Aan het werk! Kijkwijzer voor het VMBO bij de tentoonstelling Mens en Werk
Aan het werk! Als je straks klaar bent met school ga je waarschijnlijk werken. Misschien wil je wel automonteur of metaalbewerker worden. Of kapster, of ga je in de zorg werken. Je gaat werken om je toekomstige huis te betalen, om te sparen, maar ook omdat je daarvoor geleerd hebt. Maar hoe ging dat vroeger? In de tentoonstelling Mens en Werk zie je: • • • •
hoe het werk vroeger was. hoe het voor leeftijdsgenoten was om al vroeg te moeten werken. hoe mensen dachten over de omstandigheden waaronder ze werkten hoe kunstenaars dit tekenden en schilderden.
De tentoonstelling is te zien in vier zalen. Elke zaal heeft een eigen kleur die hoort bij een periode in de geschiedenis, van oud naar nieuw. We beginnen in de oranje zaal. Hier hangen de oudste kunstwerken. Als je naar de volgende zaal moet, wordt dat aangegeven.
zaal 1 de oranje zaal
1800-1860 / 1860-1890 Zoek het grote schilderij: Arbeiders op steenbakkerij Ruimzicht. Het hangt rechts aan de korte muur.
Kinderarbeid Stel je voor dat je in het schilderij kunt stappen en dat je één van de figuren op het schilderij wordt. Kijk eens goed om je heen. Wie en wat zie je allemaal? Ik zie
Hoe oud ben je in het schilderij? Ik ben ongeveer Ben je buiten of binnen? Ik ben Heb je het koud of warm? Waarom heb je het koud of warm? Ik heb het omdat Welke geluiden hoor je allemaal? Ik hoor Ben je moe?
ja / nee
Waarom ben je wel of niet moe? Ik ben wel/niet moe omdat
Wat voor werk doe je? Ik Vind je het zwaar werk dat je moet doen? Ik vind het
Wat is waar? Vlakbij het grote schilderij staat een oranje vitrine. Loop om de vitrine heen. Zoek de titel Het lot der kinderen in de Engelsche mijnen, 1844. De titel verwijst naar het artikel in Nederlandsch magazijn dat in de glazen vitrine ligt. In het artikel zie je zwart/wit tekeningen: - Het lot der kinderen in de Engelsche mijnen, 1844 - De trapper 1844 - Een jong meisje, dat eene vracht steenkolen voortsleept, 1844 - Een knaap, die de kolen uithakt, 1844 Kijk goed naar deze tekeningen en dan nog eens naar het grote schilderij van steenbakkerij Ruimzicht. Welk kunstwerk laat het meest de werkelijkheid zien denk je? titel:
Hard werken In deze zaal zijn veel mensen op de schilderijen aan het werk. Het is vaak zwaar werk waar je veel lichaamskracht voor nodig hebt. Welke beroepen zie je op de schilderijen in deze zaal? Als je het niet weet mag je op de tekstkaartjes kijken. Geef ook aan of het zwaar werk is of niet. beroep:
zwaar werk
ja / nee
ja / nee
ja / nee
ja / nee
Welke beroepen ken je wel en welke niet? wel
niet
Schilderijen die een verhaal vertellen Veel schilderijen in de tentoonstelling vertellen een verhaal. De titel verklapt vaak al een beetje waar het verhaal over gaat. Zo is er een schilderij waarop je een man en vrouw ziet, zittend aan een tafel. De vrouw legt haar hand op die van de man. Ze heeft een baby in haar arm. Welk schilderij bedoelen we? titel: Bij het schilderij en de titel kun je verschillende verhalen bedenken: - De baby is gestorven en de man en vrouw treuren. - De man heeft geen werk en kan daarom niet voor zijn vrouw en kind zorgen. - De man heeft wel werk maar verdient veel te weinig. Zijn collega’s staken. De man weet niet wat hij moet doen: als hij meestaakt krijgt hij helemaal geen loon maar als hij niet meestaakt wordt het nooit beter. Welke verhaal is waar, denk je?
Waarom denk je dat?
De stoommachine Zoek in deze zaal de miniatuur stoommachine. Hij staat onder een glazen kap. Gevonden? De uitvinding van de stoommachine heeft voor heel veel veranderingen gezorgd. Wat eerst met de hand gedaan moest worden werd vanaf toen door machines gedaan. Zoek drie schilderijen met arbeid dat in onze tijd door de machine overgenomen is. titel: titel: titel:
Loop nu naar de volgende zaal, trapje op en dan rechtdoor.
zaal 2 de groene zaal
1890-1920 Hoe was je dag vandaag?
Een arbeider maakte in die tijd lange dagen. Toch was er ook wat vrije tijd. Zoek in deze zaal (inclusief de ronde torenkamer) drie kunstwerken die gaan over de vrije tijd van de arbeider. titel: titel: titel:
Kiezen Kies een kunstwerk in deze ruimte dat je het mooist vindt en beantwoord de vragen hieronder . De titel van het kunstwerk dat ik heb gekozen is
Mijn gekozen kunstwerk is een: foto schilderij pentekening houtskooltekening ets beeld Het licht in een kunstwerk is belangrijk voor de sfeer. Het licht in het kunstwerk komt van de zon de maan een lamp het vuur het is niet goed te zien waar het licht vandaan komt.
De sfeer van het kunstwerk is vrolijk somber eng griezelig gezellig gespannen drukkend
1
2
3
4
Handwerk Kijk goed naar deze vier handen. Uit welke schilderijen komen ze? Hand 1, titel: Hand 2, titel: Hand 3, titel: Hand 4, titel:
De ijzergieter Zoek het kunstwerk achter glas: IJzergieter van Jan Toorop. Het kunstwerk is een: foto schilderij pentekening houtskooltekening ets beeld Waarom zit het kunstwerk achter glas, denk je? Hoe heeft de kunstenaar de ijzergieter afgebeeld? Je mag meerdere antwoorden aankruisen. trots verdrietig sterk moe krachtig Is dit zoals het werkelijk was? Ja / nee, omdat
Loop het trapje op naar de volgende zaal.
zaal 3 de gele zaal
1920-1945 PROTEST!
Stel je voor dat je een arbeider bent in een fabriek. Je werkt heel lang op een dag, je krijgt erg weinig betaald en je moet heel zwaar ongezond werk doen. Je bent het beu! Je wilt verandering en gaat protesteren. Zoek het schilderij Vrouwenprotest. Hoe laten de vrouwen zien dat ze boos zijn?
De vrouw links in het blauwe truitje lijkt iets te roepen. Wat roept ze, denk je?
Tegen wie of wat protesteren de vrouwen?
Stijl? Misschien is het je al opgevallen toen je door deze zaal liep. Veel kunstwerken zijn op een bijzondere manier gemaakt. De kunstenaars van deze kunstwerken wilden niet alleen de werkelijkheid uitbeelden of hun mening geven. Ze wilden ook nieuwe manieren van schilderen laten zien. Zoek een kunstwerk uit dat duidelijk anders is dan de kunstwerken uit de eerste twee zalen. Geef ook aan waarom het kunstwerk anders is. titel: Dit kunstwerk is anders, omdat
Een beeldig beeld Zoek het kunstwerk Voorstudie dokwerker van Mari Andriessen. Het kunstwerk is een foto schilderij pentekening houtskooltekening ets beeld
Hoe is het kunstwerk tentoongesteld? het staat op een sokkel (hoge blok) het staat in een vitrine (glazen kast) het hangt aan de muur het staat op de grond het hangt aan het plafond
Waar is het kunstwerk van gemaakt? hout brons aluminium zilver Het lijkt alsof de maker van het beeld de dokwerker vergeten is zijn gereedschap in zijn handen te geven. Teken het gereedschap waarvan je denkt dat het erbij hoort.
Stel je voor dat jij de maker bent van dit kunstwerk. De burgemeester vraagt je om je kunstwerk ergens in de stad te zetten. Waar zet je je kunstwerk neer en waarom op die plek?
Kunstshoppen? Misschien ben je ze al tegen gekomen in de zaal. De kunstshoppers. Ze staan verspreid in de zaal. Kies er een uit en maak de puzzel die erin ligt. Hoe lang heb je erover gedaan?
Loop het trapje af naar de volgende zaal.
zaal 4 de paarse zaal
1945-heden Zoek de foto De steenfabriek van Hans van der Meer. Wat zie je op de foto?
Deze foto is 100 jaar later gemaakt dan het grote schilderij van steenbakkerij Ruimzicht uit de eerste zaal. Wat is er allemaal veranderd in die 100 jaar?
Wat is de taak van de man op de foto? Lijkt het je leuk werk? Als je moest kiezen, zou je dan nú in een steenfabriek willen werken of 100 jaar geleden? Waarom?
Arbeiders op de steenbakkerij Ruimzicht, Anthon van Rappard
In deze zaal hangen nog twee grote foto’s van fabrieken. Het zijn Zoutfabriek en Zeepfabriek 1993/1994, ook van Hans van der Meer. Zoek deze foto’s. Vergelijk de foto’s met het schilderij van de IJzergieterij van zo’n 100 jaar geleden. Wat is er allemaal veranderd als je denkt aan: Het aantal arbeiders?
Het licht?
De veiligheid?
De lichaamskracht? Kun je zien welke fabriek de zeepfabriek is en welke de zoutfabriek? Zet een streep onder man of vrouw. De zeepfabriek is de foto met de man / vrouw erop De zoutfabriek is de foto met de man / vrouw erop Hoe komt het dat dit zo moeilijk te zien is?
Waar zou jij het liefst werken: in de IJzergieterij van Luce of in de Zout- of Zeepfabriek van Hans van der Meer?
De IJzergieterij, 1899, Maximilien Luce
Tot slot Hieronder staan een aantal omschrijvingen. Kruis het vakje aan als je de omschrijving vindt passen bij het werken zoals het vroeger (110 jaar geleden) was, zoals het nu is, of zoals het vroeger maar ook nu nog is.
Vroeger
Nu
Vroeger en nu
Zwetende ontblote bovenlijven
Opstandige arbeiders
Grote machines en computers
Helmen,lasbrillen en overalls
Verveling
Rugklachten
Kinderarbeid
Ongezond
Oplaaiende gloed van gesmolten metaal
Samenwerken is belangrijk
Lichte, goed geventileerde werkruimten
Handwerk
Roetzwarte gezichten
Gezond
Kasteelplein 1, 5701 PP Helmond www.gemeentemuseumhelmond.nl © 2008 Gemeentemuseum Helmond Deze uitgave mag alleen worden gereproduceerd ten behoeve van onderwijsdoeleinden.
