Psychosociale zorg binnen de noodplanning
Erik DE SOIR
Inhoud 1. Wat is psycho-sociale zorg? 2. Historiek: van blauwdruk tot studieconventie 3. Situering PsychoSociaal InterventiePlan (PSIP) in het Nood- en Interventieplan (NIP) 4. Het PSIP: doelstellingen, werkingsprincipes, activering, tijdslijn, Post-Crisis Balans (PCB), Psycho Sociaal Coördinatie Comité (PSCC), beëindiging, actoren en partners
5. Bespreking van enkele interventies 6. Beleidsontwikkelingen als besluit
1. Wat is psycho-sociale zorg? • Psycho-Sociaal - psycho- individuele psychologische verschijnselen • Psycho-Sociaal - sociaal- collectieve- of groepsfactoren
• PsychoSociaal => “invloed van sociale factoren op individuele psychische verschijnselen” en vice versa - Individuën beïnvloeden groepen <-> Groepen beïnvloeden individuën - In collectieve urgenties: individuele reacties <-> collectieve/groepsreacties
1. Wat is psycho-sociale zorg?
Psychosociale zorg = opvang en begeleiding van individuen/groepen met inbegrip van de psychologische en de sociale aspecten
Psychosociale zorg • Preventie van psychosociale en postimpact restletsels bij getroffenen • Big Five (REIMS) van de Victimologie – 1. Rituelen – 2. Erkenning – 3. Informatie – 4. Mantelzorg – 5. Secundaire victimisatie
Principes van Eerste Psychologische Hulp
De ONVEE – principes (1) Onmiddellijkheid Werken volgens het principe van proactiviteit d.w.z. een actieve contactname met groepen getroffenen vanuit een preventieve ingesteldheid i.p.v. af te wachten
Nabijheid Werken met getroffenen volgens het principe van geografische en sociale nabijheid t.a.v. de ramp, bijzonder contact tussen lotgenoten gebruiken in opvang
Verwachting Vanuit de verwachting van legitimiteit en normaliteit van de reacties vanwege de groepen slachtoffers en de verwachting van een “return to normal life” (ASAP)
Principes van Eerste Psychologische Hulp
De ONVEE – principes (2) Eenvoud Acute psychosociale hulp berust op eenvoudige handelingen (herstellen van gevoel van veiligheid, geborgenheid, basisbehoeften, emotionele steun, etc.) maar dat is daarom niet gemakkelijk
Eenheid Vanuit een eenheid van visie (vanwege de psychosociale intervenanten) en een éénduidigheid in aanpak en nazorg
2. Historiek: van blauwdruk tot studieconventie
Structurele aandacht in België ontstaan n.a.v. enkele grootschalige rampen Heizeldrama (1985), Herald of Free Enterprise (1987) onder impuls van enkele terreinactoren
2. Historiek : van blauwdruk tot studieconventie
-
-
Tussen 1994-1996 : uittekenen blauwdruk en eerste contacten Centrum voor Crisis Psychologie, Centra voor Hulp aan Slachtoffers en DSI (Rode Kruis Vlaanderen) Tussen 1996-1998 : ‘studieconventie’ tussen Min Def, Min Volksgezondheid en Rode Kruis Vlaanderen > 1998 : introductie, selectie PSM-functies (van ¼ tot ½ time) Okt 2003: FOD VGH → Gouverneurs : Integratie van het PSIP in NIP (belang van de activatie) KB betreffende de nood- en interventieplannen (Feb 06): psychosociale begeleiding is een opdracht van discpline 2 - (de geneeskundige, sanitaire en psychosociale hulpverlening)
3. Situering PsychoSociaal InterventiePlan (PSIP) in het Nood- en Interventieplan (NIP) Discipline 2 FGI
MIP
PSIP
Dir-Med
PSM
Dringende medischsanitaire hulpverlening
Onmiddellijke actie DSI/Sisu + lokale actoren Dringende pyschosociale hulpverlening
Overgangsmaatregelen en Programma terugkeer naar het normale leven
4. PSIP: Doelstelling -
-
Het helpen van getroffenen om terug psychosociaal evenwicht te bereiken en zo weinig mogelijk negatieve gevolgen op lange termijn te ervaren. Het bieden van informatie, erkenning en rituelen. Het stimuleren van de zelfredzaamheid en mantelzorg (steun en hulp van familie en vrienden).
-
Het stimuleren van onderlinge steun tussen getroffenen. De preventie van secundaire victimisering (dat getroffenen voor een tweede maal slachtoffer worden door een gebrek aan een correcte behandeling).
Voor ALLE getroffenen van een ramp: de gewonden, de niet-gewonden, familie en vrienden, de hulpverleners, de getuigen en eventuele andere getroffen groepen. 1. 2. 3. 4. 5.
Rituelen Erkenning Informatie Mantelzorg Secundaire victimisatie
Wetenschappelijke onderbouw van de victimologie als uitgangspunt
PSIP: Werkingsprincipes • pro-actieve outreaching • multidisciplinair • preventief • collectief • continu • op basis van lokale netwerken • geïntegreerd in globale dispositief van hulpverlening
Contradictie met werking van hulpdiensten in dagelijks leven -
Reactieve werking (als reactie op) Nadruk op uni-disciplinaire samenwerking Curatieve aanpak (behandeling op vraag) Individuele of single case management Discontinuïteit (sequentieel) Op basis van specifieke hulpstructuur Los van het globale dispositief van hulpverlening – single discipline approach
Interdisciplinaire samenwerking in collectieve urgenties vergt dus veel flexibiliteit en openheid van geest
Volgens de 4 C’s van crisis management Communication, Compentences, Coordination, Cooperation
PSIP: Activering • Automatisch: - Afkondiging Medisch InterventiePlan (MIP) - Afkondiging Nood- en Interventieplan (NIP)
• Zonder MIP en/of NIP indien: Bedreiging van de volksgezondheid Op vraag van een administratieve overheid Psychosociale noden> lokale hulpbronnen
• Collectieve noodtoestand buitenland en/of grensoverschrijdend
• Afkondiging door de FGI, na analyse door de PSM
De juiste personen bij elkaar voor het opmaken van een Post-Crisis Balans
PSIP: Tijdslijn
PSIP: Post-Crisis Balans • = eerste analyse door de PSM : doelgroepen van getroffenen, impact, behoeften, urgentiegraad, hulpbronnen (aanwezig in regio), etc. • binnen de 24 uur na het uitbreken van de ramp • op basis van SITREP van de dienst Dringende Sociale Interventie (DSI), andere actoren, media, etc • → FGI: stoppen of verderzetten PSIP?
Het PsychoSociaal CoordinatieComité
PSIP: PSCC • Het Psycho Sociaal Coördinatie Comite bestaat uit de psychosociale actoren uit de acute- en nazorgfase • Samenstelling = dynamisch gegeven, ad hoc, in functie van de situatie die zich aanbiedt • De PSM organiseert, coördineert onder mandaat van FGI en de administratieve overheid • → Actiepunten bepalen:
* * * *
Organiseren van informatiebijeenkomst Debriefings, praatgroepen Individuele begeleiding getroffenen Etc.
Hulp aan getroffenen • Slachtofferbejegening: in de schoot van de politie • Slachtofferonthaal: diensten van het parket • Slachtofferhulp: Centra Algemeen Welzijnswerk • Fire Stress Teams (FiST), Interne Zorg Teams Politie • Lokale multidisciplinaire netwerken (vb. ECHO-team Geel, COP-teams, ASPIC Namur, etc.)
PSIP: Methode 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
beschrijving gebeurtenis identificatie betrokkenen inschatting psychosociale impact evaluatie behoeften uitwerking interventiestrategieën nagaan capaciteit hulpverlening evaluatie activiteiten en her-evaluatie behoeften hernemen punten 4 tot 7
PSIP: Einde • Mogelijk na elke stap in de nazorgfase • FGI beslist • Indien nodig: reactivatie van het PSIP
PSIP: Actoren en Partners 1. PSM • Federaal vertegenwoordiger (FOD VGH) bij de provincies van het PSIP • Psychosociaal raadgever FGI • Psychosociaal raadgever gouverneur
Taken: • Preventief: uitbouw psychosociaal netwerk • Operationeel: coördinatie psychosociale hulpverlening
2. DSI/Sisu
• Dienst van het Rode Kruis Vlaanderen • Psychosociale acties tijdens acute fase • In overeenkomst met administratieve overheid en in samenwerking met lokale psychosociale actoren
6. Beleidsontwikkelingen als besluit • Implementatie PSIP in NIP • Betonnering PSM in een KB • Draaiboek (farde gemeenten)
Draaiboek PSIP • Psychosociaal luik in de gemeentelijke noodplanning: Eerste aanspreekpunt voor de bevolking Snelle opstart van de psychosociale hulpverlening
• = Actiekaarten voor verantwoordelijken, richtlijnen voor medewerkers en aandachtspunten voor structuren: - Transport niet-gewonden - Onthaalcentrum - Telefooninformatiecentrum slachtoffers - Opvang familie en verwanten → Kwaliteitsbewaking door FGI en PSM
= Guidelines voor de gemeenten
Lijst Van Afkortingen Dir-Med : Directeur Medische Hulpverlening DSI : Dringende Sociale Interventie, Rode Kruis FGI : Federaal Gezondheidsinspecteur FOD VGH: Federale Overheidsdienst Volksgezondheid HVL : Hulpverlening ICM: Incident Crisis Management KB: Koninklijk Besluit MIP : Medisch Interventieplan NIP: Nood- en interventieplan
PCB : Post-Crisis Balans PSCC : Psychosociaal Coördinatiecomité PSIP : Psychosociaal Interventieplan PSM : Psychosociaal Manager RK : Rode Kruis SISU : Service d’Intervention Sociale Urgente, Rode Kruis SITREP : Situation Report ZH: Ziekenhuis
Coördinaten PSM’s Vlaanderen ? ? ? Check wie de PSM van uw provincie is en leer hem/haar kennen (met de voornaam)
VRAGEN EN DISCUSSIE
