Patiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE
onderdeel
OKSELKLIERTOILET
INHOUDSOPGAVE Inleiding....................................................................................... 3 Wanneer wordt een okselkliertoilet uitgevoerd?............. 4 Wat houdt een okselkliertoilet in ?...................................... 4 Fysiotherapie ............................................................................. 5 Ontslag........................................................................................ 5 Complicaties en gevolgen van een okselkliertoilet ........... 6 Preventie & Voorlichting Lymfoedeem ............................... 8 Hoe verloopt deze voorlichtingsbijeenkomst? ............... 10
PID Mammacare
2
Okselkliertoilet
Inleiding De lymfeklieren en lymfevaten zijn onderdeel van het natuurlijk afweersysteem van uw lichaam. Afvalstoffen, bacteriën en virussen komen via de lymfevaten in de lymfeklieren terecht en worden daar gefilterd. Lymfeklieren en lymfevaten bevinden zich op vele plaatsen in uw lichaam. In uw oksel zitten 10 tot 20 lymfeklieren. Borstkanker verspreid zich doorgaans het eerst naar de lymfeklieren in de oksel (okselklieren). Vanuit deze klieren kan borstkanker zich verder in het lichaam uitzaaien. Wanneer de mogelijkheid bestaat dat de klieren tumorcellen bevatten, moeten deze klieren verwijderd worden. Dit wordt een okselkliertoilet of okselklierdissectie genoemd. In tegenstelling tot de schildwachtklierprocedure wordt niet één maar worden alle lymfeklieren in de betreffende oksel verwijderd. Figuur 1. schematische weergave van lymfeklierstelsel: B: lymfeklieren van de oksel en rondom het sleutelbeen C en D: lymfeklieren rondom het borstbeen
PID Mammacare
3
Okselkliertoilet
Wanneer wordt een okselkliertoilet uitgevoerd? Het verwijderen van de klieren kan op twee momenten in uw behandeling plaatsvinden: • Tegelijkertijd met de operatie aan de borst. Dit gebeurt wanneer er voor de operatie al aangetoond is dat er kwaadaardige cellen in een okselklier zitten. Ook kunnen er andere medische redenen zijn om alle klieren in de oksel te verwijderen, zonder eerst een schildwachtklierprocedure uit te voeren. • Na het onderzoeken van de schildwachtklier. Dit gebeurt wanneer de schildwachtklier bij microscopisch onderzoek kwaadaardige cellen bevat. Dit betekent dat in een tweede operatie alle okselklieren verwijderd worden. Wat houdt een okselkliertoilet in ? Een okselkliertoilet is een operatie die onder volledige narcose wordt uitgevoerd. De chirurg maakt een snee van drie tot vijf centimeter in de oksel en verwijdert via deze opening de lymfklieren. Na de ingreep wordt de wond gehecht. Het kan zijn dat de chirurg een drain in het operatiegebied achterlaat om bloed, wond,-en lymfvocht PID Mammacare
4
Okselkliertoilet
af te voeren. De drain mag afhankelijk van de productie van het vocht verwijderd worden. De okselklieren die verwijderd zijn, worden (samen met het eventuele andere verwijderde weefsel) opgestuurd voor onderzoek. Fysiotherapie Tijdens uw ziekenhuisopname komt de fysiotherapie bij u langs voor begeleiding. Hij/zij legt uit welke oefeningen u kunt doen om de beweeglijkheid van uw arm en schouder te bevorderen. Het is de bedoeling dat u deze oefeningen thuis een tijd blijft doen. U krijgt van de fysiotherapeut schriftelijke informatie mee naar huis. De opnameduur is kort. Daarom is er een nacontrole door de fysiotherapeut op de polikliniek, 2 weken na ontslag. U krijgt hiervoor een afspraak mee van de fysiotherapeut. Ontslag Ongeveer vijf dagen na ontslag komt u op de mammapoli voor wondcontrole. De mammacare verpleegkundige of verpleegkundig specialist controleert dan de wond. Op de wond zitten dan nog hechtpleisters welke na 4-7 dagen verwijderd mogen worden. Ongeveer 8–10 werkdagen na de operatie heeft u een gesprek bij de chirurg of verpleegkundige specialist over de uitslag en de eventuele verdere behandeling.
PID Mammacare
5
Okselkliertoilet
Complicaties en gevolgen van een okselkliertoilet Bij iedere ingreep bestaat er een kans op complicaties. Zo zijn er ook bij okseloperaties de normale risico’s op complicaties. De meest voorkomende complicaties zijn: Nabloeding Direct na een operatie kan er een nabloeding ontstaan. Een enkele keer is dan een tweede operatie nodig om de bloeding te verhelpen. Dit komt weinig voor. Wondinfectie Er kan een wondinfectie optreden. Soms is het nodig om de wond een beetje open te maken om de infectie te behandelen, soms is antibiotica alleen voldoende. Seroomvochtpunctie Na de operatie en het verwijderen van de okseldrain komt het vaak voor dat er een ophoping van lymfevocht ontstaan in de oksel (seroom). Dit is een normaal verschijnsel en niet te voorkomen. Het vocht moet weer op een natuurlijke manier zijn weg gaan vinden. Dat kan even duren en er kan dan een vochtophoping ontstaan. Dit vocht kan met een holle naald worden weggezogen (punctie). Dit is meestal pijnloos omdat de omgeving van de wond nog gevoelloos is. Dit aanprikken PID Mammacare
6
Okselkliertoilet
kan nog tot enkele weken na de operatie nodig zijn en gebeurd op de mammapoli door de mammacareverpleegkundige of verpleegkundig specialist. Gevoelloosheid van de huid De huid van de oksel wordt door het weghalen van de oksellymfeklieren geheel of gedeeltelijk gevoelloos. Dit komt als gevolg van de operatie zenuwtakjes beschadigd zijn. Ook een deel van de borstwand en bovenarm kunnen minder gevoelig. Zenuwpijn Bij de operatie worden gevoelszenuwen doorgesneden. Als de uiteinden daarvan dichtbij de oppervlakte van de huid komen, kan er een sterke overgevoeligheid ontstaan. Dit kan het geval zijn in het operatiegebied, maar er kan ook een (meestal uitstralende) pijn in de arm worden ervaren. Na verloop van tijd verdwijnt de scherpe pijn, maar er kunnen gevoelsstoornissen blijven bestaan. Bewegingsbeperking Na een okselkliertoilet kunt u beperking van de schouder krijgen. Hierdoor kunt u bijvoorbeeld uw arm niet meer zo hoog heffen als voor de operatie. Met fysiotherapie kan dit behandeld worden. meestal kunt u na deze behandelingen weer alle bewegingen maken die u voor de operatie kon maken, maar dit lukt niet altijd. PID Mammacare
7
Okselkliertoilet
Wij adviseren u na de operatie te beginnen met de basisoefeningen en na enkele dagen dit uit te breiden met de aanvullende oefeningen. Deze staan beschreven is het onderdeel ‘fysiotherapie’, dat de fysiotherapeut aan u uitreikt. Lymfoedeem Met het verwijderen van de okselklieren bestaat een kans op het krijgen van lymfoedeem. Meer informatie leest u hierover in het onderdeel ‘lymfoedeem’. Door middel van armmeting, bij voorkeur voor de operatie, kan beginnend lymfoedeem meestal op tijd worden opgespoord. U arm zal daarom al vóór de operatie worden opgemeten. Preventie & Voorlichting Lymfoedeem Als de lymfeklieren uit de oksel zijn verwijderd, kan dit de afvoer van weefselvocht (lymfe) bemoeilijken. Doorgaans is het lichaam in staat zich aan die nieuwe situatie aan te passen. Een deel van de behandelde patiënten krijgt wel te maken met ophoping van vocht in de arm. De arm aan de geopereerde oksel wordt dan dikker dan normaal. Zo’n zwelling wordt lymfoedeem genoemd. Lymfoedeem is een vochtophoping die ook kan ontstaan als gevolg van onder andere een beschadiging van lymfeklieren door een radiotherapiebehandeling van de oksel. Lymfoedeem kenmerkt zich door een zwelling, een moe of zwaar gevoel of pijnPID Mammacare
8
Okselkliertoilet
klachten. Lymfoedeem kan al kort na de behandeling optreden maar kan ook pas na jaren ontstaan. Het mammacareteam van het st Jansdal ziekenhuis biedt patiënten een voorlichtingsbijeenkomst aan over lymfoedeem en bijbehorende behandelingen, daarnaast is er aandacht voor zelfmanagement. De bijeenkomst is bedoeld voor patiënten, in principe 1-6 maanden na het verwijderen van de okselklieren en/of na een radiotherapiebehandeling op de oksel. Het doel van deze bijeenkomst is voorlichting en preventie, waarbij 6-8 medepatiënten worden uitgenodigd. Door het geven van ‘lymfoedeem preventie en voorlichting’ hopen wij handreikingen te geven die door iedereen toepasbaar is in zijn of haar thuissituatie. Tijdens deze bijeenkomst komen de volgende onderwerpen aan bod: Wat is lymfoedeem? Hoe merk ik dat ik een lymfoedeem heb? Hoe voorkom ik lymfoedeem? Wat mag ik wel en niet doen? Hoe krijg ik balans in mijn dagelijkse leven? Welke oefeningen of beweeginstructies kan ik toepassen? • Hoe verzorg ik mijn huid? • Behandelmogelijkheden door een huid -en oedeemtherapeut • • • • • •
PID Mammacare
9
Okselkliertoilet
Hoe verloopt deze voorlichtingsbijeenkomst? De voorlichtingsbijeenkomst vindt plaats op een maandagmiddag van 13:00-14:30 uur. U krijgt een uitnodiging voor deze bijeenkomst thuisgestuurd. Hierin staat vermeld wanneer en waar u verwacht wordt. Bij de voorlichtingsbijeenkomst lymfoedeem zijn aanwezig een fysiotherapeut en een verpleegkundig specialist. Wij hopen u voldoende geinformeerd te hebben. Mocht u nog vragen hebben, aarzelt u dan niet te bellen met: Tijdens kantooruren 08:30-17:00 uur mammapoli telefoon (0341) 463981 of coördinerend oncologieverpleegkundige telefoon (0341) 463851
PID Mammacare
10
CAZ CH 185.01.13
Uitgave: Patiënteninformatie en - communicatie Harderwijk, januari 2013 Internet: www.stjansdal.nl
Okselkliertoilet
