Hypnotische suggestieve communicatie in acute situaties Erik De Soir Koninklijk Hoger Instituut voor Defensie
Achtergrond en historiek Eigen ervaringen als vrijwillig brandweerman en ambulancier tussen 1994-2004. Militair psycholoog in operationele context (Somalië 1993, Bosnië/Kroatië 1996-1998) Crisispsycholoog in de acute fase bij zware ongevallen of collectieve urgenties Terreinervaringen m.b.t. goedbedoelde boodschappen of ongewenste negatieve suggesties aan slachtoffers in DGH. Met dank aan en gebruik van de inzichten van Éva Bányai, Nicole Ruysschaert, Luc Bouteligier, Koen Goffings en de collega’s brandweerpsychologen van de Association Européenne de Psychologie Sapeur-Pompier
Ontwikkeling van eigen methode als eekhoorn Vorming als hypnotherapeut in 2006-2008 Eerste ‘eekhoornfilm’ voor de brandweer (met supervisie van Nicole Ruysschaert en Luc Boutelogier)
Specieke toestand waarin gewonde VKO slachtoffers zich bevinden Regressief denken: “Ik ga dood, niemand komt me redden, de wereld stort in”. Veranderd bewustzijn – vaak door angst, pijn en verwonding: vernauwde aandacht verdoofd/afwezig gevoel verhoogde vatbaarheid voor suggesties
Spontane reacties van hulpverleners brandweer-, ambulance-, politie- en urgentiediensten
First responders van brandweer- en hulpdiensten (onder elkaar, onder invloed van eigen opwinding): “Aie! We hebben problemen hier, dit komt niet goed, we hebben dringend een MUG nodig” “Kom snel hier, deze ziet al helemaal blauw” “Als we niet snel zijn, gaat het hier verkeerd aflopen” “Ik heb dringend de reanimatiezak nodig” (…)
Verbale en nonverbale ‘cues’ die de (spontane) regressie in dringende hulpverlening verhogen Onpersoonlijke behandeling door hulpverleners Tijdsdistorties (veranderde tijdsbeleving, verlies van tijdsbeleving) door psychologische impact Weigering van te luisteren naar de onmiddellijke noden van het slachtoffer (of de patiënt) Vernederende (non)verbale communicatie – slachtoffers worden vaak aanzien als “gevallen” (voelen zich n°X) “Vergeten” om het slachtoffer in te lichten over de verschillende stappen in de hulpverlening. Het slachtoffer te lang (alleen) in de uitrusting of het materiaal laten liggen, bijvoorbeeld na het aankomen op de spoeddienst (gedepersonaliseerde en gedehumaniseerde aanpak) -> n°X in de “ziekenfabriek”
Welke “boodschap” schuilt er achter al deze negatieve suggesties? “Het maakt niet uit wie je bent” “Het maakt niet uit wie je was voor je aankomst hier” “Het maakt niet uit hoe lang je nog te leven hebt” “Het maakt niet uit hoe je je voelt” “Het maakt niet uit wat je denkt” “Het maakt niet uit dat je bang bent” “Het maakt niet uit wat je zou willen” “Het maakt niet uit wat je hoopt “Het maakt niet uit wat je wenst”
DUS: “Wij, je hulpverleners, zijn niet in je geïnteresseerd” “Je bent een probleem dat stoort” “Wij zijn dit soort gevallen beu” “Wij hebben weinig te maken met jou als mensen” “Je bent hopeloos” “We doen al genoeg door je te redden of je uit je hachelijke situatie te halen”
Positieve mogelijke suggesties Vanuit brandweer-, politie- of urgentiepersoneel – “We zullen je redden, je gaat niet dood, we laten je niet alleen, we laten je niet aan je lot over” Niet: MAAK JE GEEN ZORGEN… Hypnose: Het is OK om bezorgd of opgewonden te zijn maar niet meer dan nu nodig is.
Vanuit acuut stabiliserend standpunt – “Ik ben (…) en ik blijf de hele tijd bij je gedurende je bevrijding, je zal mijn stem horen en je kan mijn hand op je schouder/arm voelen (…)”
Theoretische achtergrond
Wat is suggestie(f)?
Definities van suggestie Suggestion is … an event through which an idea is introduced into the mind and accepted by it – Bernheim, 1892 … the act of utilizing the ability which a subject has to transform an idea, once accepted, into action – Bérillon, 1898 … an idea that, because of its intensity, realizes itself with an instinct-like necessity – Bergmann, 1894 … psychophysical phenomena as manifest the abnormally intensive aftereffects of purposive ideas – Vogt, 1896 … simply an idea awoken in us in various ways by events in the outer world, which form the starting point for further thought processes without the causal connection between them coming clearly to consciousness – Stoll, 1904 … the production by another individual of a dynamic alteration in a person’s nervous system, or in functions dependent upon it, through the calling forth of the conscious or unconscious idea that this alteration is taking place, has taken place, or will take place – Forel, 1897 Based on Gauld, A. (1992) History of hypnotism, Cambridge University Press.
Suggestie “… zal een boodschap of een reeks boodschappen zijn aan een individu met de eerste bedoeling om een observeerbare of openlijke acties (of geheel van acties) teweeg te brengen. Suggesties kunnen ook gebruikt worden om niet-observeerbare, onrechtstreekse responsen uit te lokken (…). Het gedragsresultaat bestaat niet uit vrijwillig of spontane acties (maar om door suggestie geïnduceerde acties)” WEITZENHOFFER, A. M. (1989) The practice of hypnotism. Vol. 1. Traditional and semi-traditional techniques and phenomenology. New York, etc.: John Wiley & Sons, p. 28.
Suggesties Zijn gebaseerd op (veelal interpersoonlijke) priming processen die ons op een bepaalde manier beïnvloeden zonder dat we er ons van bewust zijn; Beïnvloeden onze attitude, motivatie, emoties, cognitieve processen en gedragsmanifestaties; Zorgen vor observeerbaar, open gedrag (of open acties) én niet-observeerbaar, verborgen gedrag. LUNDH, L. G. (2000) Suggestion as interpersonal priming. Paper presented at the 15th International Congress of Hypnosis, October 2-7, 2000 Munich, Germany
In (levens)bedreigende of kritieke situaties Plotse, onverwachte levensveranderingen – een verkeersongeval, een aanranding, het overlijden van een dierbare
Levensbedreigende ervaringen – een plotse hospitalisatie, hartinfarct, - diagnose
Collectieve urgenties of rampen – Een uitslaande brand, ontploffing, majeur ongeval
Kenmerken van ingrijpende en/of kritieke gebeurtenissen Stress, angst, ruptuur van continuïteit, agitatie, verlies, pijn, onvoorspelbaarheid, etc. Abrupte verandering van cognitieve schema’s Bewustzijnsverandering -> spontane “trance” Plotse afhankelijkheid van (eerstaanwezige) redders, hulpverleners, artsen, etc. Plotse instorting van de controlefunctie -> plotse toename van suggestibiliteit – ZOWEL VOOR POSITIEVE ALS NEGATIEVE SUGGESTIES!
Ingrijpende of kritieke gebeurtenissen Creëren ogenblikken een suggestief klimaat
Bepaalde ideeën, gedachten, emoties en wensen zijn meer onderheving aan ‘priming’ processen dan andere.
Cognitieve processen in trance- of regressieve toestanden Denken op basis van primaire processen Verlaagd realiteitsbesef/Peritraumatische dissociatie Trance-logika
Letterlijke interpretaties De wet van de “negatieve interpretatie” Ego-centrische (“paranoïde”) houding
Onvrijwillige suggestie niet-intentioneel geïnduceerde suggesties door ‘gezagsfiguren’ bij individuen in kritieke (levensbedreigende) situaties – waarbij de slachtoffers in een spontane trance zitten – kunnen enorm negatieve of positieve effecten teweegbrengen
“Nocebo” Nocebo = een steeds meer verspreide term die als het tegengestelde van placebo kan gezien worden Nocebo beschrijft het negatieve effect van iemand die als ‘gezagsfiguur’ tijdens of onmiddellijk na een ingrijpende gebeurtenis of een crisis een ongewilde invloed uitoefent op een suggestief individu (in crisis) – “Het zal erg veel pijn doen als de verdoving uitgewerkt is” – “Als je beweegt, ga je veel meer pijn voelen” – “Geef je een teken als je pijn voel waar ik duw”
Hypnosetraining Helpt je als hulpverlener de spontane toestanden van trance, die optreden in kritieke situaties of bij ingrijpende (levensbedreigende) gebeurtenissen herkennen en in je voordeel aan te wenden Helpt om je een terminologie te gebruiken en je op een wijze uit te drukken waardoor je geen ongewilde bijkomende ‘schade’ toebrengt Helpt om doeltreffende positieve formuleringen te gebruiken en onmiddellijk effect te bereiken
Het principe van het formuleren van effectieve positieve suggesties Bewerkstellig een relatie van vertrouwen en samenwerking Gebruik de wet van negatieve interpretatie in omgekeerde zin Gebruik het ‘wortelprincipe’ Gebruik permanente positieve bekrachting in je aanpak Zorg voor een inbedding van de suggestie in je totaalaanpak Zorg voor aanvaarding van je suggestie van spontaneïteit Gebruik een consequent schema van suggestie Herhaal en werk met een langzame benadering
Creëer een positieve verwachting Wet van geconcentreerde aandacht: herhaling van de suggestie Wet van het dominantie effect Principe van positieve verwoording van de suggesties Creëren van een aanvaarding of yes-set Principe van het gebruik van cues vanwege de hypnotisant Principe van visualisatie van het gewenste effect Gebruik van het woord DOE i.p.v. PROBEER/TRACHT
HAMMOND, D. C. (1990) Hypnotic suggestions and metaphors. Norton & Co, New York
Training in suggestieve communicatie Is nuttig voor Leerkrachten Hulp/zorgverleners Studenten geneeskunde Artsen Verpleegkundigen Vroedvrouwen Brandweerlui Reddingswerkers Politici Beroemdheden etc.
Kritiek zieke of gewonde patiënten zijn reeds in een hypnotische staat of trance (Cheek, 1969) Op onbewuste wijze , door – – – –
Traumatisering (peritraumatische of pertraumatische dissociatie) Effecten van infectie Endogene effecten van toxische substanties, of Algemene verdoving.
Schijnbaar onbewuste wijze, door spontane trancetoestand. Indien ze niet goed reageren op chirurgische of medische behandeling. Constante of afwisselende “onverklaarde koorts". Ontwaken uit bewusteloosheid – – –
Ademen door een tracheostomie Aan een bloedtransfuus liggen, of Bij het vinden van een onverklaarbare katheter (in nek).
Plotse bloeding vanuit een lichaamsopening. Bewust, maar onvermogen tot beweging of coördinatie van bewegingen of ledematen. Bewust, maar onvermogen om te zien of te horen. CHEEK, D. B. (1969) Communication with the critically ill. American Journal of Clinical Hypnosis, 12, 75-85.
Behoeften van de patiënt in kritieke of ingrijpende situaties
Patiënt is niet-voorbereid Uiterlijk op de grens van de paniek of panische angst zou eraan herinnerd moeten worden dat ER IETS BEHULPZAAM WORDT AANGEBODEN ingelicht of toekomstige POSITIEVE OF OPTIMISTISCHE VERWACHTINGEN CHEEK, D. B. (1969) Communication with the critically ill. American Journal of Clinical Hypnosis, 12, 75-85.
Werkprincipes met patiënten in “kritieke trance” Deze patiënten mogen beschouwd worden als in hypnose. Vermijd elke conversatie of actie die pessimisme kan doen vermoeden of suggereren. Orden je gedachten en werk een actieplan uit vooraleer (!) actie te ondernemen of de patiënten aan te spreken of aan te raken Vertel de patiënt wat er gebeurd is/gebeurt en stel gerust door te zeggen dat alles goed komt. Vertel wat je nu doet en wat je reden daarvoor is. Geef indien mogelijk pijnmedicatie of werk rechtstreeks op de pijnbeleving in. Laat de patiënt zelf praten over zijn werk, hobbies of gezin. CHEEK, D. B. (1969) Communication with the critically ill. American Journal of Clinical Hypnosis, 12, 75-85.
Onderwerpen die je moet aansnijden in de context van operatieve ingrepen (Bejenke, 1996)
De beleving van de patiënt m.b.t. Hulpeloosheid en afhankelijkheid Controleverlies Onvermogen om alle complexiteiten van hun ziekte en de nodige onderzoeken te begrijpen Hun zelfperceptie als slachtoffer met een gevaarlijke ziekte in een vijandig systeem Het passief moeten ondergaan, zonder een stem die telt in een complex medisch systeem BEJENKE, C. J. (1996) Painful medical procedures. In Barber, J. (ed.) Hypnosis and suggestion in the treatment of pain. New York: Norton, 209-265.
Doelstellingen in de voorbereiding op heelkundige ingrepen Herstel of behoud het gevoel of de indruk van competentie van de patiënt Verhoog het gevoel van controle van de patiënt Bewerk zelfcontrole en onafhankelijkheid Zorg voor het behoud van waardigheid Betrek de patiënt als een integrale en actieve partner in zijn eigen zorg/hulpverlening in plaats van hem/haar als een passieve recipiënt van hulp te aanzien
Mogelijkheden voor hypnose in kritieke of ingrijpende omstandigheden Intensieve en diepe (noodzakelijke) communicatie tussen de
hulpverlener en de patiënt De patiënt of hulpbehoevende krijgt de mogelijkheid om zijn eigen “helende kracht” te activeren (met of zonder suggesties om dat te doen) De ”subjectieve realiteit” gebaseerd op hypnotische inductie – i.p.v. op de “objectieve realiteit” van de SP/IZ Hypnotisch contact tussen hulpverlener en patiënt behoren tot de meest intense menselijke relaties De hypnotische inductie is het voorteken dat er zelfs in vreselijke of moeilijke omstandigheden iets apart en moois kan gebeuren.
Suggestief klimaat in situaties van acute redding/hulpverlening of collectieve urgentie
Illustratie Fire Squirrel Video ResQTalk
QUESTIONS www.erikdesoir.be www.dewegwijzer.be
