Startnotitie voor het aan te passen Welstandsbeleid
Oud ontwerp Dorpstraat
Nieuw ontwerp Dorpstraat
1
In het aan te passen welstandsbeleid worden de volgende aspecten beschreven: Inleiding Doel van deze nota 1. Motie welstandscommissie 11 november 2010 1.1 Overwegingen 1.2 Afschaffen welstandsnota 1.3 Afschaffen welstandscommissie 1,4 Welstandscriteria opnemen in bestemmingsplannen 2. Welstandsbeleid 2.1 wettelijk kader 2.2 nota welstandsbeleid 3. Welstandsadvisering 3.1 Sneltoetscriteria 3.2 Trendsetters 3.3 Welstandsvrij bouwen 3.4 Overeenkomst met Dorp, Stad en Land 4. Wijze van toetsen 4.1 Ambtelijke toets 4.2 Welstandscommissie 4.3 Stadsbouwmeester 5. Leges 5.1 Legestarieven
2
Inleiding Eind 2009 heeft de raad de evaluatie van het welstandsbeleid, de welstandsadvisering en het welstandsjaarverslag vastgesteld. Voorts heeft de raad besloten om daarbij onder voorwaarden als genoemd in de evaluatie en ook overigens aanvaardbare voorwaarden de overeenkomst met de Stichting Dorp, Stad & Land te verlengen. Ten slotte heeft de raad besloten de welstandsadvisering en nota op een aantal punten te actualiseren. Met deze nota wordt beoogd daar een invulling aan te geven. In haar vergadering van 11 november 2010 heeft de gemeenteraad een motie aangenomen waarin zij aan het college vraagt: 1. de welstandsnota gemeente Zoeterwoude af te schaffen; 2. de welstandscomissie af te schaffen en 3. de algemene welstandscriteria en gebiedscriteria in de bestemmingsplannen op te nemen. In deze nota wordt hierop en op de overwegingen voor deze motie ingegaan. Nu de komst van de Wabo een feit is en tevens is gebleken dat onze huidige welstandsnota (nog) niet Wabo proof is, biedt deze nota tevens de mogelijkheid hieraan te voldoen. Met de komst van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) komt er een nieuw stelsel van ‘achterliggende’ regelgeving, waaronder een nieuw en veel ruimer stelsel van bouwen zonder omgevingsvergunning. Dit stelsel van vergunningvrij bouwen kent een mogelijkheid om door gemeentelijke keuzes het aantal gevallen vergunningvrij bouwen nog verder te verruimen. Belangrijk is om te melden dat het vergunningvrij bouwen al zeer ruim uitvalt. In deze nota worden de voors en tegens van de mogelijke extra verruiming geschetst.
Doel van deze nota Doel van deze nota is tweeledig: 1. te onderzoeken of het college de motie Welstandscommissie (M4) van de gemeenteraad op 11 november 2010 kan uitvoeren. 2. Indien geen uitvoering aan de motie van 11 november kan worden gegeven dan de raad voor te stellen uitvoering te geven aan het eind 2009 aangenomen voorstel tot aanpassing van welstandsbeleid en advisering. Als gekozen wordt voor doorgaan met welstandsbeleid, dan staat voorop dat de huidige welstandsnota verbetering behoeft met duidelijk criteria en voor de niet specialist, de leesbaarheid van de nota te vereenvoudigen. De huidige sneltoetscriteria zijn door invoering van de Wabo vervallen. Daarnaast dienen helder omschreven en gevisualiseerde trendsetters te worden ontwikkeld en ingevoerd.
3
De komst van de Wabo heeft er toe geleid dat lichtvergunningplichtige bouwwerken niet meer bestaan. Hiervoor was in het oude regiem het begrip sneltoetscriteria bedacht. Met de bedoeling om voor kleinere bouwwerken zoals dakkapellen, uitbouwen en bijgebouwen een bouwvergunning aan de balie te kunnen afgeven. Deze sneltoetscriteria worden door de Wabo niet alleen overbodig maar de Wabo biedt hier geen kader meer voor. Deze zogenaamde sneltoetscriteria kunnen derhalve uit de welstandsnota worden geschrapt. Één van de doelen van deze nota is een mogelijke oplossing te onderzoeken om voor kleinere bouwwerken toch minder regels ten aanzien van welstandseisen voor te stellen. Hiervoor wordt hierna voorgesteld een klein gebied binnen gemeente Zoeterwoude bij wijze van proef van 3 jaar voor dit soort bouwwerken welstandsvrij te verklaren. Daarnaast zullen voorstellen worden gedaan om het welstandsbeleid Wabo proof te maken.
1. Motie welstandscommissie 11 november 2010 1.1. motie Welstandscommissie (M4) De raad heeft geconstateerd dat: In de programmabegroting 2011-2014 als doelstelling wordt aangegeven: het streven naar vermindering van de administratieve lastendruk voor burger en bedrijfsleven. En dat tevens jaarlijks een bedrag van ca. € 15.000,00 aan de adviezen van de welstandscommissie wordt uitgegeven. De raad heeft vervolgens overwogen dat: De wettelijke verplichting om een welstandscommissie te hebben niet meer bestaat en dat de welstandscommissie daardoor een bovenwettelijke instantie is geworden. De raad heeft in het kader van de bezuinigingsronden laten weten de bovenwettelijke taken van de gemeente kritisch tegen het licht te willen houden. De huidige situatie leidt tot: een onnodige administratieve last, dat soms een onbegrijpelijke advies aan de burger wordt gegeven en onnodige kosten met zich meebrengt. Hiervoor heeft de raad besloten om het college te vragen de welstandsnota af te schaffen, de welstandscommissie af te schaffen en om de algemene welstandscriteria en gebiedgerichte criteria in de bestemmingsplannen op te nemen. In deze nota geeft het college antwoord op de vragen van de raad. 1.2. Afschaffen welstandsnota Het college heeft onderzocht of het mogelijk is de welstandsnota in zijn geheel af te schaffen. Het resultaat van dit onderzoek is, dat het op zich mogelijk is om de welstandsnota af te schaffen. Echter dit kan alleen als de gemeenteraad de gehele gemeente welstandsvrij verklaart. Indien de raad niet wenst te besluiten om de hele gemeente welstandsvrij te verklaren, of zoals verder in deze nota wordt voorgesteld een deel van de gemeente Zoeterwoude welstandsvrij te verklaren dan is het afschaffen van de welstandnota juridisch niet mogelijk. Op grond van artikel 2.10 lid 1 onder d. van de Wabo dient het uiterlijk van een bouwwerk aan redelijke eisen van welstand te voldoen. Tevens dient de gemeenteraad op grond van artikel 12 en 12a van de Woningwet een welstandsnota vast te stellen als niet de hele gemeente welstandsvrij wordt verklaard.
4
1.3 Afschaffen welstandscommissie Indien de gemeenteraad heeft besloten om de hele gemeente welstandsvrij te verklaren dan kan welstandscommissie worden afgeschaft. In het geval een deel van de gemeente welstandsvrij wordt dan is voor dat deel dus ook geen advies van een welstandscommissie nodig. In alle andere gevallen is gemeente op grond 6.2 van het Besluit omgevingsrecht verplicht een advies van welstandscommissie dan wel een stadsbouwmeester te vragen.
Zomaar een bouwwerk in Enschede (stadsverwarmingsgebouw). Door lezers van diverse dagbladen gekozen tot minst fraaie bouwwerk van 2010 . De vraag die je kan stellen is of welstandsbeleid en advisering hier goed op elkaar zijn afgestemd. Enschede heeft een prima welstandsnota en een onafhankelijke welstandscommissie. Het bouwwerk past binnen het bestemmingsplan en was (blijkbaar) niet in strijd met redelijke eisen van welstand. Afschaffen van welstandsbeleid kan er toe leiden dat nog lelijkere gebouwen worden gebouwd.
1.4 Welstandscriteria opnemen in bestemmingsplannen In een bestemmingsplan wordt, ten behoeve van een goede ruimtelijke ordening, de bestemming van grond aangewezen. Tevens worden regels met het oog op die bestemming gegeven (artikel 3.1 Wro). Welstandscriteria worden in acht genomen bij de beoordeling of het uiterlijk en de plaatsing van een bouwwerk of standplaats in strijd zijn met redelijke eisen van welstand (artikel 12a Woningwet). De Afdeling bestuursrechtspraak heeft in constante jurisprudentie uitgesproken dat in een bestemmingsplan in beginsel geen welstandsnormen kunnen worden opgenomen omdat deze in het algemeen de voor een bestemmingsplan benodigde ruimtelijke relevantie missen. Uit oogpunt van een goede ruimtelijke ordening zijn welstandsnormen niet noodzakelijk. Die gaan over het architectonisch acceptabel uitvoeren van een bouwplan. Vanwege juridische belemmeringen kunnen welstandscriteria dus niet worden opgenomen in bestemmingsplannen. Tevens zou dit ook bij eventuele wijzigingen in welstandsbeleid tot hoge lasten leiden omdat dan de bestemmingsplannen dienen te worden aangepast.
5
Beslispunt: 1 vaststellen dat afschaffing van de welstandsadvisering alleen kan als de hele gemeente welstandsvrij wordt verklaard; 2 vaststellen dat afschaffing van de welstandscommissie alleen kan als wordt besloten tot totale afschaffing van welstandstoetsing of tot aanstelling van een stadsbouwmeester; 3 vaststellen dat opnemen van welstandscriteria in bestemmingsplannen niet mogelijk is;
2. Welstandsbeleid: uitdaging voor creatieve geesten met oog en respect voor het bestaande! De discussie over wat mooi is zal altijd en eeuwig blijven bestaan. Een welstandsnota zal die discussie alleen maar stimuleren. Want alleen zo winnen we met ons allen een nog fraaiere omgeving. Een welstandsnota geeft enerzijds houvast, maar vraagt anderzijds om voortdurend nadenken over bouwwerken en inpassing in hun omgeving. Er is op enkele plaatsen zeker ruimte voor historiserend bouwen, maar meestal is een eigentijds bouwwerk gewenst. Architecten en hun opdrachtgevers zorgen gelukkig voor de nodige dynamiek. Zoeterwoude mag geen openluchtmuseum worden. Dat geldt ook voor het buitengebied met de karakteristieke linten. Ruimte geven aan initiatieven niet alleen voor een mooie maar ook voor een leefbare en bruikbare omgeving. Want zonder duidelijke functie en zonder economisch draagvlak zal het niet mogelijk zijn traditionele gebouwen in stand te houden. Hier ligt de uitdaging voor nieuwe generaties: zoek naar een eigen toegevoegde waarde om Zoeterwoude levend en groen te houden!
6
2.1. wettelijk kader Artikel 2.10 lid 1 onder d. van de Wabo stelt dat “het uiterlijk of de plaatsing van het bouwwerk waarop de aanvraag betrekking heeft, met uitzondering van een tijdelijk bouwwerk dat geen seizoensgebonden bouwwerk is, zowel op zichzelf beschouwd als in verband met de omgeving of de te verwachten ontwikkeling daarvan, in strijd is met redelijke eisen van welstand, beoordeeld naar de criteria, bedoeld in artikel 12a, eerste lid, onder a, van de Woningwet, tenzij het bevoegd gezag van oordeel is dat de omgevingsvergunning niettemin moet worden verleend” . Dit artikel neemt de plaats in van artikel 12 van de Woningwet. In artikel 12a lid 1 van de Woningwet wordt bepaald dat de gemeenteraad een welstandsnota vaststelt, met beleidsregels waarin in ieder geval de criteria zijn opgenomen die het bevoegd gezag toepast bij de beoordeling van aanvragen voor een omgevingsvergunning voor een bouwwerk. In lid 3 van dit artikel is voorts bepaald dat de criteria zoveel mogelijk zijn toegesneden op de onderscheiden categorieën bouwwerken. Die criteria kunnen verschillen naargelang de plaats waar een bouwwerk is gelegen omdat ook een relatie is gelegd met de omgeving en het totale aanzien daarvan. 2.2 nota welstandsbeleid November 2009 heeft de raad besloten dat de welstandsnota dient te worden aangepast met duidelijk beschreven criteria, en voor de niet specialist, de leesbaarheid van de nota dient te worden vereenvoudigd. De huidige sneltoetscriteria moeten worden aangepast en gebruikt, daarnaast heeft de raad uitgesproken dat helder omschreven en gevisualiseerde trendsetters dienen te worden ontwikkeld en dat deze dienen te worden ingevoerd. Inmiddels is komen vast te staan dat de welstandsnota tevens Wabo-proof dient te worden gemaakt. Dit betekent alleen al daarom dat tekstuele aanpassing noodzakelijk is geworden. De welstandsnota betreft een gemeentelijk document met beleidsregels als bedoeld in Hoofdstuk 4 titel 4.3 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Bij de voorbereiding van een nieuwe welstandsnota, maar ook bij een wijziging of aanvulling ervan worden de inwoners van de gemeente en andere belanghebbenden betrokken. Zij krijgen via de inspraakprocedure, zoals vastgelegd in de gemeentelijke inspraakverordening, vooraf de gelegenheid om op de inhoud van het beleidsvoorstel te reageren. In de nieuwe Woningwet is de verantwoordelijkheid voor het gemeentelijke welstandsbeleid expliciet neergelegd bij de gemeenteraad. In artikel 12a lid 1 van de nieuwe Woningwet wordt dan ook bepaald dat de gemeenteraad de welstandsnota vaststelt. Bij deze vaststelling worden de resultaten van de inspraak meegewogen. Na de vaststelling wordt de (gewijzigde) welstandsnota via publicatie algemeen bekendgemaakt. Bekendmaking geschied in een of meer dag-, nieuws-, of huis-aanhuisbladen en/of op andere geschikte wijze. In de bekendmaking wordt aangegeven dat de nota op een nog te bepalen datum in werking treedt. Het raadsbesluit tot vaststelling van de welstandsnota is op grond van artikel 8:2 Awb uitgesloten van de mogelijkheid van bezwaar en beroep.
7
Beslispunt: 4. vaststellen dat de welstandsnota zoals besloten in 2009 wordt aangepast met duidelijk beschreven criteria, en voor de niet specialist, de leesbaarheid van de nota te vereenvoudigingen;
Nieuw ontwerp verleende bouwvergunning
3. Welstandsadvisering Op 1 oktober 2010 is de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) in werking getreden, vanaf het moment van inwerkingtreding van de Wabo is de categorie Licht vergunningplichtige bouwvergunningen van rechtswege opgehouden te bestaan. Een deel van de bouwwerken welke nu nog onder de Licht vergunningplichtige bouwvergunningen vallen zijn vergunningsvrij geworden. Dit geldt echter niet voor (kleine) bouwwerken zoals een dakkapel welke aan de voor of zijgevel worden geplaatst en voor (kleine) bouwwerken achter de voorgevel welke nu net buiten de categorie vergunningsvrij vallen. De Wabo regelt dat voor deze bouwwerken een omgevingsvergunning dient te worden aangevraagd. Een uitzondering op deze regeling is echter dat bepaalde bouwwerken zoals een dakkapel aan de voor of zijgevel vergunningvrij zouden kunnen zijn mits er voor deze categorie bouwwerken geen welstandseisen zijn gesteld en er geen strijd is met het geldende bestemmingsplan. Het doel van deze nota is hier een mogelijke oplossing voor te bieden, tevens heeft deze nota als doel de raad voor te stellen een gebied binnen de gemeente Zoeterwoude bij wijze van proef welstandsvrij te verklaren. Daarnaast zullen enkele voorstellen worden gedaan om het welstandsbeleid Wabo proof te maken. Ondanks dat de Wabo eigenlijk geen kader biedt voor sneltoetscriteria, is het toch mogelijk deze criteria toe te passen, en daarom zogenaamde flitsvergunningen (aan de balie afgegeven) te kunnen verlenen, hieronder wordt uitgelegd hoe deze sneltoetscriteria mogelijk toch gebruikt kunnen worden.
8
3.1 Sneltoetscriteria Het systeem van sneltoetsen was erop gericht om aan te geven wanneer verwacht mag worden aan redelijke eisen van welstand te hebben voldaan. Nu de Wabo geen kader biedt voor dergelijke sneltoetscriteria is het overbodig om deze in de nieuwe welstandsnota aan te passen. Voorstel is dan ook om de sneltoetscriteria te schrappen. Beslispunt: 5. niet zoals in november 2009 is besloten de sneltoetscriteria aan te passen, maar deze uit de welstandsnota te verwijderen; 3.2 Trendsetters Voor sommige kleine bouwwerken kan het college z.g.n. trendsetters vaststellen. Trendsetters zijn voorbeelden van kleine bouwwerken per bouwblok of buurt waarvoor ooit een bouwvergunning dan wel een omgevingsvergunning is verstrekt en die bij navolging voor een zelfde aanvraag tot een flitsvergunning kunnen leiden. Dit betreft vooral vergunningplichtige dakkapellen, kleine uitbouwen bijgebouwen dakopbouwen en schuttingen. Omdat voor deze bouwwerken ooit een vergunning is afgegeven en die derhalve een positieve welstandstoets hebben ondergaan kan, de behandelende ambtenaar volstaan met een ambtelijke toets. Een trendsetter komt tot stand als een veel voorkomend bouwwerk als eerste binnen een bouwblok of buurt wordt aangevraagd en het college heeft besloten dat bouwwerk als een trensetter op te nemen in de lijst trendsetters. De welstandscommissie beschrijft in de welstandsnota voor dergelijke trendsetters duidelijke criteria. Na voltooiing van het bouwwerk zal de trendsetter fotografisch worden vastgelegd en inclusief de criteria worden opgenomen in de lijst van trendsetters. Eenmaal per jaar zal het college een lijst met nieuwe trendsetters vaststellen en ter informatie aan de raad aanbieden. Trendsetters kunnen zijn: dakopbouw, dakkapel, uitbouw, bijgebouw, gevelwijziging, overkapping, schutting, reclame-uiting. Dit voorstel maakt het net als bij de sneltoetscriteria het geval was, mogelijk om zogenaamde flitsvergunningen te verlenen waardoor de doorlooptijd van de aanvraag wordt bekort. Beslispunten: 6. te bepalen dat voor veel voorkomende bouwwerken trendsetters worden vastgesteld. Trendsetters zijn bouwwerken die in een buurt of bouwblok als eerste worden gerealiseerd met een positief welstandsadvies. Bouwwerken die daarvoor in aanmerking komen zijn: dakopbouw, dakkapel, uitbouw, bijgebouw, gevelwijziging, overkapping, schutting, reclame-uiting; 7. de bevoegdheid tot vaststelling van deze trendsetters te delegeren aan het college van Burgemeester en Wethouders;
9
3.3 Welstandsvrij bouwen Het is juridisch mogelijk om de hele gemeente of delen van de gemeente welstandsvrij te verklaren. Omdat dit binnen Zoeterwoude nieuw is, zou bij wijze van proef kunnen worden gestart met een enkele buurt met een proefperiode van 3 jaar. Ook verdient het aanbeveling welstandsvrij bouwen vooralsnog te beperken tot bepaalde kleine bouwwerken zoals dakkapellen en gevelwijziging. Als de proefperiode slaagt kan dit eventueel worden uitgebreid. Het slagen van deze proef dient te blijken uit een evaluatie van het welstandsvrij bouwen. Voorgesteld wordt om de woningen in de buurt begrensd tussen Burgemeester Smeetslaan, Vleugelnootlaan en de Laan de Goede Herder gelegen tussen de Hoge Rijndijk en industrieterrein Grote Polder als proefproject aan te wijzen. Beslispunten: 8. het gebied omsloten door de Hoge Rijndijk en bedrijventerrein Grote polder begrensd door de Burgemeester Smeetsweg, Vleugelnootlaan en de Laan de Goede Herder voor bepaalde categorieën bouwwerken welstandsvrij te verklaren voor een proefperiode van drie jaar; 9. de categorieën bouwwerken die onder welstandsvrij vallen zijn: a. dakkapellen aan de zij- en voorgevel mits de dakkapel niet breder wordt gebouwd dan 70% van het dakvlak, voorzien van een plat dak, zijwanden ondoorzichtig, hoogte, gemeten vanaf de voet van de dakkapel, minder dan 1,5 m; onderzijde meer dan 0,5 m en minder dan 1 m boven de dakvoet, bovenzijde meer dan 0,5 m onder de daknok; b. het vervangen van bestaande kozijnen; c. indelen van de bestaande gevelopeningen; d. dakramen mits niet meer dan 60 cm uitstekend boven het dakvlak; 10. aan het welstandsvrij bouwen een proefperiode verbinden van 3 jaren te rekenen vanaf de eerste dag van de maand na vaststelling van dit beleid door de gemeenteraad;
4. Wijze van toetsen 4.1 Ambtelijke toets Buiten de toets aan trendsetters is het juridisch niet mogelijk om deze optie in te voeren. 4.2 Welstandscommissie Gemeente Zoeterwoude heeft sinds 20 april 2006 een overeenkomst met Stichting Dorp, Stad & Land(DSL), uit de evaluatie welstand van 2009 is naar voren gekomen dat de gemeente tevreden is over de welstandsadvisering van DSL en uit oogpunt daarvan is in principe besloten de overeenkomst onder voorwaarden met DSL te verlengen. Eén van de voorwaarden is dat de welstandstoetsing goedkoper dient te worden uitgevoerd. Het ligt daarom in de rede ook budgettair verantwoord andere mogelijkheden van welstandsadvisering te overwegen.
10
Oud ontwerp
Nieuw ontwerp
4.3 Stadsbouwmeester De titel stadsbouwmeester verwijst naar de omstandigheid dat een architect voor korte of langere tijd, en niet voor één afzonderlijk project, voor een gemeente werkt. In opdracht van het stadsbestuur, met als doel om in overheidsdienst goede openbare gebouwen en stadsuitbreidingen te realiseren en het ruimtelijke beleid ten aanzien van de stadsontwikkeling in brede zin in goede banen te leiden. Er zijn naast de titel stadsbouwmeester ook andere titels gangbaar, zoals stadsarchitect, stadsstedenbouwer en stadsontwerper. Bij ons zou die dorpsbouwmeester kunnen 11
heten. Die titels verwijzen naar soortgelijke functies en opdrachten: het zijn adviseurs van gemeentebesturen op het terrein van ruimtelijke kwaliteit en architectuur. Voordelen bij een dorpsbouwmeester ten opzichte van een welstandscommissie zijn: 1 een dorpsbouwmeester is eens per twee weken aanwezig op het gemeentehuis en is direct bereikbaar voor bestuurders, projectleiders beleidsmedewerkers en publiek; 2 een dorpsbouwmeester kan architectonische ondersteuning bieden aan projectleiders; 3 de jaarlijkse kosten van welstandsadvisering bij het aanstellen van een dorpsbouwmeester liggen tussen € 5.000,00 en € 7.500,00.Uitgaande van deze kosten € 7.500,00 ten opzichte van actuele kosten van welstandsadvisering van € 12.000,00 tot € 15.000,00 kunnen deze kosten derhalve met 50% worden gereduceerd. Nadelen bij een dorpsbouwmeester ten opzichte van een welstandscommissie kunnen zijn: 1 er is niet zoals bij een welstandscommissie een achtervang aanwezig, de welstandscommissie bestaat uit meerdere personen; 2 kwetsbaarheid bij ziekte en vakantie als er geen vervanging is geregeld; 3 bij betrokkenheid bij bouwplannen is er geen onafhankelijk advies mogelijk. Hierbij dient in de taakomschrijving een beperking te worden opgenomen, zodat mogelijke belangenverstrengeling wordt uitgesloten. Maar het zal niet gemakkelijk zijn volkomen onafhankelijkheid te bereiken. Beslispunt: 11. Te besluiten: a. het college opdracht te geven te onderzoeken of welstandsadvisering goedkoper kan, hetzij door onderhandelingen met de huidige commissie, hetzij door aanstelling van een dorpsbouwmeester. 5. Leges 5.1 Legesverordening De gemeenteraad heeft vastgesteld dat in de legesverordening 2011 de kosten van welstandsadvisering worden doorberekend aan de aanvrager. Uiteraard zullen er geen kosten voor welstand in rekening worden gebracht voor welstandsvrije bouwwerken en trendsetters.
12
Project Loetheveld, definitief ontwerp in uitvoering
13
