen in kWh/m² BVO; o verwarming: 36 kWh/m² uit WKO o koeling: 52,5 kWh/m² uit WKO o elektriciteit 0 kWh/m²
bereikbaarheid De locatie van het project is zeer goed bereikbaar door gebruik te maken van openbaar vervoer (OV). Hierdoor worden transportgerelateerde emissies en files gereduceerd. Station ’s-Hertogenbosch ligt op circa 800 meter loopafstand van het project. Daarnaast is er op minder dan 100 meter loopafstand een bushalte waar zeer regelmatig bussen vertrekken richting het station. Om gebouwgebruikers te stimuleren middels alternatief vervoer, anders dan een eigen auto, naar en van het gebouw te reizen zijn ruim voldoende stallingplaatsen voor fietsen voorzien. De fietsenstalling is overdekt en afsluitbaar en de ingang is duidelijk zichtbaar vanaf het gebouw in verband met sociale veiligheid. Naast toegang tot OV is ook de aanwezigheid van basisvoorzieningen in de nabijheid van het project van belang. Ook hierdoor zal sprake zijn van minder transportgerelateerde emissies. Naast sportfaciliteiten in het gebouw zelf bevinden zich op minder dan 500 meter van het project de volgende basisvoorzieningen: lunchroom; supermarkt; bloemenzaak.
water •
verwacht waterverbruik in m3/persoon/jaar; o 20 liter per werknemer per dag, bij 225 werkdagen per jaar is dit 4,5 m3 per werknemer per dag o keuken: afhankelijk van (spoel)apparatuur
bouwmaterialen Het kantoor aan de Koningsweg 101 wordt gerenoveerd. Waar de gevels in hun geheel worden vervangen, wordt de constructie van het gebouw hergebruikt. Dat betekent dat er voor dit deel van het gebouw geen nieuwe materialen en daarmee grondstoffen gewonnen hoeven te worden gewonnen, hetgeen zorgt voor een aanzienlijke besparing in materiaalgebruik.
ecologie Er is tijdens de ontwerpfase door een erkende ecoloog onderzoek gedaan naar de bestaande flora en fauna en de potentie van de locatie op dit vlak. Er zijn vervolgens maatregelen genomen om de schade voor planten en dieren te beperken en deze na oplevering een plaats te geven op de locatie.
vervuiling Verschillende vormen van vervuiling worden tegengegaan, hieronder is een aantal van de maatregelen beschreven: -
door het toepassen van een lekgasdetectiesysteem wordt het weglekken van koudemiddelen gedetecteerd en gesignaleerd zodat er op tijd kan worden ingegrepen; toepassing van een bivalent systeem voor ruimteverwarming, namelijk van een warmtepomp, ondersteund door een CV-ketel wordt de uitstoot van NOx beperkt, in de bewijslast van het assessment is een uitgebreide berekening opgenomen; de hemelwaterafvoer t.b.v. de inrit van de parkeergarage is voorzien van een olieafscheider, hierdoor wordt vervuiling van natuurlijke watergangen door olie afkomstig uit passerende of geparkeerde auto’s voorkomen;
betrokken bouwpartners: opdrachtgever: bouwmanagement: adviseur huisvesting: architect: interieurarchitect: adviseur constructie: installatieadviseur: akoestisch adviseur:
c.v. kingsroad build to build projectontwikkeling b.v. procore huisvestings- en facilitymanagement b.v. van aken architecten architectenbureau voss advies- en ingenieursbureau voor bouwconstructies van de laar deerns raadgevende ingenieurs DGMR
van aken architecten t+31 (0)40 2163311 f +31 (0)40 2163399 www.vanakenarchitecten.nl postbus 6424
5 6 0 0 HK
stratumsedijk 44
Eindhoven
5 6 1 1 NE
Eindhoven
