Patiëntenvoorlichting Verloskunde Borstvoeding

Patiëntenvoorlichting Verloskunde Borstvoeding Borstvoeding Hoe werkt het? Hoe leg je je baby aan Je baby is goed aangelegd als Zittend Rugbyhouding Liggend De eerste dagen Hoe weet ik of mijn baby genoeg krijgt Rooming in De lactatiekundige Tien regels voor geslaagde borstvoeding Afkolven van moedermelk Redenen om te kolven Hoe gaat u kolven Soorten kolfapparaten Huren of kopen Verzekering Benodigdheden voor elektrisch kolven Werkwijze elektrisch kolven De toeschietreflex Hoe lang kolven Hoe vaak kolven Kolven met de hand Premie pluskaart Hygiëne Invriezen en ontdooien van moedermelk Verwarmen van moedermelk Cupfeeding Adressen kolfhuur Te raadplegen organisaties

2 2 3 3 3 4 4 6 7 7 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 10 10 10 10 11 11 11 12 12 13 14

1

Borstvoeding Borstvoeding gaat vaak meteen goed, maar soms heeft het iets meer tijd nodig. Dat hangt ook af van de omstandigheden rondom de bevalling, de geboorte en eerdere ervaringen. Sommige baby's hebben wat meer tijd nodig om het te leren. Een goede voorbereiding en de hulp van de verpleegkundige / kraamverzorgende draagt er zeker toe bij dat je je kind met veel plezier borstvoeding kunt geven zo lang je wilt. Hoe werkt het? Achter in de borst zie je een soort trosjes. Dat is het melkklierweefsel. Daar wordt de melk gemaakt. De "kanaaltjes" die vanuit de melkklieren naar de tepel lopen en waarin de melk wordt vervoerd, worden de melkkanaaltjes genoemd. Zodra de baby begint te zuigen, komen er twee hormonen in het lichaam vrij: prolactine en oxytocine. Het prolactine stimuleert de aanmaak van nieuwe melk. Hoe meer een baby uit de borst drinkt, hoe meer melk er zal worden aangemaakt. En als de baby minder gaat drinken, dan zal er minder melk worden aangemaakt. Dit wordt ook wel het vraag-aanbod-principe van borstvoeding genoemd: het aanbod wordt afgestemd op de vraag.

De oxytocine die vrijkomt als de baby aan de borst gaat zuigen, zorgt ervoor dat de melkkliertjes zich samentrekken. De toeschietreflex -veroorzaakt door het vrijkomen van oxytocine- is niet alleen afhankelijk van het zuigen aan de borst. Ook de gemoedstoestand van de moeder heeft hier invloed op. Als ze pijn heeft of erg gespannen is, kan het gebeuren dat de toeschietreflex op zich laat wachten of helemaal niet optreedt. In de meeste gevallen helpt het al als de moeder zich even bewust ontspant door ontspannen te gaan zitten, de schouders te laten hangen, en een paar keer diep in te ademen. Als de moeder pijn heeft, bijvoorbeeld door naweeën of door hechtingen, kan een paracetamol soms ook helpen. Verdere trucjes om de toeschietreflex op te wekken zijn bijvoorbeeld warmte, massage van de borst, een warme douche. In uitzonderlijke gevallen zal bovenstaande niet helpen en blijft de toeschietreflex uit. Dit zal met name af en toe op kunnen treden bij vrouwen die hun melk afkolven. Deze vrouwen zouden gebaat kunnen zijn met syntocinon spray, een neusspray die (synthetisch) oxytocine bevat en de toeschietreflex opwekt. Vaak is een paar keer al genoeg om het lichaam aan te leren om zelf de toeschietreflex op te wekken. Verder is het zeer belangrijk te voeden in een rustige omgeving, zonder bijv. een mobiele telefoon of een kamer vol visite. Het is ook handig om eerst even naar het toilet te gaan voordat je gaat voeden.

2

Hoe leg je je baby aan? Bij borstvoeding geven zijn twee dingen belangrijk: vaak aanleggen en goed aanleggen. Als een baby goed is aangelegd heeft hij of zij de tepel en een deel van de tepelhof in zijn mond. Met zijn kaakjes en zijn tong kan hij dan de borst goed leegdrinken. Aanleggen doe je op de volgende manier: Je baby is goed aangelegd als: • zijn lippen naar buiten gekruld zijn; • de tong onder de tepelhof ligt, over de onderkaak; • een groot stuk van de tepelhof -met name bij de onderkaak- in de mond is; • zijn kin stevig tegen de borst aan ligt; • je geen pijn hebt (op het eerste aanzuigen na, wat een wat stekend gevoel kan geven).

Als je na het eerste aanzuigen pijn blijft houden, of als de baby toch niet goed is aangelegd, haal je baby dan rustig van de borst en begin opnieuw. Van de borst halen doe je door met je pink in de mondhoek van de baby het vacuüm te verbreken. Ook kun je een andere houding proberen. Zittend: • Zorg ervoor dat je comfortabel rechtop zit. Doe eventueel een kussen in je rug, en leg er een op schoot voor de baby en/of een onder je elleboog, zodat je je schouder niet op hoeft te trekken. Houd je schouders ontspannen (een zogenaamd voedings of hoefijzerkussen is hier aan te bevelen). • Leg je baby met zijn hoofdje op je gebogen onderarm en ondersteun zijn ruggetje met de hand van diezelfde arm. Het onderste armpje van je baby kun je langs je zij leggen. Draai de baby op zijn zij, zodat zijn buik tegen jouw buik komt te liggen. Zijn hoofd, nek en ruggetje zijn in 1 lijn, het hoofdje ligt iets naar achteren gebogen.

3

• • • • •

Zorg dat zijn neusje tegenover jouw tepel ligt. Neem je borst in je vrije hand. Leg de vingers onder de borst, beginnend bij je ribbenkast. Je duim leg je boven op je borst. Laat je tepelhof vrij; Streel met je tepel zijn lippen. Als reactie zal je baby zijn mond open doen. Als je baby zijn mond wijd open heeft en zijn tong iets naar buiten komt over zijn onderkaak, breng hem dan naar de borst.

Rugbyhouding (zittend met de beentjes van de baby onder de arm): Deze houding is geschikt als: • de moeder een keizersnee heeft gehad; • de moeder zere tepels heeft en met houdingen wil variëren om de tepels gelijkmatiger te belasten; • de moeder een verstopt melkkanaaltje heeft en de baby met zijn kinnetje in de richting van de zere plek wil leggen; • de moeder grote borsten heeft; • de moeder dit een prettige houding vindt.

4

• • •

• •

• •

Zorg dat je comfortabel rechtop zit. Leg kussens op je schoot en naast je. Leg de baby op de kussens, zodat z'n hoofdje voor je borst ligt, en z'n beentjes onder je arm of schuin naast je liggen. Houd het ruggetje en het nekje in één lijn. Neem je borst in je vrije hand. Je vingers leg je onder de borst, de duim gaat aan de binnenkant omhoog; Houd het hoofdje van de baby lichtjes in je hand en breng je baby naar de borst. De eerder genoemde punten gelden hier ook: let er op dat de baby de mond wijd opendoet, eventueel door eerst met de tepel het onderlipje van de baby te strelen.

Liggend: Liggend voeden gebeurt vaak in de kraamperiode of tijdens de nachtvoedingen, of gewoon omdat je het prettig vindt. • Jij en je baby liggen naar elkaar toegekeerd, ieder op de zij. Leg een opgerolde handdoek achter zijn rug zodat je je handen vrij hebt voor het aanleggen; • Ga ontspannen liggen. Trek je bovenste been iets op, leg eventueel een kussentje onder je knie; • Je onderste arm leg je langs je hoofd, eventueel voor of onder het kussen door; • Met je bovenste arm kun je je baby naar je toe halen; • Leg je baby met zijn neusje tegenover de tepel. Om de tepel en een stuk van de tepelhof in z'n mond te kunnen nemen moet hij z'n hoofdje iets naar achteren buigen en z'n mondje wijd open doen; • Leg je hand om je borst, vinger er onder, de duim er bovenop, ruim achter de tepelhof; • Streel met je tepel zijn onderlipje totdat hij zijn mond wijd open doet en breng hem dan met je bovenste arm naar de borst; • Als draaien moeilijk is, kun je voor de “bovenste” borst de baby op een kussen leggen.

Bij een keizersnede kan de houding die je rechts op de foto ziet, ook handig zijn.

5

De eerste dagen: oefendagen Elke vrouw kan in principe zelf haar kind voeden. Borstvoeding heeft de grootste kans van slagen als de volgende adviezen opgevolgd worden: • Na de geboorte blijven moeder en kind zoveel mogelijk bij elkaar (Rooming-in). • De baby wordt gevoed wanneer hij er om vraagt (voeden op verzoek). Je hoeft niet te wachten totdat hij huilt. Je kunt hem aanleggen als hij onrustig is, hij zijn hand naar de mond brengt of als hij zijn hoofdje aan het draaien is: hij is dan op zoek naar de borst. De eerste weken moet een baby minstens acht voedingen per etmaal krijgen. • Zorgvuldig aanleggen van de baby is heel belangrijk: met hoofd en lijfje in één lijn, dicht tegen de moeder aan, buik tegen buik. Zijn mondje is wijd open, zijn tong komt onder de tepelhof, zijn kinnetje raakt de borst. Als de baby goed is aangelegd, kan hij de borst goed leegdrinken. Door goed aan te leggen komt de melkproductie goed op gang en worden tepelkloven voorkomen. • Een gezonde pasgeboren baby heeft in het algemeen naast borstvoeding geen water of enige andere voeding nodig. Hij mag gerust wat afvallen (tot 10% van het geboortegewicht). • Als de baby niet genoeg drinkt of te weinig in gewicht toeneemt, is vaker voeden de beste oplossing. Wanneer de baby vaker aangelegd wordt, zal de melkproductie zich aanpassen aan de vraag van de baby. Als er echter bijvoeding gegeven wordt, zal de productie van de moedermelk niet toenemen. Geen twee baby's zijn hetzelfde. Sommige baby's drinken vlug, andere langzaam. Sommige baby's drinken heel vaak, andere nemen wat langer pauze tussen de voedingen. Sommige baby's nemen na een paar weken een ritme van een voeding per 3 á 4 uur aan, andere baby's drinken het liefst ieder uur een slokje. Het is volkomen normaal als het voeden de eerste dagen niet zo vlot gaat. Zelfvertrouwen en doorzettingsvermogen zijn belangrijk. Als de voeding niet goed op gang komt, kunt u een beroep doen op Vereniging Borstvoeding Natuurlijk en Borstvoedingsorganisatie LLL. Hoe weet ik of mijn baby genoeg krijgt? Tijdens de eerste dagen moeten zowel de moeder als de baby nog 'leren' hoe borstvoeding werkt. De moeder leert hoe ze haar baby goed aanlegt, de baby leert hoe hij goed de borst in het mondje neemt. In normale omstandigheden heeft de baby genoeg reserves om de eerste paar dagen door te komen en is bijvoeding niet nodig. Colostrum, de voeding die gedurende de eerste dagen door de borsten gemaakt wordt, is voldoende. Na een aantal dagen gaan de borsten meer melk produceren. Dit wordt veroorzaakt door de hormoonomslag in de dagen na de bevalling. Door veel aan te leggen wordt de melkproductie gestimuleerd. Melkproductie is - naast een hormonale kwestie - vooral een kwestie van vraag en aanbod. Door veel aan te leggen, worden de borsten vaak geleegd, en als de borsten 'leeg' zijn, wordt er een seintje naar de hersenen gegeven dat er weer melk geproduceerd moet worden. Bedenk echter wel dat je borsten nooit helemaal leeg zijn. De melkproductie gaat immers altijd door, ook tijdens een voeding! Hoe weet je nu dat een baby genoeg krijgt? Je kunt naar de volgende dingen kijken: • de baby drinkt minimaal 7 à 8 keer per etmaal; • je hoort en/of ziet de baby ritmisch slikken of klokken tijdens het drinken; • je laat de baby rustig de borst leegdrinken, zolang als hij/zij wil en daarna naar wens nog de tweede borst; • je borst(en) voelen na het voeden soepeler aan dan voor de voeding; • de baby heeft minimaal 4 zware wegwerpluiers per dag, of minimaal 6 kletsnatte katoenen luiers; • de eerste maanden komt de baby tussen de 90 en 200 gram per week aan; • de baby is alert en tevreden; • tijdens de eerste weken moet een baby iedere dag een paar keer ontlasting hebben.

6

•

Na verloop van tijd –ongeveer vier weken- is dit niet meer nodig. Sommige borstgevoede baby's gaan zo efficiënt met hun voeding om dat ze –na de eerste levensmaand- eens in de twee weken ontlasting hebben.

Wat als je baby niet genoeg krijgt? De belangrijkste manier om de melkproductie op te voeren is hem of haar vaker aan te leggen. Door vaak de borsten te legen, worden de melkklieren gestimuleerd om meer melk te produceren, mits de baby effectief drinkt. Als je denkt dat je baby niet genoeg krijgt, kun je er een paar dagen voor uittrekken: rustig aan doen, goed eten en drinken en vaak aanleggen tijdens deze dagen. Rooming in: In het kader van de moeder-kind binding werkt de kraamafdeling van het Westfries Gasthuis met “rooming –in”. Dit houdt in dat de pasgeborene 24 uur bij moeder op de kamer is, tenzij er een medische reden is dit niet te doen. Het grootste voordeel van “rooming-in” is dat moeder en haar pasgeborene aan elkaar wennen door elkaars geluiden te herkennen en de moeder tijdig in kan gaan op de voedingssignalen van haar baby. De lactatiekundige Tijdens uw zwangerschap zijn er veel dingen waarover u moet nadenken. Eén ervan is hoe u uw baby wilt gaan voeden. Om een weloverwogen keuze te maken over borstvoeding zijn er voorlichtingsavonden bij verschillende verloskundigenpraktijken en in het ziekenhuis. De avonden worden gegeven door een lactatiekundige, dit is iemand die gespecialiseerd is op het gebied van borstvoeding. U kunt zich aanmelden voor een voorlichtingavond bij de verloskundigenpraktijken via de website van de GGD: www.ggdhollandsnoorden.nl> opvoeden & opgroeien> cursussen. Voor een voorlichtingsavond in het ziekenhuis via het “Zorginformatiepunt” van het Westfriesgasthuis, 0229-257613. [email protected] De voorlichtingavonden zijn gratis (parkeren WFG €2.40) (zie ook www.westfriesgasthuis.nl voor de data en aanvangstijden). Op deze avonden krijgt u veel informatie over borstvoeding en ook is er volop gelegenheid tot het stellen van vragen. Heeft u na deze voorlichtingavond nog vragen over borstvoeding en bent u onder behandeling in het ziekenhuis, dan kunt u een afspraak maken met een van de lactatiekundigen. Voor het maken van een afspraak met een lactatiekundige in het ziekenhuis, kunt u het volgende e-mailadres gebruiken: [email protected] Dit is ook mogelijk aan de balie van de polikliniek gynaecologie (telefonisch tussen 08.30 en 17.00 uur op nummer 0229 – 257829) of aan de balie van de afdeling verloskunde (telefonisch tussen 8.30 en 16.30 uur nummer 0229-257478.) Ook wanneer u in het ziekenhuis wordt opgenomen i.v.m. uw zwangerschap of na uw bevalling kunt u tot het ontslag zonodig een beroep doen op de lactatiekundigen van het ziekenhuis. In de thuissituatie en in het Westfriesgasthuis wordt gewerkt volgens de Tien Vuistregels voor het welslagen van de borstvoeding van de WHO/Unicef.

7

Tien regels voor geslaagde borstvoeding Volgens de ‘tien regels’ van de World Health Organisation (WHO) en Unicef moeten alle zorginstellingen als ziekenhuizen en kraamzorginstellingen ervoor zorgen dat:

1. zij een borstvoedingbeleid op papier hebben dat standaard bekend wordt gemaakt

aan alle betrokken medewerkers; 2. alle betrokken medewerkers de vaardigheden aanleren die noodzakelijk zijn voor het

uitvoeren van het beleid; 3. alle zwangere vrouwen worden voorgelicht over de voordelen en de praktijk van

borstvoeding geven; 4. moeders binnen een uur na de geboorte worden geholpen met borstvoeding geven; 5. aan vrouwen wordt uitgelegd hoe zij hun baby moeten aanleggen en hoe zij de

6. 7. 8. 9. 10.

melkproductie in stand kunnen houden, zelfs als de baby van de moeder moet worden gescheiden; pasgeborenen geen andere voeding dan borstvoeding krijgen, noch extra vocht, tenzij op medische indicatie; moeder en kind dag en nacht bij elkaar op één kamer mogen blijven; borstvoeding-op-verzoek wordt nagestreefd; pasgeborenen die borstvoeding krijgen geen speen of fopspeen wordt gegeven; borstvoedingbegeleidingsgroepen kunnen worden gevormd en dat vrouwen bij het beëindigen van de zorg naar deze groepen worden verwezen.

Afkolven van moedermelk Redenen om te kolven • Uw baby is opgenomen op de afdeling neonatologie en kan of mag niet direct aan de borst drinken. • Het lukt uw baby na 24 uur nog niet aan de borst te drinken. Het kolven is meestal tijdelijk tot het uw baby wel lukt aan de borst te drinken. • U heeft een ander borstvoedingsprobleem en u moet tijdelijk kolven tot het probleem is opgelost, bijvoorbeeld tepelkloven, ingetrokken tepels of stuwing. • U gebruikt (tijdelijk) medicijnen die schadelijk kunnen zijn voor de baby. • U gaat weer werken. Hoe gaat u kolven Er zijn verschillende manieren voor het afkolven van moedermelk. De meeste vrouwen kolven hun moedermelk af met behulp van een kolfapparaat. Sommige vrouwen echter, vinden het makkelijk om met de hand te kolven. Ook als u met een kolfapparaat gaat kolven, is het handig om te leren hoe u met de hand kunt kolven. Verderop in de folder wordt dit uitgelegd. Aangeraden wordt om binnen 6 tot 12 uur na de bevalling te starten met kolven, indien dit nodig is. Soorten kolfapparaten Er zijn verschillende soorten kolfapparaten. Welke voor u geschikt is hangt af van uw persoonlijke omstandigheden en voorkeur. We kunnen de kolfapparaten in 3 soorten onderverdelen: - Dubbele elektrische kolf - Enkele elektrische kolf - Handkolf Ze zijn er van verschillende merken en in allerlei prijsklassen. 8

Huren of kopen De dubbele elektrische kolf die in het ziekenhuis gebruikt wordt, kunt u huren bij onderstaande adressen. Deze is vooral handig als u moet kolven, als uw kindje nog een tijd in het ziekenhuis moet blijven. Het is de snelste, meest comfortabele en een heel effectieve manier van kolven. Soms is het voordeliger om een kolf te kopen bijv. als u deze langdurig wilt gaan gebruiken. Dit kan vaak ook een eenvoudiger (en minder prijzige) kolf zijn. Laat u voorlichten door een lactatiekundige en in de verschillende (web)winkels en zie ook: www.kolfwijzer.nl Een tweedehands kolf is ook een mogelijkheid, mits de onderdelen die met de melk in aanraking komen, goed gereinigd of nieuw gekocht kunnen worden. Verzekering Sommige verzekeringen vergoeden de huurkosten van een kolf (bij medische noodzaak). Informeer hiervoor bij uw eigen verzekering. Benodigdheden voor elektrisch kolven - Elektrisch kolfapparaat. - Twee afkolfsetjes (iedere 24 uur krijgt u 2 nieuwe steriele setjes in het ziekenhuis). - Een kleine sloop om de afkolfsetjes na ieder gebruik in te bewaren. - Etiketten om de datum en tijd (en in het ziekenhuis de naam) van het kolven op te schrijven. - Deze folder “borstvoeding” met daarin de informatie over het kolven. Werkwijze elektrisch kolven a) Verzamel de benodigdheden. b) Steek de stekker van het kolfapparaat in het stopcontact. c) Was en droog uw handen. d) Sluit de kolfsetjes aan op het kolfapparaat. e) Zorg voor een comfortabele houding. f) Plaats de borstschilden op de borst. Zorg ervoor dat de tepel in het midden is gecentreerd en de moedermelk in het flesje kan lopen. Als het borstschild te klein is voor uw tepels, kunt u vragen om een grotere maat. g) Apparaat aanzetten, zie gebruiksaanwijzing kolfapparaat. h) U kunt de sterkte van de kolf regelen op een sterkte die voor u prettig voelt. i) Kolf in het begin niet langer dan 10 minuten. U kunt wel wat langer kolven als de voeding pas later toeschiet (bijvoorbeeld pas na 6 tot 8 min.) of nog volop afloopt. j) Na het kolven een druppel voeding over de tepel wrijven en aan de lucht laten drogen. k) Het flesje met de afgekolfde voeding voorzien van een etiket met (naam), datum en tijd in de koelkast plaatsen. m)De borstschilden na ieder gebruik schoonmaken met lauw water, daarna met heet water naspoelen. Goed uitkloppen en met een papieren handdoekje afdrogen. Hierna bewaren in een kleine kussensloop. De toeschietreflex Bij het geven van borstvoeding speelt de toeschietreflex een grote rol. De toeschietreflex treedt op nadat de baby is aangelegd en zorgt ervoor dat de spiertjes in de melkklieren samentrekken en de melk gaat stromen. Het kan een tintelend of prikkend gevoel in de tepel geven. Zo kan de baby de moedermelk uit de borst halen. Het toeschieten van de melk wordt veroorzaakt door het hormoon oxytocine en kan een loom gevoel geven. Toeschietreflex opwekken bij kolven Als de baby aan de borst ligt gaat de melk meestal vanzelf stromen, maar als u gaat kolven zult u soms de toeschietreflex bewust op moeten wekken. Dit gaat gemakkelijker door ervoor

9

te zorgen dat u comfortabel zit of ligt, te zorgen dat u het niet koud heeft en door te ontspannen. Een paar keer diep in- en uitademen helpt vaak goed. Als de toeschietreflex niet optreedt, kunt u beter stoppen met kolven en het later nog eens proberen. Als u moeite heeft met het opwekken van de toeschietreflex, dan kun u de volgende trucs toepassen: • De borsten met warme handen masseren, voordat u gaat kolven. • Kijken naar een foto van uw baby of bij uw baby kolven, als het mogelijk is tijdens kangoeroeën. • Een filmpje afspelen met daarop geluidjes van uw baby. • Iets (warms) drinken. • Afkolven met een dubbele kolf. Sommige vrouwen vinden dat dit de toeschietreflex bevordert. Bovendien gaat hierdoor het kolven sneller. • U kunt de kolf als hij op de blokjesfase staat nog eens met het druppelknopje terugzetten op de druppelfase, die de toeschietreflex opwekt. • Uw melk afkolven terwijl uw baby aan de andere borst drinkt. Dan is uw melk vaak al toegeschoten en stroomt het makkelijk uit de borst. Dit vereist wel wat handigheid. • Een positieve instelling ten opzichte van het afkolven is belangrijk. Negatieve gevoelens kunnen de toeschietreflex tegenwerken. Steun uit uw omgeving is belangrijk. Lees wat over afkolven, zoek steun bij vrienden en familie of neem contact op met een borstvoedingsvereniging. De eerste keer dat u kolft zal er misschien nog niet veel melk komen. Dat is normaal. De melk moet op gang komen en kolven voelt anders dan een baby aan de borst. Het is beter om niet te veel tijd tussen twee kolfsessies in te laten. Het leegkolven van de borst bevordert de aanmaak van melk. Als u ondanks alle bovenstaande tips problemen hebt met de toeschietreflex, kunt u aan de verloskundige, gynaecoloog of huisarts om Syntocinon neusspray vragen. Deze neusspray bevat oxytocine, het hormoon dat de toeschietreflex opwekt. De meeste vrouwen die dit gebruiken hoeven het maar een paar keer te gebruiken, daarna heeft het lichaam aangeleerd om zelf de toeschietreflex op te wekken tijdens het kolven. Hoe lang kolven? U gaat door met kolven zolang het goed voelt en zolang de melk blijft stromen. Als u merkt dat er weinig of geen melk meer komt, stopt u. Op dat moment past u de tips weer toe om de melk te laten toeschieten, bij het afkolven is het belangrijk dat u, net als wanneer uw kind aan de borst ligt, meerdere keren een toeschietreflex krijgt. Kolven zonder toeschietreflex heeft geen zin, dat veroorzaakt dan alleen maar dat de tepel geïrriteerd of zelfs beschadigd raakt. U kunt dan beter stoppen met kolven en het korte tijd later nog een keer proberen. Kolven mag geen pijn doen. Vraag bij pijn advies aan de verpleegkundige, verloskundige, kraamverzorgster of lactatiekundige. Hoe vaak kolven? Het is goed om af te kolven op die momenten dat u normaal de borst zou geven. Maar uiteraard kunt u daar flexibel mee omgaan. Als u bijvoorbeeld op uw werk zit zal niet ieder moment geschikt zijn om te kolven. Over het algemeen zult u per dag meer melk afkolven als u het kort en vaak doet, dan wanneer u er enkele keren per dag langere tijd mee bezig bent. Het is goed om ook ’s nachts een keer te kolven. Het hormoon dat de borstvoeding bevordert (prolactine) is ‘s nachts extra aanwezig. U hoeft hiervoor geen wekker te zetten, maar u kolft bijvoorbeeld als u een keer wakker wordt. Kolven met de hand Sommige vrouwen vinden het makkelijker om met de hand te kolven. U hebt geen apparaat nodig en kunt het overal doen. Het enige wat u nodig hebt is een schoon kommetje. Zorg dat uw handen warm zijn, maar wel droog. Leg uw pink, ring en middelvinger onder uw borst, ondersteun de borst daarmee. Uw wijsvinger legt u vlak onder de tepelhof, uw duim er

10

vlak boven. Duw de borst richting de borstkas met uw hand. Met de duim en wijsvinger maakt u een samenknijpende beweging naar de tepels toe. Zorg dat de vingers niet over de huid glijden. Tijdens het kolven verplaatst u uw vingers rondom de tepels, zodat u de hele borst behandelt. Premie pluskaart Als uw kindje te vroeg geboren is, kan het op gang komen van de borstvoeding soms wat moeilijker gaan. Daarom kunt u de eerste dagen een kolf gebruiken met een programma speciaal voor moeders van prematuren. Met dit programma wordt de toeschietreflex meerdere keren opgewekt. U drukt dan binnen 10 seconden op het druppelknopje en de kolf volgt het speciale programma. Als u per keer 20 ml of meer kolft per borst, kunt u de standaard kolf gebruiken. Hygiëne Tijdens het kolven moet u hygiënisch te werk gaan. U wilt uw melk immers bewaren om het aan uw kindje te geven! Zorg voor schone handen, een goed schoongemaakte kolf en een schone omgeving. Na het kolven maakt u meteen de kolf schoon. Alle onderdelen die met de melk in aanraking komen moeten schoongemaakt worden. Afdrogen doet u met een papieren handdoekje of keukenpapier. Als u uw melk afkolft voor een couveusebaby, dan dient u uw kolfmateriaal één keer per dag uit te koken. In andere gevallen kan het worden gereinigd in de vaatwasser. Een gehuurde of geleende kolfset kookt u altijd uit, voordat u hem gaat gebruiken. Het glazen of kunststof materiaal dient vijf minuten uitgekookt te worden, rubberen onderdelen één minuut. In het ziekenhuis geldt de regel dat de moedermelk 72 uur mag worden bewaard in de koelkast. Steriele flesjes en etiketten krijgt u van de afdeling. Invriezen van moedermelk Wanneer uw baby minder drinkt dan u kolft, adviseren wij u de moedermelk thuis in te vriezen. De capaciteit van de vriezer moet hiervoor tenminste 3 sterren zijn. U kunt de moedermelk dan maximaal 3 maanden bewaren. Mocht er sprake zijn van spruw kunt u de moedermelk wel gebruiken, maar niet invriezen, omdat er anders opnieuw een besmetting plaats kan vinden als de ontdooide melk gegeven wordt. 1. Voor het invriezen moet u de melk in de koelkast ongeveer een half uur laten afkoelen. 2. Moedermelk vriest u bij voorkeur in plastic in, bijvoorbeeld in plastic flesjes of ijsblokzakjes. Bij de ijsblokzakjes kunt u de moedermelk dan per blokje uitdrukken, zodat u niet teveel hoeft te ontdooien. 3. Vul een flesje of zakje niet helemaal, net als andere vloeistoffen zet moedermelk uit als het bevriest. 4. Noteer altijd de (naam en) datum op het flesje of zakje. Ontdooien van moedermelk • Haal de moedermelk uit de vriezer, noteer de datum en tijd, het is nu nog 24 uur houdbaar. • Ontdooi de moedermelk niet op kamertemperatuur, maar in de koelkast. • Gebruik geen magnetron of kokend water om te ontdooien, dit kan de kwaliteit van de moedermelk aantasten. Belangrijk: ontdooide moedermelk mag u na het ontdooien nooit opnieuw invriezen!

11

Verwarmen van moedermelk Thuis kan de moedermelk opgewarmd worden in een flessenwarmer of au bain marie. Op de kraamafdeling wordt de moedermelk verwarmd in een flessenwarmer die werkt op basis van hete lucht. Op de afdeling neonatologie wordt de moedermelk in de magnetron op een laag vermogen opgewarmd, aanbevolen 360 watt. Bij hogere temperaturen kunnen er antistoffen verloren gaan. Vet van de moedermelk dat naar boven is gekomen kunt u, door zachtjes schudden weer vermengen. Restjes moedermelk moeten worden weggegooid. Tenslotte Het afkolven van moedermelk is een hele taak! In het begin zal het wennen zijn en zal het extra inspanning vragen. Na verloop van tijd zult u er vertrouwt mee raken en het is een dankbare taak. U geeft uw baby het beste wat er is! Adressen voor kolfverhuur: Thuiszorgwinkel Hoorn Nieuwe Steen 36 www.borstvoedingscentrumschermer.nl www.babyvoeden.nl Ook kunt u bij uw kraamzorgorganisatie navragen wat de opties voor het huren van een kolf zijn.

Cupfeeding Cupfeeding is een techniek waarmee je de baby kunt voeden, zonder dat je hem een speen geeft. Door deze techniek ontstaat er geen tepel/ speen verwarring. Als een baby voor de vier weken een speentje wordt aangeboden, kan er tepel - speenverwarring optreden, met het risico dat het geven van borstvoeding problemen geeft. Wanneer kan de techniek van cupfeeding worden toegepast De techniek leent zich bij uitstek voor een situatie waarbij borstvoeding niet mogelijk is (bijvoorbeeld forse tepelkloven). Cupfeeding wordt ook gebruikt bij te vroeg geboren baby’s in het ziekenhuis of kinderen met een neurologische afwijking. De techniek van het cupfeeden lijkt meer op borstvoeding dan op flesvoeding. De baby “drinkt” afgekolfde borstvoeding of kunstvoeding uit een speciaal daarvoor ontwikkeld kopje.

12

Wat heb je nodig om cupfeeding toe te passen Je kan cupfeeding op twee manieren toepassen: 1. Met behulp van een cupfeeder waarbij de baby met behulp van een speciaal ontwikkeld bekertje de borstvoeding “drinkt” uit het kopje. Op het kopje is een maatverdeling aangebracht, zodat je kunt zien hoeveel de baby “gedronken” heeft. 2. Cupfeeding kan natuurlijk goed met behulp van een normale beker. Zorg er wel voor dat de beker geen scherpe randen heeft. De baby kan zich gemakkelijk snijden, de lipjes en de mondhoeken van de baby zijn erg teer. In het begin moet je even wennen aan deze vorm van voeden. Wellicht is het beter om te beginnen met een cupfeeder die daarvoor speciaal ontwikkeld is. Indien je gebruik maakt van een normale beker kun je de hoeveelheid voeding goed inschatten als je de voeding vanuit een zuigfles in een beker overgiet. In de thuissituatie kan een theelepeltje of voedingsspuitje worden gebruikt. Te raadplegen organisaties en internetsites Vereniging Borstvoeding Natuurlijk - www.vbn.borstvoeding.nl/ Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen - www.nvl.borstvoeding.nl/ Borstvoedingorganisatie LLL - www.lll.borstvoeding.nl/ Stichting Zorg voor Borstvoeding - www.zvb.borstvoeding.nl/ http://www.borstvoeding.com/ Lactatiekundigen IBCLC van het Westfriesgasthuis: Jacqueline de Boer en Ellis Wolters [email protected] Waar kunt u een kolf huren of kopen Omringwinkels • Omringwinkel Bovenkarspel • Omringwinkel Den Helder • Omringwinkel Hoorn • Omringwinkel Schagen • Omringwinkel Texel Anita Lubbersen 0299-672352 06 23828892 http://www.borstvoedingscentrumschermer.nl/ Jacqueline Holleman & Agnita Stewart 06 30910386 06 21815716 http://www.bvcdenoordkop.nl/

13

Alles over borstvoeding Kop van Noord-Holland Vereniging Borstvoeding Natuurlijk (VBN) Kop van Noord-Holland organiseert gezellige bijeenkomsten voor a.s. ouder(s), borstvoedende moeders en belangstellenden. Op deze bijeenkomsten kun je alle informatie krijgen over het geven van borstvoeding, vragen stellen en mogelijke ervaringen uitwisselen. Wie zijn wij? Wij zijn allen contactpersoon bij de VBN, een vrijwilligersorganisatie. We zijn zelf moeder en hebben veel ervaring met het geven van borstvoeding, aangevuld met de interne opleiding en bijscholing van de VBN. Daarbij vinden wij het heel leuk om andere (a.s) ouders te informeren. Meld je aan voor onze mailinglist, dan krijg je vanzelf bericht waar en wanneer onze bijeenkomsten zijn: [email protected] of kijk op www.borstvoedingnatuurlijk.nl onder “zoek contactpersoon” voor meer informatie. Voor al je borstvoedingsvragen mag je ons altijd rechtstreeks 7 dgn per week bellen (lokaal tarief) of mailen Anneke Roubos 0224-213399 [email protected] Vereniging Borstvoeding Natuurlijk, Postbus 119, 3960 BC Wijk bij Duurstede, 0343-576626, [email protected]

Verloskunde\web\22\Juli 2014

14