TU Delft krijgt downtown campus in Den Haag

III / 4

22 12 2005

‹1

F A C U LT E I T TECHNIEK, TECHNISCHE

TB beste opleiding Technische Bestuurskunde is de beste opleiding in de categorie Technische Bedrijfs- en Bestuurskunde. Dit is het oordeel van studenten en hoogleraren in het jaarlijkse Elsevier-onderzoek naar de beste studies. TB werd vergeleken met verwante opleidingen aan de universiteiten van Twente, Eindhoven en Groningen. Uit eerder onderzoek bleek dat alumni van TB binnen een jaar na afstuderen het hoogste netto maandsalaris verdienen.

Oratie van Frits Bolkestein

De oratie van TBM-hoogleraar Frits Bolkestein in de Nieuwe Kerk in Den Haag markeerde op 9 november de start van de University Campus The Hague, een voorgenomen joint venture van de Universiteit Leiden, de TU Delft en de Gemeente Den Haag. Ook de lezingencyclus ‘Tussen Leiden en Delft’ staat in

Alumna Vera ten Hacken bij minister Peijs TB-alumna Vera ten Hacken, afgestudeerd op een onderzoek naar de haalbaarheid van wegbeprijzing, maakte in haar tijdelijke functie van ‘marketing coordinator’ deel uit van een delegatie van Siemens die op 25 oktober 2005 een bezoek bracht aan minister Peijs van Verkeer & Waterstaat. De boodschap luidde dat kilometerbeprijzing beter en goedkoper kan dan door het platform ‘Betalen voor Mobiliteit’ werd voorgesteld. Op 29 november beloofde minister Peijs de Tweede kamer dat het kabinet ‘alles op alles zet’ om in 2012 kilometerheffing mogelijk te maken.

DELFT

in de lezingenreeks ‘Tussen Leiden en Delft’ [zie ook pag. 2, red.]. Verder zullen er voor bedrijven en overheden cursussen worden ontwikkeld op het gebied van technologiemanagement en keuzevraagstukken rondom technologie en innovatie.

Claudia Sampaio beste afstudeerder TBM

De Henk G. Sol-onderzoeksprijs is uitgereikt aan Igor Mayer, Els van Daalen en Pieter Bots voor hun artikel ‘Perspectives on policy analyses: a framework for understanding and design’. De Simon Peerdeman-onderwijsprijs werd gewonnen door Gertjan de Werk en Crelis Rammelt voor de ‘bootweek’ in het Colloquium Technologie in Duurzame Ontwikkeling. Zie pag. 5 en 6

MANAGEMENT

TU Delft krijgt downtown campus in Den Haag

Op 12 december nam Marc Zegveld, hoofddocent bij de sectie Technology, Strategy and Entrepreneurship, de IBM-Faculty Award voor Innovation Systems in ontvangst. Deze onderscheiding is door IBM ingesteld om onderzoek en onderwijs aan toonaangevende universiteiten op het gebied van innovatiesystemen aan te moedigen.

TBM-onderzoeks en -onderwijsprijzen 2005 uitgereikt

UNIVERSITEIT

EN

ORATIE BOLKESTEIN EN LEZINGENCYCLUS MARKEREN TOENEMENDE SAMENWERKING LEIDEN-DELFT

IBM-Faculty Award voor Marc Zegveld

Het Universiteitsfonds Delft reikte de prijs voor de beste TBM-afstudeerder uit aan Claudia Sampaio, studente van de MSc Systems Engineering, Policy Analysis and Management. Sampaio onderzocht hoe Connexxion efficiëntere dienstregelingen kan ontwikkelen. Zij concludeerde dat dit alleen mogelijk is als zowel de algoritmes als het procesmanagement worden verbeterd.

BESTUUR

het teken van de samenwerking. In de bijeenkomst van 9 oktober werd aandacht besteed aan het parlementaire onderzoek door de Tijdelijke Commissie Infrastructuurprojecten.

Samen met de Universiteit Leiden (UL) beschikt de TU Delft sinds 9 november over een downtown campus in Den Haag, het politieke centrum van Nederland. Op die datum ondertekenden de collegevoorzitters en de Haagse burgemeester Deetman op het ‘Politieke Terras’ van het Haagse Stadhuis een Memorandum of Understanding, de opmaat tot een formele Leids-Haags-Delftse joint venture in de University Campus The Hague. Multi-actorsystemen

De University Campus The Hague is voorgekomen uit de in 1999 door de UL en de Gemeente Den Haag opgerichte ‘Campus Den Haag’. Dit instituut verzorgt (post-) academisch onderwijs voor professionals op het gebied van de rechtsgeleerdheid, politicologie en bestuurskunde, waarbij expliciet wordt ingespeeld op de Haagse politiek-bestuurlijke en juridische context. Als uitgangspunt van de Delftse bij-

drage is gekozen voor ‘technische multi-actorsystemen’ in domeinen als transport, energie, ICT en ruimtelijke ontwikkeling, sinds jaar en dag het expertisegebied van de faculteit TBM. Het Delftse interdisciplinaire onderzoek en onderwijs op dit terrein sluit qua focus nauw aan op de activiteiten van de Campus Den Haag. In een later stadium kan onderwijs en onderzoek met een exclusief technische oriëntatie voor de Haagse campus worden ontwikkeld. Een van de ‘kwartiermakers’ van de TU Delft op de Haagse campus is dr. Uldrik Speerstra, projectmanager Special Projects van TBM. Concrete inbreng van de TU Delft

In het businessplan wordt een aantal concrete projecten genoemd die de TU Delft in het kader van de Haagse samenwerking met Leiden overweegt. Er wordt een studie gedaan naar de haalbaarheid van een Centre for Management of Technology & Inno-

Na de ondertekening van het Memorandum of Understanding in het Haagse stadhuis stak het hele gezelschap het Spui over om in de Nieuwe Kerk de oratie van Frits Bolkestein bij te wonen. Bolkestein werd op 1 december 2004 door Leiden en Delft tezamen benoemd tot hoogleraar Intellectuele Grondslagen van Politieke Ontwikkelingen. Zijn benoeming stond in het teken van de toenemende samenwerking tussen beide universiteiten en om die reden was er gekozen voor een locaFoto: André van Haasteren/ tie nabij de Haagse campus. Uiteraard Foto & Digital, Leiden speelde de uitnemende staat van dienst van de nieuwe hoogleraar in de Haagse politiek daarbij ook een rol. In aanwevation. Dit onderzoekscentrum zal zich zigheid van onder andere twee Rectores o.a. bezighouden met de rolverdeling Magnifici, twee pedellen, tweemaal tussen het openbaar bestuur en de zoveel hoogleraren als gewoonlijk bij markt bij de bevordering en beheersing een oratie aanwezig zijn, en een aantal van technologische innovatie. VVD-coryfeeën (zoals Gerrit Zalm, Een marktverkenning naar de kansen Jozias van Aartsen, Frits Korthals Altes, van een Haagse deeltijd-MSc-opleiFrans Weisglas en Bengt Korthals) ding in Management of Technology zal sprak Bolkestein een rede uit die meer deel uitmaken van deze haalbaarheids- over ‘politieke ontwikkelingen’ dan studie. Ook naar andere, speciaal voor over ‘intellectuele grondslagen’ ging. de campus te ontwikkelen, Delftse Hoe Europa zijn zelfvertrouwen onderwijsprogramma’s zullen marktkwijtraakte... verkenningen worden uitgevoerd. Bolkesteins voornaamste boodschap De TU Delft streeft er in ieder geval was dat de Europese Unie dreigt te naar om in Den Haag met ingang verworden tot niet meer dan een grote van het academisch jaar 2006-2007 interne markt. De idealistische doelde bestaande TBM-deeltijdopleiding stellingen uit het Verdrag van Rome Engineering and Policy Analysis aan zullen worden gefrustreerd. Hij acht te bieden. Ook zal de TU Delft een bijdrage leveren aan een gemeenschap- de verschillen in waarden tussen Europelijk innovatief project rondom ICT pese landen te groot om van een gemeenschappelijke identiteit te in het onderwijs, gericht op flexibel, competentiegericht maatwerkonderwijs kunnen spreken. De Europese Unie wordt volgens hem alleen bijeengevoor professionals. houden door nationale belangen. De toetreding van Turkije tot de EU Tot slot zal gebruik worden gemaakt van de grote expertise van TBM op het wijst hij af. Een vergelijking tussen de EU en de Verenigde Staten valt uit in gebied van besluitvorming over grote infrastructuurprojecten bij de ontwik- het voordeel van de VS: daar is de bevolking gemotiveerder en meer keling van een aantal gezamenlijke bereid risico’s te nemen. Europa is zijn short track courses (mogelijk aan te zelfvertrouwen kwijt. Het maakt zich bieden als incompany-trainingen). Een opmaat hiertoe werd op 9 oktober volgens Bolkestein zorgen om de aanwezigheid van grote groepen islamitigegeven door decaan Hugo Priemus sche minderheden en over de geringe in zijn bijdrage over de Tijdelijke economische groei (mede veroorzaakt Commissie Infrastructuurprojecten

2

TBM-Quarterly is het huisorgaan van de faculteit Techniek, Bestuur en Management van de TU Delft. Samenstelling, tekst en eindredactie Temming Tekstproducties, Delft [email protected] Ontwerp en vormgeving Heike Slingerland bNO, Vlaardingen Fotografie Herman Kempers, Delft Druk JB&A Grafische Communicatie, Wateringen Vertalingen Taalcentrum VU, Amsterdam Oplage NL versie 3500, ENG versie 400 Met bijdragen van Marc Bosma Laurens Nolet Hugo Priemus Jolien Ubacht Faculteit Techniek, Bestuur en Management, TU Delft Jaffalaan 5 Postbus 5015 2600 GA Delft T F E I

015 - 278 71 00 015 - 278 48 11 [email protected] www.tbm.tudelft.nl

TBM-Quarterly is als PDF beschikbaar op www.tbm.tudelft.nl. This journal is also available in English. To receive a copy please call +31 15 2787100 or send an email to [email protected]

vervolg van pag. 1: TU Delft krijgt downtown campus in Den Haag

door te kleine investeringen in universiteiten). Kernopmerking in het kader van zijn leerstoel was de volgende: “In mijn visie gaat dit [het Europese verlies van zelfvertrouwen, red.] terug op de Eerste Wereldoorlog, de verwarring van het Interbellum, de Tweede Wereldoorlog en de moord op de Joden; en is dit alles versterkt door de culturele revolutie van 1968 en de jaren daarna.” Aan het eind van zijn rede sprak Bolkestein de hoop uit dat hij Delftse en Leidse studenten kan stimuleren onderzoek te doen naar de rol die intellectuelen hebben gespeeld bij drie grote gebeurtenissen in de 20e eeuw: opkomst en ondergang van totalitaire dictaturen, de dekolonisatie en de eenwording van Europa. Zie ook het verslag van de bijeenkomst in de lezingenreeks ‘Tussen Leiden en Delft’ over de Tijdelijke Commissie Infrastructuurprojecten hiernaast.

TIJDELIJKE COMMISSIE INFRASTRUCTUURPROJECTEN OP DE UNIVERSITY CAMPUS THE HAGUE

Mooi rapport, maar de politiek aarzelt hebbende) en dat het teveel gebruik maakt van externe expertise, waardoor er intern geen kennis wordt opgebouwd, bijvoorbeeld over publiek-private samenwerking. De kritiek is verwerkt in de doelen van het veranderingsproces, het gehele departement Op 11 oktober wijdde de University Campus The Hague in haar Duivesteijn: kabinetsformatie wordt TCI-proof ingericht. nodig Als projectmanager staat Fukken voor lezingenreeks een bijeenkomst aan de Tijdelijke Commissie De tweede spreker was Adri Duiveallerlei uitdagingen, omdat de ZuiderInfrastructuurprojecten (TCI). Deze commissie werd door de steijn, Tweede-Kamerlid voor de zeelijn is uitgeroepen tot voorbeeldPvdA en voorzitter van de TCI. Hij project. Hij wijst erop dat in het Tweede Kamer ingesteld om de grip van het parlement op de erkent dat de bevindingen op belang- nieuwe plan van aanpak goed naar de besluitvorming over grote projecten te vergroten. Het werd een rijke momenten ‘buitengewoon ontrichtlijnen van het toetsingskader is luisterend’ waren voor de Tweede gekeken. Volgens hem bleek uit het ideaal bestuurskundecollege, met input vanuit de wetenschap, Kamer. Soms kreeg zij geen grip op TCI-rapport dat er sprake was van de politiek en het departement van Verkeer en Waterstaat. de projecten, soms wilde zij dat zelfs een misverstand tussen V&W en de niet, om opportunistische redenen. Kamer. Doordat er een prijsvraag was De bijeenkomst werd geleid door de uitgeschreven, meende de Kamer dat Nadat het kader definitief was vastge- Hij laat de bevindingen van de TCI Leidse hoogleraar Bestuurskunde de revue passeren en benadrukt dat de het project al in de uitwerkingsfase steld, werd het toegepast op het toeJouke de Vries, die allereerst het politiek hier veel van heeft geleerd. verkeerde, terwijl het departement komstige project de Zuiderzeelijn, woord gaf aan Hugo Priemus. Desondanks is zijn slotwoord tamelijk de aanbesteding beschouwde als een omdat dit een vergelijkbaar project Priemus was uitgenodigd in zijn rol somber van toon. “De TCI heeft veel haalbaarheidstest. “De nut- en noodwas en de regering hiervoor al enige van voormalig onderzoekscoördinator miljarden had gereserveerd. De conbereikt, het onderwerp staat op de zaakdiscussie was kennelijk niet gevan de tijdelijke commissie. land, het project moest terug naar clusie luidde dat nut en noodzaak van agenda, en het project Zuiderzeelijn “De TCI heeft weinig gloednieuwe wordt opnieuw tegen het licht gehou- het begin van de voorbereidingsfase.” de Zuiderzeelijn niet waren aangefeiten verzameld”, geeft hij toe, “maar toond. Het advies van de commissie den. Maar over de uitwerking van het Deze uitspraak brengt bij Hugo zij heeft het besluitvormingsproces luidde dan ook om de besluitvorming rapport ben ik niet al te optimistisch. Priemus een onmiddellijke reactie wel vreselijk mooi in beeld gebracht.” terug te draaien. Minister Peijs wijst een sterkere rol teweeg: “Het is geen kwestie van ‘lanEn hoewel de dossiers over de van de ruimtelijke ordening bij de den’. Het ministerie moet haar huisHet toetsingskader Betuweroute en de HSL-Zuid ‘nauvoorbereiding van grote projecten af. werk overdoen, we moeten terug welijks met droge ogen te lezen zijn’, Bij de ontwikkeling van het toetsings- Minister Zalm wil de geldverdeling naar de initiatieffase.” was het niet het doel van de TCI om kader, vervolgt Priemus, is gebruik laten zoals zij is en de Kamer twijfelt bewindslieden af te straffen, maar om gemaakt van bestaande wetenschappe- of zij zich in deze tijden van bezuini- Fukken kondigt aan dat de conceptlijke inzichten rondom grote projeclering te trekken uit het gebeurde en gingen wel wil versterken. Ik denk dat structuurvisie, op basis waarvan het ten. De twee grootste gevaren zijn de Tweede Kamer betere controleer een kabinetsformatie voor nodig is kabinet tot een conceptvoornemen entrapment (verstrikking, waardoor instrumenten in handen te geven. om bij alle partijen weer de benodig- kan komen, in april 2006 klaar zal er geen weg terug mogelijk lijkt) en de openheid te krijgen en onze aanbe- zijn. Het geheel gaat dan de inspraak Wat heeft de TCI gedaan? contested information (omstreden velingen eendimensionaal te kunnen in, zodat nog voor de De directe aanleiding voor de instelinformatie, leidend tot tijdrovende doorvoeren.” zomer met de ling van de TCI was de risicoreserve- en geldverslindende ‘rapportenKamer het nutFukken: hoe wordt V&W ring van € 985 miljoen voor de HSL- oorlogen’). Het is belangrijk dat er en noodzaakdebat TCI-proof? Zuid en de Betuweroute die verstopt in het traject een aantal duidelijke over de ZuiderDe derde spreker, Jeroen Fukken was in de begroting 2003 van Verkeer go/no-go beslismomenten zitten. zeelijn gevoerd kan (projectmanager van het project & Waterstaat. De Kamer was de In de prioritiseringsfase vindt een worden. Zuiderzeelijn) meldt dat de kostenoverschrijdingen beu en besloot integrale beleidsafweging plaats. bevindingen van de TCI een parlementair onderzoek in te stel- Er wordt gestart met een afweging extra urgentie verleenlen. van nut en noodzaak, er wordt een den aan de veranderPriemus zet eerst uiteen wat de TCI probleemanalyse uitgevoerd en verheeft gedaan. De commissie ontwikschillende alternatieve oplossingsrich- opgave van het kelde een toetsingskader dat de tingen worden met elkaar vergeleken. ministerie van Tweede Kamer in staat stelt haar grip Vervolgens wordt er een toelatingsbe- Verkeer & Waterstaat. op de besluitvorming over grote infra- sluit genomen, dat het startpunt Kritiekpunten die uit structurele projecten te vergroten en vormt van de uitwerkingsfase. Deze het onderzoek naar haar controle op de uitvoering te ver- moet het karakter hebben van een voren kwamen, waren stevigen. De TCI vatte haar taak zelfs open leerproces waarin verschillende bijvoorbeeld dat V&W ruimer op: zij heeft ook aandacht alternatieven worden geëxploreerd. besteed aan het controlerend vermoIn het uitvoeringsbesluit committeert een clientèledepartement is en geen gen van het parlement in het algemen zich dan aan een oplossing en Jeroen Fukken: “Het gehele departemeen. Parallel aan het ontwerpen van worden er bedragen gereserveerd voor bestuursdepartement, dat het een dubbelrol speelt bij grote projec- ment van Verkeer & Waterstaat wordt het toetsingskader reconstrueerde de de uitvoering. ten (coördinerend initiator én belang- TCI-proof ingericht.” TCI het verloop van de projecten Betuweroute en Ook heeft de TCI voorstellen gedaan HSL-Zuid. om het systeem van checks and balanDe uitkom- ces te verstevigen. Een voorbeeld daarsten daarvan van is de suggestie om grote infrawerden gestructuurprojecten voortaan sterker in confronteerd de nieuwe Wet ruimtelijke ordening In TBM-Quarterly III, 3 (17 oktober 2005) staat in het artikel ‘Computermet het toet- in te bedden, zodat de monopolieondersteuning bij samenwerken, beslissen en trainen’ (pag. 2) dat de beschreven singskader. positie van V&W wordt gebroken. ICTO-projecten werden uitgevoerd in het kader van het toonaangevende project IMAGO. Dit is niet juist. Het IMAGO-project is inmiddels afgerond; een deel Adri Duivesteijn: van de activiteiten zijn in de staande organisatie overgenomen door het bureau “Er is een nieuwe kabinetsformatie Onderwijs & Studentenzaken. Het bureau O&S stelt elk jaar een beperkt budget nodig om de aanbevelingen te kunnen beschikbaar (circa €20.000) voor vernieuwing in het onderwijs met behulp van doorvoeren.” ICT. Hugo Priemus: “De TCI heeft het besluitvormingsproces vreselijk mooi in beeld gebracht.”

Rectificatie

Foto’s: Aad Kluyt, Delft

Informatie: Sofia Dopper ([email protected])

3

TBM VERSTERKT WETENSCHAPPELIJKE OUTPUT MET OOD-BESPARINGEN

Project Organisatie Ondersteunende Diensten bij TBM Herziene afdelingsstructuur TBM per 1-1-2006 AFDELING

SERVICE-ONDERWIJS & DIDACTIEK

Afdelingsvoorzitter dr. Rien Elling Constituerende eenheden Instituut voor Techniek & Communicatie Studium Generale Onderwijskundig Centrum Focus Sectie Edutec (voorlopig besluit) AFDELING

M U LT I - A C T O R S Y S T E M E N

Afdelingsvoorzitter prof.mr.dr. Ernst ten Heuvelhof Constituerende eenheden Sectie Beleidskunde/Organisatie & Management Sectie Beleidsanalyse Sectie Systeemkunde (voorlopig besluit) AFDELING

door Marc Bosma

Voor TBM heeft het project Organisatie Ondersteunende Diensten (OOD), eerder dan werd verwacht, geleid tot extra

AFDELING

bestedingsruimte voor de versterking van de wetenschappelijke output. Oorzaak hiervan zijn de teruglopende personeelslasten. TBM diende eerder dit jaar bij het College van Bestuur een voorstel in voor de besteding van de OOD-besparingen. Op basis hiervan is aan de faculteit een extra subsidie van 900.000 euro toegekend.

In 2003 wezen benchmarks uit dat bij de TU Delft de kerntaken onderwijs, onderzoek en kennisvalorisatie onvoldoende effectief en efficiënt ondersteund werden. Het College van Bestuur besloot het traject OOD op te starten dat moest bijdragen aan positieverbetering van de TU Delft, nationaal en internationaal. Het ging hierbij om het verbeteren van de wetenschappelijk prestaties enerzijds en om stroomlijning en optimalisering van de ondersteunende diensten anderzijds. Belangrijk uitgangspunt was dat besparingen in de ondersteunende processen ten gunste zouden komen van de verbetering van de wetenschappelijke output in brede zin (onderwijs, onderzoek én kennisvalorisatie), onder andere door uitbreiding van het wetenschappelijke personeel. Op wetenschappelijk gebied werden onder meer de volgende doelstellingen geformuleerd: hoger studierendement, kortere afstudeertijd, meer en betere wetenschappelijke prestaties, meer promovendi, meer buitenlandse studenten en meer honours studenten.

Een tweede bestedingsdoel is de documentatie van de body of knowledge van de faculteit. Het gaat hierbij om initiatieven die worden genomen om de door TBM ontwikkelde wetenschappelijke inzichten vast te leggen in wetenschappelijke artikelen en (hand)boeken. Ook de organisatie van conferenties, seminars en dergelijke valt hieronder. Voorts wordt het met het bedrag mogelijk om actief aan talent scouting te doen. De faculteit zal opdracht geven om - bijvoorbeeld door middel van citatie-analyse - de academische toppers in de wereld op de voor TBM relevante vakgebieden in kaart te brengen. Ten slotte wordt de extra financiering gebruikt om samenwerking te stimuleren tussen de drie technische universiteiten op het gebied van internationaal ondernemerschap en projectmanagement. Met de decanen van de zusterfaculteiten van TBM in Twente en Eindhoven zijn afspraken gemaakt over de instelling van een gezamenlijke wisselleerstoel Internationaal Ondernemerschap. Streven is dit gebied vervolgens uit te bouwen in de richting van Project Management.

Bestedingsdoelen

Nieuwe afdelingen

Het extra bedrag van 900.000 euro dat het College van Bestuur aan TBM heeft toegewezen om de wetenschappelijke output te versterken, zal aan uiteenlopende doelen worden besteed. Een deel wordt ingezet om tweede en derde geldstroomactiviteiten te stimuleren. Projectvoorstellen die bij NWO/STW met een A-score of een B-score werden gehonoreerd, maar wegens de eindigheid van budgetten niet werden gefinancierd, kunnen nu door de faculteit financieel worden ondersteund.

In het project Organisatie Ondersteunende Diensten wordt aan de afdelingen een grotere rol toegekend. TBM heeft de organisatorische herijking aangegrepen om haar afdelingsstructuur te herzien. De faculteit kent per 1-1-2006 vijf afdelingen in plaats van de huidige drie (zie kader). Belangrijkste reden voor de wijziging is dat de secties binnen de afdelingen onvoldoende inhoudelijke cohesie vertoonden. In de nieuwe opzet is de ordening van de secties naar afdelingen meer in overeenstemming

ENGINEERING & REFLECTIE

Afdelingsvoorzitter prof.dr.ir. Peter Kroes Constituerende eenheden Sectie Veiligheidskunde Sectie Filosofie Sectie Recht & Techniek Sectie Systeeminnovatie Ruimtelijke Ontwikkeling INFRASTRUCTUREN & SERVICES

Afdelingsvoorzitter prof.dr.ir. Margot Weijnen Constituerende eenheden Sectie Transportbeleid & Logistieke Organisatie Sectie Informatie- en Communicatietechnologie Sectie Energie & Industrie Sectie Economie van Infrastructuren AFDELING

I N N O VAT I E S Y S T E M E N

Afdelingsvoorzitter prof.dr. Alfred Kleinknecht Constituerende eenheden Sectie Technology, Strategy & Entrepreneurship Sectie Arbeids- en Organisatiepsychologie Sectie Economie van Innovatie Sectie Technologiedynamica & Duurzame Ontwikkeling

Overzicht nieuwe personele bezetting per functiegebied Functiegebied

Medewerkers

Bestuurlijke en Management Ondersteuning

Marc Bosma Francoise Dunant Christa van Zijl Yvon van der Meer Janneke Kelter Ingeborg Mast Jenny Omvlee Nel Platzek John Kardol Henk Drevijn Raymond Jansen Hans Ruigrok Mirjam Koning Frans Broos Aniel Nokhai Rudy van der Kruyk Mike de Paauw Kay Sauren Marcel van der Vos Marcel Beijer Peter Kuip Irene van Putten Madeleine Bos Marja Brand Sofia Dopper Wendela Houtzager Martijn van Laarhoven Rianne van der Slot Martijn Milikan Benito Minnela Coen Vermeeren Els Koppelman Marion Vredeling Gert-Jan Broekman

Marketing & Communicatie

Facility Management

Informatie & Communicatietechnologie

Personeel & Organisatie Onderwijs & Studentzaken

Finance & Control

Studium Generale

gebracht met de verkaveling van de secties naar onderzoeksprogramma’s. TBM kent een lichtvoetige afdelingsstructuur, deze werkwijze wordt gehandhaafd. Het accent in de aansturing blijft bij de secties liggen. Secties binnen één afdeling zouden wel, meer dan tot nu toe, inhoudelijke relaties met elkaar kunnen aangaan. Om deze samenwerking te bevorderen zullen zij zoveel mogelijk per afdeling bij elkaar worden gehuisvest. TBM zal gefaseerd invulling geven aan de afdelingsvorming volgens de OOD, in een periode van 2 jaar. De herziening van de afdelingsstructuur heeft geen gevolgen voor de governance van onderwijs & onderzoek. De nieuwe afdelingsvoorzitters zullen zitting nemen in het Management Team van de faculteit. Nieuwe ondersteunende dienst

Per 1 januari 2006 gaat de nieuwe ondersteunende organisatie formeel van start. De meest tastbare verandering is dat de omvang van het ondersteunend personeel in het gebouw van de faculteit sterk krimpt. Een groot deel van de ondersteunende processen wordt namelijk uitgevoerd door medewerkers in Shared Service Centres, die de gehele TU Delft op uniforme wijze zullen bedienen. Ruim twintig medewerkers die tot nu toe in het faculteitsgebouw waren gehuisvest, gaan vanaf volgend jaar in een Shared Service Centre of in een ander organisatie-onderdeel van de TU Delft aan de slag. De decanen van de faculteiten sluiten met de directeuren van de ondersteunende diensten dienstverleningsovereenkomsten af, waarin kwaliteit en kwantiteit van de te leveren diensten worden geborgd. Per functiegebied zal een kleiner aantal medewerkers op de faculteit actief blijven, dat geëquipeerd is om dienstverlening op maat voor TBM te leveren. De functiegebieden die binnen TBM worden onderscheiden zijn: Bestuurlijke & Management Ondersteuning, Facility Management, Finance & Control, Informatie & Communicatietechnologie, Marketing & Communicatie, Onderwijs & Studentzaken en Personeel & Organisatie (zie kader). Bij alle faculteiten - zo ook bij TBM zal een servicepunt worden ingericht, van waaruit eerstelijnszorg voor studenten en medewerkers kan worden verleend, in eerste instantie toegespitst op de functiegebieden Facility Management, Informatie & Communicatietechnologie en Onderwijs & Studentzaken. Vragen over bijvoorbeeld werkplekken, vergaderruimten, collegeroosters en onderwijscurricula kunnen aan de medewerkers van het servicepunt worden gesteld. Drs. Marc Bosma is hoofd van het bureau Bestuurlijke en Management Ondersteuning bij TBM

4

TBM verkent mogelijkheid double degrees MARTIN DE JONG SHOPT ROND IN EEN TOENEMEND COMPETITIEVE ACADEMISCHE WERELD

“Ik heb heel veel geleerd op deze reis”, zegt Martin de Jong bedachtzaam. Als programmamanager van de MSc-opleiding Engineering & Policy Analysis (EPA) bracht hij een werkbezoek aan achtereenvolgens Queensland University of Technology in het Australische Brisbane, Nanyang Technological University in Singapore en Petra Christian University in Surabaya (Indonesië). Het doel van de reis was om mogelijke samenwerkingsvormen met verwante onderwijsprogramma’s te verkennen. Vooral het contrast tussen het gulle onthaal in Surabaya en de zakelijke benadering van Nanyang heeft hem aan het denken gezet. “Een van de eerste vragen die mijn gesprekspartner in Singapore mij stelde, was op welke plaats de TU Delft staat op de ranglijsten van de beste internationale universiteiten. In Nederland zijn wij geneigd het belang van deze lijsten te relativeren. Ook de Nanyang-medewerker deed er wat lacherig over, maar het was duidelijk dat hij opgelucht was, toen hij hoorde dat Delft in de lijst van The Times Higher Education Supplement op plaats 53 staat. Omdat Nanyang zelf op plaats 48 staat, hoefde hij mij niet de deur te wijzen, daar kwam het ongeveer op neer. Die competitieve, op prestaties gerichte houding staat in schril contrast met de vriendelijke bejegening van Petra, een universiteit die in geen enkele

of Azië. Hier hoor je argumenten als ‘horizonverbreding’ of ‘leuke ervaring’, de universiteit wordt zelden op grond van kwaliteitscriteria gekozen. Buitenlandse studenten kijken naar de ranking, naar de publicaties, naar de onderzoeksprestaties van het wetenschappelijk personeel. Zij proberen zoveel mogelijk munt te slaan uit het buitenlandse verblijf. Ik overdrijf nu enigszins, maar ik heb de indruk dat het Nederlandse studenten vooral gaat om de gezelligheid van de universiteitsstad in kwestie of de klantvriendelijkheid van de onderwijsinstelling. Deze houding heeft alles te maken met onze kwaliMet Petra Christian University ligt een double degree niet voor de hand, teit van leven en valt niemand te verwijten, maar ik vraag mij ernstig af of maar De Jong wil, als het even kan, voor studenten van dexe sympathieke Nederland het met deze instelling wel gaat redden. universiteit de deuren van de MSc EPA wijd open zetten. “Ik zal nagaan Als ik in de Studentenmonitor van of wij Petra een aantal vakken van OC&W lees dat Nederlandse studengelijkwaardig niveau kunnen laten ten wekelijks gemiddeld 29 uur aan aanbieden die vrijstellingen voor hun opleiding besteden, dan houd ik EPA opleveren. Dat zou betekenen mijn hart vast voor onze internationadat de Indonesische studenten maar één of anderhalf jaar in Delft zouden le concurrentiepositie. Op het gevaar hoeven te studeren, wat een aanzien- af rechtse taal uit te slaan: ik zou eerder willen pleiten voor een studielijke besparing in de studie- en verweek van 50 dan van 40 uur. Blijven blijfkosten zou betekenen.” we op de oude voet voortgaan in het Zuid-Amerika van de veilige fort Europa, dan worden we toekomst voorbijgestreefd door de landen die Maar wat heeft hij nu precies geleerd met een economische opmars bezig op deze reis? De Jong: “Ik ben mij zijn en is het huidige Europa het ervan bewust geworden dat Europese Zuid-Amerika van de toekomst: een studenten om andere redenen voor mooi gebied waar cultureel veel te internationale uitwisseling kiezen beleven valt, maar waar je niet moet dan de meeste studenten in Amerika wezen voor zaken.” Institute of Technology in China, dat De Jong eerder dit jaar bezocht. Hier kunnen EPA-studenten die geïnteresseeerd zijn in de Aziatische interpretatie van het vakgebied techniek, bestuur en management hun hart ophalen. “Wij hopen onze EPA-opleiding langs deze weg aantrekkelijker te maken. De drie double degrees bieden studenten niet alleen de mogelijkheid zich in het buitenland te specialiseren maar ze leveren ook een bonus op, namelijk een tweede diploma.”

ranking voorkomt en zichzelf de ‘caring university’ noemt.” Double degrees

De besprekingen die de Jong heeft gevoerd, kunnen voor (toekomstige) EPA-studenten resulteren in een aantal interessante nieuwe internationale studieopties, mits de plannen door het College van Bestuur worden goedgekeurd. De Jong: “In Brisbane zijn contacten aangeknoopt met de MSc-opleiding Engineering Management, waarin een aantal voor EPA relevante vakken worden gegeven, zoals Total Quality Management en Asset Management. De inhoud is wat operationeler en toepassingsgerichter dan ons onderwijs en daardoor vullen de programma’s elkaar goed aan. Onze gedachten

Dissertaties

gaan uit naar een zogenaamde dual of double degree met deze opleiding, waarbij studenten zowel een EPAdiploma van de TU Delft krijgen als een Engineering Management-diploma van Queensland.” Ook met Nanyangs opleiding Systems Engineering & Policy Analysis wordt een double degree overwogen. Vooral het onderwijs van het ‘Institute for defence and strategic studies’, waarin het o.a. gaat om de veiligheid van infrastructuren, is voor EPA-studenten interessant. De voortgang van de besluitvorming wordt hier enigszins vertraagd door privatiseringsplannen van de universiteit, maar de inventariserende besprekingen zijn veelbelovend verlopen. Een derde kandidaat voor een double degree is Harbin

Ethical issues in engineering design; Safety and sustainability. Delft, 2005. ISBN-10: 90-9019907-1/ISBN-13: 9879090199078 L E O N H E R M A N S , Actor Analysis R E N É V A N H O R I K , Permanent In dit proefschrift worden de verschilfor Water Resources Management; put- Pixels; Building blocks for the longevity lende soorten ethische vraagstukken ting the promise into practice. Delft, of digital surrogates of historical photo- beschreven waarmee ingenieurs worEburon, 2005. ISBN 90-5972-091-1 graphs. Den Haag, DANS studies in den geconfronteerd; ook wordt geBeleidsmakers op het gebied van digital archiving nr. 1, 2005. analyseerd hoe zij daarmee plegen om water maken spaarzaam gebruik van ISBN 90-6984-462-1 te gaan. Centraal staan kwesties rondde kennis van waterdeskundigen. Hoe blijven hoogwaardige digitale om veiligheid en duurzaamheid. Actoranalyse is een veelbelovend substituten van historische foto’s op Ethische beslissingen zijn soms geinstrument waarmee waterdeskundilange termijn toegankelijk? Van Horik baseerd op een regulatief raamwerk, gen de multi-actorbeleidsomgeving besteedt aandacht aan de rol van digi- soms op interne normen van ontkunnen analyseren, zodat hun analy- tale conserveringsstrategieën, aan werpteams. ses beter zijn afgestemd op de behoef- standaard-bestandsformaten en andeten van de verschillende partijen in de re bouwstenen voor de realisering van J O S K O F F I J B E R G , Getijden van beleid: omslagpunten in de volkshuiswereld van de beleidsmakers. duurzame digitale substituten van vesting; Over de rol van hiërarchie en historische foto’s. netwerken bij grote veranderingen. Delft, 2005. ISBN 90-407-2613-2 Een onderzoek naar de wijze waarop A N K E V A N G O R P,

ingrijpende of strategische veranderingen in het beleid van de rijksoverheid in een netwerk tot stand komen. De studie richt zich met name op de rol van de politieke en ambtelijke top van het ministerie van VROM. De meeste effectiviteit blijkt te schuilen in de intelligente verbinding van hiërarchische en netwerkstrategieën.

PETER H.M. JACOBS,

The DSOL simulation suite; Enabling multi-formalism simulation in a distributed context. Delft, 2005. ISBN-10: 90-9019835-0/ISBN-13: 978-909019835-4 Volgens Jacobs is er een nieuw paradigma nodig voor het ontwerpen van informatiesystemen die besluitvorming over slecht gestructureerde proJOHAN VAN WAMELEN, blemen in operationele bedrijfsprocesOrganisatie van de informatievoorziesen kunnen ondersteunen. Hij ontning bij publieke organisaties in een wikkelde een op Java gebaseerde netwerkmaatschappij. Delft, 2005. simulation suite, DSOL (Distributed ISBN 90-407-2609-4 Simulation Object Library) waarmee Van Wamelen onderzocht hoe de effectievere besluitvorming kan worICT-functie binnen publieke organiden gerealiseerd. DSOL is gepublisaties zodanig kan worden georganiceerd onder een open source software seerd dat optimaal gebruik wordt licentie. De bij de dissertatie ingeslogemaakt van de vernieuwende kracht ten CD bevat de DSOL suite, een van ICT voor beleidsontwikkeling en training en voorbeelden. beleidsuitvoering.

5

Erik Andriessen is co-editor

Living labs

Van nadelige effecten van MVW voor individuele werknemers, in de vorm van toegenomen stress of een slechtere arbeidsrechtelijke positie, is in het onderzoek nauwelijks iets gebleken. Wel plaatst Andriessen de kanttekening dat de nadruk viel op cases met professionals, zoals consultants en verpleegkundigen. “In het geval van lager opgeleide werknemers kan mobiel werk tot grotere isolatie leiden, zoals o.a. bleek uit een casus over onderhoudsmonteurs op Sardinië. Bij outsourcing naar lagelonenlanden zou de virtuele relatie tussen laag opgeleide buitenlandse werknemers en hun Nederlandse bazen tot coördinatieproblemen kunnen leiden. Maar de vraag is natuurlijk of deze werknemers zonder die virtuele relatie niet slechter af zouden zijn, dat is een moeilijke discussie.”

van een boek waarin state of the art kennis over mobiel, virtueel werk (MVW) is neergelegd. MVW kan alleen met succes worden toegepast als de ontwikkeling van mobiele technologie hand in hand gaat met organisatorische vernieuwingen.

Het is een paradox: om mobiel te werken hoef je tegenwoordig niet van je plaats te komen. Volgens Erik Andriessen, hoogleraar Arbeids- en Organisatiepsychologie bij TBM, heeft het concept ‘mobiel werk’ namelijk twee betekenissen. “In de eerste plaats gaat het om werk waarvoor fysieke beweging van de medewerker zelf nodig is. Dan moet je niet alleen denken aan mensen die in de transportsector werken, zoals buschauffeurs of treinconducteurs, maar ook aan vertegenwoordigers, consultants, douaniers of thuiszorgverplegers. Door mobiele communicatietechnologie kan het werk echter ook naar jou toekomen. Dat gebeurt als jij op je PC via e-mail met andere mensen communiceert of verbinding zoekt met websites of databases van andere instellingen. Je beweegt je dan als het ware door de ‘virtuele’ ruimte, het netwerk tussen individuen of instellingen die zich op verschillende plekken in de reële ruimte bevinden. In moderne organisaties komt de combinatie van deze twee manieren van werken steeds vaker voor. De medewerkers werken geografisch verspreid - nu eens hier, dan weer daar - en de interactie vindt plaats via digitale infrastructuren en mobiele apparatuur, zoals PDA’s of laptops. Dat wordt mobiel, virtueel werken (MVW) genoemd.” Interesse van EU

In 2002 wees een onderzoek uit dat in Europa 15% van de werknemers wekelijks meer dan tien uur weg is van de thuis- of bedrijfswerkplek. Onderweg staan zij via ICT in verbinding met virtuele netwerken, waardoor zij zich ook mentaal en cognitief in een andere ‘ruimte’ bevinden. De door vakbonden geïnitieerde Zweedse organisatie SALTSA, waarin onderzoek wordt verricht op het brede terrein van arbeidsvraagstukken, wilde weten wat de gevolgen zijn van deze nieuwe werkomstandigheden voor zowel werknemers als bedrijven. Onder leiding van Andriessen en zijn Finse collega Matti Vartiainen, voerde een groep van Europese experts een uitgebreide studie uit naar allerlei aspecten van mobiel, virtueel werk. De gezamenlijke inspanning leidde tot een boek dat in oktober op de conferentie e-Challenges in het Sloveense Ljubljana werd aangeboden aan een vertegenwoordiger van de unit New Working Environments van het Europese Directoraat-Generaal Information Society and Media. De Europese Unie verwacht namelijk veel van de nieuwe werkarrangementen en de nieuwe bedrijfsorganisatie voor de zo broodnodige ontwikkeling van de Europese (kennis-)economie. Kennisuitwisseling moeilijker

Waar de Europese Unie vooral in is geïnteresseerd, is de vraag of MVW de productiviteit en de innovatie stimuleert of juist belemmert. De voor-

De belangrijkste conclusie uit het boek is dat mobiel, virtueel werk alleen een succes kan worden als de ontwikkeling van mobiele technologie hand in hand gaat met organisatorische vernieuwingen. Andriessen vertelt dat er in het Europese onderzoek een verschuiving in die richting merkbaar is. “Het zesde kaderprogramma werd gedomineerd door technici. Er was veel aandacht voor de ontwikkeling van ICT, maar de validering was relatief zwak. In het zevende kaderproDe projectleider vertelde mij dat ze gramma is de nieuwe kreet: ‘living nu ook altijd een pilot houden waarin labs’. Nieuwe technologie moet altijd het nieuwe systeem uitgebreid wordt ter plekke onder gecontroleerde omgetest, zodat het zeker is dat het perstandigheden worden uitgeprobeerd. soneel er achter staat. Want wat heb Daar moet je heel zorgvuldig in zijn.” je aan mooie techniek als niemand ermee wil werken? Natuurlijk is dit niets nieuws, maar het probleem is Erik J.H. Andriessen, Matti Vartiainen wel acuter geworden vanwege de toe- (ed.), Mobile Virtual Work; A new genomen professionaliteit van mede- Paradigm? Springer, Berlin Heidelberg werkers. Als zij dwarsliggen, is het New York. ISBN-10 3-540-28364probleem des te groter.” 1/ISBN-13 978-3-540-28364-5

ERIK ANDRIESSEN COÖRDINEERDE GROOT EUROPEES O N D E R Z O E K V O O R S A LT S A

Heeft mobiel en virtueel werken de toekomst? delen van de nieuwe vorm van werken springen in het oog. MVW bevordert de internationale samenwerking en is goed voor de werkgelegenheid van mensen in afgelegen gebieden. Werknemers hoeven niet meer urenlang in de file te staan, waardoor ze minder bloot staan aan stress. Voor hoog opgeleide professionals, die veel waarde hechten aan flexibiliteit in hun werkomstandigheden, is het een zeer aantrekkelijke manier van werken. Toch zitten er aan MVW volgens Andriessen ook nadelige kanten. “De kenniseconomie moet het vooral hebben van de dienstensector. Daarin gaat het niet zozeer om het bedenken van nieuwe producten, maar veeleer om het steeds beter, sneller en efficiënter toepassen van nieuwe ideeën. Het is essentieel dat medewerkers, die nieuwe behoeften oppikken bij klanten, in direct contact staan met collega’s. In een situatie waarin intensief gebruik wordt gemaakt van MVW is het veel moeilijker om nieuwe ontwikkelingen, modellen of oplossingen uit te wisselen. In die bedrijven zijn innovatieve vormen van kennismanagement, bijvoorbeeld in de vorm van kenniscommunities, van groot belang. In het zevende kaderprogramma van de Europese Unie, dat nu wordt voorbereid, is er dan ook veel aandacht voor dit onderwerp.” Te grote culturele diversiteit

Een tweede probleem heeft te maken met de internationale samenstelling van virtuele teams. Andriessen: “Over het algemeen wordt aangenomen dat culturele diversiteit de innovatie ten goede komt, maar een te grote diversiteit kan remmend werken. Als men elkaar niet goed begrijpt, kan dat het werkproces eindeloos vertragen. Dit effect doet zich bijvoorbeeld voor bij

internationaal verspreide ontwerpteams. In sommige multinationale bedrijven, bijvoorbeeld Boeing, wordt 24 uur per etmaal aan een ontwerp gewerkt. Dit is mogelijk doordat het werk aan het eind van de werkdag wordt doorgestuurd naar een filiaal in de wereld waar op dat moment de werkdag net begint. Op papier ziet zo’n arrangement er ideaal uit, maar in de praktijk blijkt het tegen te vallen. Ik weet bijvoorbeeld dat British Telecom, dat het werk per etmaal verdeelt over Engeland en Australië, veel last heeft van communicatieproblemen.” Te veel aandacht voor technologie

Een derde probleem is volgens Andriessen dat organisaties zich blindstaren op de ontwikkeling van mobiele technologie, zonder veel aandacht te besteden aan de vraag of de nieuwe systemen gebruikersvriendelijk zijn en ten goede komen aan de kennisoverdracht. “Dit bleek een belangrijke conclusie in een onderzoek dat wij voor de douane hebben gedaan. Het werk van douanepersoneel is in hoge mate mobiel en virtueel. Zij verrichten staandehoudingen van vrachtauto’s op de weg en voeren controles uit in de havens. Met behulp van mobiele apparatuur roepen zij de informatie op die zij nodig hebben of sturen zij hun bevindingen via elektronische formulieren door. De organisatie zit al jarenlang in een proces van steeds verdergaande automatisering. Daar hebben ze van geleerd dat er veel meer aandacht moet worden besteed aan draagvlakvorming onder het personeel. Ze zijn nu overgegaan op het principe van de ‘participerende ontwikkeling’ waarbij de techniek wordt ontworpen in samenwerking met de mensen die ermee om moeten gaan.

Heldere uitleg van de Beleidsanalyse bekroond met Henk G. Sol Award ‘Alles wat je over Beleidsanalyse wilde weten, maar niet durfde te vragen’ is te vinden in het artikel ‘Perspectives on Policy Analyses: a Framework for Understanding and Design’, dat in 2004 verscheen in het International Journal for Technology, Policy and Management (Vol. 4, No. 2). De auteurs, Igor Mayer (midden), Els van Daalen (r.) en Pieter Bots (l.), werden tijdens de Onderzoeksdag van TBM op 26 oktober onderscheiden met de Henk G. Sol Award, de onderzoeksprijs die in 2004 werd vernoemd naar de founding father van TBM, ouddecaan Henk Sol. Juryvoorzitter Wil Thissen, sprak namens de overige juryleden - Erik Andriessen, Bert van Wee en Jim Kahan (Rand Europe) -, zijn lof uit voor de originaliteit, de leesbaarheid, de relevantie voor TBM, de interdisciplinariteit, de verankering in de literatuur en de

wetenschappelijke waarde van de bijdrage. In het artikel ontwikkelen de auteurs stap voor stap, aan de hand van duidelijke voorbeeldcases, een conceptueel model van de beleidsanalyse dat drie functies vervult: het plaatst de vele bestaande beleidsanalytische activiteiten en stijlen in een zinvol verband, het ondersteunt de keuze van relevante methoden en de ontwikkeling van nieuwe methoden, en het biedt hulp bij de evaluatie van beleidsanalyses. Het winnende artikel kan worden gedownload van www.cps.tbm.tudelft.nl.

6

BROER EN ZUS CASPAR EN SARAH CHORUS STUDEERDEN ALLEBEI TECHNISCHE BESTUURSKUNDE

Hoe TB’ers met dezelfde genen toch heel verschillend terecht kunnen komen... “Ik dacht: als het iets is voor Caspar, dan is het ook iets voor mij.” Toen Sarah Chorus (Den Haag, 1979) tijdens het eerste jaar van haar studie wiskunde in Engeland ontdekte dat ze liever een bredere studie wilde doen, viel haar oog op Technische Bestuurskunde in Delft, de opleiding waar haar twee jaar oudere broer Caspar al mee bezig was. Broer en zus Chorus, die met hun familie in 1990 naar het Belgische Mechelen verhuisden, bezochten dezelfde middelbare school, waar ze de richting Latijn-Wiskunde kozen. Zij wilden na hun eindexamen allebei iets exacts doen, maar waren ook geïnteresseerd in maatschappijgerichte vakken. Het was dus geen wonder dat ze uiteindelijk bij Technische Bestuurskunde terechtkwamen. Toch bleken ze bij TB heel andere dingen leuk te vinden. Caspar had een voorliefde voor kwantitatief, modelmatig werk en verdiepte zich graag in theoretisch onderzoek, terwijl Sarah werd aangetrokken door het vakgebied Organisatie & Management. Na hun afstuderen kwamen zij dan ook in heel verschillende functies terecht: Caspar is promovendus bij de TU Delft en Sarah werkt als business analyst bij de Hay Group, een internationaal adviesbureau voor HRM en organisatieverandering. Caspar: fuzzy mathematics

Rekenen aan de interactie tussen maatschappij en techniek, dat is wat Caspar bij TB het liefste deed. Daarom denkt hij met plezier terug aan een keuzevak als Vervoersecono-

mie, waarin hij bijvoorbeeld moest beredeneren hoeveel duurder een pak rijst zou worden als rekeningrijden zou worden ingevoerd. Ook onderwerpen als System Dynamics en Systeemtheorie spraken hem aan. “Ik ben ervan overtuigd dat zelfs de meest complexe maatschappelijke problemen sneller kunnen worden opgelost als ze in formele, wiskundige termen worden beschreven.” Zijn afstudeeronderzoek bij de sectie Transportbeleid en Logistieke Organisatie ging over het gebruik van fuzzy mathematics in het voorspellen van reizigersgedrag. Toen hij werd gevraagd voor een promotieonderzoek, twijfelde hij eerst. “Maar al snel ontdekte ik dat ik nog nooit ergens zo gemotiveerd aan had gewerkt als

Bootweek wint de Simon Peerdeman Award Op de jaarlijkse Onderwijsdag van TBM op 22 november werd voor de eerste maal de Simon Peerdeman Award uitgereikt. Peerdeman, die bij TBM verschillende functies vervulde op het raakvlak van onderwijs en management, nam op 23 juni afscheid van de faculteit. Vanwege zijn grote verdiensten voor het TMB-onderwijs werd hij met de instelling van een onderwijsprijs geëerd. De jury, bestaande uit Paul Rullmann (voorzitter), John Groenewegen, Wim Veen en studente Jessica Sun kenden de prijs toe aan Gertjan de Werk en Crelis Rammelt voor de bijzondere onderwijsvorm van het Colloquium Technologie in Duurzame Ontwikkeling. In de eerste week van het twee weken

durende colloquium maken de 24 deelnemende studenten (die van alle faculteiten komen) een bootreis langs de vier grote steden. In deze pressure cooking environment krijgen zij door middel van een scala aan interactieve en activerende onderwijsvormen een introductie in de wereld van duurzame ontwikkeling. www.ocfocus.tudelft.nl/ lunchseminars/vorige seminars (verslag van een presentatie van Gertjan de Werk over het Colloquium) www. odo.tudelft.nl

aan mijn afstudeeropdracht. Vlak voor mijn afstudeerdatum hakte ik de knoop door en begon direct na mijn voordracht aan het promotieonderzoek.” Sarah: crisismanagement

Sarah raakte geïnteresseerd in veiligheidskunde, omdat het daar bij uitstek gaat om de combinatie van techniek en organisatie. “De techniek brengt risico’s met zich mee, maar de mens en de organisatie zijn verantwoordelijk voor het nemen van die risico’s. Mijn afstudeeronderzoek ging over crisismanagement in productie op operationeel niveau. Ik heb onderzocht of het mogelijk is lagere lijnmedewerkers in een organisatie zodanig te sturen dat een storing niet uit de hand loopt. Ik deed dat o.a. op een grote productiesite van Peugeot in Sochaux, in the middle of nowhere in Frankrijk. Alle interviews hield ik in het Frans, wat zeer bevorderlijk was voor mijn taalvaardigheid. Regelmatige uitstapjes naar Parijs, het lezen van veel Nederlandse literatuur en de telefoon hielden mij op de been. De Fransen vonden mij zeer apart: ik was jong, buitenlands en een vrouw in een mannenwereld. Er verscheen zelfs een interview met mij in het bedrijfskrantje, getiteld: ‘Sarah, et l’autre pays du fromage’.”

kende bruggenbouwers.” Wel vindt hij dat de opleiding meer aandacht zou kunnen besteden aan het kweken van een wetenschappelijke houding en het uitvoeren van kwantitatieve analyses. “Met een wat ‘hardere’ en meer wetenschappelijke achtergrond zouden TB-ingenieurs nog geloofwaardiger zijn als leiders van multidisciplinaire teams.” Sarah: analytisch bezig

Sarah heeft vooral veel gehad aan het vak Organisatie & Management. “Het inzicht dat je in verschillende bedrijfstypen verschillende managementstijlen moet hanteren, fascineerde mij. Zo ervaar ik nu in de praktijk dat het bijna onmogelijk is om een professional het gebruik van een bepaalde methode op te leggen. Bij Hay ben ik betrokken bij projecten in verschillende soorten en maten organisaties. Een vraag waar ik mij mee bezig houd is bijvoorbeeld: hoe kun je door middel van beloning en doorgroeimogelijkheden een werknemer motiveren juist voor díe organisatie te werken? Ik heb het gevoel dat ik als TB’er bij Hay op mijn plaats ben. Ik ben analytisch bezig, ik kom regelmatig bij technische bedrijven en er wordt een beroep gedaan op mijn communicatieve vaardigheden. Verder doe ik veel projectmatig werk.”

Caspar: TB mag ‘harder’

Als promovendus bij TBM geeft Caspar nu zelf onderwijs. Hij is positief over TB, al heeft hij ook kritiek. “Het sterke van TB’ers is dat ze met beide benen in de realiteit staan, zij komen niet snel met onhaalbare plannen. Bovendien zijn zij niet bang voor mensen met een andere bagage. Tussen ‘hardere’ ingenieurs en mensen met een marketing-/juridische/management-achtergrond bestaat vaak animositeit. TB’ers daarentegen begrijpen de verschillende achtergronden van hun teamgenoten en zijn geïnteresseerd in de nieuwe inzichten die samenwerking kan opleveren. Dit maakt TB’ers uitste-

Caspar: econometrische algoritmes

Caspars promotieonderzoek gaat over de manier waarop mensen in het openbaar vervoer en het verkeer met onzekerheid en informatie omgaan. Reageren reizigers op een intelligente manier op informatie over files, verwachte reistijden voor verschillende routes of overstapmogelijkheden naar andere vervoersmodaliteiten? Om de modellen die hij ontwikkelde te kunnen testen, schreef hij een soort computerspel waarin mensen door een virtueel transportnetwerk reizen. Elke gemaakte rit bestaat uit een sequentie van keuzes voor

Foto links: Caspar Chorus Foto rechts: Sarah Chorus temidden van collega’s van de Hay Group

informatie-acquisitie en eventuele aanpassingen van routes en vervoerswijzen. Om kennis op te doen over de econometrische algoritmes die dit soort data kunnen verwerken, verblijft hij gedurende het Fall Semester als visiting doctoral student aan de vakgroep Intelligent Transportation Systems van MIT. Een Fulbrightbeurs zorgt voor de financiële ondersteuning, de vriendin die ‘ja’ zei op zijn huwelijksaanzoek voor de persoonlijke begeleiding. Caspar ervaart MIT als een Mekka voor wetenschappelijk onderzoek en is onder de indruk van de rigoureuze mathematische benadering van dit instituut. De studenten hebben een heel hoog niveau en werken keihard, zelfs in de weekends. “Dat levert natuurlijk flink wat stress op en ook rare taferelen. Studenten zitten in het fitnesscenter met collegeaantekeningen voor hun neus op de fiets. Als ik dat zie, verlang ik toch ook wel terug naar de TU Delft, waar academische interesses gepaard gaan met een neiging tot zelfbehoud.” Caspar en Sarah op TB

Toen Sarah op TB aankwam, was Caspar derdejaars. “Ik heb nooit het gevoel gehad dat ze mij als grote broer nodig had. Het was wel spannend om te zien of zij zich zou handhaven tussen al die botte Delftenaren, zeker op de studentenvereniging. Ik had haar graag college willen geven, maar ze studeerde te snel af.” Sarah had er weinig moeite mee om haar broer steeds tegen te komen. “Het was voornamelijk gezellig en het gaf een goed gevoel om familie in de buurt te hebben. Cas werd wel eens gek van me, als ik weer binnensprong op een moment dat hij het druk had, maar de lunches en koffietjes waren altijd quality time!”

7

mode. In Nederland startte in 1986 het Nationale Programma Brandstofcellen, vanuit het groeiende besef dat brandstofcellen de potentie hebben op schone en efficiënte wijze elektriciteit te produceren. De brandstofcel van de 21e eeuw wordt geacht een efficiëntie van 80% te halen, maar dan moet er volgens Hemmes geen waterstof, maar koolstof als brandstof worden gebruikt.

Op 8 september hield TBM’er Kas Hemmes een presentatie

Mismatch tussen vraag en aanbod

Met een brandstofcel die zowel elektriciteit als waterstof produceert kun je ook sterke fluctueringen in het aanbod toekomst’ op het Economic aan wind- en zonne-energie opvangen. Forum in het Poolse Krynica Ook dit inzicht van Hemmes leidde tot een patent. “Als het hard waait, Zdrój. “De mogelijkheden die komt het voor dat er meer elektriciteit de natuur ons verschaft hebwordt opgewekt dan nodig is. De standaardoplossing voor deze mismatch ben we nog niet volledig uittussen vraag en aanbod is de extra genut.” Koolstof stroom te gebruiken om met elektroly“Ook dat idee is al heel oud”, zegt se waterstof te maken. Dat proces kun Hemmes, “de koolstofbrandstofcel je omdraaien: als je meer stroom nodig Als onderdeel van de TU Delft hecht werd rond 1900 ontwikkeld door de hebt, zet je die waterstof in een brandTBM veel waarde aan kennisvalorisaAmerikaan J.J. Jacques. Het is hem stofcel weer om in elektriciteit. Echter, tie, de effectieve benutting van de echter nooit gelukt om een grootscha- dit proces leidt tot hoge energieverlieresultaten van wetenschappelijk werk. lige demonstratie te maken, omdat hij zen. Dit probleem is op te lossen met Daarom ging Kas Hemmes, universigewoon kolen gebruikte. Doordat daar een Multi Source-Multi Product enertair hoofddocent bij de sectie Energie allemaal viezigheid in zit, degradeert giesysteem. De bronnen zijn aardgas & Industrie, graag in op de uitnodide cel en dan houdt hij op te werken. en windenergie, de producten zijn ging om in september een presentatie Tegenwoordig kan er zuivere koolstof elektriciteit en waterstof. Als er teveel te houden over ‘energiesystemen van worden verkregen door decompositie windenergie wordt aangeboden, dan de toekomst’ op het 15e Economic van aardgas (CH4) in koolstof en laat je de brandstofcel minder stroom waterstof. De CO2 wordt in geconForum. Dit evenement, dat jaarlijks produceren, waardoor de toename in centreerde vorm geproduceerd en is in het mooie Poolse kuuroord Krynica de productie van waterstof tot wel drie direct geschikt voor hergebruik of In een land als Polen, waar de econo- Brandstofcel Zdrój wordt gehouden, is de Oostkeer het surplus aan windinput kan ondergrondse opslag. Als de koolstof mie sterk groeit, is duurzame energie- Een brandstofcel is een apparaat dat Europese pendant van het World bedragen. Dat komt omdat het totale energie produceert (in de vorm van in de brandstofcel wordt omgezet in Economic Forum te Davos. Het cen- opwekking van het grootste belang. systeem een stuk efficiënter is geworClean coal technology, is tegenwoordig elektriciteit en warmte) door de elek- koolmonoxide (CO), maak je gebruik den ten opzichte van standaardbedrijf.” trale thema was dit jaar: European trochemische omzetting van zuurstof van de mogelijkheden die de thermohet buzz word. Kolen is goedkoop en Challenges: a Model and Borders of en brandstof. Als brandstof wordt dynamica biedt. Een dergelijke brand- Thermodynamica nog veel langer beschikbaar dan olie Europe. meestal waterstof gebruikt. De uitstofcel neemt namelijk warmte op en Op dit moment kunnen brandstofcelen gas, met name in Oost Europa.” Patenten systemen nog geen honderden megavinding dateert al van 1839, toen Sir zet deze direct om in elektriciteit. Hemmes, die zich bij TBM onder “Ik vind het belangrijk mijn boodwatts leveren, maar Hemmes verwacht William Grove ontdekte dat elektroEn de koolmonoxide kun je makkeandere bezighoudt met de nationale schap over nieuwe energietechnologie- waterstof-infrastructuur en met transi- lyse, het proces om met elektrische lijk met stoom omzetten in waterstof. dat dit over een jaar of tien wel het ën zo breed mogelijk uit te dragen”, geval zal zijn. “Mijn boodschap in Als je de warmte uit zonne-energie tietrajecten naar een waterstof-econo- stroom water te splitsen in waterstof aldus Hemmes, “Oost-Europa zou wel mie, is van huis uit natuurkundige. Polen was dat er nieuwe energiesysteen zuurstof, kon worden omgekeerd. haalt, een idee waarop ik een patent eens een speciale rol kunnen gaan spe- Jarenlang deed hij bij de afdeling Pas in de jaren zestig van de twintigste heb gekregen, heb je een mooie com- men mogelijk zijn die in potentie grote len in de waterstofeconomie, omdat voordelen hebben. De mogelijkheden binatie van fossiele brandstoffen en Materiaalkunde innovatief onderzoek eeuw werd de nieuwe technologie kolen op termijn een belangrijke bron op het gebied van brandstofcellen; die de natuur (oftewel de thermodynaop bescheiden schaal - toegepast, met renewable energy. Dit soort Multi van waterstof - en van energie in het voor de TU Delft sleepte hij daarmee name in de ruimtevaart. Daarna raakte Source-Multi Product energiesystemen mica) ons verschaft, hebben we nog algemeen - kan worden. niet volledig uitgenut.” hebben de toekomst.” zelfs een aantal patenten in de wacht. de brandstofcel weer enigszins uit de over ‘energiesystemen van de

Energiesystemen van de toekomst

V

R

A

Het antwoord komt van drs. Jolien Ubacht, Universitair Docent in de sectie ICT. ‘Ex ante’ versus ‘ex post’

Het verschil in opvatting tussen de Europese Commissie (EC) en de OPTA over de regulering van de Nederlandse kabelexploitanten draait rond de vraag of kabelexploitanten nu wel of niet een dominante marktpositie hebben op de markt voor doorgifte van omroepsignalen. En of eventueel misbruik van hun machtspositie door algemene mededingingswetgeving kan worden aangepakt (ex post, dus pas als een kabelexploitant daadwerkelijk misbruik maakt van zijn marktmacht) of dat sectorspecifieke regelgeving nodig is om juist zulke problemen te voorkomen (ex ante). Recente forse stijgingen in de kabeltarieven hebben de Tweede Kamer ertoe bewogen bij de OPTA juist aan te dringen op een aanpak van de kabelmaatschappijen. Marktanalyse, dominantie en verplichtingen

Hoe is het zover gekomen? Na een periode van sectorspecifieke, asymmetrische wet- en regelgeving om de concurrentie in de telecommunicatiemarkt te bevorderen vond de EC de tijd rijp om over te stappen naar een nieuw Europees regelgevend kader. Binnen dit nieuwe kader (in mei 2004 omgezet in de Nederlandse Telecommunicatiewet) schuift de regulering op richting algemene mededingingswetgeving. Deze aan-

A

G

H

E

T

Bij de redactie van TBM-Quarterly kwam de volgende lezersvraag binnen: “Eurocommissaris Neelie Kroes (Mededinging) wil onderzoeken of telecomtoezichthouder Opta gerechtigd is de Nederlandse markt voor kabeltelevisie te reguleren. Nederland zou namelijk het enige Europese land zijn waar de tarieven voor televisiedoorgifte worden gereguleerd. De Tweede Kamer wil juist dat de Opta strenger optreedt jegens de kabelaars. Hoe is dit spanningsveld te verklaren?” passing heeft tot gevolg dat de OPTA, als onafhankelijk toezichthouder op de Nederlandse telecommunicatiesector, voortaan eerst gedetailleerde economische marktanalyses uitvoert om te bepalen of er marktpartijen met een dominante marktpositie zijn. Bij aangetoonde dominantie kan OPTA ex ante verplichtingen aan de dominante marktpartij(en) opleggen. De Europese Commissie heeft van tevoren 18 relevante markten benoemd, waaronder de markt voor doorgifte van omroepsignalen.

mening dat de eindgebruiker tot 2008 geen volwaardig en duurzaam alternatief heeft om bij bijvoorbeeld een prijsstijging over te stappen op een andere aanbieder. Dominantie en verplichtingen

OPTA oordeelt dus dat er een risico is dat deze vijf kabelexploitanten misbruik zullen maken van hun dominante marktpositie en excessieve prijzen aan eindgebruikers zullen vragen. Daarom wil OPTA dat de eindgebruikerstarieven voor het standaardpakket van radio en televisie (rtv)Heeft de kabel een dominante programma’s van deze kabelexploitanmarktpositie? ten kostengeoriënteerd en transparant Wat wil de OPTA nu? Op basis van zijn. Kostengeoriënteerd, opdat zij de haar marktanalyse van de doorgifte investeringen in nieuwe digitale dienvan omroepsignalen stelt OPTA dat sten over de kabel - zoals internet en de vijf grootste kabelexploitanten kabeltelefonie- niet financieren uit UPC, Essent, Casema, Multikabel en een verhoging van de eindgebruikerDelta over aanmerkelijke marktmacht starieven van het standaardpakket beschikken in hun verzorgingsgebied. (het pakket dat de meeste eindgebruiEven voor de beeldvorming: deze vijf kers afnemen). Ook tariefsverhoginbedienen samen ongeveer 92% van de gen moeten dan eerst voor goedkeukabelklanten in Nederland. ring aan OPTA worden voorgelegd. OPTA wil daarom ex ante verplichEn transparant, opdat het voor een tingen opleggen aan deze vijf markteindgebruiker duidelijk is hoeveel spelers, zowel op wholesale (groothan- hij betaalt voor transmissie versus dels)niveau als retail (eindgebruiinhoudelijke componenten (de rtvkers)niveau. De lezersvraag gaat over programma’s). Deze voorgestelde verdit laatste niveau. De OPTA is van plichtingen hebben een groot effect

op de business case van de kabelexploitanten, met name voor investeringen in triple play, internet, telefonie en radio/televisie in één pakket, de grote troef in de strijd om de gunst van de klant.

T

B

M

de OPTA kiest voor sectorspecifieke regels: sturing juist om machtsmisbruik te voorkomen. Daar kun je heel lang over debatteren en dat is funest in een markt die zich zo snel ontwikkelt, want voor je het weet is je marktanalyse ingehaald door de werkelijkheid. Hoe nu verder?

Het wordt spannend wáár het besluit over de business case voor de kabelexploitanten eerder valt: in de politiek-bestuurlijke arena of in de marktarena door de opkomst van concurreDe Europese Commmissie rende alternatieven. Maar het ultieme komt in beeld oordeel ligt natuurlijk bij de eindBinnen het nieuwe regelgevende gebruiker die zijn eigen keuze maakt, kader moet OPTA alle ontwerpbeslui- gewoon thuis voor de buis. ten voor goedkeuring voorleggen aan de EC. Omdat OPTA een markt Stuur uw vraag op het raakvlak van heeft gedefinieerd die niet voorkomt techniek & organisatie/maatschappij in het Europese lijstje van 18, kijkt de naar [email protected]. De meest EC extra scherp naar deze marktana- actuele en interessante vraag wordt lyse. En nu blijkt dat de EC, bij beantwoord door een expert van monde van Eurocommisarissen TBM. Viviane Reding (Informatiemaatschappij en Media) en Neelie Kroes (Mededinging), positievere verwachtingen heeft over de concurrentiedruk van nieuwe transmissiekanalen, zoals Digitenne en televisie via het internet (IP-tv), naast de al langer ingeburgerde satelliettelevisie. Ook is de EC positiever over de actiebereidheid van de eindgebruiker om daadwerkelijk gebruik te maken van zijn keuzeruimte en dus over te stappen. Zo komt het dat de EC van mening is dat algemene mededingingswetgeving de voorkeur moet krijgen, terwijl

8

TBM op de drempel van 2006

door Hugo Priemus (decaan) Rondom de jaarwisseling ontstaat er bij velen een onbedaarlijke neiging om de balans op te maken. Dat geldt ook voor mij. Ik ga u er in de volgende regels mee lastig vallen. Het wordt een goednieuwsshow, meld ik alvast.

mening nog voor aanzienlijke verbetering vatbaar: de score kan volgend jaar nóg hoger. Opvallend is voorts dat na een jaar de afgestudeerden Technische Bedrijfskunde/Bestuurskunde het meest verdienen van alle technici. Onderzoek

Het onderzoek is, na de goede Onderzoeksvisitatie in 2004, flink op de schop genomen. We zijn serieus aan de slag gegaan om onze body of knowledge scherper in beeld te brengen, in woord en geschrift. Onderwijs De onderzoeksprogramma’s zijn In 2005 zijn al onze opleidingen (BSc opnieuw geformuleerd en bemenst. en MSc) zonder slag of stoot door de Het nieuwe onderzoeksprogramma Nederlands-Vlaamse AccreditatieInnovatiesystemen, geleid door organisatie geaccrediteerd. Daarmee is Alfred Kleinknecht, kwam uit de TBM de eerste Delftse faculteit die de startblokken. garantie heeft dat het onderwijs tot Binnen het onderzoeksprogramma tenminste 2010 bekostigd wordt. Multi-Actorsystemen worden de De Elsevier-enquête maakte in oktober deelprogramma's ‘Energie, Water & 2005 duidelijk dat in de ogen van de Industriële Processen’ (van hooglestudenten TBM binnen de TU Delft raar Energie & Industrie Margot de hoogst scorende opleiding heeft Weijnen), ‘Transport & Logistiek’ en dat binnen de rubriek Technische (van hoogleraar Transportbeleid & Bedrijfskunde/Bestuurskunde TBM Logistieke Organisatie Bert van de concurrentie (Twente, Eindhoven, Wee) en ‘ICT-Services’ (van hoogleGroningen) compleet heeft verslagen. raar ICT René Wagenaar) nu sterker Het eindcijfer (7,3) is naar mijn geprofileerd.

nagement. Voor de sectie TSE, geleid door dr. Roland Ortt, is dit een enorme opsteker. Met de faculteiten Luchtvaart- en Ruimtevaarttechiek en Civiele Techniek & Geowetenschappen is het Delft Centre for Aviation opgericht (wetenPieter schappelijk directeur: prof. Bert Vermaas (postvan Wee), waarin wordt samengedoc bij de sectie werkt met Schiphol, KLM en buiFilosofie) sleepte in 2005 een tenlandse luchthavens en luchtvaartprestigieuze VIDI-subsidie bij maatschappijen. NWO in de wacht. Er wordt nu veel Een besluit van het College van geld en energie geïnvesteerd om de Bestuur markeerde in november 2005 TBM-score in de tweede geldstroom de start van de Campus Den Haag verder te verhogen. van de TU Delft, samen met de Kennisvalorisatie Universiteit Leiden. Deze Campus Het College van Bestuur heeft in Den Haag krijgt een hoog TBM2005 een hoge prioriteit toegekend gehalte. TBM’er dr. Uldrik Speerstra, aan kennisvalorisatie. Met inzet van projectmanager Special Projects, is een een aantal TBM’ers zoals prof. Hans van de kwartiermakers voor de TU Wissema en dr. Dap Hartmann (doDelft. We werken hier aan het cencent bij de sectie Technology, Strategy trum Technologie Management en and Entrepreneurship, TSE), werd een Innovatie, inclusief part-time opleikrachtige impuls gegeven aan techdingen MSc Engineering & Policy nostarters en de Delftse incubator Analysis en MSc Management of (gevestigd in het gebouw RotterTechnology. damseweg 145). Medewerkers en relaties Marc Zegveld (hoofddocent bij de van TBM sectie TSE) werd in 2005 gelauwerd met de Faculty Award van IBM Inter- Op de drempel van 2006 staan voor national op grond van zijn belangrijke TBM de seinen op groen. Zowel bijdrage aan en visie op innovatiema- onderwijs als onderzoek kunnen zich

verder ontwikkelen. De relaties met de publieke en private buitenwereld worden geïntensiveerd. Dat geldt ook voor de samenwerking met buitenlandse universiteiten, van het Amerikaanse Massachusetts Institute of Technology, via het Australische Queensland University of Technology (Brisbane) tot het Chinese Harbin Institute of Technology. De medewerkers van TBM - hoogleraren, wetenschappelijke staf en ondersteunend personeel - hebben TBM gebracht in de mooie positie waarin de faculteit nu verkeert. Het project Organisatie Ondersteunende Diensten (OOD) heeft in 2005 de TU Delft in haar greep gehad. Nu moet blijken wat deze operatie heeft opgeleverd. Ook na de OOD doe ik vol vertrouwen een beroep op alle TBM-medewerkers en studenten om TBM verder op te stuwen in de vaart der volkeren. Ik dank iedereen voor zijn/haar inzet en wens alle TBM’ers in 2006 veel geluk en veel succes. Onze vele relaties - in de wetenschap, bij de overheid, in het bedrijfsleven en elders - met wie wij het afgelopen jaar zo vruchtbaar hebben samengewerkt, dank ik hartelijk danken voor het in ons gestelde vertrouwen. Met velen onder u zal het komend jaar de band worden verstevigd. Het is mijn vaste overtuiging, dat daar iets moois uit zal groeien. Ook u wens ik een voorspoedig en succesvol Nieuwjaar!

OOK CURIUS-STUDIEREIS NAAR CHINA GROOT SUCCES

Een fantastische avond in oktober… door Laurens Nolet (i.s.m. Studiereiscommissie 2005) Geslaagde studiereis naar China

Van 27 juni tot 14 juli bevonden 28 studenten en 2 promovendi zich in China. Alle studenten voerden casestudies uit om de studiereis mede te financieren. De hoogtepunten van de rondreis door China waren een bezoek aan de drieklovendam, Beijing en Shanghai, waar Ikea - met haar Zweedse balletjes - natuurlijk niet werd overgeslagen. Door het enorme groepsgevoel, de leerzame excursies en de fantastische omgeving was de reis voor iedereen een geweldige ervaring. Gelukkig over twee jaar weer een studiereis! Gala

Na een voorbereiding die al voor de zomer was gestart, was het op 21 oktober dan eindelijk zover: het 3e Gala in de Curiusgeschiedenis was

een feit. Ditmaal was de aanleiding het 12 1/2 jarig bestaan van de vereniging. Zo’n honderdzestig paren bezochten het feest, dat plaatsvond in ’t Gouden Hooft in Den Haag. Artiesten, fotograaf, casino, drank, en alle aanwezige TBM’ers en genodigden zorgden voor een uitstekende sfeer gedurende deze fantastische avond. Voorlichting

Curius ervaart de samenwerking met de faculteit als zeer prettig. Tijdens de voorlichtingsdagen vullen beide partijen elkaar goed aan.

De opleidingen van TBM ■

BSc Technische Bestuurskunde (TB)

■

MSc Systems Engineering, Policy Analysis and Management (SEPAM)

■

MSc Management of Technology (MoT)

■

MSc Engineering and Policy Analysis (EPA) (voltijd en deeltijd)

■

MSc Transport, Infrastructure and Logistics (TIL) (i.s.m. de faculteiten Civiele Techniek en Geowetenschappen; Werktuigbouwkunde, Maritieme Techniek & Technische Materiaalwetenscappen)

■

MSc Information Architecture (IA) (i.s.m. de Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica)

I

W W W. T B M . T U D E L F T. N L

E

V O O R L I C H T I N G @ T B M . T U D E L F T. N L

T

0 1 5 - 2 7 8

Bedrijfsuitjes

Zoals aangekondigd in de vorige TBM-Quarterly is Curius van plan om studenten door middel van bedrijfsbezoeken meer inzicht te geven in de arbeidsmarkt. Inmiddels hebben er twee bezoeken plaatsgevonden. Op 10 november bezochten we met ongeveer vijftig eerstejaars luchthaven Schiphol. Hier werd rondgekeken en geluisterd naar presentaties van enkele TBM-ingenieurs. Er werd afgesloten met een borrel en een etentje in de Leidse binnenstad. Voor masterstudenten worden er uitjes georganiseerd met een iets intensiever karakter. Zo is er op 14 oktober een bezoek gebracht aan Accenture, waar in groepjes gewerkt werd aan een workshop over de OV-chipkaart.

Na het Gala is het twee weken enigszins rustig geweest op de faculteit. De colleges maakten plaats voor de witte week en deze weer voor de tentamenperiode. Vooral voor eerstejaars is dit een spannende periode, omdat de eerste broodnodige studiepunten gehaald kunnen worden. Tijdens de witte week vond de TU-brede scholierenvoorlichting plaats. Gedurende twee dagen konden scholieren de verschillende faculteiten bezoeken. Op TBM werden presentaties gehouden door Ivo Bouwmans, Paulien Herder en Curius. Ook werden er workshops gegeven die elk betrekking hadden op een van de Erelidmaatschap vier domeinen binnen de opleiding Sinds enkele jaren is Wim Dik hoogTechnische Bestuurskunde. leraar op TBM. Naast het geven van colleges, zet hij zich al enkele jaren belangeloos in voor de Management Workshops, die in samenwerking met Curius worden georganiseerd. Hierin worden lezingen gegeven door gerenommeerde sprekers uit het bedrijfsleven en de entertainmentsector. Om Wim hiervoor te bedanken is hij benoemd tot erelid van Curius tijdens het ereledendiner op 14 oktober.

5 4

1 1

Heb je je serieus in de informatie verdiept en overweeg je bij TBM te komen studeren? Twijfel je nog of je geschikt bent en of je vooropleiding wel voldoende is? Neem dan contact op met onze studieadviseur mw. drs. Marja Brand ([email protected]).