7 juli 2010
Thuisgeven in Gelderland
.special Onderzoek onder ouderen: verhuizen of niet? Reactie SBOG 2
Woonwens: drie kamers, minstens
Reacties corporaties 3
arnhem, maandag 7 juni 2010 - De Gelderse oudere wil enkel verhuizen als de nieuwe
Groepswonen 5
woning minimaal drie kamers heeft. Plus een groot balkon of onderhoudsvriendelijke tuin.
Bijeenkomst 6 Dat wordt geconcludeerd in ‘Wat beweegt de
Reacties ouderen 7
oudere’, een recent verschenen studie van de Samenwerkende Bonden van Ouderen in Gelderland (SBOG), uitgevoerd door Laagland’advies. De studie heeft willen blootleggen hoe ouderen ‘het woonvraagstuk’
Ouderen en wonen
beleven, in het bijzonder de keuze: blijven
Hoe wonen ouderen in Gelder-
wonen waar je zit of de stap zetten om te
land? Wat vinden ze van hun huis?
verhuizen. De SBOG wilde de woonwensen van ouderen
Hoe waarderen ze hun leefomgeving? Zijn ouderen tevreden
in beeld brengen, dat sloot prima aan bij
met hun woonsituatie? Hebben
het provinciale programma ‘Thuisgeven in
ze ‘woonwensen’? Denken ze na
Gelderland’. Daar bleek dat de huisvestingsvraag
vaak veel te duur. Een van de panelleden zag een
over de toekomst? Anticiperen
van de oudere ‘nogal eens vergeten of (…)
appartement met ‘maar’ drie kamers. Huurprijs
ze daar voldoende op? Hebben ze
onvoldoende betrokken’ wordt. De klant is zeker
vanaf 1.400 euro. ‘Ammenooitniet!’
een beeld van de mogelijkheden?
nog geen koning’. Een andere aanleiding is de
En klopt dat beeld?
toenemende vergrijzing, ook in Gelderland,
de studie vast, en slechts een beperkt deel van hen
waarop met het woningaanbod ingespeeld zou
doet dat pas als er door lichamelijk of mentaal
moeten worden.
gebrek weinig anders meer op zit. Het leidt bij
Vragen, vragen, vragen. Het aardige is: er is onlangs onderzoek
Laagland’advies interviewde zo’n honderd
verschenen dat antwoorden geeft.
‘Krappe bejaardenwoninkjes komen amper meer voor.’
De meeste ouderen verhuizen liever niet, stelt
corporatiebestuurders en wethouders, met wie
Tips ook. U leest er alles over in
ouderen, in tien panels. Dat zij, met onder
de onderzoekers ook een gesprek voerden, tot de
deze Gld.special. En over de
meer drie kamers minimaal, een ‘flink
vraag ‘hoeveel moeite, energie en geld’ zij moeten
bijeenkomst waarop het
wensenlijstje’ hebben, komt vooral omdat hun
steken in groepen die niet willen verhuizen.
onderzoek gepresenteerd werd.
huidige situatie hen zo veel voordeel biedt,
U leest reacties van gemeenten
in het bijzonder de ruimte en vrijheid die
mogelijkheden om meer ouderen de move te laten
en corporaties. En van ouderen.
velen ervaren sinds de kinderen het huis uit
maken. Niet in de laatste plaats door hen beter
Die willen niet met zich laten
zijn. Daarnaast is de hypotheek nagenoeg of
te informeren, ook over het aanbod: ,,Het gaat
sollen, zo blijkt.
helemaal afbetaald. In het geval van huur is
al lang niet meer om krappe bejaardenwoninkjes
de maandelijkse last alleszins op te brengen.
van anderhalve verdieping, met een schuin dak
een andere: ouderen staan vaak
De studie concludeert: ouderen ‘zitten vaak op
waaronder je niet of amper kunt staan, en een te
buitenspel bij het maken van
de top van hun wooncarrière en denken dat ze
kleine badkamer.’’
plannen. Dat moest maar eens
zullen inleveren als ze verhuizen’.
Ondertussen is de werkelijkheid
Ook in financiële zin. Ouderen vinden het
veranderen. Wij hopen dat deze
aanbod dat aan hun wensen voldoet, te duur,
special u daartoe inspireert.
1
Gld.special Thuisgeven in Gelderland
Laagland-onderzoeker Eric Schellekens ziet wél
Lees verder op pagina 2: ‘Oók aan de slag gaan met bestaande bouw’
het rapport
Onderzoeker SBOG-rapport naar woonwensen stelt:
‘Oók aan de slag gaan met bestaande bouw’ Vervolg van pagina 1
er allemaal is. En zien ze met eigen ogen dat je er best piano kunt spelen,
Een van de aanbevelingen uit het SBOG-rapport richting gemeenten,
De Laagland-onderzoeker benadrukt
corporaties en ouderenbonden is om
een kwalitatieve studie te hebben
ouderen het financiële verhaal stap voor
gedaan, vooral door gesprekken te
stap uit te leggen. Ze zouden daarmee
voeren met tien, voor de gelegenheid
tot een zuiverder, meer op feiten
samengestelde panels van ongeveer tien
gebaseerde afweging kunnen komen.
ouderen. Het onderzoeksresultaat zegt
Onderzoeker Schellekens: “Een huis van
derhalve weinig over Gelderland als
2,5 ton is vaak voldoende om tot in de
geheel. Schellekens: “Je moet er geen
lengte der dagen huur op te brengen,
kwantitatief verhaal van willen
door de rente ook. Maar iemand met
maken.”
zo’n vermogen denkt nogal eens: ‘Stel,
Het rapport onderscheidt 75-plussers
Laagland-onderzoeker Eric Schellekens
opplussen grondiger aanpakken dan nu
ik word 92, dan ben ik vast door al mijn
van de groep tussen de 55 en 75 jaar, die
vaak gebeurt: renoveren,
geld heen’.”
worden aangeduid met respectievelijk
levensloopbestendig maken. Met als
‘senioren’ en ‘medioren’. Die laatsten
minimum: drempels eruit, tweede
van een andere redenatie die hij
kennen hun financiële verhaal beter,
trapleuning, antislipvloer in de bad-
tegenkwam: ‘Ik heb dit huis in
zijn gemiddeld genomen hoger
kamer en ook op de verdieping een
1960 voor 6.000 gulden gekocht, zeg
opgeleid, meer vermogend, zelfstan-
toilet.”
2.500 euro. Bij een huur van 750 euro
diger én meer tot verhuizen bereid, nog
ben ik binnen drie, vier maanden zo’n
vóór de gebreken komen. Dat biedt
onderzoeker nog vaak het idee dat ze
zelfde bedrag kwijt. Ik kijk wel uit’.
perspectief, óók om het ‘scheefwonen’
met deze eisen een woning voor
Schellekens geeft een voorbeeld
Meer in zijn algemeenheid roept het
Bij corporaties leeft volgens de
tegen te gaan: ouderen die
gehandicapten aan het maken zijn.
rapport gemeenten en corporaties op
eengezinswoningen bezet houden,
“Maar zelfs voor gezinnen is een tweede
zich meer te verdiepen in het verhaal
terwijl er voor starters amper aanbod is.
toilet allang geen luxe meer; kinderen
van de oudere: wat wil die, waarom wil
Tegelijkertijd is het rapport geenszins
hoeven ’s nachts met hun slaapdronken
die dat en is er op een of andere manier
een pleidooi om ouderen koste wat het
hoofdje niet meer de trap af, wanneer
niet toch een mouw aan te passen, door
kost tot verhuizen te bewegen. Sterker,
ze naar de wc moeten.”
verhuizen bijvoorbeeld met een premie
het is ook wat de onderzoekers betreft
bij tijdig opzeggen of een gematigde
realistischer om te veronderstellen dat
huur aantrekkelijk te maken.
het leeuwendeel zal blijven zitten waar
Download van het SBOG-rapport
Schellekens: “Of door wat je sommige
het zit.
Ga voor download van het SBOG-
corporaties ziet doen: hun complexen
En daar is weinig mis mee. “Maar”,
rapport ‘Wat beweegt ouderen op de
geregeld een dag openstellen voor
zegt Schellekens: “Met dat vooruitzicht
woningmarkt?’ naar: www.gelderland.nl/
publiek. Dan horen potentiële verhui-
en de toenemende vergrijzing moeten
kennispleinthuisgeven.
zers uit de mond van min of meer
corporaties en gemeenten óók aan de
leeftijdsgenoten hoe goed en mooi het
slag met de bestaande voorraad, en het
SBOG: ‘Aan de slag, nu’
van hun woonsituatie. Dat ligt op ons
Dat gebeurt in oktober van dit jaar,
bordje. Een tweede aanbeveling,
tijdens vier bijeenkomsten in Gelderse
bemmel, donderdag 17 juni 2010 –
ouderen inspraak geven bij allerlei
regio’s. De eerste aanmeldingen zijn
Anderhalve week nadien kijkt SBOG-
plannen, moeten we met andere
al binnen. Klein Rouweler: “In de ene
directeur Eufride Klein Rouweler ‘met
partijen oppakken. Ook duidelijk is
regio zal bewustwording mogelijk
volle tevredenheid’ terug op de
geworden dat ouderen de regie in
belangrijker blijken, in de andere
presentatie van het rapport.
handen moeten houden, maar dat ze
regio inspraak. Hoe dan ook: het
niet moeten wachten tot hun 75ste met
is zaak dat dit rapport niet in de la
“We hadden een goede opkomst, uit
nadenken, want dan wordt vaak alsnog
verdwijnt. We moeten ermee aan
alle geledingen, veel belangenbeharti-
voor hen beslist. En dat is vervelend.”
de slag. Nu.”
gers van ouderen ook. De studie heeft
2
omdat alles goed geïsoleerd is.”
De SBOG heeft het initiatief genomen
handvatten opgeleverd, denk aan de
om met alle betrokken partijen
Voor data en informatie regiobijeen-
noodzaak om ouderen bewust te maken
invulling te geven aan het rapport.
komsten, kijk op www.sbog.nl.
Gld.special Thuisgeven in Gelderland
Corporaties reageren op fikse woonwensen ouderen
‘Zulke woningen kun je aan de straatstenen niet kwijt’ nijkerk/nijmegen, maandag 7 juni 2010 –
huren, blijven gewoon zitten. Wanneer
bouw als corporatie ‘levensloop-
Ouderen zijn niet bereid te betalen voor
de tuin te groot wordt, redeneren ze –
bestendige woningen’. Nu ouderen nog
hun woonwensen. Dan houdt het een
daarin gesteund door de kinderen: we
geen interesse tonen, doe je dat in eerste
beetje op, stellen corporaties. Komende
schakelen wel een tuinmannetje in, dat
instantie voor andere groepen, zoals
generaties lijken meer genegen dieper in
is goedkoper dan verhuizen.”
jonge tweeverdieners. Zodra de eerste
de buidel te tasten.
Tegelijkertijd nuanceert De Graaf
medioren zich melden, kun je de panden
haar ervaringen in Nijkerk en omge-
eenvoudig ‘omlabelen’ naar ouderen-
De woonwens van de Gelderse oudere
ving. Tot 1,5 jaar geleden werkte ze
woning.
heeft Jannie de Graaf verrast om niet te
voor een corporatie in het Gooi.
zeggen verbaast. Drie kamers of meer,
“Daar zie je ouderen hun geld wél in
verstandig aan doen het duurdere
met ruim balkon of onderhoudsvriende-
een nieuwe, luxe huurwoning steken.
segment beperkt te houden. De Graaf
lijke tuin. De Graaf: “Ik geloof best dat
Dat daardoor minder voor de kinderen
wijst op regelgeving uit Brussel. “Zeer
de ouderen die wens hebben, alleen: ze
overblijft, nemen ze op de koop toe.
waarschijnlijk wordt per 1 januari 2011
willen er niet voor betalen. En dus zijn
Ze redeneren: ik heb er mijn leven lang
bepaald dat minstens 90 procent van de
zulke woningen niet te ontwikkelen.”
hard voor gewerkt. De kinderen mogen
corporatiewoningen toegewezen moet
voor zichzelf zorgen.”
worden aan de inkomensgroepen tot aan
Volgens De Graaf, teamleider woondiensten van de Woningstichting
Ondertussen zouden corporaties er
33.000 euro. En daar zit je zo aan.”
Nijkerk (2.900 woningen), komt de
Jongere senioren
woonwens neer op een huurprijs van
Van zo’n houding is in Nijkerk en
eens met de aanbeveling uit het rapport
750 tot 1.000 euro per maand. “We
omgeving in de verste verte geen
dat het bij uitstek corporaties zijn die de
hebben een aantal woningen in die
sprake, ook niet onder de jongere
voorraad voor mensen met een smalle
categorie, maar je kunt ze aan de
senioren, in het Laagland-rapport
beurs op peil moeten houden. “Dan heb
straatstenen niet kwijt. Daardoor zijn
‘medioren’ genoemd: mensen tussen
je het over een maximale huurprijs
we gedwongen geweest ze te verhuren
de 55 en 75 jaar. “Maar”, zegt De Graaf:
van 500 euro, over een maximale
aan jongeren.”
“Ik denk wel dat het vroeg of laat zal
oppervlakte van 80 vierkante meter,
veranderen, ook hier. Dat heeft vooral
doorgaans met twee slaapkamers. Daar
‘Tuinmannetje’
te maken met het steeds kleiner worden
kunnen we er hier nog best honderd van
Ouderen verhuizen niet of nauwelijks,
van de gezinnen. De mantelzorg neemt
gebruiken.”
stelt De Graaf. “Eigenlijk doen
af. Ouderen zullen om die reden min
Reinier Kelderman is manager
ze dat alleen als er een dringende
of meer gedwongen zijn om zorg in te
Wonen van Woningbouwstichting
medische reden voor is. Zelfs mensen
kopen, in woningen die van alle gemak
De Gemeenschap in Nijmegen. Zijn
met een villa van 3,5 ton, die daar
voorzien zijn.”
indruk aangaande de belangrijkste
makkelijk van zouden kunnen gaan
De Graafs slotsom luidt daarom:
De teamleider woondiensten is het
conclusie van het rapport: “Dit lijken me de wensen van de meer vermogende groep ouderen. Lijkt me meer iets voor projectontwikkelaars.” Woningbouwstichting De Gemeenschap (2.300 woningen) heeft hier en daar nieuwe, duurdere appartementen in bezit, die aan ouderen, maar ook aan starters worden verhuurd. Daar zouden we misschien best wat naast kunnen ontwikkelen, overweegt Kelderman, maar belangrijkste obstakel daarbij is het gebrek aan locaties. “Want als je zoiets voor ouderen doet, moet het wel in of tegen het centrum van de stad aan zitten, dichtbij de voorzieningen. Zulke locaties komen niet of nauwelijks beschikbaar.” Kelderman ziet weinig in het grondig renoveren van de bestaande voorraad.
3
Reinier Kelderman: ‘Domotica wordt steeds belangrijker. Het maakt het mogelijk om je
“Het gebeurt wel en wij hebben het ook
zelfstandigheid te behouden.’
wel gedaan, maar het is verschrikkelijk
Gld.special Thuisgeven in Gelderland
reactie corporaties
duur en uiteindelijk kun je je vraagtekens zetten bij het resultaat. Een groot deel van de woningen voldoet niet aan energie- en ventilatiestandaarden, wat je er ook aan doet.” ‘Beschermd stadsgezicht’ Sloop/nieuwbouw dan? “Is goedkoper inderdaad, maar daar komt de buurt vaak tegen in verzet, waarbij nogal eens het argument van beschermd stadsgezicht in stelling wordt gebracht. Menig politieke partij is gevoelig voor zulke signalen, en voor je het weet is het gemeentebestuur tegen. Dan kun je het wel vergeten.” De beperkte mogelijkheden in Nijmegen maken de manager Wonen afkerig van de aanbevelingen in het
Jannie de Graaf: ‘Ouderen zullen min of meer gedwongen zijn om zorg in te kopen, in woningen die
rapport om ouderen meer te informeren
van alle gemak voorzien zijn.’
over de mogelijkheden. “Daar schep je verwachtingen mee, terwijl we niets
route over, mede ingegeven door het
ouderen en techniek in de woning
aan te bieden hebben. Nu al reageren
gegeven dat 70 procent van de mensen
maakt het mogelijk om je zelfstandig-
soms honderden mensen op een
tot aan de dood in dezelfde woning
heid te behouden. Bovendien zijn met
woning.”
blijft wonen: domotica. “Dat wordt
zorg op afstand, via de pc, de uitgaven
steeds belangrijker. Er komen meer
voor professionals te beperken.”
Wat Kelderman betreft blijft er één
‘Huurgewenning gaat ten koste van iets. Niet doen.’ Jannie de Graaf van Woningstichting Nijkerk
De Graaf: “Goede tip.” Kelderman: “Mee eens,
Kelderman: “Dat is lang niet overal in de stad het
en Reinier Kelderman van Woningbouw-
moet de gemeente dan wel goedvinden.”
geval. Ouderen moeten op maximaal een paar
stichting De Gemeenschap in Nijmegen
honderd meter van de winkels zitten.”
hebben ook op andere aanbevelingen uit
Houd voldoende traditionele ouderen-
het rapport gereageerd. Hieronder de
woningen in de voorraad.
Zorg in complexen voor ruimten om te klussen,
weerslag daarvan.
De Graaf: “Logisch.” Kelderman: “Inderdaad.
muziek te maken, et cetera.
Tamelijke open deur ook.”
De Graaf: “Goede tip.” Kelderman: “Inderdaad.”
van de nieuwe woning, breng verhuizen als
Stimuleer groepswonen.
Richt voorlichting ook op de kinderen.
een nieuwe stap in de wooncarrière, geef
De Graaf: “Hebben we een keer gedaan; kwam
De Graaf: “Doen we al, werkt altijd goed.”
voorlichting over woonverdelingssysteem en
geen hond op af. Dat in kleine dorpen geen
Kelderman: “Bij ons ook.”
financiële constructies.
complexen voor ouderen te bouwen zijn,
Jannie de Graaf: “Goede suggesties, maar besef
geloof ik trouwens niet.” Kelderman: “Goede
Laat de inkomenstoets los voor vermogende
dat de weerstand groot is. Mensen zijn gewend
suggestie.”
mensen met weinig inkomen.
Benadruk comfort- en gemaksaspecten
aan rust in en om hun huis en vallen niet zelden
De Graaf: “We hebben nooit anders gedaan.”
over de gehorigheid in een appartementen-
Maak duidelijk dat niet alles meer overal kan
complex. Die benauwt hen.”
en dat keuzes gemaakt moeten worden.
Reinier Kelderman: “Goed, alleen…, wij hebben
De Graaf: “Moet je toepassen op de kennelijke
Matig de huur van de nieuwe woning (‘huurge-
het aanbod niet.”
woonwens van ouderen. Door óók te vragen:
wenning’), door de oude huur te hanteren of die
wat zou u maximaal willen betalen?” Kelder-
langzaamaan te verhogen. Geef een premie bij
man: “Mee eens.”
het vroeg opzeggen van de huur.
Faciliteer het opplussen, informeer bewoners daarover en over zorg aan huis. De Graaf: “Doen we al.” Kelderman: “Wij ook.”
4
Kelderman: “Wij evenmin.”
De Graaf: “Dat laatste doen we al, het eerste niet. Richt marketing in steden op de kwaliteit van
Kelderman: “Tegen de eerste twee suggesties. Je
de toekomstige woning. Voorzieningen zijn
slaat aan het subsidiëren, wat ten koste gaat van
Stel verplaatsbare woonunit of tijdelijke
immers in de stad voldoende aanwezig en dus
andere zaken, bijvoorbeeld om iets te doen voor
mantelzorgwoning beschikbaar.
minder onderscheidend.
mensen die het minder hebben.”
Gld.special Thuisgeven in Gelderland
een oplossing: groepswonen
Bewoners in Doesburg kiezen bewust voor sociale controle
Op jezelf wonen en toch samen doesburg, woensdag 2 juni 2010 – Groepswonen is een van de aanbevelingen uit het SBOG-rapport. In Doesburg is het al praktijk. De belangstelling is zo groot dat een tweede complex wordt overwogen. Op het eerste gezicht lijkt Het Ravelijn gewoon een modern wooncomplex voor ouderen: ruime appartementen, geen drempels, brede deuren, een videofoonverbinding. Maar als je gaat praten met de bewoners komt een wezenlijk verschil aan het licht. In Het Ravelijn in Doesburg, gelegen aan een oude strang van de IJssel, wordt
Gerrie Somsen (links) en Wim Derksen. ‘Mensen die groepswonen te beklemmend vinden, trekken zich vanzelf terug.’
aan ‘groepswonen’ gedaan, of zoals bewoner Wim Derksen het zegt: ‘samen
gesprekken met aspirant-leden.
was woningtoewijzing een punt,
zelfstandig wonen’. Iedereen heeft een
“Eigenlijk gaat het vanzelf: diegenen
omdat de vereniging dat zelf wilde
eigen voordeur, maar ondertussen zijn
die het idee te beklemmend vinden,
regelen. Derksen: “Maar we konden
de bewoners betrokken op elkaar.
trekken zich terug.”
de wethouder ervan overtuigen dat
Derksen: “Zonder ook maar iets te
Er is een lange adem nodig geweest.
groepswonen, met zelfredzaamheid en
verplichten, kiezen we bewust voor
De bewoners, een mix van alleenstaan-
mantelzorg als uitgangspunten, perfect
sociale controle.”
den en stellen, namen een jaar geleden
past binnen de WMO.”
Is iemand in Het Ravelijn ziek, dan
hun intrek in het pand, maar de eerste
De wachtlijst voor Het Ravelijn is
houden etagegenoten een oogje in het
ideeën dateren van ruim tien jaar terug.
inmiddels zo lang dat er een stop op is
zeil. De 25 bewoners eten zo’n beetje
Toen hield iemand van de Landelijke
gezet. Er wordt aan een tweede pand
maandelijks met elkaar, in Het Proat-
Vereniging Groepswonen voor Ouderen,
gedacht. Duidelijk is dat het niet tegen
huis, de gemeenschappelijke ruimte op
waarbij anno 2010 zo’n 200 groepen zijn
dezelfde huurprijs kan. Bewoners zullen
de begane grond. Een verdieping lager,
aangesloten, een verhaal voor de lokale
al snel honderd euro meer betalen.
in het souterrain, staat een biljart in de
welzijnsstichting.
hobbyruimte. En een koelkastje, niet aangesloten nog.
Enkele aanwezigen leek het wel
Ander obstakel bleek de wijk. Veel verzet, vooral tegen de hoogte van
wat. De corporatie bleek bereid te
het pand. Het aantal etages werd
bouwen, binnen de grens van de
teruggebracht van zes naar vijf –
wil om dingen samen te doen. Derksen,
huurtoeslag, zo’n 500 euro per maand.
waardoor de corporatie meer moest
voorzitter van de vereniging Groeps-
Daarmee kwamen alle inkomens
toeleggen –, maar helpen deed het
wonen Doesburg, voerde vele
in aanmerking. Voor de gemeente
weinig. Pas onlangs werd het laatste
Ravelijners zijn geselecteerd op de
pleit beslecht, bij de Raad van State, in het voordeel van Het Ravelijn. Secretaris van de bewonersvereniging Gerrie Somsen verzucht: “Ik heb wel eens gedacht: ik stop ermee.” Maar ze is blij te hebben doorgezet. Ze wil zo min mogelijk een beroep doen op haar kinderen. “En hier heb ik geen zorgen meer over de tuin.” Haar appartement telt drie kamers, een tweede toilet, een ruime badkamer en een ruim balkon. En de sociale controle? Die moet ook weer niet te gek worden. Ze wijst op de voordeur, die voorzien is van een oogje. Lachend: “Handig, want ik heb echt niet altijd Gerrie Somsen: “Ik heb wel eens gedacht: ik stop ermee.”
5
Gld.special Thuisgeven in Gelderland
zin om open te doen.”
Ouderen roeren zich tijdens presentatie rapport arnhem, maandag 7 juni 2010 – Wat is nou de echte motivatie om dit te onderzoeken, wilde een vrouw uit de zaal al tijdens de inleiding weten. De ouderen waren bepaald geen makke lammetjes begin juni, tijdens de presentatie van de SBOG-studie naar woonwensen. De vraag werd de vrouw ingegeven door het feit dat de overheid verzorgingshuizen ‘weg saneert’ en langer ‘thuiswonen faciliteert’, ook met de WMO. En dan zou je nu onderzocht hebben of mensen willen verkassen? Staat dat niet haaks op elkaar? SBOG-directeur Eufride Klein
SBOG-directeur Eufride Klein Rouweler (links) en provinciaal programmamanager Carine Verheggen. ‘Vooral op het platteland speelt de bereikbaarheid van voorzieningen een rol.’
Rouweler verklaarde dat in de studie beide zijn onderzocht: zowel de wil om
in de brouwerij. Wat is klein, vroeg een
professionals van gemeenten,
ergens te blijven ‘en wat daar dan voor
oudere zich af. Een tweede: ‘Je moet
corporaties, de SBOG en de provincie.
nodig is’ als het idee om te verhuizen,
realiteitszin aan de dag leggen, ga maar
‘want daar moet je óók over nadenken’.
gewoon naar een grotere kern’, want
Carine Verheggen, manager van het
Vóór alles houden ouderen de regie over
gemeenten kunnen onmogelijk allerlei
programma ‘Thuisgeven in Gelder-
hun woonsituatie, wat ze ook besluiten.
zaken in stand houden. ‘Kan best hoor’,
land’, financier van het onderzoek.
De studie heeft enkel hun verhaal
zei een derde: ‘Zorg voor goed openbaar
Verheggen was in het rapport
willen blootleggen, zodat er beter op
vervoer’. Een vierde sloot zich aan:
opgevallen dat de groep ouderen
kan worden ingespeeld. Nu staan ze
‘Gemeenten moeten júist in kleine
almaar gedifferentieerder raakt. In
nog te vaak buitenspel, de aanleiding
kernen bouwen; dan creëer je door-
de stad is de woning vaak niet meer
voor het onderzoek.
stroming, krijgen starters een kans en
toereikend, terwijl op het platteland
behoud je de jeugd’. ‘Heel goed’, zei
de bereikbaarheid van voorzieningen
oudere deelnemers zich niet onbetuigd.
weer een ander: ‘En voorzieningen zijn
een rol speelt. “Daar spelen we als
Iemand was het eens met de stelling
best mobiel te leveren, stuur elke week
provincie een rol. Maar duidelijk is ook
‘Bouwen voor ouderen is onzin; ze
een bus met spullen langs. De kans op
dat niet alles overal kan.”
willen toch niet verhuizen’, in die zin
vereenzaming is het kleinst in de kern
dat woningen zo gemaakt moeten
waar je je hele leven hebt gewoond’.
Ook tijdens de workshops lieten de
worden dat ze óók voor ouderen geschikt
Op de volgende twee pagina’s de reacties van drie ouderen en twee gemeenten. Wat is hen opgevallen aan
zijn, ‘dan hoeven ze niet te verhuizen’.
bediscussieerd. Dat gebeurde tijdens
het rapport en de bijeenkomst? Menen
Iemand anders vond het wel een goed
twee rondes workshops, waarin vijf
zij, zoals het rapport suggereert, dat
idee om te bouwen voor ouderen,
projecten werden gepresenteerd:
meer ouderen verhuizen als ze beter
waarbij ze ‘groepswonen’ aanhaalde,
over thuistechnologie in de Neder-
voorgelicht raken, wellicht gestimu-
maar zei ze: laat ook jongeren in zulke
Betuwe, met een corporatie als
leerd door een financiële prikkel?
complexen wonen, ‘dat is veel leuker’.
inleider; tweemaal over ‘groepswonen’
Een derde beweerde dat er nog te vaak
– in Doesburg en Varsseveld –, met
ongeschikt wordt gebouwd: woningen
respectievelijk een oudere en een
met te kleine slaapkamers die niet voor
corporatie als inleider; en ten slotte
rolstoelen geschikt zijn. Bovendien
twee workshops over het bereiken van
krijgen ouderen appartementen
ouderen, o.a. via kinderen in Elburg en
voorgeschoteld terwijl sommigen best
een persoonlijke benadering in Duiven/
een huis met tuin zouden willen
Westervoort, beide ingeleid door de
Zouden ouderen alsnog verhuizen, met de
hebben. Een afgevaardigde van een
gemeenten.
acties die het rapport noemt?
corporatie temperde de verwachtingen
6
En zo werden meer stellingen
Van laatstgenoemde instantie sprak
De aanwezige senioren, veelal
‘Het is betutteling’ Ina Spieksma (85), KBO, Didam
“Ik hoop van niet. Het is allemaal betutteling.
door te stellen dat grond geld kost, sterk
vrijwilligers die via een ouderenbond
Zelfs als de acties goed bedoeld zijn, blijf ik het
afhankelijk van de locatie.
aangesloten zijn bij het SBOG, vormden
een lichte vorm van dwang vinden. Het gevoel
Ook de stelling ‘Gemeenten hoeven
de helft van de ruim honderd mensen
bekruipt je: ze willen me mijn huis uit hebben.
geen inspanningen te verrichten voor
die op de bijeenkomst in het Huis der
Laat ik het nuanceren: voor sommige ouderen is
ouderen in kleine kernen’ bracht leven
Provincie waren afgekomen. Naast hen
het wel goed.”
Gld.special Thuisgeven in Gelderland
Vervolg op pagina 7, onderaan
de bijeenkomst
‘Doe aan woningsplitsing’ Pleun Driessen (71), KBO Oosterbeek
Probleem is dat gemeenten splitsing vaak niet toestaan.”
Zouden ouderen alsnog verhuizen, met de acties die het rapport noemt?
Hoe kun je ouderen het beste benaderen?
“Ik vind het een rare stellingname, dat heb ik
“Het zou al schelen als ouderenbonden
ook tijdens de bijeenkomst gezegd: is het de
met elkaar zouden fuseren. Dan ben je
bedoeling dat ouderen gaan verhuizen? Dat zou
herkenbaarder voor ouderen en kun je
ik een verkeerd signaal vinden. Kijk, het is goed
krachtiger opereren richting de gemeente. Je
om ouderen te informeren, want velen weten
moet bij de gemeente een vast aanspreekpunt of
achterban. Een enquête onder ouderen kan ook,
bijvoorbeeld niet hoe de woningtoewijzing
in elk geval een behoorlijke vinger in de pap zien
met onder meer de vraag in hoeverre ze op de
werkt. Ouderen moeten onder ogen zien hoe
te krijgen, meepraten bij het maken van een
hoogte zijn van allerlei woonzaken, maar dat is
ze ervoor staan. Ik zie meer in een andere actie:
woonvisie. Dat gebeurt nu onvoldoende, terwijl
wel bewerkelijk.”
woningsplitsing. Dan wordt het huis niet
er wel van alles bepaald wordt. De corporatie
te groot voor ouderen, terwijl in het andere
en ouderenbonden kunnen gezamenlijk
Hoe vond u de bijeenkomst?
deel van het huis jongeren kunnen komen, je
informatieavonden houden. Zorg ervoor dat in
“Ik was gecharmeerd van het groepswonen in
kinderen bijvoorbeeld. Zo houd je als gemeente
de WMO-raad mensen van de ouderenbonden
Doesburg, maar ja, dat is een rode gemeente,
meer jeugd vast, potentiële mantelzorgers.
zitten, want die kennen de wensen van hun
met dus een grotere kans van slagen.”
Pleun Driessen
‘Kinderen houden je jong’ Wim Gerritsen (78), PCOB, Doorwerth
mee, want dat valt er weinig meer te regelen,
maar ik vermoed dat die verschrikkelijk slechts
en wordt het allemaal voor je bepaald. Een
gelezen wordt. Bij het zorgloket ligt een prachtige
vrouw zei me dat zij en haar man best wilden
folder klaar, ook van de gemeente, dat is al beter.
Zouden ouderen alsnog verhuizen, met de
verhuizen, maar dat ze dan alles mee wilden
Als bonden hebben we hier een nieuwsbrief,
acties die het rapport noemt?
nemen. Bel de begrafenisondernemer maar, zei
daar kun je alvast wat hints geven. Maar een
“Dat zou ik niet direct weten. Het is in elk geval
ik, en bestel een ruime kist. Niet veel later zijn
persoonlijk gesprek werkt misschien nog het
wel goed om ouderen wakker te schudden,
ze alsnog gegaan, naar een kleinere woning
best. Ik heb 120 inventariserende gesprekken met
bewust te maken van hun situatie. Wacht er niet
natuurlijk. Hadden we tien jaar eerder moeten
ouderen gevoerd, ook over wonen, en had de twee
doen, zei ze me later, naar volle tevredenheid.
keer toen het mijns inziens echt niet langer kon
Mijn vrouw en ik zijn vijf jaar geleden verhuisd,
het geluk dat er een dokter in de buurt was om
nooit spijt gehad, vanaf het allereerste moment
dat de mensen te zeggen.”
was het goed. We zitten in een kinderrijke wijk, dat houdt je jong. Ook als je niet verhuist, moet
Wat viel u op tijdens de bijeenkomst?
je weten welke mogelijkheden er zijn om je
“Wie zijn hier de vrijwilligers, werd er aan het
woning aan te passen.”
begin gevraagd. Dat deed me hartstikke goed. Verder worden zo’n dag veel dingen gezegd die je
Hoe kun je ouderen het beste benaderen?
al weet. Toch is het goed dat het herhaald wordt.
“De gemeente heeft elke week pagina’s
Dat je mensen bewust moet maken, was voor mij
Wim Gerritsen
boordevol informatie in het huis-aan-huisblad,
de rode draad.”
Vervolg van pagina 6, rechtsonder
Niets voor mij, zei ze. Ik zei: ik zou er ook niet aan moeten denken. Toen zei ze: wat is
Hoe kun je ouderen het beste benaderen?
het toilet ver weg. En onhandig dat die
“Je moet er allereerst een relatie mee
automatische deuren in mijn richting
opbouwen, door ze regelmatig te bezoeken.
openslaan. De minpunten op een
Alleen dan wanneer je merkt dat ze er aan toe
presenteerblaadje worden je aangereikt.
zijn. Een vrouw bij wie ik geregeld op bezoek
En terecht. Het moet allemaal veel beter.”
ga, raakte in paniek toen ik een keer niet kon.
7
Dat kan een signaal zijn. Ik heb verhuizen ter
Wat viel u op tijdens de bijeenkomst?
sprake gebracht. Wil ik niets van weten, zei
“Ik was onder de indruk van het verhaal
ze. Ik geef je groot gelijk, zei ik. Een poosje
Duiven-Westervoort; heel goed hoe ze daar
later ben ik toch met haar op bezoek gegaan
de ouderen benaderen en laten zien hoe zij
bij iemand die in een ouderencomplex woont.
hun woning geschikt kunnen maken.”
Gld.special Thuisgeven in Gelderland
Ina Spieksma
de bijeenkomst
Voor geen goud Henry Wentink, ouderenvrijwilliger in Apeldoorn, is voorzitter van de SBOG-themagroep die het Laagland-onderzoek begeleid heeft. Toeval of niet, hij voldoet in vele opzichten aan het beeld van de gemiddelde oudere die in de studie naar voren komt. Halverwege de jaren zestig kocht hij een nieuw huis, waar hij nog altijd met plezier woont, samen met zijn vrouw. De kinderen zijn al weer jaren het huis uit. Op enig moment de gehele begane grond van een stenen vloer voorzien, zonder drempels. “Gewoon, omdat we dat mooi vonden. En ook wel met het oog op de toekomst; straks kan het makkelijk zijn.” Wentink (74) wil voor geen goud verhuizen. Hij en zijn vrouw benutten alle vertrekken op de drie verdiepingen, de hypotheek is nagenoeg afbetaald, kom daar eens om. Hier houdt de gelijkenis met menig leeftijdsgenoot op. De Wentinks oriënteerden zich wél op alternatieven. Maar: allemaal veel te duur. “Wij willen drie slaapkamers, anders leveren we te veel in. Daar betaal je hier 350.000 euro voor. Of 1.250 euro huur per maand.” Hij gaat daarom pas verhuizen als hij alleen zou komen te staan en minder ter been raakt. “Dan is alles gelijkvloers, handig. Voor iemand alleen is er wél betaalbaar aanbod, ook hier vlakbij.”
SBOG’er Henry Wentink in zijn woning.
Reactie Apeldoorn
ouderen persoonlijk waren aangeschreven,
nieuwe huis voor honderd procent stroken met
met een enorme respons. Heel goed gedaan,
de wensen van de ouderen. Maar weten die dat
Tom Brands, adviseur Wonen,
een brief schrijven past helemaal bij die
er constructies zijn waarbij je voor een huis van
gemeente Apeldoorn (156.000 inwoners,
generatie. We herkennen ons in de conclusies
270.000 euro – waarvoor je hier in Apeldoorn heel
66.000 woningen, tien kernen)
en aanbevelingen uit het rapport. We gaan ze
wat krijgt – slechts 170.000 betaalt? De andere
gebruiken bij het maken van een woonvisie,
ton blijft eigendom van de corporatie, bij verkoop
“Andermaal kwam tijdens de bijeenkomst naar
waar we de ouderenbonden zeker bij gaan
verdeel je de winst naar rato. Natuurlijk moeten wij
boven: iedereen wil oud worden, niemand wil
betrekken. Een van de aanbevelingen is om
er als gemeente voor zorgen dat er dan voldoende
het zijn. Ofwel: mensen anticiperen amper
voorlichting te geven over financiën. Volgens
in de categorie gebouwd wordt, wij zitten aan
op ouderdom. Bewustwording zie ik daarom
mij is meer mogelijk dan veel ouderen weten.
de knoppen. Voor alle duidelijkheid: de grootste
als belangrijkste opgave. Ik was gecharmeerd
Hier in Apeldoorn ligt de huizenprijs hoog,
opgave ligt in de bestaande voorraad, want we
van de workshop Duiven-Westervoort, waar
omdat het goed wonen is. Daarnaast moet het
bouwen slechts 800 nieuwe huizen per jaar.”
Reactie Beuningen
óók suggesties voor het duurdere segment; hoe
Gld.special is een uitgave van de provincie
verleid je ouderen daar, zodat verhuizen een
Gelderland. Deze nieuwsbrief verschijnt
Elma van Heerde, beleidsmedewerker wonen,
minder grote stap voor ze wordt? De bijeenkomst
incidenteel.
gemeente Beuningen (25.000 inwoners,
trok opvallend veel ouderen, logisch ook met de
10.000 woningen,vier kernen)
SBOG als organisator. Ze kwamen met directe
Colofon
vragen, heel dicht bij hun eigen leven, goed om
Tekst: Han Oomen, Nijmegen
“Het is een praktisch rapport, waarin goed
dat eens te horen. Tegelijkertijd had ik graag
Fotografie: Dick Brouwers, Arnhem
gekeken is naar de situatie van ouderen, een
meer collega’s uit andere gemeenten willen
Vormgeving: Kees de Bruijn, Giesbeek
rapport met bruikbare tips ook, handig bij het
zien, om bij de workshop over groepswonen
Druk: provincie Gelderland
maken van beleid. We gaan de aanbevelingen
bijvoorbeeld te kunnen vragen: moet je als
zeker toetsen in gesprekken met ouderen
gemeente de kar trekken of dat aan de bewoners
Meer informatie
die we willen voeren in de aanloop naar
laten? We zijn op een aantal punten nog wat
Programmasecretariaat
onze woonvisie. Eyeopener vond ik dat veel
zoekende, bijvoorbeeld in hoeverre partijen
Thuisgeven in Gelderland
ouderen niet willen verhuizen en eigenlijk best
ook in de kleinste kernen zorg willen bieden.
T (026) 359 93 12
goed zitten. De focus moet daarom liggen op
De noodzaak om met antwoorden te komen
[email protected]
het aanpassen van de bestaande voorraad,
is duidelijk: de vergrijzing zal onvermijdelijk
www.gelderland.nl/kennispleinthuisgeven
ook trouwens omdat nieuwbouw slechts in
toeslaan, ook hier. Dus als we niets doen,
www.woonservicegebied.nl
beperkte mate mogelijk is. Het rapport doet
hebben we tegen die tijd een groot probleem.” Provincie Gelderland Postbus 9090 Markt 11, 6800 GX Arnhem T (026) 359 90 00
Provincie Gelderland, dichterbij dan je denkt
8
Gld.special Thuisgeven in Gelderland
www.gelderland.nl
