Plan van aanpak Revitaliseren industrie gebieden Drechtsteden Door
M.Lermer & R.Baakman
Versie: 21-3-2011
Inleiding
Inhoudsopgave 1
Inleiding
3
2
Probleemstelling
5
3
Onderzoeksvraag
6
4
De projectgrenzen
7
5
Mogelijk te onderzoeken
9
6
Producten
10
7
Kwaliteit
11
8
Project organisatie
12
9
Planning
13
10
Kosten en Baten
16
11
Persoonlijke leerdoelen
17
M.Lermer & R.Baakman
Plan van aanpak
Pagina 2 van 17
Inleiding
1
Inleiding
Voordat wij kunnen beginnen met ons afstudeer project moet er een zogenaamd “plan van aan pak” worden gemaakt. Dit plan zorgt er voor dat wij duidelijk in beeld hebben wat wij gaan doen en hoe wij dit willen bereiken. Tevens zorgt het er ook voor dat we op voorhand al eventuele problemen kunnen. In dit PVA zal de motivatie en onderbouwing voor het onderzoek worden beschreven. Het onderzoeksproject dient als afstudeertraject voor de twee projectleden, en wordt onder begeleiding van de Hogeschool Rotterdam en een marktpartij (VitaNova) uitgevoerd. De taken en verantwoordelijkheden van deze partijen zal in de komende hoofdstukken worden verduidelijkt.
Projectleden Dit plan van aanpak en het onderzoek wordt uitgevoerd door twee studenten van de Hogeschool Rotterdam. Om communicatie met andere partijen te vergemakkelijken is een gezamenlijk mailadres aangemaakt:
[email protected]
Mathijs Lermer Student#: Tel: E-mail: Adres:
0805825 0618806016
[email protected] /
[email protected] Straatweg 55d 3051BD Rotterdam
Rogier Baakman Student#: Tel: E-mail: Adres :
0810277 0646583495
[email protected] /
[email protected] Drakensteynlaan 29 3319RE Dordrecht
Afstudeerbergeleiding Hogeschool Rotterdam Docent: Tel: E-mail:
Mevrouw H.C. Frederiks 010 - 794 4880
[email protected]
Afstudeerbureau Hogeschool Rotterdam Tel: E-mail:
010 – 241 4965
[email protected]
M.Lermer & R.Baakman
Plan van aanpak
Pagina 3 van 17
Inleiding
Marktpartij (Opdrachtgever) De opdrachtgever is VitaNova. Dit bedrijf is kort geleden opgericht als joint venture tussen een architect, aannemer en een installateur. Door de opzet van deze multidisciplinaire samenwerking, kan een alles omvattend duurzaamheids advies, en uitvoering worden gerealiseerd. Om de communicatie te vergemakkelijken is Ron de Vogel contactpersoon met school.
Van Es Architecten
IZ Pols
Jefko Techniek
VitaNova VitaNova projecten Contactpersoon: Tel: E-mail: Postbus:
Ron de Vogel 078 617 2099
[email protected] 3042 3301 DA Dordrecht
IZ Pols Contactpersoon: Tel: E-mail: Adres: Postbus:
Ron de Vogel 078-6512161
[email protected] Jacobus Lipsweg 110 3316 BP Dordrecht 3042
Jefko Techniek Contactpersoon: Tel: E-mail: Adres:
Jeff Jungbeker 0164-237681
[email protected] Abraham de Haanstraat 13 4624HW Bergen op zoom
Van Es architecten Contactpersoon: Tel: E-mail: Adres:
Dirkjan van Es 0184-615569
[email protected] Rivierdijk 72a 3361 AR Sliedrecht
M.Lermer & R.Baakman
Plan van aanpak
Pagina 4 van 17
Probleemstelling
2
Probleemstelling
Probleemstelling in samenwerking met Vita Nova: In Nederland staat bebouwde ruimte zwaar onder toenemende druk. Steeds meer overheden en private partijen zetten in op het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit van de leefomgeving. Provincie Zuid-Holland wil 10 miljoen euro investeren in de Regionale Ontwikkelingsmaatschappij Drechtsteden (ROM-D). De financiële injectie is aan stringente voorwaarden gebonden die verband houden met de financiering van het grootschalige project Noordoevers in Zwijndrecht en Hendrik-Ido-Ambacht. ROMD is opgericht met als doel het herstructureren en ontwikkelen van bedrijventerreinen. Het revitaliseren, ofwel het doen herleven, van bestaande bedrijventerreinen komt in dit kader niet of nauwelijks aan de orde. Dit terwijl dit mede een belangrijke problematiek is in de Drechtsteden. Met het revitaliseren wordt de ruimtelijke kwaliteit van achterstallig terreinen opgewaardeerd en aangepast aan de eisen van nu en later. Speerpunten bij het revitaliseren zijn kwaliteitsverbeteringen op het gebied van de volgende onderwerpen: - de esthetica van gebouwen en de openbare ruimte - de bereikbaarheid en veiligheid - de samenwerking tussen ondernemers - duurzaam ondernemen Van groot belang bij duurzame revitalisatie zijn participatie van ondernemers en het delen van kennis. Dit afstudeeronderzoek richt zich op dan ook op de problematiek van incourante bedrijventerreinen en de eventuele participatie van ondernemers en de gemeente in dit traject. De Drechtsteden hebben vanuit hun bedrijventerreinenstrategie “De Drechtse Poort” een herstructureringsopgaven geformuleerd, waarbij een aantal gebieden extra aandacht dienen te krijgen. Om ons onderzoek af te bakenen hebben wij op voorhand al een bedrijven terrein uitgezocht. Het zal de Louterbloem worden. De Louterbloem is een bedrijventerrein in Dordrecht met ca. 70 bedrijven waar bovenliggende problematiek een grote rol speelt. Tijdens het onderzoek zal tevens geïnventariseerd worden welken industriegebieden er nog meer binnen de Drechtsteden voor het revitaliseren in aanmerking komen.
M.Lermer & R.Baakman
Plan van aanpak
Pagina 5 van 17
Onderzoeksvraag
3
Onderzoeksvraag
Als leidraad voor het onderzoek is de volgende onderzoeks vraag geformuleerd
Onderzoeksvraag geleverd door Vita Nova: Hoe kan bedrijventerrein Louterbloemen gerevitaliseerd worden zodat het weer voldoet aan de huidige eisen en wensen en op welke manier kunnen ondernemers in dit traject bijdragen bij het realiseren van kwaliteitsverbeteringen?
De uiteindelijke onderzoeksvraag Hoe kan een duurzame revitalisatie bijdragen aan de problematiek van incourante bedrijventerreinen binnen de Drechtsteden?
Deelvraag 1 Wat is het beleid op het vlak van bedrijventerreinen en duurzaamheid en hoe kan dit concreet worden vormgegeven? Product: Onderzoek beleid.
Deelvraag 2 Zijn er subsidies voor het duurzamer/energiezuiniger maken van een industrie gebied binnen de Drechtsteden en hoe kan er aanspraak op worden gemaakt? Product: Onderzoek subsidies.
Deelvraag 3 Welke duurzame technieken zouden toegepast kunnen worden en hoe worden deze technieken in de esthetica van een pand verwerkt? Product: Onderzoek duurzaamheid.
Deelvraag 4 Welke criteria kunnen worden gebruikt bij het bepalen van de ruimtelijke kwaliteit van een bedrijventerrein? Product: QuickScan bedrijventerrein.
Deelvraag 5 Welke ingrepen zijn bepalend voor het verbeteren van de milieu index gebouwen? Product: QuickScan gebouw.
Deelvraag 6 Welke bedrijventerreinen binnen de Drechtsteden komen in aanmerking voor revitalisatie? Product: QuickScan bedrijventerrein met eindscore.
Deelvraag 7 Welke problematiek speelt er op het gekozen bedrijventerrein en op welke wijze kunnen ondernemers participeren bij duurzame revitalisatie? Product: Interview ondernemers
Deelvraag 8 Welk specifiek bedrijfsgebouw leent zich goed voor een mogelijk verbetervoorstel? Product: QuickScan gebouw met eindscore.
Deelvraag 9 Op welke wijze kan voor het geselecteerde bedrijfsgebouw haalbaar revitalisatie plaats vinden? Product: Verbetervoorstel gebouw.
M.Lermer & R.Baakman
Plan van aanpak
Pagina 6 van 17
De projectgrenzen
4
De projectgrenzen
Om het onderzoek binnen een halfjaar haalbaar te maken moeten er kaders worden opgesteld waartussen wij ons onderzoek zullen uitvoeren. Deze kaders zullen door nieuwe inzichten in het verloop van het proces steeds vernauwen. In het hoofdstuk Planning zullen de kaders per fase worden behandeld. Bij dit onderzoek worden drie kaders genoemd: Het eerste kaders is een geografische kader namelijk de Drechtsteden. Het tweede kader is de milieu index gebouwen, wat kan er worden gedaan om hier een beter score te behalen. Het laatste kader is de haalbaarheid. Het eindproduct moet financieel aantrekkelijk zijn om er uiteindelijk een marktpartij mee akkoord te laten gaan.
Haalbaarheid
duurzaamheid
Esthetica
Drechtsteden
Duurzaamheid: - Uitstraling. - OZB gaat EPC afhankelijk worden. - Op lange termijn financieel aantrekkelijk. - Verkoop waarde pand. - Medewerking van overheid. Drechtsteden: Zie volgende pagina Esthetica: -
Uitstraling. Beter werkklimaat. Verkoop waarde pand.
Haalbaarheid: Financieel - Rekenmodel - Subsidies - Maximaal 8 jaar terug verdien tijd Bouwkundig - QuickScan - Kennis Motivatie - Interview met ondernemers - Duidelijke weergaven van de voor en nadelen. - Verkoop waarde pand.
M.Lermer & R.Baakman
Plan van aanpak
Pagina 7 van 17
De projectgrenzen
De Gemeenschappelijke Regeling Drechtsteden
M.Lermer & R.Baakman
Plan van aanpak
Pagina 8 van 17
Mogelijk te onderzoeken
5
Mogelijk te onderzoeken
Een overzicht van de mogelijk te onderzoeken onderwerpen.
Regio
Drechtsteden Economische Visie Bedrijvenpeiling Gemeente Dordrecht (Verbeterpunten / gemeentelijke aandacht / prioriteit) De Drechtse Poort (Bedrijventerreinenstrategie voor de Drechtsteden) Overzicht van terreinen / uitvoeringsagenda tot 2020 Natte Bedrijventerreinen Strategie Drechtsteden Herstructureringsopgave / Uitvoeringsprogramma transformatie Projecten Gemeente Dordrecht Hetbestebedrijventerrein.nl (inbo) Mogelijke subsidies (Europees, Rijk, Provincie, Gemeenten) Aanbestedingsvoorwaarden
Wetgeving/Standaarden
Breeam (Oplevercertificering voor gebouwen) Milieu Index Gebouw (MIG) (Senter Novem) NEN-Normen Wet Milieubeheer
Energie
PV-panelen Warmte/koude pomp Dieptepomp HR-ketel Warmtepomp Warmtekrachtkoppeling Warmteterugwinning Energiezuinige verlichting Energiezuinige schakeling (plugwise) Warmtepompboiler Zonnecollector Warmte/koudeopslag
Maatregelingen
Vloerisolatie Dakisolatie Wandisolatie Isolerende beglazing Zonwering Kierdichting
Materiaalgebruik
Duurzame materialen Esthetische verbeteringen
Rekenen
Greencalc+ (Software voor het vergelijken van gebouwen op milieukwaliteit ) http://quickscan.allied.nl/ Financieel rekenmodel DuboCalc
Referentie projecten Participatie
M.Lermer & R.Baakman
Plan van aanpak
Pagina 9 van 17
Producten
6
Producten
Plan van aanpak Dit product zal als handleiding voor het onderzoek dienen, er wordt in beschreven wat de probleemstelling is en wat gewenste eindproducten moet zijn. Ook zal het proces worden beschreven.
Samenwerkingsovereenkomst Het plan van aanpak zal tevens dienen als samenwerkings overeenkomst tussen de project leden.
Contract met opdrachtgever Het bindende document tussen ons en de markt partij.
Analyse rapport Het rapport dat wordt ingeleverd na de Inventarisatie fase. Hierin zal voornamelijk geworven informatie in staan. De volgende producten zullen hier in staan. Onderzoek beleid. Onderzoek subsidies. Onderzoek duurzaamheid. QuickScan bedrijventerrein. QuickScan gebouw.
Tussentijdse presentatie De presentatie en verdediging van het analyserapport en plan van aanpak.
Concept eindverslag Het concept eindverslag is een volledig onderzoeksrapport, dat bestaat uit de volgende deel producten: Onderzoek beleid. Onderzoek subsidies. Onderzoek duurzaamheid. QuickScan bedrijventerrein. QuickScan gebouw. QuickScan bedrijventerrein met eindscore. Interview ondernemers QuickScan gebouw met eindscore. Verbetervoorstel gebouw. Dit verslag zal door zowel school als het bedrijf zal worden gecontroleerd.
Definitief onderzoeksrapport Het eindproduct van het afstuderen is een definitief onderzoeksrapport, waarbij de mogelijke opmerkingen op het concept rapport zijn verwerkt. Tevens zal er een samenvatting van maximaal 2 à 3 A4’tjes worden gemaakt.
Afstudeer presentatie De presentatie waarin het onderzoeksrapport en proces wordt gepresenteerd en verdedigt voor een afstudeercommissie.
Showcase afstuderen Dit is 1 A4 waarin door middel van foto’s illustraties en teksten het afstudeer werk wordt beschreven.
Presentatie lagere jaars studenten Dit zal een beknopte versie van de afstudeer presentatie zijn, waar voor de onderzoeks methodiek en anekdotes naar voren zullen komen.
M.Lermer & R.Baakman
Plan van aanpak
Pagina 10 van 17
Kwaliteit
7
Kwaliteit
Voorafgaand aan het onderzoek worden de kwaliteitsnormen opgesteld. Met deze criteria kan de kwaliteit van het onderzoek worden vastgesteld.
Kwaliteit eindproduct Het eindproduct wordt een dossier met daarin alle tussentijdse producten en een eindverslag. Dit dossier zal het verloop van het onderzoeksproces beschrijven en de onderzoeksvragen beantwoorden. Tijdens de afstudeerzitting zullen de resultaten hiervan worden gepresenteerd en verdedigd. Het eindresultaat zal door de Hogeschool Rotterdam worden beoordeeld volgens de criteria van de modulewijzer Afstuderen (bouafs40).
Kwaliteit tussentijdse producten De tussentijdsproducten zoals: Plan van aanpak, analyserapport, en concept eindverslag, dienen om de voortgang en aanpak van het onderzoek met school te communiceren. De producten zullen door de Hogeschool Rotterdam worden beoordeeld volgens de criteria van de modulewijzer Afstuderen (bouafs40).
Normen en technieken De softwareprogramma’s die gebruikt worden, zijn Word, Excel, PowerPoint, Project, Adobe Acrobat en AutoCad. De groep zal communiceren via de e-mail en via de telefoon. De product uitwisseling zal via dropbox.com gaan. Alle documentatie wordt gemaakt met lettertype Arial. De grootte van het lettertype is 10. Hoofdstukaanduiding krijgt lettertype 14, dikgedrukt en onderstreept. Kopjes zijn in Arial 12, dikgedrukt. Tevens zullen de hoofdstukken en koppen worden genummerd via het stijlen systeem van Word. De ik en wijvorm zullen waar mogelijk worden vermeden.
Bronvermelding Het gebruik van bronnen is een belangrijk onderdeel van ons onderzoek. Om de correctheid van de conclusies te waarborgen en plagiaat te voorkomen zullen de gebruikte bronnen altijd gemeld worden.
Controle producten en verloop proces Om de voortgang van het onderzoeksproces te waarborgen wordt er een planning gemaakt. Deze zal goedgekeurd worden door het stage bedrijf en school. Bij achterstand op de gemaakte planning zal dit tijdig aan het stage bedrijf en begeleider van school worden gemeld.
Controle producten inhoudelijk Alle producten worden op dropbox.com ge-upload. Deze producten worden gecontroleerd door beide projectleden. Om het stage bedrijf de mogelijkheid te geven gemaakt werk te controleren zal het uiterlijk de maandag voor de inlever week aan hun geleverd worden. Met deze maatregel wordt voorkomen dat een onderdeel ongelezen en ongecorrigeerd in het eindrapport komt.
Terugkoppelen Om de kwaliteit te waarborgen zal er na iedere fase de producten en bevindingen teruggekoppeld worden. De afstudeerbegeleider zal feedback geven op de producten, waardoor de projectleden de kwaliteit kunnen waarborgen.
M.Lermer & R.Baakman
Plan van aanpak
Pagina 11 van 17
Project organisatie
8
Project organisatie
Uitwisselen van bestanden Het opslaan en uitwissel van bestanden onderling zal via dropbox.com gebeuren. Daarnaast moet er ook altijd een offline kopie zijn als back up. De opdrachtgever zal bestanden via mail en/of hardcopy ontvangen. School zal de producten ontvangen zoals aangegeven in de modulen wijzer.
Communicatie stage bedrijf Het stage bedrijf staat ter beschikking voor de nodige feedback. De producten zullen ruim op tijd worden geleverd zodat er tijd is om terugkoppeling te realiseren.
Communicatie overige partijen. Om bereikbaarheid met andere partijen te vergemakkelijken is een gezamenlijk mailadres aangemaakt (
[email protected]). Dit zal het mail adres zijn waar via wordt gecommuniceerd. Tevens zullen er visite kaartjes gemaakt worden.
Logboek In het logboek zal bijgehouden worden wat er gedaan is, mogelijke opgedane kennis en conclusies, en een uren verantwoording. Hierdoor zal de onderzoeksmethodiek duidelijk worden gedocumenteerd, en zal het tevens als verantwoording richting school en het stage bedrijf dienen.
Discretie Door de actualiteit en mogelijke commerciële interesse in het afstudeer plan is met de opdrachtgever afgesproken dat er discreet met de stukken wordt omgegaan. De afstudeerscriptie zal dan ook niet gepubliceerd worden op de HBO-Kennisbank. En mag na afstuderen niet met eventuele nieuwe werkgever worden gedeeld.
Problemen Als een project lid zijn afspraken niet na kan komen. Moeten het andere project lid hiervan op de hoogte worden gesteld, zodat het probleem kan worden opgelost. Indien een persoon herhaaldelijk zijn afspraken niet is nagekomen zonder het telefonisch te melden of/en er een duidelijke reden voor te geven, zal dit onderling moeten worden besproken. Deze zal persoon zijn gedrag moeten aanpassen, is dit niet het geval wordt een docent ingelicht.
Media Duurzaamheid is een actueel thema waar continue in wordt geïnnoveerd. Om hier van op de hoogte te blijven is het van belang de media in de gaten te houden. Voorbeelden zijn: www.duurzaamnieuws.nl en BNR DUURZAAM.
M.Lermer & R.Baakman
Plan van aanpak
Pagina 12 van 17
Planning
9
Planning
Om de kwaliteit en voorgang van het onderzoek te waarborgen is er een planning gemaakt. Het onderzoek is in een aantal fase verdeeld. In elke fase wordt een specifieke doel met de daar bij horende producten verwezenlijkt. Omdat het onderzoek een continue proces is, en iedere fase invloed heeft op de daarop volgende, is de fase beschrijving slechts een verwachting van hoe het gaat lopen.
Oriëntatie fase Tijdens deze fase word kennis gemaakt met de organisatie en het werkterrein van de opdrachtgever. Ook zal er een oriënterend onderzoek naar de verschillende aspecten van de opdracht en naar de eisen en wensen van de betrokkenen bij de opdracht worden gedaan. Dit zal de basis vormen voor het plan van aanpak en de daarbij horende planning, dat in deze fase zal worden afgerond.
Inventarisatie fase In deze fase zal voornamelijk informatie die op de volgende vragen antwoord moeten geven worden verworven: 1. Wat is het beleid op het vlak van bedrijventerreinen en duurzaamheid en hoe kan dit concreet worden vormgegeven? 2. Zijn er subsidies voor het duurzamer/energiezuiniger maken van een industrie gebied binnen de Drechtsteden en hoe kan er aanspraak op worden gemaakt? 3. Welke duurzame technieken zouden ingezet kunnen worden bij de revitalisatie van bedrijventerreinen? 4. Welke criteria kunnen worden gebruikt bij het bepalen van de ruimtelijke kwaliteit van een bedrijventerrein? 5. Welke ingrepen zijn bepalend voor het verbeteren van de milieu index gebouwen?
Oplossingsfase(Projectvoorstel) Aan de hand van de geïnventariseerde informatie zal er een bepaald industrie gebied worden uitgekozen. Binnen dit industriegebied zullen mogelijke oplossingen worden uitgewerkt. Uiteindelijk zullen deze oplossingen met elkaar vergeleken worden en eventueel voorgelecht aan marktpartijen. In deze fase zal antwoord gegeven worden op de volgende vragen: 6. Welke bedrijventerreinen binnen de Drechtsteden komen in aanmerking voor revitalisatie? 7. Welke problematiek speelt er op het gekozen bedrijventerrein en op welke wijze kunnen ondernemers participeren bij duurzame revitalisatie? 8. Welk specifiek bedrijfsgebouw leent zich goed voor een mogelijk verbetervoorstel?
Implementatie fase (haalbaarheid) Van de oplossingen in de vorige fase zal er één veder uitgewerkt worden. En zal er om de realiteit van de oplossing te waarborgen met de marktpartijen een terugkoppeling plaatsvinden. De volgende vragen zullen beantwoord worden: 9. Op welke wijze kan voor het geselecteerde bedrijfsgebouw haalbaar revitalisatie plaats vinden?
Afronding In de afronding zullen alle doorlopen fase en conclusies worden verwerkt in een onderzoeksrapport en bij behorende presentatie.
M.Lermer & R.Baakman
Plan van aanpak
Pagina 13 van 17
M.Lermer & R.Baakman
Plan van aanpak
Pagina 14 van 17
Planning
M.Lermer & R.Baakman
Plan van aanpak
Pagina 15 van 17
Kosten en Baten
10 Kosten en Baten Zoals bij ieder project zijn er kosten en baten aan verbonden. Hoeveel deze kosten bedragen en wat de baten zijn voor dit project, zal in dit hoofdstuk zo gedetailleerd mogelijk worden omschreven.
Tijd Voor het afstuderen zijn 24ects voorgeschreven iedere ects staat 28 uur. Totaal is er dus per persoon 672 uur voorgeschreven. Het afstudeer traject bedraagt in totaal 20 weken, gemiddeld zal er dus per week 33,5 uur gewerkt moeten worden.
Materiaal De kosten voor het te gebruiken materiaal als papier, pennen, inkt, enzovoorts, is zeer lastig te schatten. Daarom is besloten dat alle gemaakte materiaalkosten worden bijgehouden in het logboek en aan het eind zal er een verrekening plaatsvinden.
Baten De directe baten bij dit onderzoek zijn de studiepunten (24 ects per groepslid) die te verdienen zijn bij het behalen van een voldoende. Het eindcijfer zal als volgt worden bepaald: Functioneren in de afstudeerorganisatie (20%). Afstudeerverslag (50%). Eindpresentatie (10%). Verdediging (20%). Uiteraard is ook de opdrachtgever gediend bij dit project die na afloop een goed onderbouwde conclusie verwacht. Het naar behoren voltooien van het onderzoek zal ook een goede indruk geven op de potentieel werkgever. Dit kan worden gezien als een extra stimulans om voor een nog beter resultaat te gaan. Tenslotte zijn er gedurende dit onderzoek veel leermomenten voor de studenten te behalen en kunnen competenties aangescherpt worden.
M.Lermer & R.Baakman
Plan van aanpak
Pagina 16 van 17
Persoonlijke leerdoelen
11 Persoonlijke leerdoelen
Meer inzicht krijgen in onze sterke en zwakke kanten. Ons bewuster worden van onze weerstand. Ons richten op het effectiever maken van onze houding. Ons analytisch vermogen aanscherpen. Beter structuur aanbrengen in ons werk / mijn eigen lijn meer vasthouden. Duidelijker sturen op wat wij belangrijk vinden / positie durven innemen. Vaker het initiatief nemen / minder wachten op iemand anders. Duidelijker nee zeggen, als ik niet kan of wil leveren, wat de ander vraagt. Eerder benoemen wat ons dwarszit / niet opkroppen. Onze conclusies en oordelen beter toetsen aan wat er écht is gebeurd. Beter omgaan met macht, belangen, onderhandelings- en conflictsituaties. Beter luisteren en doorvragen als een ander mij iets vertelt of van mij wil. Kritisch zijn zonder persoonlijk te worden / beter omgaan met feedback. Beter kritiek kunnen ontvangen, zonder mij persoonlijk aangevallen te voelen. Meer openstaan voor de visie van klanten, collega’s en mensen uit andere afdelingen. Meer dan de geijkte middelen leren hanteren voor een effectiever resultaat. Meer in staat zijn om anderen mee te nemen in mijn visie en beleid. Meer op een inspirerende en motiverende manier draagvlak kunnen creëren.
M.Lermer & R.Baakman
Plan van aanpak