INHOUDSOPGAVE
Inleiding Prijsvraag Europees Patentbureau Leidschendam (1989-1991) Verantwoording van de inventaris Acquisitie 1994
4
Acquisitie 2001
4
4
Inhoud
5
Bewerking
Aanwijzingen voor gebruik
6
Inventaris prijsvraagontwerp Eerste ronde
7 8
Tweede ronde Derde ronde
9
4
2
INLEIDING
HET EUROPEES PATENTBUREAU LEIDSCHENDAM (1989-1991)
In 1989 was het bureau Neutelings & Roodbeen Architecten een van de deelnemers aan een prijsvraag die in februari dat jaar werd uitgeschreven door de European Patent Organisation gevestigd te München. De prijsvraag moest leiden tot de bouw van een nieuw Europees Patent Bureau te Leidschendam, ook wel EPO genoemd (European Patent Office). Willem Jan Neutelings (1959) en Frank Roodbeen (1956) zijn in 1989 speciaal voor dit prijsvraagontwerp een samenwerkingsverband aangegaan. De samenwerking eindigde in 1991. In het European Patent Office is de uitvoerende arm gevestigd van de European Patent Organisation. Deze organisatie werd opgericht om Europese uitvindingen te beschermen door het geven van patent. Het kantoor van de European Patent Organisation staat in München. Hier kan men de aanvraag indienen. Het onderzoek naar de patentaanvraag wordt echter uitgevoerd in Rijswijk, in het European Patent Office. Midden jaren tachtig vermeerderde het aantal patentvragen in Europa aanzienlijk. Om de toenemende hoeveelheid aanvragen op een snelle manier te verwerken, moest het European Patent Office uitbreiden en besloot de European Patent Organisation tot de bouw van een nieuw kantoor voor ongeveer 3.000 werknemers te Leidschendam. De organisatie schreef hiervoor een prijsvraag uit. Bij de eerste ronde ontving de European Patent Organisation in mei 1989 159 inzendingen. Negen deelnemers mochten door naar de tweede ronde (oktober 1989). Na de tweede ronde was een derde ronde nodig om een definitieve winnaar aan te wijzen. De strijd was namelijk nog gaande tussen Neutelings & Roodbeen Architecten en het Duitse bureau Pysall-Stahrenberg & Partner. Voor deze derde ronde schakelde het Nederlandse bureau het Bureau Bouwkunde in om de organisatie ervan te overtuigen dat hun ontwerp zowel technisch uitvoerbaar was als ook financieel binnen de toegestane prijs bleef. Deze derde ronde duurde van december 1989 tot februari 1990. Neutelings & Roodbeen Architecten heeft uiteindelijk de prijsvraagcompetitie gewonnen. Neutelings & Roodbeen Architecten kreeg in mei 1990 de opdracht tot het maken van een voorlopig ontwerp (V.O.). In juni 1991 volgde de afronding van het voorlopig ontwerp. In augustus 1991 kregen ze toestemming te starten met het definitief ontwerp (D.O.). De uitwerking van het definitief ontwerp werd echter in oktober datzelfde jaar al stilgelegd. Door de Europese recessie eind jaren tachtig, verminderde het aantal patentaanvragen aanzienlijk. Hierdoor was een personeelstoename niet langer noodzakelijk, evenals de geplande nieuwbouw. Ook waren er problemen rondom de financiering van de nieuwbouw. De European Patent Organisation financiert zichzelf uit de gelden die de aanvrager moet betalen voor het verkrijgen van patent. Op Europees niveau was men echter bang dat er geld bij zou moeten vanwege de nieuwbouw.
2
Als gevolg van het verminderde aantal patentaanvragen en de zorgen met betrekking tot de financiering, werd besloten de nieuwbouw af te blazen en het bestaande 1 Europese Patentbureau te Rijswijk naar ontwerp van R.D. Bleeker , uitvoerig te verbouwen. Het ontwerp van Neutelings & Roodbeen Architecten voor het EPO is door de drie ontwerprondes in drie fases gerealiseerd. De ontwerpen vertonen daarom enkele verschillen, de hoofdopzet komt echter overeen. Het ontwerp waarmee Neutelings & Roodbeen Architecten de prijsvraagcompetitie heeft gewonnen, bestaat uit een asymmetrisch raster van drie verdiepingen tellende kantoorstroken. Op de binnenruimten zijn telkens verschillende tuinen ontworpen met een eigen thema. De kantoren bevinden zich aan de buitenzijde, aan de binnenzijde liggen de secundaire functies. Het dak wordt ingericht als parkeerruimte met 14 verticale ontsluitingen. De werknemers kunnen op deze manier boven hun eigen kantoorruimte parkeren. Voor de bezoekers werd een aparte, ondergrondse parkeergarage ontworpen. De publieke functies bevinden zich in drie speciale bouwvolumes. Deze bouwvolumes staan in drie met glas bedekte binnentuinen. Onder een gouden kegel bevindt zich het bedrijfsrestaurant, in het middelste atrium bevindt zich het conferentiecentrum en daarnaast ligt de bibliotheek met leeszaal en centraal gelegen boekentoren waar alle patenten opgeslagen liggen. De 14 tuinen werden vanaf de tweede ronde vormgegeven door Yves Brunier. Iedere werknemer heeft een kamer met openslaande deuren naar een tuin. De tuinen geven identiteit aan de kantoorstroken. Men verwachtte dat de voltooiing van het kantoorgebouw zou plaatsvinden in 1996. Met een vloeroppervlak van 150.000m² zou dit gebouw het grootste kantoorgebouw van Nederland zijn.
Gebruikte literatuur Ibelings, H., Modernisme zonder dogma, Rotterdam-Den Haag 1991 Koster, E., ‘Vernieuwend plan voor Octrooibureau. Neutelings-Roodbeen in finale ontwerpprijsvraag’, in: De Architect, 1990, nr. 2 Neutelings, W.J./Stichting Rotterdam Maaskant, Willem Jan Neutelings Architect, Rotterdam 1991 Neutelings & Roodbeen Architecten, European Patent Office, Rotterdam 1991
1
Een selectie uit het archief van R.D. Bleeker is op het NAi aanwezig (code BLEE). Van het ontwerp van het kantoorgebouw voor het Europees Patentbureau te Rijswijk (1967) bevindt zich fotomateriaal (aanvr.nr. ph466-510, ph944) en documentatiemateriaal (aanvr.nr. d13) in het Bleeker-archief. Ook Bleeker was een van de deelnemers aan de prijsvraag voor een nieuw Europees Patentbureau in Leidschendam. Van dit ontwerp bevinden zich tekeningen (aanvr.nr. d54) en foto’s (aanvr.nr. ph910-912) in het Bleeker-archief.
3
VERANTWOORDING VAN DE INVENTARIS
Acquisitie 1994 Door Willem Jan Neutelings en Frank Roodbeen werd het materiaal met betrekking tot de prijsvraagcompetitie voor het European Patent Office te Leidschendam in 1994 aan het NAi in bruikleen overgedragen (code: EPBL = Europees Patentbureau Leidschendam). De contacten zijn verlopen via Michiel Riedijk, die sinds 1989 samenwerkt met Willem Jan Neutelings. Het tekeningenmateriaal van alle drie de prijsvraagronden is geacquireerd, evenals de maquettes die zijn gemaakt voor elke fase. Het materiaal loopt over een periode van 1989 tot 1991. 2 Door Restauratie-atelier P.J. Kipp is een figuurstudie in pastel gerestaureerd , evenals de maquettes van ontwerpfase 1 en 2. Acquisitie 2001 Met betrekking tot het voorlopig ontwerp (V.O.) en het definitief ontwerp (D.O.) bevindt zich op het bureau van Neutelings Riedijk Architecten nog ongeveer 10 meter aan geschreven materiaal en tekeningen, en enkele deelmaquettes. Dit materiaal is nog op het bureau aanwezig vanwege de 10 jaar bewaarplicht van een bedrijfsarchief. In 2001 mag het materiaal elders ondergebracht worden. Met Michiel Riedijk werd contact opgenomen over een eventuele acquisitie in 2001. Besloten is om in dat jaar de maquettes die betrekking hebben op het gedeelte waarin de drie bijzondere bouwdelen worden geplaatst (bibliotheek, congrescentrum, restaurant) in de NAi-collectie op te nemen. Deze maquettes betreffen het V.O. en bestaan uit een kantorenstrook waarin de drie bouwvolumes geplaatst kunnen worden én uit deze bouwvolumes zelf, in zijn geheel en in verschillende fases. Eveneens is het NAi geïnteresseerd in de bundel met A3-kopieën van het tekeningenmateriaal. In deze bundel bevinden zich alle tekeningen van het V.O. met betrekking tot de bouwkundige kant, de constructie, de installatie en de tuinen. Door deze maquettes en kopieën van tekeningen op te nemen in de collectie wordt de voortgang van het ontwerp na de prijsvraagrondes eveneens gedocumenteerd. Het uitwerken van het D.O. werd halverwege afgeblazen. Materiaal inzake het D.O. betreft voornamelijk de uitwerking van dit ontwerp in samenwerking met de verschillende adviseurs. Er bevinden zich geen maquettes van dit stadium in het archief van het bureau. Inhoud De maquettes en de ontwerptekeningen kunnen in drie fases verdeeld worden. Het tekeningenmateriaal bestaat uit ontwerpschetsen en presentatietekeningen behorend bij de diverse prijsvraagrondes. Tevens bevindt zich tekeningenmateriaal van Yves Brunier in het archief, die vanaf de tweede ronde het tuinontwerp heeft gemaakt. Het materiaal dat nog op het bureau aanwezig is, valt uiteen in materiaal betreffende het voorlopig ontwerp en het definitief ontwerp. Aanwezig op NAi: e materiaal 1 ronde prijsvraag, mei 1989, 159 deelnemers e materiaal 2 ronde prijsvraag, oktober 1989, 9 deelnemers e materiaal 3 ronde prijsvraag, december 1989-februari 1990, 2 deelnemers: Neutelings & Roodbeen Architecten, Pysall-Stahrenberg & Partner
2
Deze pasteltekening heeft aanvraagnummer d20.
4
Aanwezig op het bureau Neutelings Riedijk Architecten: materiaal V.O. (voorlopig ontwerp), mei 1990-juni 1991 materiaal D.O. (definitief ontwerp), augustus 1991-oktober 1991 Bewerking In januari 2000 is met hulp van Hans Ibelings een plaatsingslijst opgesteld van het EPBL-archief. Naar aanleiding van deze lijst is al het materiaal opgedeeld in de drie ontwerprondes die de prijsvraagcompetitie telde. Niet van al het materiaal was duidelijk bij welke ontwerpronde het hoorde. Michiel Riedijk heeft geholpen het betreffende materiaal in de juiste context te plaatsen.
5
AANWIJZINGEN VOOR GEBRUIK
U kunt alle documenten raadplegen met behulp van de aanvraagnummers, die u in de inventaris steeds bij de beschrijvingen aantreft. Vermeld deze aanvraagnummers, mét de code EPBL, op de witte briefjes aan de balie van de NAi-studiezaal: EPBL + aanvraagnummer. Deze inventaris is als tekstdocument in het programma Word op namen en termen te doorzoeken. Om die reden is van een inventaris-index afgezien. De tekstdocumenten zijn op aanvraag op de studiezaal te raadplegen. Inlichtingen:
[email protected]
6
Aanvragen als: EPBL + aanvr.nr.
INVENTARIS PRIJSVRAAGONTWERP
E
1 RONDE e
Op de vorige pagina wordt de maquette afgebeeld die is gemaakt voor de 1 ontwerpronde. 1e ronde
1e ontwerpronde Europees Patentbureau Leidschendam (European Patent Office), mei 1989
Documenten tekeningen: maquette: foto’s: dia’s: Toelichting algemeen:
tekeningen:
foto’s: dia’s:
Aanvraagnummers r1, d1 M447 ph1 n1
Op de stukken wordt het nummer 251959 vermeld. Dit is een anoniem inzendingsnummer, toegekend door een notaris. e Aan de 1 ronde deden 159 deelnemers mee. r1 presentatietekeningen (origineel en kopie) d1 presentatietekeningen op A3 en A4formaat (kopieën) ph1 kleurenfoto maquette n1 dia maquette
7
Aanvragen als: EPBL + aanvr.nr.
E
2 RONDE e
Op de vorige pagina wordt de maquette afgebeeld die is gemaakt voor de 2 ontwerpronde. e
2 ronde
e
2 ontwerpronde Europees Patentbureau Leidschendam (European Patent Office), oktober 1989
Documenten tekeningen: maquette: foto’s: dia’s: Toelichting algemeen:
tekeningen:
foto’s: dia’s:
Aanvraagnummers d2-5, r2, t1 M446 ph2 n2
Het bureau heeft dit ontwerp een motto meegegeven: 1177. e 9 bureaus mochten hun 1 inzending uitwerken. Yves Brunier is vanaf deze ronde bij het ontwerp betrokken. De striptekeningen zijn voor deze ronde gemaakt, e maar ook voor de 3 ronde ter illustratie gebruikt. d2 ontwerpschetsen d3 ontwerpschetsen van Yves Brunier, uitleg, presentatiemateriaal ontwerp e 1 ronde d4 striptekeningen d5 plantoelichting met presentatietekeningen op A3-formaat r2 presentatietekeningen t1 13 zwart-wit tekeningen van invulling tuinen geplakt op hardboard ph2 kleurenfoto maquette (deze foto is in spiegelbeeld afgedrukt) n2 dia maquette
8
Aanvragen als: EPBL + aanvr.nr.
E
3 RONDE e
Op de vorige pagina wordt de maquette afgebeeld die is gemaakt voor de 3 ontwerpronde. e
3 ronde
e
3 ontwerpronde Europees Patentbureau Leidschendam (European Patent Office), december 1989-februari 1990
Documenten tekeningen: maquette: foto’s: Toelichting algemeen:
tekeningen:
Aanvraagnummers d6-18, d20, r3-10, t2-7 M445 d19, ph3
Omdat door de European Patent Organisation geen definitieve keuze gemaakt kon worden, werden Neutelings & Roodbeen Architecten en het Duitse bureau Pysall-Stahrenberg & Partner gevraagd hun ontwerp verder uit te werken. Neutelings & Roodbeen Architecten heeft deze tweestrijd gewonnen. Om de European Patent Organisation te overtuigen dat het ontwerp technisch mogelijk was en financieel binnen de prijs bleef, is het Bureau Bouwkunde ingeschakeld. De tekeningen met aanvraagnummer d10-18, r3-9 en t2 betreffen dezelfde serie tekeningen. d6 ontwerpschetsen d7 ontwerpschetsen t4 ontwerpschets gevel d20 met pastel ingekleurde ontwerpschets (basisschema van de plattegrond) d8 vogelvluchtperspectief, plantoelichting januari 1990 d9 plantoelichting januari 1990, technisch rapport januari 1990, toelichting tuinontwerp januari 1990 d10 situatietekening d11 plattegrond niveau -1 d12 plattegrond begane grond e d13 plattegrond 1 verdieping e d14 plattegrond 2 verdieping d15 plattegrond dak d16 geveltekeningen en doorsnedes d17 detailtekeningen plattegrond, geveltekening, doorsnede d18 schema’s r3 situatietekening, geveltekeningen (in twee delen), detailtekeningen plattegrond, doorsnede, schema’s r4 plattegrond niveau -1 (in vier delen) r5 plattegrond begane grond (in vier delen) e r6 plattegrond 1 verdieping (in vier delen) r7 plattegrond 2e verdieping (in vier delen) r8 plattegrond dak (in vier delen)
9
Aanvragen als: EPBL + aanvr.nr.
r9 r10
t2
t3 t5
t6
t7
foto’s:
d19 ph3
sheets met afdruk in negatief en positief van plattegrond begane grond perspectieftekeningen (op sommige tekeningen staat de naam ‘Hoogstad Van Tilburg, samenwerkend met Bureau voor Bouwkunde’) plattegrond niveau -1, begane grond, e e 1 verdieping, 2 verdieping, dakverdieping, geveltekeningen, doorsnedes, schema’s, vogelvluchtperspectief dwarsdoorsnede op hardboard met pastel ingekleurde perspectieftekening (doorkijk naar tuin) met pastel ingekleurde perspectieftekening (doorkijk naar tuin) met pastel ingekleurde perspectieftekening (kantorenstrook met gedeelte van een binnentuin) kleurenkopieën van foto’s maquette kleurenkopie van foto maquette
10
