Ouderen en kanker stand van zaken op dit moment …en hoe verder in de toekomst
Bernadine van de Walle – van de Geijn Verpleegkundig Specialist Oncologie Jeroen Bosch Ziekenhuis, ‘s-Hertogenbosch 7 February 2007
Post ONS meeting
Sprekers pré-congres en avondsessie • Deborah Boyle, RN, MSN, AOCN, FAAN, Practice Outcomes Nurse Specialist • Kimberly Christopher, PhD, RN, OCN, Assistent Professor • Karen Greco, RN, MN, ANP, Oncology Nurse Practitioner • Stewart Bond, MSN, MTS, Doctoral Candidate • Mary Ellen McFadden, RN, MA, OCN, Hospital Clinical Specialist Amgen, Inc. • Guido Tricot, MD, PhD, Professor of Medicine and Pathology, Director of Clinical Research
Onderwerpen • Kanker en voorkomen • Verschil problematiek • Professioneel georganiseerde aandacht ouderen en kanker • Ouderen en kanker in Amerika: stand van zaken… • Nederland versus Amerika • … en hoe verder in de toekomst
Kans op gezond oud worden verhogen door: • Preventie (gezonde levensstijl) • Screening • Educatie
En wat zijn je eigen normen en waarden over oud en ouderen
Verpleegkundige Centrale rol bij: • zorg, begeleiding en voorlichting (educatie) • ontwikkeling en • (h)erkenning van specifieke problematiek ouderen met kanker
Kanker Komt voornamelijk voor bij ouderen
Meest voorkomende tumoren bij ouderen: • Borstkanker • Prostaatkanker • Colorectaalkanker • Longkanker
Voorkomen van kanker Amerika: • 60% van alle mensen met kanker: > 65 jaar • Mediane leeftijd in voorkomen: 68 jaar • Diagnose kanker 11x hoger > 65 jaar Nederland: • Ruim 45% nieuwe patiënten met kanker: > 70 jaar (Hillen e.a., 2004)
Levensverwachting ouderen in Nederland At age
M ean (yrs)
High: + 25%
70 yrs
m en wom en 11.5 –15
m en wom en 14.5 –18.5
75 yrs
8.5 - 11.5
80 yrs
6.5 - 8.5
85 yrs
5–6
90 yrs
3.5 – 4
10.5 – 14.5 8 – 10.5 6.3 - 7.5 4.5 – 5 JWW Coebergh, IKZ, Eindhoven
Groeiend aantal ouderen in Amerika Verwachting: • • • •
In Nederland: 2030: 20% > 65 jaar
1950: 8,2% > 65 jaar 2000: 12,7% > 65 jaar 2030: 19,9% > 65 jaar (= 70.000.000 mensen) 2050: 20,3% > 65 jaar (= 80.000.000 mensen)
• 2020: 200.000 mensen > 100 jaar • 2050: 800.000 mensen > 100 jaar Yancik e.a., 2000
Leeftijdsopbouw ONS leden en toekomstverwachting • Meer dan de helft (= bijna 16.000): 30-49 jaar • Over 16-30 jaar: minstens de helft 65 jaar en ouder Hoe is dat voor ons als VvOV leden?
Verschil problematiek Amerika - Nederland
Amerika - Nederland In Amerika: • Veel culturele verschillen, veel minderheden • Grote (!) reisafstanden (behandeling / mantelzorg) • Ander verzekeringsstelsel
Medisch en verpleegkundig georganiseerde aandacht ouderen en kanker • Amerika: o.a. ONS en GOC • Nederland: Integrale Kankercentra, HOVON, KWF, (VvOV: nog niet specifiek), internationaal niveau: EORTC, SIOG
Ouderen en kanker in Amerika: stand van zaken
Geschiedenis ouderen en kanker • Fase 1: geen specifieke aandacht ouderen en kanker • Fase 2: 1982 – 1995: begin erkenning (1988 1e abstract op ONS (door Londenaar!); 1990 eerste artikel in Lancet (EORTC!) • Fase 3: 1995 – heden: erkenning (educatie, publicatie, verpleegkundig boek 1e: 2000; 2e: komt eraan), ASCO cursussen, oprichting GOC e.a.)
Ouderen in zorg, en professionals • Ziekenhuispopulatie: 48% ouderen • Thuiszorgpopulatie: 80% ouderen • Long Term Care (LTC): 85% ouderen En maar: • 23% van BSN: verplichte cursus ouderenverpleging • < 1% geregistreerde verpleegkundigen (RN) gecertificeerd in gerontologie • < 5% Nurse Practitioners gecertificeerd als GNP’s of CNS’s
Wat is oud?
Wat is oud? Amerika: • Veel gesproken over oudere volwassenen, mensen > 65 jaar; geen definities Vanuit de literatuur in Nederland: • Jong-ouderen (70-74 jaar), ouder-ouderen (75-84 jaar) en werkelijk ouderen (85+), of: • ‘fitte ouderen’, ‘kwetsbare (fragiele) ouderen’ en ‘erg zwakke ouderen’ (GFI) (Slaets in Hillen, 2004)
Maar ook: Kalenderleeftijd (chronological age) niet gelijk aan biologische leeftijd (physiological age)! (iemand van 60 jaar kan ouder zijn dan iemand van 75)
Waarom ouderen met kanker een specifieke groep? • Vaak eenzaam • Toename achteruitgang functionele reserve en stress tolerantie • Opstapeling functioneel verlies • Toename co-morbiditeit en invaliditeit Onderbehandeling ouderen vaak door weerzin tegen standaardtherapie Ouderen: ander levensperspectief (“a live mostly lived”)
Dus, factoren van invloed op behandelplan • • • • • • •
Kanker en leeftijd Farmacologische veranderingen Co-morbiditeit Mobiliteit Eenzaamheid Sociale situatie Weinig klinische trials
Hoe krijg je (objectief) zicht op deze 80-jarige vrouw?
Hulpmiddel om objectieve gegevens te verkrijgen: Comprehensive Geriatric Assessment (CGA) Ontwikkeld door Balducci e.a.; 1 uur afname tijd; volop in onderzoek.
Componenten CGA • • • • • • • •
Functionele status (ADL, IADL) Co-morbiditeit (aantal, ernst) Mentale status (MMSE) Emotionele status (GDS) Sociale status Voedingsstatus Polyfarmacie Geriatrische syndromen Balducci e.a., 2000
Voordelen CGA • • • •
Beoordeling functionele reserve Detectie kwetsbaarheid Evaluatie levensverwachting Identificatie en correctie omstandigheden richting behandeling
Balducci 2003
NCCN guidelines 2000 (National Comprehensive Cancer Network) • Richtlijn voor geriatrische assessment (m.a.w. wanneer ga je iemand screenen) • Richtlijn voor verbetering therapeutische complicaties (bv profylactisch anti-biotica / groeifactoren) Gebaseerd op klinische ervaring; meer onderzoek nodig! Balducci & Yates, 2000
Behandelplan ouderen en kanker Gebaseerd op CGA (van subjectieve naar objectieve beoordeling) Hoe? Amerika? (Nederland: multidisciplinair (arts, verpleegkundige / VSO / NP, evt. aangevuld met geriater, VSG))
Dus: leeftijd alleen geen contraindicatie voor behandeling! Ziekte gerelateerde factoren: soort kanker en stadiëring.
Beslissing: om of, en zo ja hoe te behandelen.
Patiënt gerelateerde factoren: - algehele conditie; - comorbiditeit; - functionele status; - mentale status; - familie en sociale support.
Carson Pattillo, 1 mei 2004
Verder gesproken over:
• • • • •
Symptoommanagement bij ouderen Mantelzorgers (caregivers) Survivors (overlevers) QOL als rode draad door alles heen Op alle gebied te weinig onderzoeksgegevens ouderen en kanker!!
Symptoommanagement bij ouderen
Vooral gericht op: vermoeidheid, neutropenie, mucositis, cognitie, delirium Grote rol voor verpleegkundige: voorlichting / educatie Screening en preventie
Caregivers (mantelzorgers) Wie zijn dat vooral? • Volwassen kinderen • Oudere echtgenoten en bloedverwanten Wat hebben zij nodig? • Tijd • Erkenning en ondersteuning (financieel, psychologisch, fysiek, sociaal) Verpleegkundige interventies gericht op voorlichting en ondersteuning
Survivors (overlevers) Wie zijn dat vooral? Vanuit verschillend perspectief: • Achterblijvers (“loved ones left behind’’) • Ziektevrije overlevers na behandeling • Overlevers na diagnose kanker 60% overlevers > 65 jaar Theorieën ouder worden ook op survivors van toepassing! ‘Secundary survivors’: de naaste(n)
Kwaliteit van Leven en Kwaliteit van Zorg: rode draad door alles heen
Klinisch wetenschappelijk onderzoek ouderen en kanker In totaal 16 (medische) trials in Amerika!! (van de ????) (in Nederland: HOVON trials, NVALT-3, regiogebonden trials, EORTC trials)
Ondervertegenwoordiging ouderen in trials: waarom? • Protocol specifiek (erg weinig gerichte trials, exclusiecriteria) • Medisch gezien (hogere toxiciteit, co-morbiditeit, subjectieve beoordeling, minder begrip) • Patiënt gerelateerd (onvoldoende ontwikkeld, logistieke problemen, tekort sociale ondersteuning, lage verwachtingen patiënten / familie)
Interventies verhogen trialparticipatie
• Meer trials gericht op ouderen met kanker • Behandeling ook richten op preventieve behandeling toxiciteiten • Betrekken mantelzorgers • CGA als objectief hulpmiddel voor inclusie • Uitgebreide voorlichting / betere communicatie
Uitgebreide voorlichting / communicatie • Mantelzorgers betrekken (2e oor) • Rekening houden met visus- gehoorproblemen • Vast laten houden van info (audiovisuele middelen, herhaling, schriftelijke info, etc.) • Organisatie gebonden inspanningen (verpleegkundigen als onderwijzer / voorlichter)
Nederland versus Amerika • Op eenzelfde lijn qua bewustwording / erkenning, denken en onderzoek doen • Grootste verschil: problemen (door cultuurverschillen, minderheden, reisafstanden, ziektekostenverzekering e.d.) veel groter in Amerika • In Nederland: onderzoek naar verkorte screeningslijsten. Medische en verpleegkundige discipline samen op zoek naar de juiste weg (in Amerika ook?)
Stand van zaken … en hoe verder in de toekomst (1) • Meer trials gericht op ouderen met kanker; meer participatie trials • Meer onderzoek naar symptomen en symptoommanagement • Meer onderzoek naar zinvolheid / bruikbaarheid CGA en verkorte screeningslijsten • Vertalen generalistische geriatrieverpleegkundige bevindingen en standaarden van zorg • Ontwikkeling interdisciplinaire teams
Stand van zaken … en hoe verder in de toekomst (2) • Verpleegkundigen, partner in beleid en fondswerving • Gelijke behandeling en zorg • Meer samenwerking patiënt, mantelzorger, professional, onderzoeker • Onderzoek naar invloed multiculturele samenleving; gezondheidsvoorlichting bij chronisch zieken Ik voeg toe: • Specifieke scholing artsen / verpleegkundigen • Uitbreiding rol verpleegkundigen
Bewustwording Herkenning: de weg naar erkenning van de juiste problematiek en juiste benadering en behandeling van ouderen met kanker
Oncology nurses: make the difference!
Hangouderen
Dank voor jullie aandacht!
