Patiëntenvoorlichting Verloskunde Problemen bij het geven van borstvoeding
Inhoud Te weinig melk Te veel melk Tepelkloven en pijnlijke tepels Borstontsteking (mastitis), verstopte melkkanaaltjes en pijnlijke borsten Lactatiekundige Te raadplegen organisaties
1
2 2 3 4 5 5
Te weinig melk Veel moeders zijn bang dat ze niet genoeg melk hebben, maar in de meeste gevallen is deze vrees niet terecht. Als u denkt dat u te weinig melk hebt, let dan eerst op de tekenen die erop wijzen dat uw baby genoeg krijgt. Borstvoedingdeskundigen noemen de volgende signalen als teken dat uw baby genoeg krijgt: • Een of twee natte luiers gedurende de eerste paar dagen, als de baby colostrum krijgt. • Vijf tot zes natte weggooiluiers per dag (24 uur) op de derde of vierde dag wanneer de melkproductie op gang komt. • Minstens twee tot vijf poepluiers per 24 uur gedurende de eerste paar maanden, hoewel sommige baby's na ongeveer 6 weken overgaan naar meer ontlasting per keer, die minder vaak komt. Soms zelfs een maal per paar dagen. • De baby drinkt vaak, gemiddeld 8 - 12 keer per 24 uur. • Tijdens de borstvoeding zijn de slikgeluiden van de baby hoorbaar. • De baby moet na de vierde dag minstens 120 - 210 g per week aankomen. • De baby is oplettend en actief, ziet er gezond uit, heeft een goede kleur, een stevige huid en lengte en hoofdomtrek nemen toe. Als u vaststelt dat u echt te weinig melk hebt, is het belangrijk advies te vragen bij het consultatiebureau (hier kunt u ook extra gaan wegen), een vrijwilliger van Borstvoeding Natuurlijk of Borstvoedingorganisatie LLL of een lactatiekundige. De volgende tips kunnen helpen om uw melkproductie te vergroten: • De melkproductie werkt volgens het systeem van vraag en aanbod. Dat wil zeggen: naarmate er meer melk uit de borst gehaald wordt, wordt er meer melk geproduceerd. Dat is de reden waarom u de frequentie van de voedingen moet verhogen. Probeer overdag om de twee uur en 's nachts om de drie uur borstvoeding te geven. • Alleen een goed aangelegde baby die de borst goed vastpakt, kan de borst goed stimuleren. Daarom moet u het aanleggen en het vastpakken door de baby controleren of door een van bovengenoemde personen laten controleren. • Voedt minstens 15 minuten per borst en laat uw baby bij elke voeding aan beide borsten drinken. • Wissel van borst. Zodra u merkt dat uw baby langzamer begint te zuigen en te slikken, haalt u de baby voorzichtig van de borst en legt u hem aan de andere borst. Herhaal dit zo nodig meerdere keren per voeding, wanneer de baby snel in slaap valt. • Zorg ervoor dat u genoeg rust krijgt. Een paar dagen bedrust met de baby met niets anders te doen dan rusten en borstvoeding geven, kunnen zeer effectief zijn. • Aanvullend kolven kan goed zijn. Vraag uw verloskundige, kraamzorg, verpleegkundige of lactatiekundige om het beleid met u te bespreken, welke kolf het meest geschikt is en hoe u uw baby het beste kunt bijvoeden als dat nodig is. Te veel melk Te veel melk kan ook hinderlijk zijn. Moeders die te veel melk produceren kunnen last hebben van volle, gezwollen borsten, verstopte kanalen en borstontsteking (mastitis). Andere symptomen zijn: • De baby spuugt erg veel na iedere voeding. • Hij/zij heeft vaak en langdurig darmkrampen. Na de voeding voelen de borsten nog vol en onplezierig. Een kraamverzorgster, verloskundige, lactatiekundige of de wijkverpleegkundige kan u helpen om uw hoeveelheid melk te verkleinen als dat nodig is.
2
De volgende tips kunnen u helpen om uw melkproductie te verminderen: • Geef de baby bij elke voeding maar één borst. Laat uw baby aan deze kant drinken zolang hij wil en houd hem aan deze borst als hij de komende twee uur nog eens wil drinken. Om stuwing in de andere borst te voorkomen, kolft u met de hand net genoeg melk af dat u zich prettig voelt. Doe dat alleen als het nodig is en niet meer dan u nodig hebt om u weer prettiger te voelen. Maak de borst niet helemaal leeg. • Sommige baby's krijgen het benauwd als de melk toeschiet. Maak de baby even los van de borst, laat de melk wegstromen en als de melk weer langzamer stroomt, kunt u het opnieuw proberen. • Een andere houding kan er voor zorgen dat de baby minder last heeft van de toeschietreflex. Een prettige houding is de rugligging: stapeltje kussentjes onder het hoofd van de moeder, kussen onder de arm van de te geven borst en een handdoek tegen het lekken. Leg de baby op de buik van de moeder en steun tijdens het voeden het voorhoofd van de baby tegen het wegzakken. • Met de hand even wat voeding wegmasseren, hiermee wordt voorkomen dat de baby zich verslikt. • Leg koude kompressen op de borst nadat u de baby hebt gevoed, dit heeft een remmende werking. Tepelkloven en pijnlijke tepels Het schrikbeeld van veel (aanstaande) moeders is het verschijnsel tepelkloven of pijnlijke tepels. Dit is voor veel moeders een reden om na verloop van tijd met de borstvoeding te stoppen. Het is daarom goed om te weten dat tepelkloven voorkomen kunnen worden door goed aanleggen. Als er toch tepelkloven ontstaan zijn, zijn ze met een goede behandeling te verhelpen zodat zonder pijn en problemen de borstvoeding voortgezet kan worden. Oorzaken: De meest voorkomende oorzaak van tepelkloven is het niet goed aanleggen en aanhappen van de baby. Let daarom bij pijnlijke tepels op het volgende; • • •
• •
De baby ligt met het hele lichaam naar de moeder toegekeerd, de nek is niet gedraaid. De tepel van de moeder ligt tegenover de neus van de baby, zodat de baby de mond goed wijd open moet doen om de tepel in de mond te krijgen. Het hoofd van de baby ligt ietsje achterover: met de kin op de borst is het moeilijk om de mond goed te openen. Als de mond wijd open is en de tong iets naar buiten komt, kan de baby snel naar de borst gebracht worden. Een baby die de tepel goed in de mond neemt, heeft de kaken wijd open (160 graden). De baby zal meestal meer van de onderkant van de tepelhof in de mond hebben dan de bovenkant. De tong ligt over de onderkaak heen. De baby ligt dicht tegen de borst: kin (en vaak ook de neus) raken de borst.
Het allereerste zuigen kan misschien wat pijnlijk voelen de eerste dagen, maar als de baby goed ligt, moet dat snel over zijn. Ook het toeschieten van de melk kunnen sommige moeders als een tintelend of prikkend gevoel ervaren. Als het voeden zo vervelend voelt dat de moeder met gekromde tenen zit te voeden en niet goed kan ontspannen, dan dient het aanleggen nader bekeken te worden.
3
Andere oorzaken van kloven ondanks goed aanleggen kunnen bijvoorbeeld zijn: 1. spruw 2. korte tongriem bij de baby 3. gebruik van tepelhoedje 4. uitdrogen van de tepels door gebruik van te veel en agressieve zeep 5. eczeem op de tepels Behandeling van tepelkloven: • Neem de oorzaak weg. • Voed in verschillende houdingen. • Doe een beetje voeding op de tepels na het voeden en laat aan de lucht drogen. • Doe na het voeden, als de tepel droog is, een beetje gezuiverde lanoline (Purelan of Lansinoh) op de tepels. Zorg ervoor dat het zo weinig is dat je het niet hoeft af te vegen voor de volgende voeding. • In combinatie met de lanoline kun je tepelbeschermers gebruiken. Zorg dat je bh niet te strak zit als je tepelbeschermers gebruikt. • Er zijn speciale hydrogel verbanden verkrijgbaar bij verloskundige of lactatiekundige die voor een snelle genezing zorgen en vaak meteen de pijn verlichten. • Gebruik alleen producten die speciaal goedgekeurd zijn voor gebruik op de tepels. • Voorkom dat de tepels uitdrogen. Laat je tepels niet onnodig lang aan de lucht drogen: als de melk en speekselresten van je baby zijn opgedroogd, doe dan meteen wat lanoline of een speciaal gelverband op je tepels. Door te voorkomen dat je tepels uitdrogen, genezen de kloven sneller en voorkom je vorming van harde korstjes, die je baby er weer afdrinkt bij de volgende voeding. Borstontsteking (mastitis), verstopte melkkanaaltjes en pijnlijke borsten Wanneer de borsten warm aanvoelen, rood zijn en er zijn voelbaar harde plekken in de borst aanwezig, dan is de kans groot dat er sprake is van een verstopt melkkanaal. Dit kan ontstaan doordat de borst niet goed is leeggedronken, maar ook door knellende kleding, bh's en dergelijke. Ook kan een oorzaak zijn dat er een lange tijd tussen 2 voedingen zit bijvoorbeeld wanneer uw kindje voor de eerste keer doorslaapt. Zodra u een van deze verschijnselen opmerkt, is het beste de borsten regelmatig zo leeg mogelijk te laten drinken of leeg te kolven. Regelmatig wil zeggen: zo vaak als de baby normaal drinkt. Als de baby niet wil drinken of het aantal voedingen onlangs verminderd is, kolf dan minimaal elke drie uur. Het kan zijn dat het drinken aan de borst moeilijk gaat en dat kolven weinig melk oplevert. Er zit dan een blokkade in de weg waardoor de melk niet goed kan stromen. Door de druk in het weefsel raakt het omliggende weefsel ontstoken en gezwollen. Hierdoor wordt het legen van de borst nog lastiger. Veel vrouwen hebben baat bij het combineren van rust, warmte en massage om de borsten leeg te krijgen. U kunt bijvoorbeeld met de borsten voorover hangen in een kom warm water en vanachter de harde plek in de richting van de tepel masseren. Vaak komen dan wolkjes melk in het water. Hierna kunt u normaal voeden of kolven. Tussen de voedingen door kunt u naar behoefte koele kompressen toepassen. Voor kolven of voeden is warmte beter: het ontspant en laat de melk beter stromen. Wanneer de problemen met een gedegen aanpak (rust, regelmatig legen van de borst, goed eten en drinken) de problemen niet minder worden of juist verergeren, dan dient een verloskundige of huisarts geraadpleegd te worden. Er kan sprake zijn van een borstontsteking (mastitis) (met een bacteriële infectie). De moeder kan koorts en een grieperig gevoel hebben. De verschijnselen treden meestal plotseling op en worden snel erger. In dit geval zal antibiotica voorgeschreven worden. Er zijn antibiotica beschikbaar die zonder probleem door voedende vrouwen gebruikt kunnen worden.
4
Wanneer u ook last van tepelkloven heeft en last krijgt van harde, warme rode plekken in de borst, houdt er dan rekening mee dat u een bacteriële infectie kunt hebben. Tijdens de behandeling met antibiotica kan gewoon doorgevoed worden. Het blijkt uit onderzoek dat vrouwen die hun borsten regelmatig legen, eerder van de borstontsteking af zijn dan vrouwen die stoppen met voeden of het voeden verminderen. Ga dus door met voeden. Overleg met de verloskundige of huisarts of en welke pijnstillers u kunt gebruiken als het voeden te pijnlijk is. Tijdens en vlak na een borstontsteking kunt u merken dat de melk er anders uitziet of anders smaakt. Het kan dikker, geler en zouter zijn. Ook kan de productie als gevolg van de ontsteking minder worden. Door regelmatig de borst te legen door aanleggen of kolven, komt de productie weer op peil. Als u antibiotica hebt gekregen, moet de kuur volledig afgemaakt worden, tenzij een arts anders voorschrijft. Als de problemen steeds terugkeren, overleg dan met een lactatiekundige of een vrijwilligster van de borstvoedingsorganisaties wat de oorzaak zou kunnen zijn. Een enkele keer gaat een niet of niet goed behandelde borstontsteking over in een borstabces. Een borstabces moet soms operatief geopend en leeggemaakt worden. In dat geval kan de behandelde borst leeg gekolfd worden. De baby kan wel aan de andere kant blijven drinken. Als de behandelde plek ver genoeg van de tepel zit, dan kan zelfs gewoon doorgevoed blijven worden. Tijdens het genezingsproces kan melk uit de opening lopen. Dit kan de genezing wat vertragen. Kleinere abcessen kunnen met naaldaspiratie en antibiotica behandeld worden. De lactatiekundige Een lactatiekundige is iemand die gespecialiseerd is op het gebied van borstvoeding. In Westfriesland zijn verschillende lactatiekundigen waar je contact mee kunt opnemen. In het westfriesgasthuis hebben wij 2 lactatiekundigen in dienst die u kunnen helpen bij het geven van borstvoeding, als u hier onder behandeling bent. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen over (problemen bij) borstvoeding dan kunt u, wanneer u hier onder behandeling bent, een afspraak maken met een van de lactatiekundigen. (
[email protected]) Dit is ook mogelijk aan de balie van de polikliniek gynaecologie (telefonisch tussen 08.30 en 17.00 uur op nummer 0229 – 257829) of aan de balie van de afdeling verloskunde (telefonisch tussen 8.30 en 16.30 uur nummer 0229-257478.) Ook wanneer u in het ziekenhuis wordt opgenomen i.v.m. uw zwangerschap of na uw bevalling kunt u zonodig een beroep doen op de lactatiekundigen van het ziekenhuis. Te raadplegen organisaties Vereniging Borstvoeding Natuurlijk - www.vbn.borstvoeding.nl Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen - www.nvl.borstvoeding.nl Borstvoedingorganisatie La Leche League - www.lll.borstvoeding.nl http://www.borstvoeding.com Stichting Zorg voor Borstvoeding - www.zvb.borstvoeding.nl
5
Lactatiekundigen IBCLC van het Westfriesgasthuis: Jacqueline de Boer en Ellis Wolters
[email protected] Alles over borstvoeding Kop van Noord-Holland Vereniging Borstvoeding Natuurlijk (VBN) Kop van Noord-Holland organiseert gezellige bijeenkomsten voor a.s. ouder(s), borstvoedende moeders en belangstellenden. Op deze bijeenkomsten kun je alle informatie krijgen over het geven van borstvoeding, vragen stellen en mogelijke ervaringen uitwisselen. Wie zijn wij? Wij zijn allen contactpersoon bij de VBN, een vrijwilligersorganisatie. We zijn zelf moeder en hebben veel ervaring met het geven van borstvoeding, aangevuld met de interne opleiding en bijscholing van de VBN. Daarbij vinden wij het heel leuk om andere (a.s.) ouders te informeren. Meld je aan voor onze mailinglist, dan krijg je vanzelf bericht waar en wanneer onze bijeenkomsten zijn:
[email protected] of kijk op www.borstvoedingnatuurlijk.nl onder “zoek contactpersoon” voor meer informatie. Voor al je borstvoedingsvragen mag je ons altijd rechtstreeks 7 dgn per week bellen (lokaal tarief) of mailen Anneke Roubos 0224-213399
[email protected] Vereniging Borstvoeding Natuurlijk, Postbus 119, 3960 BC Wijk bij Duurstede, 0343-576626,
[email protected] Verloskundige\web\23\Juli 2014
6
