“STEVIG STAPPEN BIJ HET ENGELSE WERK, DE HANZEBOOG EN DE IJSSEL” IMPRESSIE VAN EEN EXCURSIE, GEHOUDEN OP 30 MAART 2014 DOOR HET IVN-ZWOLLE
De belangstelling voor de wandelexcursie door de uiterwaarden bij het Engelse Werk was groot: met een groep van 35 enthousiaste natuurvrienden liepen we in het veld.We wandelden vanaf twee uur, kersverse zomertijd, vanaf de uitspanning, over een klein paadje het Engelse Werk in. Langs het pad bloeide aan weerszijden vrolijk geel het Speenkruid.
UITERWAARD BIJ HET ENGELSE WERK MET UITZICHT OP DE HANZE BOOG.
Waterwinning door Vitens In het Engelse Werk wordt sinds 1940 water gewonnen. Voor die tijd kwam het drinkwater van Zwolle via een leiding, over de IJssel-brug, van de Veluwe. Een eindje van het pad afgelegen zien we een waterput. Het is een recent geslagen put. Vitens heeft de drinkwater-winning gedeeltelijk verplaatst. Op het nieuwe win-veld is het aandeel IJssel-water groter en de waterkwaliteit is anders. Een nieuwe techniek in water zuiveren, de membraan-technologie gaat de strijd aan tegen organische microverontreiniging, bestrijdingsmiddelen en geneesmiddelen.
Stinzeflora Het wandelpad verdwijnt onder de bomen. Net hadden we nog het WATERPUT IN HET ENGELSE WERK wijdse uitzicht over de uiterwaarden, nu lopen we achter elkaar over een smal paadje, verscholen onder de hoge bomen.We zien hem niet, maar horen hem wel: de tjiftjaf zingt zijn lied. Naast het uitbundig bloeiende speenkruid, zien we in een vlot tempo een variëteit aan stinzeflora voorbijkomen, waaronder: • Gevlekte en Italiaanse Aronskelk • Maarts viooltje of Bosviooltje • Maagdenpalm Het paadje kwam weer uit op de dijk, zodat we weer in het zonnetje stonden en uitzicht hadden op het IJssel landschap.
Veranderend landschap Dit landschap ondergaat op dit moment een grote metamorfose. Het landelijk programma “Ruimte voor de Rivier” omvat meer dan 30 projecten. Hier bij het Engelse Werk gaat een nevengeul aangelegd worden. Deze zorgt voor meer waterberging en tevens ontstaat er nieuwe natuur. Een ondiepe geul creëert een rijkdom aan biotopen, voor zowel flora als fauna. Op dit moment ligt er op de uiterwaarden en de directe omgeving een grote ruimtelijke druk. Hier zijn verschillende factoren voor aan te wijzen.
MAAGDENPALM 2
Factoren die hier een rol spelen zijn: • de aanleg van de Hanzelijn • de aanleg van een nevengeul voor het project Ruimte voor de Rivier • de belangrijke recreatieve functie van het gebied voor Zwolle • en de natuurwaarden van het gebied als onderdeel van het IJssel-landschap
LUCHTFOTO (GOOGLE)
KAART - BESTEMMINGSPLAN
DE UITERWAARDEN BIJ HET ENGELSE WERK (TOEKOMSTIGE SITUATIE) Op het voorblad bij dit verslag ziet u de uiterwaard, zoals deze er nog bij lag ten tijde van onze excursie. 3
Aan de andere kant van de dijk gaat een pad omlaag om ditmaal te verdwijnen tussen een heel ander type bomen, namelijk de wilg. We merken al gauw dat er gewerkt wordt in het gebied. Het vertrouwde wandelpad naar de vogelhut blijkt plaats gemaakt te hebben voor water. Er zijn verschillende waterstroken met lage oevers aangelegd.
De Bever “Zorgen voor de bever” – zo zou dit project omschreven kunnen worden. De bever die na meer dan 180 jaar afwezigheid zich weer durft te laten zien. Enige tijd geleden al weer, werd een beverburcht ontdekt in dit gebied. Nu zal er bij het nieuwe project Ruimte voor de Rivier rekening gehouden worden met een mogelijk vestiging van Europa's grootste knaagdier.
De pas gegraven watergang moet er voor zorgen dat de bever zich makkelijk kan verplaatsen, nu er
BEVERSPOREN
EEN BEVERBURCHT
in zijn huidige biotoop gewerkt gaat worden.
Het is jammer dat er flink grondverzet plaats moet vinden. De huidige natuur zal een flinke optater krijgen en voor de bever is dat niet aantrekkelijk.
Er was mooie natuur waar het dier op af is gekomen.
Hopelijk zijn de werkzaamheden voor het project Ruimte voor de Rivier vlot afgerond, en zal er een prachtig bever-paradijs verschijnen, zodat de bever alsnog zijn rust kan vinden in dit gebied.
Bevers knagen aan boomstammen. Dat er bevers in het gebied voorkomen is te zien aan de vraatsporen (zie foto boven).
Als bevers zich echt in een gebied gaan vestigen dan bouwen ze een burcht.
De burcht ziet er van buiten uit als een grote berg met takken.
Van binnen zorgen de bevers echter voor wat meer orde.
De ingang van de burcht bevind zich onder water, wat veiligheid biedt tegen indringers.
Om er voor te zorgen dat het water rondom de burcht op peil blijft, zodat er geen water hun verblijf in zal stromen en om te voorkomen dat de ingang zich niet meer onder het wateroppervlak zou bevinden, bouwen de bevers een dam. Op intelligente wijze weten de dieren de dynamiek van het water
4
naar hun hand te zetten. Onderweg komen we langs een burcht. “Zouden er nog bevers wonen in deze burcht?” , vroeg een jongetje. Het zou maar zo kunnen. We hadden kort er voor nog verse vraatsporen gezien. Maar vanmiddag zullen we zeker geen bever zien. Bevers laten zich meestal vroeg in de ochtend zien. En als er in hun leefgebied verstoring plaats vind, wat nu het geval is, dan zijn ze juist ’s nachts actief. Nou waren de sporen van de bever vast toch wel de meest bijzondere natuurwaarneming die middag, toch hadden we ook nog wel andere belevenissen.
Een beversporen-zoekkaart is te vinden op de website van ARK, zie hier: beversporen-zoekkaart. Sporen uit de oorlog? Straks wordt er op de plek waar we nu nog over heen kunnen lopen een nevengeul gegraven. Die geul kan niet zomaar gegraven worden.
Eerst moet er gecontroleerd worden of er geen obstakels zijn onder het aardoppervlak.
Enige tijd geleden liepen er werklieden door het veld: een man met een grote stellage omzichheen, dat hij op zijn schouders had leunen, het bleek een metaaldetector. Met een metaaldetector wordt er van alles gevonden, ook munitie uit WO II."
De andere man die liep er een eindje vandaan, anders zou de detector vast de hele dag gepiept hebben. Zodra het piepte, ging de man met de schep er op af en groef een kleine put in de aarde, totdat hij uitkwam op metaal. En dat legde hij dan vrij. Ik neem aan met grote zorgvuldigheid, omdat het dus ook een blindganger zou kunnen zijn. Wat is een blindganger? Een jongen met zonnebril op, vertelde dat een blindganger iemand is die niet kan zien. We vonden het erg grappig en de jongen snapte eigenlijk niet goed waarom. Maar METALEN PROJECTIEL IN DE BODEM OPGESPOORD de verbazing was snel weggenomen: een blindganger zo vertelde de gids, is een niet ontplofte bom. Mogelijke vindplaatsen zijn door de RAF in kaart gebracht na de oorlog, aan de hand van luchtfoto’s. In het gebied zijn 2 blindgangers gevonden. Zie een video hierover hier: blindgangers onschadelijk gemaakt.
Fossiele zeeschelpen langs de IJssel Onze wandeling liep tot aan de IJssel. Daar liepen we een stuk langs de oever. In het zand troffen we ook kokkels aan. Deze schelpdieren leven in zout en brak water. Hoe kwamen hun schelpen hier nu 5
te liggen dan? Ze stammen nog uit de tijd dat het IJsselmeer een zee was: de Zuiderzee.
Fossiele kokkels stammen grotendeels uit het Eemien. Dat is de laatste tussenijstijd, tussen 130.000 en 115.000 jaar geleden.
Enfin, toen het IJsselmeer nog een zee was, werd het zeewater bij onstuimig weer de IJssel opgestuwd en dat bracht de kokkels met zich mee. De kokkels die nog aan de oevers liggen, kunnen dus wel zo’n 120.000 jaar oud zijn.
Watervogels In de oude, al bestaande nevengeul, is het meestal een eldorado voor watervogels. Een mevrouw zag aan de andere kant van de geul twee apart uitziende eenden zwemmen. Eigenlijk net iets te ver om ze goed te kunnen zien, maar met de verrekijker konden we ze dichterbij halen.
Eerst dacht ze dat het Bergeenden waren, maar de rode knobbel aan de snavel ontbrak.
Nou blijken vrouwtjes Bergeenden die rode knobbel niet te hebben bij de snavel. Echter, de snavel van deze eenden was wel op een andere wijze onderscheidend: ze waren spatel-achtig van vorm. Met deze snavel
BERGEEND (VROUWTJE)
SLOBEEND (MANNETJE)
‘ploegt’ deze eend, de Slobeend, door het water om er voedsel uit te zeven.
Einde
Na een wandeling van zo’n twee uur stonden we weer boven op de dijk. Hier werden de gidsen getrakteerd op een ijsje en werd er een vrijwillige bijdrage gegeven. Bedankt en wie weet tot een volgende keer. Jeroen Mulder. 6
