Startnotitie
Foto: spoortracé voormalige AKZO lijn in Hengelo
Spoorfietsattractie op het voormalige spoortracé Jelsum – Stiens Versie Datum Auteur
behorend bij de raadsvergadering 23 april 2015 21 april 2015 Stichting NFLS Noord Friesche Lokaal Spoorwegmaatschappij
Aanleiding In 2009 is het initiatief genomen tot onderzoek naar de mogelijke heraanleg van de voormalige spoorlijn Leeuwarden – Anjum, in de volksmond beter bekend als ‘Het Dockumer Lokaeltsje’. Dit onderzoek is empirisch van opzet geweest en heeft voldoende informatie opgeleverd op basis waarvan een aantal marktmodellen kon worden ontwikkeld waarmee het gehele tracé in fasen kan worden hersteld voor recreatief gebruik. Voornoemd gebruik zal zich om moverende redenen beperken tot het gebruik (verhuur) van spoorfietsen. Er wordt in de plannen van de NFLS, mede op verzoek van de provincie, geen (stoom)trein ingezet op het tracé. In het najaar van 2010 hebben de uitkomsten van het onderzoek aanleiding gegeven tot het leggen van contact met de directie van ProRail met als doel de overname van het spoortracé Jelsum – Stiens te bespreken. Later dat jaar zijn daartoe ook contacten gelegd met de gemeente Leeuwarderadeel. Dit heeft geleid tot diverse gesprekken met leden van het college en ambtenaren. In de loop van 2011 hebben deze contacten geleid tot o.a. de aankoop van twee spoorbruggen. Nadien is regelmatig contact geweest en overleg gevoerd over de opzet en verdere voortgang van het project. In dit proces zijn ook de gemeenten Ferwerderadeel, Dongeradeel en de provincie betrokken. Op verzoek van de provincie wordt in het voorjaar van 2011 voorgesteld te komen tot voorbereidend ambtelijk overleg ter voorbereiding op bestuurlijk overleg. Ter ondersteuning van dit overleg is in februari 2011 een rapport (tussenverslag)1 opgeleverd door bureau Quattro in Utrecht. In mei 2011 is een eerste presentatie gehouden voor ambtenaren van de provincie. Nadien is aanvullend informatie verstrekt en toelichting gegeven op de plannen van de NFLS. Dit heeft in het najaar van 2011 geleid tot een gezamenlijke brief van de instanties waarin de positieve grondhouding t.o.v. het project wordt verwoord en om een projectplan wordt gevraagd waarin de diverse deelprojecten in hun onderlinge samenhang worden toegelicht. Als gevolg van de onaangekondigde sanering door ProRail is aanzienlijke vertraging ontstaan in het uitvoeringsproces van ons plan. Door de bijzonder trage gang van zaken rondom het onderhandelingsproces met ProRail kon het projectplan – in casu het Masterplan Dokkumer Lokaaltje - pas na voltooiing van die onderhandelingen worden aangeleverd. Het college is daarvan in 2011 al in kennis gesteld. Na oplevering van het Masterplan heeft de NFLS de draad van het overleg opgepakt door het gesprek aan te gaan met wethouder van der Meulen. Vanaf dat moment loopt het overleg uit de rails. Vanaf het najaar van 2014 is in successievelijke raadvergaderingen aangedrongen op overleg met de stichting. Ook is het college, o.a. bij monde van dhr. Van der Werf en de voltallige oppositie verzocht te komen met een inhoudelijk oordeel over het Masterplan en het bijbehorende spoorfietsplan van de NFLS. Tot op de dag van vandaag is daar nooit een reactie op gekomen vanuit het college. Het is voor ons (de belangen van de NFLS) onbegrijpelijk - en feitelijk een bizarre situatie - te moeten constateren dat u als raadsleden genoegen neemt met het feit dat u geen inhoudelijke reactie van het college krijgt, ondanks dat u daar meermalen om heeft verzocht. Hiermee worden de facto de belangen van de NFLS geschaad. Tijdens de fractievergadering van 1 april jl. is een motie aangenomen van de coalitie waarin de raad het college opdraagt een startnotitie op te stellen waarin de mogelijkheden van spoorfietsen op of naast het beoogde fiets- en wandelpad op de oude spoorbaan worden geanalyseerd. Op verzoek van de raad heeft op 7 april jl. tevens een gesprek plaats gehad met het college en de NFLS. Tijdens dit overleg heeft het college in beginsel aangegeven samen te willen werken met de stichting. Afgesproken is verder dat de stichting gelegenheid zou krijgen op- of aanmerkingen te maken over de startnotitie van de gemeente. Zij doet dat in de vorm van deze notitie. Ook zijn een aantal formele zaken aan de orde geweest, zoals de vergunningaanvraag voor het spoorfietsen en het beschikbaar stellen van rapportage aan het college. Doel Het doel van deze startnotitie is om helderheid te verschaffen over de randvoorwaarden en kaders rondom de ontwikkeling van het spoortracé t.b.v. het spoorfietsen. Daarnaast biedt deze notitie voldoende (financiële) houvast op basis waarvan de raad een evenwichtige afweging kan maken. Deze randvoorwaarden bepalen hoe het spoorfietstracé zo optimaal mogelijk gecombineerd kan worden met het door de gemeente gewenste fiets- en wandelpad, al dan niet aangevuld met een arboretum. In de visie van de NFLS is die mogelijkheid namelijk zeer zeker aanwezig. Zij streeft er dan ook naar om beide plannen samen te voegen en uit te voeren. De stichting is daarbij tevens bereid om de financiële en organisatorische begeleiding van het project als geheel voor eigen risico ter hand te nemen en uit te voeren. Daartoe dient echter eerst wel op hoofdlijnen overeenstemming te worden bereikt over de invulling (ontwerp) van het toekomstige – gecombineerde spoortracé. De daarbij behorende financiële aspecten zullen verderop in deze notitie aan u worden toegelicht. Met deze startnotitie doet de NFLS tevens een oproep aan de raad- en collegeleden om op korte termijn gezamenlijk het tracé te verkennen en te inventariseren i.v.m. het ontwerp. Kader Coalitieprogramma’s In de startnotitie van de gemeente staat onder dit onderwerp het volgende te lezen: “In het Coalitieprogramma 2014 – 2018 “Samen sterker” staat: “Het coalitieprogramma 2014-2018 geeft op hoofdlijnen aan waarop de coalitie zich de komende vier jaar wil richten. Op het gebied van recreatie heeft het college de opdracht te bevorderen dat de oude spoorbaan ontwikkeld wordt als toeristisch wandel- en fietspad naar Leeuwarden. Het traject is dan tevens een veilige en kindvriendelijke route naar de scholen en het sportcentrum It Gryn.”
1
Het Projectplan “Reactivering spoorlijn Leeuwarden – Anjum” is beschikbaar via de website; http://www.dokkumerlokaaltje.com/wachtkamer-documentatie Startnotitie NFLS
2
Vervolgens wordt in de notitie gesteld dat: “Het college grote waarde hecht aan het coalitieprogramma en dat zij voornemens is uitvoering te geven aan de aanleg van een fiets- en wandelpad op het spoortracé Jelsum – Stiens”. Een gezamenlijk kader moet nog worden vastgesteld! Ook op dit punt wordt voorbij gegaan aan de voorgeschiedenis met de NFLS. Waarom heeft er geen overdracht plaats gevonden van het dossier naar het huidige college? In het vorige coalitieakkoord valt namelijk te lezen dat de ontwikkeling van de spoorbaan zo breed mogelijk ter hand moet worden genomen. In die context waren de spoorfietsen juist onderdeel van het gemeentelijk beleid. Het PvdA plan voor een fiets- wandelpad is pas in de verkiezingscampagne van 2014 een rol gaan spelen. Collegeadviezen en raadsbesluit In de startnotitie van de gemeente staat onder dit onderwerp het volgende te lezen; “In 2014 heeft het college diverse besluiten genomen ter voorbereiding van de aankoop van de gronden van het voormalige spoortracé. Vervolgens heeft de gemeenteraad op 23 oktober 2014 besloten akkoord te gaan met de aankoop. Hieraan liggen diverse argumenten ten grondslag, zoals het cultuurhistorische en landschappelijke belang van de herkenbaarheid van de spoordijk, een veilige fiets- en wandelroute van Stiens richting Leeuwarden voor de eigen inwoners (scholieren, forenzen), een recreatieve kans gezien de vele toeristische interessante locaties in de gemeente en de Culturele Hoofdstad 2018”. Eigendomssituatie In de startnotitie van de gemeente staat onder dit onderwerp het volgende te lezen: “De gronden zijn eigendom van de gemeente. Zonder toestemming mag een derde geen gebruik maken van deze gronden”. Waarvan akte. Hierbij dient echter wel te worden opgemerkt dat tijdens een in 2013 gehouden gezamenlijk overleg in het gemeentehuis van Dokkum, met de gemeenten Dongeradeel en Ferwerderadeel - op verzoek van het vorige college (bij monde van mevrouw Wachter) de NFLS gevraagd is niet te interveniëren in het onderhandelingsproces tussen de gemeente en ProRail over het verkrijgen van de eigendom van de spoorgronden. De NFLS is onder voorwaarden akkoord gegaan met die gang van zaken (verzoek) ervan uitgaande het spoorfietsproject zodoende sneller gerealiseerd te krijgen. Bestemmingsplan In de startnotitie van de gemeente staat onder dit onderwerp het volgende te lezen: “Het bestemmingsplan vormt het ruimtelijk kader voor ontwikkelingen binnen de gemeente. Het voormalige spoortracé heeft zowel in het bestemmingsplan “Stiens” als in het bestemmingsplan “Bûtengebiet en doarpen” de bestemming “Groen” waarbinnen voeten fietspaden mogelijk zijn.” Gelet op dit uitgangspunt is er niet of nauwelijks conflict met het bestemmingsplan, daar spoorfietsen voor de wet worden opgevat als gewone fietsen. Het feit dat dit op rails plaatsvindt is dan ook nagenoeg in overeenstemming met het bestemmingsplan. Het tracé wordt onder die omstandigheden dan ook niet aangemerkt als spoorweg maar gezien als recreatief fiets- en wandelpad. Ook de fysieke ruimte staat ruimschoots toe om beide plannen te combineren. Het gaat hier dus om de bereidheid en niet om regelgeving of procedures. Notitie Staatsbosbeheer In de startnotitie van de gemeente staat onder dit onderwerp het volgende te lezen: “Staatsbosbeheer heeft een notitie geschreven “Sporen op de Friese klei” (november 2002). Hierin wordt benoemd dat de natuur bereikbaar blijft vanuit de stad. Op de voormalige spoortracés in Fryslân komen natuur en cultuur op een verrassende manier samen. Staatsbosbeheer benoemt het idee van een fietspad over het spoortracé vanuit Leeuwarden naar Stiens, een route vol cultuur en natuur, waar afgestapt kan worden bij het zwembad of de kinderboerderij. Bovendien zou een verbeterd fietspad van Stiens naar Leeuwarden een veilige, autoluwe fietsroute voor schoolgaande kinderen zijn. Staatsbosbeheer benoemt dat het tracé ook bijzonder geschikt is voor een sportevenement zoals de marathon”. De NFLS onderstreept de aangehaalde argumentatie van dit plan, maar tekent daarbij wel aan dat het haar bevreemdt dat dit te elfder ure wordt aangedragen door coalitiepartner PvdA en het college. Het plan van Staatsbosbeheer heeft in de afgelopen jaren op geen enkel moment een rol gespeeld in enig overleg, met de stichting. De NFLS beschouwt het zo laat aandragen van dit rapport dan ook als een opportunistische actie. Dat neemt niet weg dat de bepaalde aspecten van dit plan juist nadrukkelijk ook een rol spelen in de spoorfietsplannen van de NFLS. Daarbij komt dat de MVO bedrijfsopzet gebaseerd is op een samenwerking tussen Doniastate en de stichting. In die opzet speelt ook het WMO-loket van de gemeente een belangrijke rol. Het maatschappelijke aspect van het spoorfietsproject krijgt zodoende een goede invulling. Rapport Grontmij In de startnotitie van de gemeente staat onder dit onderwerp het volgende te lezen; “In oktober 2014 heeft de Grontmij een rapport opgesteld “Ontwikkelrichtingen voor de oude spoorlijn Leeuwarden - Stiens”. Hierin zijn de voor- en nadelen van de verschillende functionele mogelijkheden op een rijtje gezet. Hierin zijn behalve de aanleg- en onderhoudskosten van een voet- fietspad, ook andere aspecten meegenomen als breedte van het tracé, eigendomssituatie etc”.
Startnotitie NFLS
3
De NFLS heeft in het voorjaar van 2011 – via bureau Quattro-advies in Utrecht - contact gelegd met Grontmij om de ontwikkeling van het Dokkumer Lokaaltje te bespreken. Nadat een afspraak voor een gesprek gepland stond heeft Grontmij zonder opgaaf van redenen besloten toch geen gesprek te willen met de initiatiefnemers. Het rapport van Grontmij is niet objectief en gaat niet uit van alle relevante gegevens. Motie d.d.1 april 2015 In deze motie is het college opgedragen een startnotitie op te stellen waarin een keuze wordt gemaakt voor de ontwikkeling van de oude spoorbaan met of zonder spoorfietsen op of naast het beoogde fiets- en wandelpad. In de motie wordt benadrukt dat het plan van Staatsbosbeheer hierbij betrokken dient te worden. Inventarisatie van de actuele mogelijkheden (stand van zaken) Hieronder wordt ingegaan op twee actuele mogelijkheden. Gezien de wens tot behoud van de landschappelijk en cultuurhistorisch belangrijke lijn in het landschap zijn zowel de NFLS als ook de gemeente Leeuwarderadeel van mening dat het karakter van de spoorbaan zoveel mogelijk in stand moet worden gehouden. Daarnaast wordt in de plannen van de NFLS de spoorlijn juist aangewend als marketinginstrument van noordoost Friesland. Het spoorfietstracé Jelsum – Stiens speelt daarin een cruciale rol als financiële motor, waarmee de ontwikkeling van de gehele spoorlijn - als toonaangevende toeristische attractie in Nederland - tot stand kan worden gebracht. Het daarbij behorende bedrijfsmodel (business plan) is gebaseerd op de toeristische spoorlijn als aanjager voor andere toeristische ontwikkelingen in de gehele regio: de spoorlijn als kralensnoer van de toeristische activiteiten en bezienswaardigheden van Noordoost Friesland. In het projectplan ‘Reactivering spoorlijn Leeuwarden – Anjum’ - februari 2011 | tussen verslag - wordt op hoofdlijnen ingegaan op het project als geheel. Dit projectplan dient te worden opgevat als onderdeel van deze startnotitie. Het is beschikbaar via de documentatie afdeling van de website van de stichting. http://www.dokkumerlokaaltje.com/wachtkamer-documentatie In de startnotitie van de gemeente worden de volgende twee alternatieven beschreven: 1. 2.
Een fiets- en wandelpad, zoals benoemd in het coalitieprogramma van de gemeente. Een spoorfietsattractie gebaseerd op het thema van het Dokkumer Lokaaltje i.c.m. een fiets- en wandelpad, zoals benoemd in het coalitieprogramma van de gemeente.
Afweging verschillende mogelijkheden In reactie op de verwoorde standpunten van de gemeente in de door haar opgestelde startnotitie, worden in de zelfde volgorde de op- en aanmerkingen (standpunten) van de NFLS opgelijst. Deze zijn hieronder geïntegreerd in de tekst van de startnotitie van de gemeente. Hierbij moet worden opgemerkt dat het spoorfietsplan van de NFLS al in de vorige coalitie een rol van betekenis speelde. Ad 1 een fiets- wandelpad, zoals benoemd in het coalitieprogramma a)
b)
c)
d) e)
f)
g)
h)
i)
Het coalitieprogramma is zonder weging van een samenwerking met NFLS tot stand gekomen. Wel zijn in de R&T commissie de spoorfietsen verschillende malen onder de aandacht van de gemeente (R. van der Meulen / mw. H. Gaastera) gebracht, maar hier is verder niets mee gedaan. College en gemeenteraad hebben ingestemd met aankoop van de gronden, waarbij echter opnieuw de uitvoering / samenwerking en verwachtingen van de NFLS m.b.t. de voorgaande coalitieperiode zijn genegeerd. Er heeft geen dossieroverdracht plaatsgevonden, waardoor een objectieve afweging door de raad niet kon worden gemaakt. Een fiets- en wandelpad past in het ruimtelijk beleid van de gemeente zoals verwoord in de bestemmingsplannen, met dien verstande dat de NFLS opmerkingen heeft gemaakt en schriftelijk aan de gemeente heeft verzocht - tijdens de procedure wijziging bestemmingsplan buitengebied – om rekening te houden met de toekomstige functie en cultuurhistorische waarde van de spoorbaan. In de visie van de NFLS is dit niet meegenomen door het gemeentebestuur. Mogelijkerwijs is dit om tactische redenen gedaan i.v.m. het onderhandelingsproces met ProRail. (in casu de residuele grondwaardeberekening) Een fiets- en wandelpad dient het algemeen belang, voor alle inwoners van de gemeente. Een fiets- en wandelpad levert een veilige en autoluwe verbinding met Leeuwarden, maar ook vanuit Stiens richting de scholen, sportvelden en (culturele) attracties. Naast dagelijks (lokaal) fiets- en wandelverkeer, is het spoortracé zeer geschikt voor recreatief gebruik van spoorfietsen, mede gezien de vele interessante toeristische locaties nabij de oude spoorlijn. Hiervoor kunnen diverse toeristische koppelingen ontwikkeld worden met tal van lokale attracties, bezienswaardigheden, B&B ‘s en ‘Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018’. De door de gemeente aangehaalde CROW normen gaan uit van een gecombineerd fiets- en wandelpad van 2,50 meter. Het tracé varieert echter in breedte van minimaal 8 meter tot ongeveer 17 meter. Op het kaartje op pagina 5 staan de verschillende breedtes van het tracé in geel aangegeven. Met het aanhalen van gestandaardiseerde normen lijkt de gemeente bewust de mogelijkheden voor de NFLS te willen blokkeren. Door een CROW norm te hanteren voor het Fiets- wandelpad zou zodoende geen ruimte meer zijn om te spoorfietsen. De breedte van het voormalige spoortracé staat een gecombineerd fiets- en wandelpad met spoorfietsen juist erg goed toe. Men moet daarvoor echter wel de bereidheid hebben open te staan voor andere vormen van invulling dan het ontwerp van de gemeente. Uitgangspunt voor de gemeente is om het bestaande tracé te benutten en geen verbredingen aan te brengen. Dit is voor een gecombineerd gebruik (spoorfietsen | fiets- wandelpad) ook niet nodig. De strook grond waarop de spoordijk ligt, varieert in breedte van circa 8 meter tot circa 17 meter (bron: kadaster, GBKN en GRA-CV). Het aanwezige ballastbed kan worden gebruikt als fundering voor zowel de spoorfietsen als ook het fiets- en wandelpad. In het rapport van de Grontmij worden de breedtegegevens uit de GBKN in twijfel getrokken omdat deze niet in alle gevallen zouden corresponderen met de werkelijke breedte. Op pagina 5 zijn met een impressie twee locaties in de spoorbaan aangegeven waarop de werkelijke breedte van het tracé wordt getoond. (bron: kadaster) Op pagina 6 wordt een schematische weergave getoond van een dwarsdoorsnede van het onderhavige spoortracé. (Bron: Presentatie Adema-architecten spoorfietstracé Dokkum - Metslawier)
Startnotitie NFLS
4
Overzichtskaart spoortracé Jelsum – Stiens. Het tracé tussen Jelsum en Stiens is in het voorjaar van 2010 vanuit de lucht gefilmd en gefotografeerd in stappen van 10 meter. In een animatie zijn deze foto’s verwerkt tot een filmische impressie van het tracé waarbij de snelheid van de beelden is aangepast tot die van een rijdende spoorfiets. In een filmpje op de website van Friesland Wonderland is te zien hoe dat er uit ziet op het tracé Jelsum – Stiens. Het filmpje kan worden bekeken via deze link: http://tinyurl.com/nj2o3mh Op onderstaand kaartje (uit het Kadaster) staan het spoortracé en daarbij behorende breedtes aangegeven. De kaart geeft het verloop van het tracé aan gerekend vanaf de Lage Haerrewei in Stiens (1 links boven) richting Jelsum. Het cijfer 2 betreft de brug over de Stienzer faert. Nummer 3 is de kleine brug over de Koarnjumer faert. Nummer 4 (rechts onderaan de kaart) betreft de locatie van het voormalige station van Jelsum.
Bron: kadaster (Inkleuringen nfls) | In de elektronische versie van dit document kan men de kaart inzoomen. Veldonderzoek uitgevoerd ter plaatse bevestigt dat de gegevens uit het Kadaster en het GBKN een correcte weergave tonen van de werkelijkheid. Op de foto links wordt de situatie getoond nabij de Pim Mulierwei in Stiens. Hoewel de foto lijkt aan te tonen dat er nauwelijks ruimte is voor het fiets- wandelpad (blauwe lijn | 2,50m) geeft de rode lijn de feitelijke kadastrale breedte van het tracé aan. Op deze locatie is dat ruim 8 meter. Op de foto rechts wordt het gebied getoond tussen de Pim Mulierwei en het station van Stiens. Dit betreft het breedste gedeelte in het Tracé en is ter plaatse ongeveer 17 meter breed.
Situatie Pim Mulierwei Breedte tracé: ± 8 meter
Situatie stationsgebied Breedte tracé: ± 17 meter
Bron: Rapport Grontmij 12-01-2015 (foto) Startnotitie NFLS
5
Schematische doorsnede van een spoortracé (de tekening is afkomstig uit de startnotitie van de gemeente) Onderstaande situatie is suggestief omdat het talud te hoog is getekend waardoor het lijkt alsof alleen de top van de spoordijk bruikbaar is, waarmee een gecombineerd gebruik van een spoorfietstracé en een fiets- wandelpad uitgesloten lijkt. De strook grond bestaat (over het algemeen gesproken) uit een sloot, het talud en het te gebruiken deel, de feitelijke spoordijk. De helling van de spoordijk ontstaat door natuurlijk verval en is overal gelijk. In deze basistekening van de gemeente is de trein weggelaten en vervangen door een spoorfiets. In de tekening is de spoorfiets (rood) op schaal gezet en voorzien van maten. In deze voorstelling is de top van de spoordijk ongeveer 3,50 meter breed en 2,40 meter hoog. Dit is nergens het geval in het onderhavige tracé. De gele en oranje lijnen geven aan waar de spoordijk 5 en respectievelijk 6 meter breed is. Gerekend vanaf de top van de dijk liggen deze breedte lijnen ongeveer 30 cm en 65 cm lager dan de top, zijnde de bruine biels. De basis van deze schematische dijk zou in de realiteit ongeveer 15 meter breed zijn.
Bron: gemeente Leeuwarderadeel (schematische spoordijk) aangepast door NFLS (maten en spoorfiets)
Schematische doorsnede spoortracé Dokkumer Lokaaltje Reële situatie Onderstaande schematische doorsnede van de spoorlijn geeft een reëel beeld (impressie) van de werkelijke gemiddelde hoogteverhoudingen van het spoortracé. De tekening is onderdeel van een planpresentatie – opgesteld en gepresenteerd door Adema-architecten uit Dokkum gericht aan de gemeente Dongeradeel, welke de NFLS op haar beurt verzocht heeft in haar plannen rekening te houden met een gecombineerd gebruik van een spoorfietstraject en een fiets- wandelpad. De daarbij gevoerde argumentatie is overeenkomstig de wensen die leven in de gemeente Leeuwarderadeel.
Bron: Adema-architecten (presentatie spoorfietstracé Dokkum – Metslawier)
Startnotitie NFLS
6
Ad 2 Basis is een spoorfietstracé in combinatie met fiets- en wandelpaden links en / of rechts dan wel gescheiden gelegen naast de spoorlijn. Ad 2 gaat over de mogelijkheid om naast de spoorfietsattractie een door de gemeente Leeuwarderadeel gewenst fiets- en wandelroute aan te leggen en eventueel een arboretum. a. b.
c. d.
e.
f.
g.
h.
i.
j.
k.
l.
m.
Een initiatief dat refereert aan het historische verleden (Het Friese DNA) en de waarden van het Dokkumer Lokaaltje. Initiatiefnemers zijn geen eigenaar van de gronden, waarvan akte. NFLS heeft daarentegen wel meegewerkt aan een verzoek van de gemeente Leeuwarderadeel niet te interveniëren in het onderhandelingsproces met ProRail. NFLS heeft dat uitsluitend gedaan om het spoorfietsproject mogelijk te maken. Spoorfietsen staat voor de wet gelijk aan ‘gewoon’ fietsen en past daarmee gewoon in het huidige coalitieprogramma. Het initiatief past in het ruimtelijk beleid van de gemeente. De bestemmingsplannen staan een toeristische attractie prima toe en wordt zelfs onderschreven in diverse toeristische beleidsnota’s, waaronder de streekagenda Noordwest Friesland. Er is geen conflict met de strekking van het bestemmingsplan, ook niet vanuit de optiek van de lopende vergunningsaanvraag van de stichting. Het initiatief dient in hoge mate het algemeen belang. De bedrijfsvoering is gebaseerd op het MVO principe en er zal gebruik worden gemaakt van het WMO-loket van de gemeente. Er zijn principe afspraken gemaakt met o.a. Donia State en andere lokale ondernemers in de periferie van het spoor. Daarnaast biedt het project uitstekende kansen voor zakelijke toeristische arrangementen met lokale R&T ondernemers zoals B&B ’s, maar ook met praamvaren en tal van culturele bezienswaardigheden. De combinatie van een spoorfietstracé met een fiets- en wandelpad op één en hetzelfde traject is prima te combineren. Voor het spoorfietsen worden rails, bielzen en grind aangebracht op de spoordijk. Daarnaast kunnen - aan één of beide zijden van het spoor - al naar gelang, gewone fiets en wandelpaden worden aangelegd. Dit kan variëren van een eenvoudig schelpenpad tot een volledig ingebed en gefundeerd fietspad. De spoorfietsen zijn zodanig ontworpen dat mensen in een rolstoel of mensen die minder goed ter been zijn veilig plaats kunnen nemen op de spoorfiets. Ook de groepslorries zijn ontworpen voor die zelfde functie. In België worden de spoorfietsen en de groepslorries van de NFLS – sinds de zomer van 2014 – met groot succes ingezet voor dit doel. De spoorfietsen zijn een lokaal product en worden gemaakt door de firma Postmus in Blija en bieden zodoende nieuwe werkgelegenheid in brede zin binnen Noordwest en Noordoost Friesland. Zoals uit het vorenstaande blijkt zijn de spoorfietsen en de daarbij behorende infrastructuur, zoals keerplateau’s en accessoires, een prima marketing product voor de regio gebleken. Een combinatie van het spoorfietstracé met een fiets- wandelpad is prima mogelijk omdat het tracé in werkelijkheid nergens smaller is dan 8 meter. De strook grond waarop de spoordijk ligt, varieert in breedte van circa 8 meter - nabij de Pim Mulierwei tot circa 17 meter nabij het station (bron: Kadaster en GBKN). De smalste twee passages in het tracé bevinden zich ter hoogte van de brug over de Stienzer faert (brugdek 2,80m) en de Koarnjumer faert (brugdek 2,40m). De oorspronkelijke bruggen zijn nog prima geschikt om te worden gebruikt. Om de bruggen geschikt te maken voor een gecombineerd gebruik zijn voldoende technische oplossingen voorhanden om dit veilig uit te voeren. De NFLS is desgewenst bereid dit toe te lichten met illustraties of fotovoorbeelden. Bij uitvoering van het project komen eventuele reparaties of onderhoud aan de bruggen ten laste van de NFLS. NFLS is bereid daartoe bindende afspraken te maken. 2 Uit de door de NFLS ingediende stukken blijkt dat voldoende financiële zekerheid wordt geboden inzake de exploitatie van het spoorfietsen. Er is hiervoor uitgebreid onderzoek gedaan door o.a. Stenden University (Toerdata) in Leeuwarden. De voorgestelde exploitatie is gebaseerd op beperkte bezoekersaantallen. In de exploitatie wordt uitgegaan van 12.000 tot 17.000 bezoekers per jaar. Een gemiddelde van dit aantal levert een bezoekersaantal op van ongeveer 65 mensen per dag. Geen massatoerisme dus. De kosten van heraanleg en financiering komen voor rekening van de NFLS en worden in het spoorfietsplan Jelsum-Stiens nader toegelicht. Het project is bancair getoetst en mag rekenen op financiering van een naburige Rabobank. Als referentie wordt verwezen naar het spoorfietsproject in Hengelo waar het spoorfietsen met private financiers zal worden gerealiseerd. De aanleg van een fiets- wandelpad naast het spoortracé kan tegen geringe meerkosten worden uitgevoerd. Omdat spoor een eigen fundering heeft in de vorm van bielzen kan het aanwezige cunet waar nodig worden gebruikt als fundering voor de fiets en wandelpaden. Het daarvoor benodigde grondverzet zal aan lokale bedrijven worden uitbesteed. De lopende vergunningaanvraag is ingetrokken voordat het college daarover een definitief besluit had genomen. Op 20 maart heeft de Stichting NFLS een nieuwe aanvraag ingediend via het omgevingsloket. De gemeente heeft de ontvangst van die aanvraag intussen bevestigd tijdens het overleg van 7 april jl. Met betrekking tot de beeldvorming van het aan te leggen spoorfietstracé in de gemeente Leeuwarderadeel verwijzen wij hierbij naar het spoorfietsplan Jelsum – Stiens. In dit document worden ook de kosten van heraanleg nader toegelicht.
Conclusie afweging verschillende mogelijkheden De motie van 1 april jl. is gebaseerd op het onjuiste uitgangspunt dat het huidige coalitieakkoord leidend behoort te zijn voor herontwikkeling van het spoortraject na aankoop. Dit is in de ogen van NFLS een onjuiste voorstelling van zaken. Daarbij wordt voorbijgegaan aan de besprekingen die voordien al met NFLS zijn gevoerd en de afspraken die daarbij zijn gemaakt. Wat NFLS betreft zijn die afspraken juridisch bindend. De NFLS gaat uit van de nakoming van die afspraken door de gemeente. Aanpak Uitgangspunt bij de herontwikkeling van het Dokkumer Lokaaltje is om de gehele Noord- en Westelijke streek van Friesland een belangrijke economische impuls te geven. Het gebied staat onder zware economische druk en toerisme kan daarin als een belangrijke groeimarkt functioneren. In diverse beleidsnotities en rapporten van de provincie en in tal van coalitieakkoorden van gemeenten is toerisme speerpunt van beleid. Het plan van de NFLS wil voorzien in de versterking van het toerisme, economische spin-off en streekmarketing van Noordoost Friesland door middel van de reactivering van spoorlijn Leeuwarden – Anjum als toeristische marketingtool van Noordoost Friesland. De aanpak van die ontwikkeling - het gehele spoortracé van Jelsum tot Oostmahorn - staat beschreven in het Masterplan van juni 2014.
2
Ingediende stukken zijn o.a. het Projectplan | tussentijds verslag 2011, het in juni 2014 aangereikte Masterplan en het hieraan ondersteunende spoorfietsplan Jelsum – Stiens. Daarnaast beschikt de NFLS over tal van rapporten en onderzoeken. Deze onderzoeken zijn allemaal en zonder uitzondering uitgevoerd door gerenommeerde instituties zoals Stenden University, Hanzehogeschool Groningen, EFTI (toerdata) en vele anderen. Tevens is veel (onderzoek)materiaal aangeleverd vanuit andere spoorfietsprojecten zoals Groesbeek, Brasschaat en Hengelo. Startnotitie NFLS
7
Vooruitlopend op voornoemd masterplan is ook een projectplan aangeleverd in februari 2011. Beide plannen zijn op verzoek van de provincie en de gemeenten Leeuwarderadeel, Ferwerderadeel en Dongeradeel tot stand gekomen. Het masterplan op haar beurt wordt ondersteund met diverse deelprojecten waarbij het cruciaal is dat het spoorfietsplan Jelsum – Stiens snel wordt uitgevoerd. De uitvoeringsfase daarin kent de volgende stappen, welke in 2015 zullen worden uitgevoerd door de NFLS: -
Samenstellen taakgroep (bijvoorbeeld R&T cie. + NFLS) om ontwerp spoorbaan op hoofdlijnen vast te leggen Aanvraag omgevingsvergunning (lopende procedure) Heraanleg spoortracé Jelsum – Stiens (economische motor) medio 2015 Opzetten MVO-bedrijf (samenwerking Doniastate en WMO-loket) Opstarten overleg met ANNO gemeenten (aangedragen door de provincie | lopende procedure) Reactivering klankbordgroep (bestuurlijk overleg provincie | integratie met Holwerd aan Zee en Sud-Ie project)
Kosteninventarisatie De NFLS heeft binnen het raamwerk van het Masterplan voor het Dokkumer Lokaaltje een deelproject uitgewerkt getiteld “Projectplan Business case voor een spoorfietstracé tussen Jelsum en Stiens”, welke is vastgelegd in een separaat document. U kent dat plan. NFLS is bereid in een aparte bijeenkomst dat plan nog toe te lichten. In dit projectplan wordt uitgegaan van het herstel van het spoortracé Jelsum Stiens ten behoeve van het spoorfietsen i.c.m. een fiets- wandelpad en eventueel een arboretum. De kosten van deze ontwikkeling en de organisatie daaromtrent zijn de verantwoording van de stichting NFLS. De NFLS is bereid om ook de ontwikkeling en uitvoering van het fietswandelpad ter hand te nemen voor de gemeente onder nader overeen te komen condities. Voor het project in de gemeente Leeuwarderadeel zijn de kosten van heraanleg in kaart gebracht. De ontwikkeling van het tracé is voorzien te worden gerealiseerd in twee tot drie jaar. De totale kosten bedragen ongeveer € 560.000,= euro waarvan € 175.000,= worden ingenomen voor het herstel van de spoorbaan als zodanig. De levensvatbaarheid van het project is niet afhankelijk van de eventuele herbouw van het station van Jelsum, doch dat versterkt uiteindelijk wel het project als geheel. Wij verwijzen u hierbij naar het spoorfietsplan Jelsum – Stiens. Aandachtspunt: kosten fiets- wandelpad De Grontmij heeft in een rapport aangegeven wat de diverse verhardingen kosten voor een fiets- wandelpad. Deze visie is reeds op geld gezet. Om haar moverende redenen heeft de gemeente de bijbehorende cijfers weggelaten. De recreatieve plus waarnaar in het rapport verwezen wordt kan onder de gegeven omstandigheden niet anders dan de spoorfietsen zijn. Uitgangspunt is wel dat het fiets- wandelpad er komt. Terzake de kosten van het fiets- wandelpad staat hieronder aangegeven waar deze uit bestaan en hoe die zijn opgebouwd. Feit is dat tegen de kosten van de goedkoopste variant het spoorfietstracé en de herbouw van het station gerealiseerd kunnen worden. Voor die ontwikkeling zijn eveneens diverse (provinciale) subsidies beschikbaar. Aanleg fiets- en wandelvoorzieningen Door de CROW norm te omarmen gaat dat ook gepaard met de daarbij gehanteerde normen m.b.t. de kosten. De fysieke maatregelen volgen uit de toetsing van het fietsnetwerk. Op de wegvakken waar knelpunten zijn geconstateerd zijn maatregelen benodigd om aan de kwaliteitseisen te voldoen. Bij het bepalen van de globale kosten is uitgegaan van kengetallen en ervaringscijfers van Goudappel Coffeng BV: Aanleggen (nieuw) vrijliggend of solitair fietspad per zijde, rood asfalt: Asfaltbreedte 2,00 meter: kosten per 50 meter € 7.000,-; Asfaltbreedte 2,50 meter: kosten per 50 meter € 8.000,-; = (4.100 meter / 50 * € 8.000,- = € 656.000,-) Asfaltbreedte 3,00 meter: kosten per 50 meter € 9.000,-; - Rode coating op bestaand vrijliggend of solitair fietspad per zijde: Asfaltbreedte 2,00 meter: kosten per 50 meter € 2.500,-; Asfaltbreedte 2,50 meter: kosten per 50 meter € 3.100,-; = (4.100 meter / 50 * € 3.100,- = € 254.200,-) Asfaltbreedte 3,00 meter: kosten per 50 meter € 3.700,-; - Aanleggen fiets(suggestie)stroken, rood asfalt inclusief markering: Asfaltbreedte 1,5 meter: kosten per 50 meter € 2.000,-; - Aanbrengen biggenruggen / dubbele RWS-banden (inclusief frasen): kosten per 50 meter € 4.000,-; - Invoeren 60 km/h: kosten per zone (aan twee zijden een poortconstructie) € 3.000,-; - Aanpassen voorrangsregeling rotonde (inclusief verwijderen en aanbrengen van markeringen): kosten per rotonde € 7.000,-; - Aanbrengen verlichting: kosten per armatuur € 3.000,-. Bovenstaand gaat om een globale kostenraming en geeft dus alleen een indicatie van de aanlegkosten. De genoemde kosten zijn exclusief ontwerp, voorbereidings- en toezicht kosten en exclusief BTW. Bij deze kostenindicatie is geen rekening gehouden met eventuele aankoop van gronden en opstallen. Daarnaast zijn alle kosten in het overzicht opgehoogd met 20% voor onvoorziene uitgaven. Bron: Gemeente Sittard.
Startnotitie NFLS
8
Heraanleg spoorfietstracé De NFLS heeft bij diverse leveranciers van spoorwegmaterialen offerte laten opmaken voor het bouwen van spoor. Onderstaande offerte is van Rene Prinsen Spoorwegmaterialen uit Woudenberg en is gebaseerd op nieuw materiaal. (Offerte 201301297 | project Dokkumer Lokaaltje). Bouwen circa 450 meter nieuw spoor; 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
900 m 600 st 2.400 st 1.200 st 900 ton 100 set 1 post
Spoorstaaf NP 46 Dwarsligger (onbh. Hout of duoblok) Bevestigingsset Beddingplaat Ballast 22/40 nieuw lasplaat incl. lasbouten Uitvoering in 5 werkdagen (incl. stoppen met machine)
€ 32,00 € 22,50 € 2,23 € 1,65 € 24,50 € 40,00 € 23.500,00 Totaal
€ 28.800,00 € 13.500,00 € 5.352,00 € 1.980,00 € 22.050,00 € 4.000,00 €23.500,00 € 99.182,00
De hierboven opgegeven kosten betreffen een zogenaamde lump sum en zijn dus inclusief alle werkzaamheden. De werkzaamheden zijn gebaseerd op het aanleggen van compleet nieuw spoor inclusief het graven van een cunet. Op bovenvermelde kosten kan flink worden bezuinigd inzake het herstel van het tracé Jelsum – Stiens. Immers zijn het talud en het ballastbed nog volledig aanwezig waardoor de aanvoer van grind bijvoorbeeld niet nodig is. Omdat het spoor niet gebruikt wordt voor treinverkeer hoeft het tracé ook niet machinaal te worden gestopt. Indien gebruik gemaakt wordt van complete spoorsecties uit sanering i.p.v. losse materialen - zoals hierboven wordt opgegeven - zijn alleen de kostenposten 1 en 2 (blauw) van toepassing. De herbouw van het tracé kan zodoende in 6 – 8 weken worden gerealiseerd en wordt in opdracht van en voor rekening van de stichting NFLS uitgevoerd. Er is voor de NFLS geen aanleiding om de ontwikkeling nog langer uit te stellen. Zulks m.b.t. tot omzetderving en het algemeen belang voor toerisme en lokale ondernemers. Aandachtspunt: subsidies en samenwerking. De subsidiemogelijkheden voor het spoorfietsen zijn onderzocht door Stenden University (EFTI) en opgesteld in een rapport. Indien nodig zal de stichting NFLS aanspraak maken op de voor het project beschikbare regelingen. Het behoeft geen betoog dat het tracé langs cultuurhistorisch waardevolle plekken is gesitueerd en dat er aangehaakt kan worden bij Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018. Indien de gemeente bereid is medewerking te verlenen aan de uitvoering van een gezamenlijke uitvoering van de ontwikkeling van het spoortracé zal de NFLS de daarvoor noodzakelijk inspanningsverplichting leveren in de subsidietrajecten. Tijdspad In het Master- en spoorfietsplan van de NFLS wordt een reëel tijdspad gegeven m.b.t. de uitvoering en realisatie van het spoortracé. Voor de realisatie van het spoorfietstracé is in principe een vergunning nodig voor wat betreft de aanleg (plaatsing) van rails. Het spoorfietsbedrijf zelf is in principe niet vergunning plichtig. De realisatie kan snel en adequaat opgepakt worden, zeker indien de gemeenteraad zich achter de plannen schaart. Er is 3 tot 4 maanden nodig voor de (technische) uitvoering. De marketing kan dan per direct in gang gezet worden! Geïnteresseerde partijen (de stakeholders) kunnen vanaf dag één aanhaken bij het project. De NFLS kan daartoe een beroep doen op o.a. de organisatie Uytland - waar zij lid van is – met betrekking tot promotie van het project. Ook de stichting Regiomarketing en het Gastengilde behoren tot de stakeholders van het project en kunnen vanuit hun perspectief ook een steentje bijdragen. Conform de hierboven geschetste aanpak kan in de loop van 2015 het spoorfietsen al een aanvang nemen! Wie (advies) De bovengenoemde stappen in de opstartfase kunnen worden uitgevoerd door de NFLS, waarbij ondersteuning kan worden geleverd vanuit de afdeling VROM van de gemeente Leeuwarderadeel. Ter zake de uitvoering van het project heeft de NFLS tal van principe afspraken gemaakt met o.a. toeleveranciers van spoorwegmateriaal en grondverzetbedrijven en tal van lokale ondernemers in de regio. Daarnaast beschikt de stichting over een zeer uitgebreid (zakelijk en technisch) netwerk. Last but not least kan de stichting een beroep doen op een grote schare enthousiaste vrijwilligers. Het advies aan de raad is dan ook om te komen tot een combinatie van een spoorfietstracé plus een fiets- wandelpad. Slotopmerkingen Uit met name de presentatie van Adema Architecten (presentatie spoorfietsproject Dokkum – Metslawier) en het NFLS projectplan februari 2011 (zoals gereviseerd door bureau Quattro in maart 2015) blijkt dat het fiets- wandelpad en het spoorfietsproject gezamenlijk kunnen worden gerealiseerd. Het tegendeel blijkt bepaald niet uit de rapporten van Staatsbosbeheer en Grontmij die te globaal, te subjectief en te weinig onderbouwd zijn. In de startnotitie van de gemeente staat te lezen dat de NFLS geen financiële onderbouwing geeft. Deze stelling is niet houdbaar, simpelweg omdat zowel in het Masterplan als ook in het spoorfietsplan Jelsum – Stiens die onderbouwing wel gegeven wordt. In het Masterplan zijn deze vertaald in de vorm van een geëxtrapoleerd kostenbedrag per kilometer. Daar tegenover wordt eveneens een geëxtrapoleerd bedrag gehanteerd voor de bedrijfsomzet per kilometer. Deze benadering is goed verdedigbaar omdat op een aantal onderdelen van het plan nog niet bekend is welke specifieke omstandigheden zich voordoen in het overleg met de grondeigenaren. Wij zouden graag voorkomen dat de gemeente Leeuwarderadeel als enige niet bereid is mee te werken aan de uitvoering van het spoorfietsproject tussen Jelsums en Oostmahorn.
Startnotitie NFLS
9
Tot deze startnotitie dienen de volgende rapporten en documentatie te worden gerekend: -
Masterplan ‘It Dockumer Lokaeltsje’ (Het verbindend element tussen toeristische projecten en ondernemerschap) NFLS projectplan februari 2011 | revisie maart 2015 (Bureau Quattro) Projectplan ‘Business case voor een spoorfietstracé tussen Jelsum en Stiens Stappenplan Dockumer Lokaeltsje (Bureau Weusthuis & Partners) Onderzoeksverslag ‘Subsidies omtrent het Dokkumer Lokaaltje’ (Stenden University) Presentatie spoorfietsproject Dokkum – Metslawier (Adema Architecten) Business plan ‘Friese High Tea’ (Hogere Hotelschool Stenden)
Marrrum, 21 april 2015 Bestuur NFLS
Startnotitie NFLS
10
