PEMBANGUNAN INSTRUMEN KECAIRAN BARU YANG PATUH SYARIAH

MUZAKARAH PENASIHAT SYARIAH KEWANGAN ISLAM KALI KE-9

PEMBANGUNAN INSTRUMEN KECAIRAN BARU YANG PATUH SYARIAH

Ustaz Ahmad Alfisyahrin Jamilin Ketua Global Syariah First Gulf Bank, Emiriah Arab Bersatu

11th Kuala Lumpur Islamic Finance Forum 2014 10 November 2014 * Hotel Istana Kuala Lumpur CIty Centre

MUZAKARAH PENASIHAT SYARIAH KEWANGAN ISLAM KALI KE-9 10 November 2014 Bersempena KLIFF 2014

Pembangunan Instrumen Kecairan Baru Yang Patuh Syariah

Pengenalan Di dalam sistem perbankan Islam dan konvensional, pengurusan kecairan merupakan salah satu peranan utama sebuah bank sebagai penerima sumber dan dana dari individu, peniaga dan pelabur. Ini bagi menyediakan mobilisasi sumber dana bagi urusan pembiayaan dan mengimbangi di antara aset dan liabiliti. Bagi perbankan Islam, instrumen kecairan yang patuh syariah sentiasa menjadi keperluan utama bagi sesebuah bank Islam bagi mengimbangi permintaan pasaran semasa dan menyumbang kepada pembangunan pasaran pembiayaan dari sudut produk, harga dan pulangan. Ianya juga penting bagi memastikan kestabilan perjalanan operasi, kemampuan untuk menampung pengeluaran yang tinggi serta menghadapi perubahan mendadak bagi keperluan pasaran diantara bank, pendeposit utama serta pasaran global. Instrumen kecairan juga meliputi segala keperluan produk individu dan peniaga hinggalah ke produk pasaran Sukuk. Malaysia sebagai salah satu dari negara dunia yang mempelopori sistem perbankan Islam telah pun membuat beberapa perubahan utama mengenai syarat-syarat minima operasi instrumen kecairan Islam berbanding negara-negara lain di dunia terutamanya dari timur tengah. Perubahanperubahan tersebut dilihat telah memberi impak langsung terhadap perjalanan semasa instrumen kecairan dan mengukuhkan kedudukan kewangan institusi-institusi Kewangan Islam.

Perbankan Islam dan Produk Kecairan Perbankan Islam pada masa kini sudahpun menuju kearah sebahagian dari sistem kewangan dunia yang saling berkaitan dimana kebanyakkan pasaran kewangan dan ekonomi dilihat saling berhubung dan berkait rapat. Mempunyai instrumen dan pengurusan kecairan yang baik adalah syarat utama untuk mengekalkan kestabilan kewangan serta membantu untuk meringankan sebarang kekurangan mudah tunai. Skim pengurusan kecairan antarabangsa jangka pendek telah pun ditubuhkan pasaran di seluruh dunia, termasuk yang ditubuhkan di Malaysia, Bahrain dan Emiriah Arab Bersatu dan lain-lain untuk memenuhi keperluan pelaburan pelbagai mereka. Pada masa ini, pasaran wang Islam tidak disepadukan ke dalam pasaran wang secara keseluruhan dalam kebanyakan bidang kuasa. Struktur semasa pasaran wang Islam dikuasai oleh urus niaga di kalangan institusi kewangan Islam, dan dengan perkiraan khas dengan bank-bank konvensional. Krisis kewangan global dan permasalahan kredit telah menyebabkan lahirnyausaha-usaha baru bagi mendatangkan mekanisme yang sesuai dengan perkembangan industri di peringkat global, berkesan, cekap danpatuh Syariah.

1


Pengawal selia, pertubuhan-pertubuhan industri dan peserta pasaran semua menekankan keperluan mendesak untuk mengukuhkan pasaran Kewangan antara bank dan pengurusan kecairan Kewangan Islam di peringkat global, kekurangan ini dilihat sebagai perkara yang menghalang pembangunan sistemik dalam industri kewangan Islam. Amalan dan Trend Instrumen Kecairan Instrumen-instrumen mudah tunai dalam pasaran Kewanganpatuh Syariah yang sedia ada digunakan dalam industri kewangan Islam untuk urusniaga antara bank serta pengurusan kecairan Kewangan agak terhad dan berbeza-beza dari negara ke negara. Pelbagai instrumen seperti yang disenaraikan di bawah adalah bertujuan untuk menawarkan infrastruktur kecairan Islam: 

Sukuk



Sekuriti dan Instrumen Kewangan kerajaan pusat



Pasaran wang antara bank-bank Islam



Skimpengurusan mudah tunai jangka pendek khusus

Di Asia Tenggara contohnya Malaysia telah lama memperkenalkan pasaran wang antara bank-bank Islam untuk pengurusan jangka pendek berasaskan Syariah. Instrumen ini termasuklah deposit wakalah dan mudarabah antara bank, terbitan kertas pelaburan kerajaan dan bil perbendaharaan. Bank Sentral Republik Indonesia telah melancarkan Pasar Uang Antar-bank (PUAS) menggunakan Sijil Pelaburan Mudarabah antara Bank. Tambahan pula, institusi kewangan Islam juga mempunyai peluang untuk meletakkan lebihan mudah tunai mereka dalam Sijil Wadiah Bank Indonesia (SWBI), instrumen yang dikeluarkan oleh Bank Sentral. Institusi kewangan Islam juga boleh mendapatkan pembiayaan daripada Bank Sentral melalui kemudahan pembiayaan Syariah jangka pendek berasaskan kontrak mudarabah, yang dikenali sebagai Fasilitas Perdanaan Jangka Pendek Syariah (FPJPS). FPJPS akan dijamin oleh bank yang menerima dengan instrumen mudah tunai yang berkualiti tinggi dan cagaran tersebut nilainya hendaklah sekurang-kurangnya sama dengan jumlah pembiayaan yang diterima. Manakala di Timur tengah pula, contohnya Emeriah Arab Bersatu telah melancarkan kemudahan mudah tunai melalui pengeluaran Sijil Deposit Islam dengan tempoh matang satu minggu sehingga satu tahun. Manakala Sijil Deposit Islam berdasarkan konsep komoditi murabahah pula ditawarkan dalam pertukaran harian. Di Bahrain kemudahan deposit khas mudah tunai boleh didapati hanya untuk bank-bank konvensional. Oleh kerana itu, Institusi Kewangan Islam biasanya melabur ke dalam Sukuk untuk pengurusan mudah tunai mereka. Selain Asia Tenggara dan Timur Tengah, insitusi-institusi Kewangan Islam di seluruh dunia berada dalam pelbagai peringkat pembangunan kewangan Islam dan menghadapi cabaran yang berbeza.

2


Struktur-Struktur Sukuk Dunia 2014

Struktur Sukuk Dunia bagi Penggal Pertama 2014 70 60 50

%

40 30 20 10 0

Murabahah

Ijarah

Wakalah

Istithmar

Bai Inah

Salam

Musyarakah

Hybrid

Mudarabah

2014

58.4

16.5

9.1

2.3

0.4

0.9

4.7

4.9

2.7

2013

57.7

15.06

5

0.4

3.7

0.8

6.7

5.2

1.9

(Sumber: Bloomberg, IFIS, Zawya, KFHR)

Sehingga pertengahan tahun 2014, Murabahah dan Ijarah masih lagi kekal sebagai struktur Sukuk yang menjadi pilihan penerbit Sukuk dengan 58.4% bagi Sukuk Murabahah dan 16.5% bagi Sukuk Ijarah berbanding 57.7% dan 15.1% bagi tahun 2013. Manakala Sukuk Wakalah dan Sukuk Istithmar pula telah meningkat penggunaannya ke 11.4% untuk penggal pertama 2014 berbanding penggal pertama 2013 dan yang paling menarik, Sukuk Bai Inah telah berkurangan kepada hanya 0.4% berbanding 5.5% pada tahun yang sebelumnya. Diantara dua pasaran utama Sukuk iaitu Malaysia dan Timur Tengah, Sukuk Murabahah jauh lebih popular di Malaysia dengan lebih 50% Sukuk diterbitkan menggunakan Murabaha manakala Sukuk Ijarah lebih polular di Timur Tengah dengan lebih 25% terbitan.

3


Jenis-Jenis Sukuk Global Terbitan 2014 Penerbit

Negara

Matawang

Struktur

Tarikh Terbitan

Tempoh (Tahun)

19 Feb 20 Feb 6 Mac 18 Mac 8 April

Jumlah Terbitan (USD Mln) 613.9 300 1500 152.6 2500

Hazine Mustersarligi DIP Sukuk Limited Islamic Development Bank Bumitama Agri sukuk Saudi Electicity Global Sukuk Company ICD Sukuk Company Limited Etiqa Takaful HM Treasury UK Al Hilal Bank Tier 1 Sukuk Sharjah Sukuk Limited Goldman Sachs International Sukuk

Turkey UAE Saudi Arabia Singapore Saudi Arabia

TRY USD USD MYR USD

Ijarah Wakalah Wakalah Musyarakah Ijarah

UAE

USD

Ijarah

21 Mei

700

6

Malaysia UK UAE UAE US

MYR GBP USD USD USD

Musyarakah Ijarah Mudarabah Ijarah Wakalah

30 Mei 25 Jun 30 Jun 17 Sep 23 Sep

93.2 339.5 500 750 500

10 (5) 5 Perp (5) 10 5

2 5 5 5 10 & 30

Contoh-contoh Sukuk 2014: Hazine Mustersarligi Varl 2/16

Perbendaharaan Turki kembali memasuki pasaran sukuk dengan 2-tahun Lira sukuk pada 19 Februari 2014, menandakan pengeluaran yang keenam setakat ini. Sukuk itu diperlukan kerajaan Turki yang berhasrat untuk menggunakan hasil untuk mempelbagaikan instrumen pembiyaan negara, meluaskan asas pelabur dan meningkatkan tabungan dan simpanan dalam negeri. Sukuk itu berharga hasil sebanyak 10.6%, iaitu lebih tinggi daripada sukuk yang sama yang dikeluarkan oleh Perbendaharaan pada 20 Februari 2013. Peningkatan yang ketara dalam hasil yang ditawarkan adalah disebabkan krisis aliran keluar dana pasaran baru muncul yang menimpa ekonomi Turki teruk sejak 22 Mei 2013, yang membawa kepada penyusutan nilai Lira, peningkatan kos pinjaman di Turki dan ekuiti menurun dan pasaran hutang. 4


DIP Sukuk Limited

Dubai Investment Park (DIP) memulakan kerjaya dalam pasaran sukuk global dengan sukuk USD300mln pada 20 Februari dan sukuk ini merupakan sukuk USD pertama terbitan sukuk timur tengah untuk 2014. Sukuk ini mendapat sambutan yang sangat menggalakkan daripada pelabur dan tawaran ini telah terlebih langganan sebanyak 13 kali yang mewakili satu daripada tahap tertinggi lebihan langganan dicapai oleh penerbit korporat di dalam sukuk dan pasaran konvensional di timur tengah. Lebihan langganan itu membolehkan DIP menetapkan harga sukuk pada hasil sebanyak 4,291% yang lebih rendah daripada kupon yang ditawarkan pada sukuk korporat dan berdaulat dalam denominasi USD di Dubai, yang dikeluarkan pada tahun 2012. Islamic Development Bank Sukuk

Islamic Development Bank (IDB) yang bertaraf AAA telah mengeluarkan sukuk terbesar setakat ini sebanyak USD1.5bln untuk tempoh 5 tahun sukuk tanda aras pada Mac 2014. Sukuk tersebut mendapat sambutan yang amat menggalakkan dengan lebih 60 pesanan dalam buku membolehkan IDB untuk membesarkah program jumlah terbitan kepada USD1.5bln dari jumlah asal dirancang USD1bln. Sukuk ini telah diterbitkan dua kali pada tahun 2014 iaitu pada bulan Mac dan September. 5


Bumitama Agri Sukuk

Bumitama Agri Limited sebagai pengeluar minyak kelapa sawit yang tersenarai di Bursa Singapura telah memanfaatkan pasaran sukuk Malaysia pada 18 Mac dengan MYR500mln (USD152.6mln) terbitan. Sukuk ini menandakan terbitan sukuk pertama syarikat yang berpangkalan di Indonesia dan Singapura setakat ini dan syarikat itu bercadang untuk menggunakan hasil ke arah perbelanjaan modal, pelaburan dan pembiayaan semula hutang. Sukuk ini ditarafkan sebagai AA3-rated oleh Ratings Agency Malaysia yang menyediakan hasil yang menarik sebanyak 5.25%. Saudi Electricity Global Sukuk Company

Saudi Electric Company (SEC) yang berpengkalan di Saudi Arabia telah menerbitkan dua USD sukuk jangka panjang-iaitu 10 dan 30 tahun pada 8 April yang berjumlah USD2.5bln. Kedua-dua sukuk telah distrukturkan menggunakan kontrak Ijarah dan mewakili nilai muka yang berbeza, kematangan dan hasil yang ditawarkan kepada pelabur.

6


ICD Sukuk Company Limited

Cabang pelaburan kerajaan Dubai, Investment Corporation of Dubai (ICD), telah menerbitkan USD700mln 6 tahun tempoh Sukuk Ijarah pada 21 Mei tahun ini. Asalnya sukuk ini dirancang untuk diterbitkan sebanyak USD500mln sahaja, namun diatas sambutan yang amat menggalakkan daripada buku pelabur dengan tempahan bernilai USD3bln telah menggalakkan penerbit untuk membesarkan program sukuk sebanyak 40% kepada USD700mln. Etiqa Takaful Subordinated Tier 2 Musharakah

Pengendali takaful Malaysia, Takaful Etiqa, yang telah menerbitkan sukuk sektor takaful pertama di dunia bernilai MYR300mln (USD93.2mln) pada 30 Mei. Sukuk ini matang dalam tempoh 10 tahun dan boleh dipanggil selepas 5 tahun menggunakan kontrak Musharakah dan layak sebagai tahap 2 instrumen modal subordinat (T2). Etiqa Takaful bercadang untuk menggunakan hasil yang diperolehi untuk meningkatkan nisbah kecukupan modal. Di samping itu, pengendali itu merancang untuk menggunakan hasil untuk membiayai operasi perniagaan, keperluan modal kerja dan tujuan korporat yang mematuhi Syariah lain. Dari segi pulangan, sukuk Takaful Etiqa menyediakan para pelabur hasil sebanyak 4.52%, yang lebih rendah daripada pulangan yang ditawarkan pada nilai tahap 2 sukuk yang dikeluarkan oleh institusi perbankan Islam. 7


HM Treasury UK Sovereign Sukuk PLC

United Kingdom secara rasmi menjadi negara bukan OIC yang pertama di dunia untuk menerbitkan sukuk sebanyak GBP200mln pada 25 Jun menggunakan Sukuk Ijarah. Perbendaharaan British (HM Treasury) Program ini mencapai kepelbagaian geografi yang seimbang dan peruntukan terakhir program tersebut adalah seperti berikut: United Kingdom (39%); Timur Tengah (37%); dan Asia (24%). Mengikut jenis pelabur, peruntukan adalah: Bank-bank (59%); Bank-bank Pusat / Institusi Rasmi (25%) dan Pengurus Dana (16%). AHB Tier 1 Sukuk Limited

Al Hilal Bank milik kerajaan Abu dhabi telah menerbitkan sukuk Basel III ketiga di dunia yang mematuhi Tier tambahan 1 (AT1) sukuk pada 30 Jun dengan terbitan sebanyak USD500mln. Sukuk kekal distrukturkan pada kontrak Mudarabah dan membolehkan penerbit untuk memanggil instrumen selepas tempoh 5 tahun. Lebih penting lagi, sukuk itu adalah yang pertama seumpamanya untuk memberi pendedahan khusus mengenai rawatan sukuk perlu penerbit mencapai puncak kewangan tidak berdaya maju. Pendedahan adalah selaras dengan objektif standard Basel III untuk AT1 instrumen dan sebelum ini tidak dibuat oleh yang lain dua penerbit sukuk AT1.

8


Modal dan Instrumen Kecairan Yang Mematuhi Basel III Industri kewangan global pada masa ini dalam proses menerima pakai peraturan-peraturan Basel III yang berkuat kuasa secara beransur-ansur bermula dari 1 Januari 2013 sehingga 1 Januari 2019. Peraturan baru yang terutamanya memberi kesan kepada struktur permodalan institusi kewangan sebagai komponen peraturan modal telah diklasifikasikan semula tahap 1 (T1), yang terdiri daripada Tahap Ekuiti Biasa 1 (CET1) dan Tahap Tambahan 1 (AT1) Instrumen, dan Tahap 2 (T2). CET1 terdiri daripada saham biasa dan rizab manakala modal AT1 adalah lapisan tambahan modal kebimbangan yang kekal. Modal Tahap 3 telah dimansuhkan di bawah Basel III. Kriteria ditakrifkan semula untuk melayakkan modal yang terkawal juga telah memberi kesan kepada bentuk instrumen modal yang sesuai untuk diterbitkan sebagai T1, T2 dan AT1. Di bawah Basel III, instrumen modal T1 akan menyerap kerugian di bawah senario usaha berterusan manakala instrumen T2 akan menyerap kerugian apabila bank sampai ke titik tidak berdaya maju atau kebimbangan pergi. Basel III juga menetapkan keperluan modal minimum yang dinyatakan dalam aset berwajaran risiko perlu ditingkatkan dalam tempoh peralihan antara 2013 dan 2019, sehingga 4.5% dalam modal saham (CET1), 6% dalam jumlah modal Kumpulan 1 (4.5% CET1 + 1.5% AT1); dan 8% jumlah modal (jumlah modal modal + 2% Tier-2 6% Tier-1). Selain itu, penampan pemuliharaan perlu dibina sehingga sebanyak 2.5% peratus mulai 1 Januari 2016 hingga 1 Januari 2019. Akhirnya, bank dikehendaki untuk memegang 10.5% daripada jumlah modal mereka dinyatakan dalam aset berwajaran risiko oleh 1 Januari 2019. Nisbah liputan kecairan mewajibkan bank-bank untuk memegang aset cair berkualiti tinggi bermula dari Januari 2015. Nisbah liputan kecairan dicadang untuk menggalakkan daya tahan jangka pendek untuk gangguan kecairan yang berpotensi dengan memastikan terdapat saham yang mencukupi kecairan aset untuk menampung 30 hari senario tekanan aliran keluar tunai. Nisbah liputan kecairan yang memerlukan bank untuk mengadakan stok aset cair berkualiti tinggi tiada halangan untuk menggunakannya untuk menampung jumlah aliran keluar tunai bersih yang boleh ditukar kepada wang tunai di kerugian sedikit atau tiada nilai di pasaran swasta, untuk memenuhi keperluan kecairannya untuk 30 hari kalendar kecairan tekanan scenario. Aset cair biasanya terdiri daripada aset yang matang dalam tempoh satu tahun (sebaik-baiknya secara matang yang tinggal), yang diadakan samaada dalam tunai atau setara - iaitu, boleh ditukar kepada wang tunai dengan kehilangan sedikit atau tiada nilai. Nisbah liputan untuk kecairan akan diperkenalkan pada 1 Januari 2015 dengan syarat sekurang-kurangnya 60% dan akan beransur-ansur meningkat dalam jumlah tahunan yang sama untuk mencapai 100% pada 1 Januari 2019.

9


Sukuk dan Basel III Bank-bank Islam yang bersepadu dalam sistem kewangan global juga dikehendaki mematuhi peraturan-peraturan Basel III yang ditetapkan oleh badan-badan kawal selia negara masing-masing. Dalam proses ini, sektor sukuk kewangan Islam telah menyaksikan pertumbuhan baru dalam bentuk instrumen sukuk yang mematuhi Basel III. Industri kewangan Islam juga terpaksa mengeluarkan generasi baru instrumen sukuk yang mempunyai ciri-ciri penyerapan kerugian untuk memenuhi AT1 dan T2 keperluan Basel III. Basel III membolehkan 1.5% daripada nisbah modal Tahap 1 minimum berada dalam bentuk modal AT1. Instrumen modal AT1 berpotensi distrukturkan sebagai hibrid daripada ekuiti dan hutang, yang menawarkan kadar tetap pulangan kepada pelabur, manakala mampu untuk menyerap kerugian di bawah senario usaha berterusan. Kejuruteraan kewangan yang mematuhi Syariah dan pembangunan produk yang inovatif membolehkan pengeluaran Basel III sukuk pertama di dunia yang mematuhi pada November 2012 yang diklasifikasikan sebagai Basel III AT1. Selepas itu, instrumen yang mematuhi Basel III T2 yang pertama di dunia dikeluarkan pada bulan Disember 2013 kerana piawaian Basel III berkuat kuasa secara beransur-ansur, sebanyak 14 Basel III kecukupan modal yang mematuhi sukuk telah dikeluarkan setakat menaikkan USD6.93bln dalam hasil selama 13 berbeza mengeluarkan banks. Malaysia mengetuai dalam segi bilangan sukuk Basel III dikeluarkan. Bank-bank Islam di Malaysia telah dikeluarkan bersama enam sukuk yang mematuhi Basel III setakat ini, diikuti oleh Arab Saudi lima dan Emiriah Arab Bersatu tiga Basel III sukuk. Dari segi jumlah pengeluaran, akaun Arab Saudi untuk 59% daripada jumlah sukuk Basel III yang dikeluarkan; UAE 36% dan bank-bank Islam Malaysia, mewakili baki 14% itu. Sukuk ADIB Capital Invest 1 Ltd DIB Tier 1 Sukuk Ltd SHB Tier 2 Sukuk SABB Tier 2 Sukuk NCB Tier 2 Sukuk Am Islamic Am Islamic Maybank Islamic RHB Islamic Saudi Investment Bank Public Islamic Hong Leong Islamic Banque Saudi Fransi Al Hilal Bank

Negara

Matawang

Struktur Mudarabah

Tarikh Terbitan Nov 2012

Tempoh (Tahun) Kekal (5)

Jumlah Terbitan USD1bln

Jenis Modal AT1

UAE

USD

UAE Saudi Arabia Saudi Arabia Saudi Arabia Malaysia Malaysia Malaysia Malaysia Saudi Arabia Malaysia Malaysia Saudi Arabia UAE

USD SAR

Mudarabah Hybrid

Mac 2013 Dec 2013

Kekal (6) 10 (5)

USD1bln SAR2.5bln

AT1 T2

SAR

Hybrid

Dec 2013

7 (5)

SAR1.5bln

T2

SAR

Mudarabah

Feb 2014

10 (5)

SAR5bln

T2

MYR MYR MYR MYR SAR

Murabahah Murabahah Murabahah Murabahah Hybrid

Feb 2014 Mac 2014 Apr 2014 Mei 2014 Jun 2014

10 (5) 10 (5) 10 (5) 10 (5) 10 (5)

MYR200mln MYR150mln MYR1.5bln MYR500mln SAR2bln

T2 T2 T2 T2 T2

MYR MYR SAR

Murabahah Ijarah Hybrid

Jun 2014 Jun 2014 Jun 2014

10 (5) 10 (5) 10 (5)

MYR500mln MYR400mln SAR2bln

T2 T2 T2

USD

Mudarabah

Jun 2014

Kekal (5)

USD500mln

AT1

10


Pengenalan LCR (Nisbah Liputan Kecairan) oleh Basel III telah memberikan cabaran untuk industri kewangan Islam memandangkan ketiadaan cecair jangka pendek dan instrumen kewangan yang boleh diniagakan yang mematuhi prinsip-prinsip Syariah. Untuk menangani isu ini, sekumpulan bank-bank pusat berasal dari tiga benua yang berbeza bersama-sama dengan Bank Pembangunan Islam (IDB) menyertai bersama-sama untuk menubuhkan Perbadanan Pengurusan Mudah Tunai Islam Antarabangsa (IILM), sebuah entiti pelbagai hala yang bertujuan membina instrument nilai jangka pendek dan instrumen sukuk untuk meningkatkan aliran mudah tunai yang merentasi sempadan, hubungan antarabangsa dan kestabilan kewangan institusi yang menawarkan perkhidmatan kewangan Islam (IIFS). Sejak terbitan pertama pada bulan Ogos 2013, setakat ini, IILM telah menerbitkan pada masa ini sebanyak tujuh siri sukuk termasuk terbitan dan terbitan semula bernilai sejumlah USD4.54bln dengan sukuk terkumpul berjumlah USD1.35bln. IILM telah berkhidmat terutamanya untuk menangani cabaran pengurusan mudah tunai bank-bank Islam yang telah menjadi salah satu cabaran yang paling kritikal yang dihadapi dalam industri kewangan Islam. Sukuk IILM memenuhi keperluan Basel III LCR, tertakluk kepada pengiktirafan dan penerimaan oleh pengawal selia tempatan individu dalam pelbagai bidang kuasa. Hasilnya, Sukuk IILM yang secara meluas dicari sebagai penyelesaian oleh IIFS. Pada masa akan datang, sukuk IILM yang dijangka akan berkhidmat sebagai pemangkin untuk jangka pendek lebih dan terbitan sukuk sama oleh entiti lain. Basel III sukuk kini memainkan peranan penting dalam menangani kecairan dan kecukupan modal keperluan bank-bank Islam seperti yang ditetapkan oleh perjanjian Basel III. Oleh itu, memandangkan pelaksanaan piawaian Basel III di seluruh pasaran global, bank-bank Islam di seluruh dunia lebih dijangka mengeluarkan Basel III sukuk yang mematuhi yang akan terus menjana momentum dalam pasaran sukuk global. Pasaran sukuk utama global telah melonjak ke hadapan dalam separuh pertama 2014, mengatasi tempoh yang sama tahun lepas sebanyak 8.2% sebagai terbitan baru mencapai USD66.2bln. Bahagian sektor perkhidmatan kewangan dalam terbitan sukuk baru telah meningkat secara mendadak pada tahun 2014 yang disokong oleh trend yang semakin meningkat di mana institusi kewangan Islam telah mula menembusi pasaran sukuk. Kesimpulannya, Basel III sukuk mewakili pembangunan penting dalam inovasi patuh Syariah yang membolehkan institusi kewangan Islam untuk maju bersama-sama rakan-rakan konvensional mereka. Dengan mengikuti standard pengawalseliaan antarabangsa seperti peraturan-peraturan Basel III, sistem kewangan Islam telah meletakkan lagi dirinya sebagai alternatif yang boleh dipercayai untuk sistem kewangan tradisional yang mematuhi amalan antarabangsa. Secara kolektif, semua perkembangan ini memperluaskan skop dan momentum industri kewangan Islam global yang trajektori pertumbuhan yang lebih baru. Melangkah ke hadapan, responsif pihak berkepentingan kewangan Islam dengan tawaran produk baru dan inovatif, ditambah pula dengan keperluan untuk memenuhi keperluan peraturan berkemungkinan membawa desakan untuk perkembangan pesat sektor sukuk di pasaran global.

11


Akta Perkhidmatan Kewangan Islam 2013 dan Peluang Pembangunan Produk Kecairan Kewangan InstitusiInstitusi Islam Malaysia Akta Perkhidmatan Kewangan Islam yang baru diperkenalkan pada tahun 2013 bertujuan untuk memperkukuhkan kedudukan institusi-institusi kewangan Islam di Malaysia. Di antara objektif utama pengenalan akta tersebut adalah demi memperkukuhkan kestabilan kewangan dan pematuhan Syariah, menguatkan pengawalseliaan terhadap institutsi kewangan Islam dan melaksanakan cadangan dibawah Program Penilaian Sektor Kewangan (FSAP). Diantara impak yang jelas daripada pengenalan IFSA terhadap bank-bank Islam di Malaysia adalah pengasingan akaun deposit dan pelaburan. Dana-dana yang di letakkan didalam akaun deposit perlu didasari oleh kontrak Syariah yang bersesuaian dengan struktur dan sifat akaun simpanan yang tidak menjanjikan pulangan yang tinggi serta dilaburkan pada instrumen yang berisiko rendah serta jangka masa pendek. Adapun akaun-akaun pelaburan yang menggunakan kontrak-kontrak pelaburan Islam yang bersesuaian seperti Mudharabah, Wakalah bil Istithmar dan Musyarakah dianggap sebagai pelaburan yang mempunyai risiko kerugian. Pihak bank akan menjamin modal atau dana yang diletakkan oleh para pengguna didalam akaun deposit manakala tiada jaminan modal dan keuntungan akan diberi terhadap modal atau dana didalam akaun pelaburan. Perubahan dalam klasifikasi akaun deposit dan akaun pelaburan patuh Syariah ini mendesak kebanyakan institusiinstitusi perbankkan Islam membangunkan produk-produk deposit dan pelaburan yang lebih patuh terhadap syaratsyarat kontrak muamalat Islam yang digunakan. Sebagai contoh, secara umumnya akaun pelaburan yang distruktur berlandaskan kontrak mudhabarah atau wakalah bil istithmar tidak lagi dijamin pulangan modal dan keuntungan sebaliknya mempunyai risiko kerugian berbalas peluang jana keuntungan yang lebih tinggi. Ini jelas berbeza dengan produk konvensional yang tidak memisahkan diantara keduanya dari segi jaminan serta ketetapan pulangan. Sekiranya dilihat dengan skop yang lebih terbuka, perubahan ini khususnya kemunculan akaun pelaburan patuh Shariah secara tidak langsung membuka ruang baru bagi para pendokong industri untuk membangunkan produkproduk kecairan baru yang mempunyai sifat lebih terbuka dari segi penerimaan risiko terhadap modal pengguna berbalas keuntungan yang lebih besar bergantung kepada keuntungan sebenar pelaburan. Ini kerana perubahan yang dibawa oleh akta tersebut jelas memberi cabaran dan peluang kepada bank-bank Islam di Malaysia serta para pelabur untuk meningkatkan kualiti nilai pelaburan dari segi risiko kerugian dan peluang keuntungan. Perubahan ini juga akan memperlihatkan perubahan dalam piawaian menentukan kadar pulangan bagi para pengguna atau pelabur yang memberi modal pelaburan kepada piwaian atau ukuran yang lebih dinamik dan terbuka berbanding piawaian atau ukuran penetap kadar keuntungan yang diguna pakai oleh bank-bank konvensional. Dengan pengurusan dana dan kawalan risiko yang cekap dan berkesan, institusi-institusi kewangan Islam bakal menarik lebih ramai para pengguna serta pelabur untuk meletakkan dana pelaburan didalam bank-bank Islam sekali gus meningkatkan peratusan ukuran serta ukuran pasaran saham industri kewangan Islam. 12


Jelas bahwa pembangunan produk-produk deposit serta pelaburan baru seperti yang diterangkan bakal menjemput ratusan juta ataupun ribuan juta dana bagi bank-bank Islam samada yang sedia ada mahupun dana baru yang bakal diperolehi daripada pengguna dan pelabur baru yang tidak lagi menggunakan akaun pelaburan konvensional. Perkara ini perlu dilihat oleh para pendukung industri kewangan Islam sebagai suatu gelombang yang akan mendesak kepada peluang membangunkan produk-produk kewangan kecairan baru yang lebih dinamik dan terbuka dari segi penerimaan risiko kerugian serta kadar keuntungan yang lebih tinggi berdasrkan keuntungan pelaburan sebenar. Ini kerana pengurusan kewangan kecairan akan bertambah kompleks dengan kehadiran dana-dana baru khususnya dari akaun pelaburan yang jangkaan risiko dan pulangan yang berbeza dengan sebelumnya. Sukuk, sekuriti dan penerbitan pelaburan kerajaan serta instrumen-instrumen mudah tunai jangka pendek serta instrumen-instrumen yang menjanjikan pulangan tetap dengan risiko pada tahap minima tidak lagi mencukupi untuk menampung dana-dana yang mempunyai struktur yang lebih terbuka dan dinamik ini. Oleh itu, jelas sekali industri kewangan Islam memerlukan produk-produk kecairan baru yang mempynyai ciri yang bersesuaian dengan sifat-sifat dana tersebut. Kontrak-kontrak pelaburan yang menjanjikan agihan keuntungan bersandarkan kepada keuntungan sebenar pelaburan boleh diaplikasikan demi memenuhi keperluan tersebut seperti Musyarakah, mahupun Mudharabah dalam membangunkan perniagaan-perniagaan yang mampu menjana keuntungan tinggi ataupun projek-projek pembangunan komersial. Walau bagaimanapun, dengan perkenalan akta dan garis panduan baru ini juga, ada juga bank-bank Islam yang mengambil pendekatan untuk menggunakan produk yang berasaskan komoditi murabaha bagi mengekalkan sifat semula jadi deposit sebagai menjamin pulangan modal. Komoditi murabaha di laksanakan secara harian bagi menampung keperluan produk-produk akaun semasa dan akaun simpanan yang membenarkan pengeluaran harian bagi pendeposit. Ini secara tidak langsung dilihat sebagai pemudah cara dan pada masa yang sama menghalang tujuan asal perkenalan akta kewangan Islam dalam isu instrumen kecairan.

Cabaran dan Isu Instrumen Kecairan Islam Antara cabaran utama bagi instrument kecairan kewangan Islam dan pengurusannya ialah untuk memastikan ianya diterima di seluruh dunia dan pada masa yang sama hendaklah patuh Syariah. Tafsiran yang berbeza daripada peraturan Syariah atau Fatwa mengenai perkara-perkara kewangan merentas negara telah membawa kepada perbezaan kaedah penstrukturan instrumen kewangan yang boleh menjadi halangan kepada sesetengah skim global. Pembangunan pasaran kewangan Islam antarabangsa bagi meningkatkan instrumen dan kapasiti pengurusan instrument kecairan adalah penting dalam mempromosikan kecekapan fungsi pasaran dan dengan itu memudahkan aliran modal yang merentasi sempadan. Jika kita tidak mempunyai pasaran mudah tunai merentas

13


sempadan yang mencukupi dan infrastruktur yang cekap, akan menyebabkan pengurusan tunai institusi perbankan Islam akan menjadi lemah berpunca daripada kekurangan pasaran antara bank Islam yang komprehensif dengan instrumen boleh diniagakan jangka pendek. Tanpa akses kepada apa-apa pasaran, ia adalah sukar bagi institusiinstitusi ini untuk mengekalkan jumlah yang lebih besar daripada kecairan berbanding dengan institusi konvensional. Antara isu utama dengan instrumen kecairan kewangan jangka pendek adalah untuk mengadakan instrumen Syariah yang seragam, kerana ini masih agak terhad dan berbeza-beza dari negara ke negara. Penggunaan Komoditi Murabahah antara bank adalah antara instrumen yang paling biasa digunakan oleh institusi kewangan Islam dalam pelbagai bidang kuasa. Walau bagaimanapun Murabahah tidak boleh diniagakan secara terus di bawah peraturan Syariah kecuali menggunakan komoditi sebagai pengantara. Selain dari itu, penyeragaman dokumentasi, produk, proses dan perakaunan akan menggalakkan rangka kerja pengawalseliaan yang konsisten dan cekap yang akan memastikan pengantaraan kewangan Islam tanpa halangan dan pengurusan mudah tunai. Piawaian yang berbeza yang digunakan oleh bidang kuasa yang berbeza adalah halangan utama. Untuk bergerak ke hadapan, kita perlu ada piawaian global supaya setiap transaksi dalam satu bidang kuasa boleh diterima dalam setiap bidang kuasa yang lain. Di sesetengah negara, keperluan pengawalseliaan kecairan bagi institusi kewangan Islam adalah lebih rendah daripada bank-bank konvensional. tetapi perbezaan dalam institusi kewangan Islam adalah disebabkan oleh kekurangan instrumen yang mematuhi Syariah. Bank-bank pusat negara-negara ini walau bagaimanapun, biasanya tidak membezakan antara peraturanperaturan yang tidak sepadan kecairan bank konvensional dan bank Islam kecuali Malaysia yang telah memperkenalkan Akta Perkhidmatan Kewangan Islam dan Akta Perkhidmatan Kewangan. Perubahan yang sesuai dengan undang-undang tersebut dapat memudahkan pembangunan pasaran kewangan Islam. Di samping itu, rangka kerja undang-undang yang lebih luas, cukai dan insentif cukai boleh memainkan peranan yang penting dalam menyokong pembangunan instrument kewangan Islam. Beberapa negara telah menyediakan insentif cukai untuk membantu membangunkan pasaran wang dan pertukaran asing transaksi Islam. Walaubagaimanapun kebanyakan layanan cukai yang sama dikenakan ke atas sekuriti Islam dan konvensional dalam kebanyakan bidang kuasa. Ini merupakan satu lagi kelemahan untuk pembangunan instrument kewangan Islam. Kos untuk mengeluarkan instrumen kecairan Islam yang baru adalah lebih berbanding instrumen konvensional, disebabkan oleh pelbagai kontrak yang diperlukan bagi memenuhi keperluan Syariah dan kebanyakannya memerlukan aset sebagai sandaran. Walau bagaimanapun, keputusan mengenai struktur undangundang dan cukai bergantung kepada dasar kerajaan dan ianya di luar kuasa bank pusat dan pertubuhanpertubuhan industri. Cabaran terakhir adalah untuk mempunyai sistem pembayaran dan penyelesaian bersepadu dan canggih. Ciri-ciri tertentu dalam sistem pembayaran dan penyelesaian yang sedia ada akan memerlukan penyesuaian untuk 14


memastikan bahawa transaksi pembayaran boleh dibuat berlandaskan Syariah. Khususnya, penyesuaian diperlukan dalam jenis-jenis cagaran, pengaturan perkongsian kerugian, pemberian pinjaman antara bank, dan adanya bank pusat kemudahan untuk menyokong institusi kewangan Islam.

Kesimpulan dan Cadangan Untuk Kemudahan Instrumen Kecairan Kemudahan instrument kecairan terletak di tengah-tengah keyakinan terhadap operasi yang digunakan institusi kewangan Islam. Pelanggan meletakkan deposit mereka dengan bank dengan pemahaman bahawa mereka boleh mengeluarkan simpanan mereka apabila mereka mahu. Jika keupayaan bank untuk membayar pada permintaan disoal, semua perniagaan boleh hilang dalam sekelip mata. Kepentingan kecairan melampaui institusi individu, kerana kekurangan kecairan dalam mana-mana institusi boleh menggunakan kesan sistemik yang boleh membahayakan kestabilan kewangan sesebuah negara. Proses penyeragaman dan keseragaman urus niaga yang dibuat dan dalam sempadan sudah pasti perlu menyeluruh. Dalam sesetengah bidang kuasa, urus niaga tertentu dianggap yang mematuhi Syariah, manakala pada orang lain ia tidak dapat diterima. Ia adalah amat sukar untuk menentukan yang paling dekat dengan yang mematuhi Syariah. Sebagai contoh, alat alternatif yang mematuhi syariah seperti repo berasaskan sukuk komoditi murabahah dan surat cara lain yang pada masa ini dikenakan berbeza tafsiran. Perbezaan Syariah perlu diselesaikan dan reka bentuk yang sama dipersetujui antara bank-bank pusat. Konsensus dalam Fatwa boleh dicapai dengan memusatkan ketetapan syariah di satu pihak berkuasa Islam seperti Akademi Fiqh Islam. Tambahan pula, entiti penyelidikan seperti IRTI dan ISRA boleh bekerjasama. Ijtihad juga boleh menjadi pilihan yang terakhir. Oleh kerana kewangan Islam bergerak ke arah menjadi sebahagian daripada sistem kewangan global. Pasaran kewangan dan ekonomi merentas negara menjadi lebih berkaitan. Satu usaha bersepadu merentas negara itu diperlukan bagi menggalakkan pendekatan yang seragam dalam mereka bentuk dan membangunkan instrumen pasaran wang Islam bagi menyumbang kepada pembangunan pasaran wang Islam serantau dan antarabangsa yang bersepadu. Walau bagaimanapun, keutamaan perlu diberikan kepada pembentukan pasaran wang domestik Islam, berdasarkan rangka kerja yang dipersetujui umum dan garis panduan. Ini kemudiannya boleh menyediakan asas bagi mewujudkan pasaran serantau dan sub-serantau untuk instrumen pasaran wang Islam. Bank-bank pusat perlu memberi fokus kepada menggalakkan pembangunan dan reka bentuk instrumen yang mematuhi Syariah yang boleh diniagakan seperti menjalankan risiko yang rendah dan boleh menetapkan penanda aras bagi surat cara lain yang boleh dikeluarkan dalam jumlah yang mencukupi dan mengikut jadual tetap untuk memenuhi keperluan dasar monetari, kewangan kerajaan dan keperluan portfolio pelabur.

15


Satu lagi cadangan penting ialah telah diterima di peringkat global rangka kerja undang-undang, peraturan dan cukai. Dengan cara ini, urus niaga Islam boleh dijalankan dengan mudah antara bidang kuasa. Kawasan yang dibimbangi termasuk, rangka kerja kawal selia dan undang-undang cukai termasuk undang-undang amanah, undang-undang perbankan dan sekuriti, undang-undang hutang awam, penyelarasan yang sesuai dalam rejim cukai, dan insentif cukai atau cukai yang neutral bagi memudahkan operasi pasaran wang dan modal Islam. Satu peraturan dan penyeliaan yang mantap dan berkesan bagi institusi kewangan Islam adalah kunci untuk memelihara kestabilan kewangan. Krisis kewangan dan ekonomi global yang berterusan semasa telah menunjukkan kelemahan rangka kerja pengawalan dan penyeliaan kewangan global. Kerjasama antara pengawal selia merentas negara adalah penting dalam menangani risiko sistemik yang berpotensi di luar sempadan negara dan serantau.

16

PEMBANGUNAN INSTRUMEN KECAIRAN BARU YANG PATUH SYARIAH

Recommend Documents